Warszawa, dnia listopada 2008 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. W n i o s e k

Transkrypt

1 Warszawa, dnia listopada 2008 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej W n i o s e k Na podstawie art. 122 ust. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. odmawiam podpisania ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Odmowę podpisania ustawy motywuję następującymi względami: Przedstawiona do podpisu przez Marszałka Sejmu ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw jest kolejną próbą ustawodawcy zniesienia aprobowanej przez środowisko sędziowskie instytucji awansu poziomego powołanej dla uhonorowania dobrych sędziów z długoletnim staŝem orzeczniczym. Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r. jest w zasadzie powtórzeniem ustawy, której podpisania odmówiłem i którą w dniu 3 lipca 2008 r. wraz z umotywowanym wnioskiem przekazałem do ponownego rozpatrzenia przez Sejm. Wniosek z dnia 3 lipca 2008 r. dotyczył uchwalonej w trybie pilnym ustawy likwidującej awans poziomy, tj. ustawy z dnia 25 czerwca 2008 r., która zmieniała ustawę z dnia 27 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, ustawę o prokuraturze oraz ustawę Prawo o ustroju sądów powszechnych.

2 2 Z naruszeniem art. 64 ust. 2 Regulaminu Sejmu nie zarządzono drukowania wniosku z dnia 3 lipca 2008 r. o ponowne rozpatrzenie ustawy i nie doręczono go posłom. Wniosek nie tylko nie został rozpatrzony przez komisję, która rozpatrywała projekt ustawy przed jej uchwaleniem przez Sejm, ale nawet nie został zamieszczony w sejmowym wykazie prezydenckich wniosków kierowanych do Sejmu na podstawie art. 122 ust. 5 Konstytucji. NaleŜy zdecydowanie podkreślić, Ŝe przepisy konstytucyjne nie uprawniają władzy ustawodawczej do selektywnej oceny wniosków Prezydenta i tym samym samodzielnego decydowania o ich rozpatrzeniu bądź nierozpatrzeniu przez Wysoką Izbą. Nie mające podstaw prawnych postępowanie polegające na uznaniu prezydenckiego weta za nieistniejące stanowi precedens zagraŝający prawidłowości funkcjonowania demokratycznego państwa. Celem konstytucyjnej instytucji odmowy podpisania ustawy i skierowania jej do ponownego rozpatrzenia jest nie tylko zakwestionowanie zasadności nadania uchwalonej ustawie przymiotu obowiązującego prawa, ale równieŝ umoŝliwienie władzy ustawodawczej dokonania ponownej oceny prawidłowości regulacji ustawowych zakwestionowanych przez Prezydenta RP. Tak pojmowana instytucja prezydenckiego weta słuŝyć powinna poprawie jakości stanowionego prawa. Instytucja awansu poziomego, czyli moŝliwość docenienia i wynagrodzenia pracy sędziów z długoletnim staŝem istnieje od dnia 1 lipca 2008 r. Jej wprowadzenie stanowiło wykonanie obietnicy ustawodawcy uhonorowania doświadczonych sędziów. Ustawa z dnia 7 listopada 2008 r., jak równieŝ poprzedzająca ją ustawa z dnia 25 czerwca 2008 r. są złamaniem tej obietnicy i stanowią kolejne przykłady lekcewaŝenia przez ustawodawcę potrzeby zapewnienia sędziom właściwych warunków pracy i wynagrodzenia. Przeprowadzenie debaty i rozpatrzenie przez Sejm wniosku Prezydenta RP z dnia 3 lipca 2008 r. bezprzedmiotowym uczyniłoby ponowne inicjowanie

3 3 procedury legislacyjnej w tej samej sprawie, tym bardziej, Ŝe nie zaistniały Ŝadne nowe okoliczności pozwalające na rewizję dotychczasowej krytycznej oceny. Argumenty wskazane we wniosku z dnia 3 lipca 2008 r. i uzasadniające odmowę podpisania ustawy likwidującej moŝliwość awansu poziomego pozostają aktualne. Zgodnie z art. 55 2a, art. 63a i art. 64a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, od dnia 1 lipca 2008 r., sędziowie sądów rejonowych oraz sędziowie sądów okręgowych, którzy pełnią słuŝbę na zajmowanych stanowiskach co najmniej piętnaście lat, osiągnęli drugą stawkę awansową wynagrodzenia zasadniczego i wykonują swą pracę bez zastrzeŝeń, a ponadto nie zostali ukarani karą dyscyplinarną, mogą występować z wnioskami o powołanie odpowiednio na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym albo sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym. Oba stanowiska są równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskami odpowiednio sędziego sądu okręgowego i sędziego sądu apelacyjnego. Powoływanie na nowe stanowiska dokonywane jest bez potrzeby tworzenia wolnego lub zwolnienia stanowiska sędziowskiego, bowiem sędziowie w ten sposób uhonorowani nadal zajmują miejsce słuŝbowe w sądzie niŝszym. Sędziowie powołani na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym albo sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym zachowują inwestyturę w dotychczasowym zakresie, a do orzekania w sądzie wyŝszym są wyznaczani w drodze delegowania, tak jak na stanowiskach niŝszych. O aprobacie przez środowisko sędziowskie moŝliwości poziomego awansowania świadczyły apele kierowane do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z prośbą o odmowę podpisania ustawy z dnia 25 czerwca 2008 r., w której po raz pierwszy znoszono awans poziomy. W petycjach przekazanych wówczas Prezydentowi przez sędziów Sądu Rejonowego w Krośnie

4 4 Odrzańskim, Sądu Rejonowego w Brzesku, Sądu Rejonowego w Elblągu, Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem, Sądu Rejonowego w Koninie, Sądu Rejonowego w Toruniu, Sądu Rejonowego w Chrzanowie, Sądu Rejonowego w Turku, Sądu Rejonowego w Sulęcinie, Sądu Rejonowego w Mrągowie, Sądu Rejonowego w Kwidzynie, Sądu Rejonowego w Legnicy, Sądu Rejonowego w Myśliborzu oraz w uchwałach Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Okręgu Sądu Okręgowego w Słupsku czy Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Okręgu Opolskiego, zasadnie wskazywano na podstawowy walor rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę w 2007 r., to jest uwzględnienie sytuacji sędziów orzekających w sądach mających siedziby w mniejszych ośrodkach. Dostęp do wyŝszych stanowisk sędziowskich (sędziego sądu okręgowego i sędziego sądu apelacyjnego) jest ograniczony i najczęściej powołanie na wyŝsze stanowisko sędziowskie, odbywające się w drodze konkurencyjnego wyboru przez Krajową Radę Sądownictwa, musi się wiązać takŝe ze zmianą miejsca zamieszkania lub podjęcia uciąŝliwych dojazdów do sądu wyŝszego, co w wielu przypadkach jest znacznym utrudnieniem w róŝnych sytuacjach Ŝyciowych i rodzinnych. Dlatego praktyka dowodzi, Ŝe do sądów wyŝszych instancji zwykle awansują sędziowie z miasta, w którym siedzibę ma tenŝe sąd. TakŜe ograniczona liczba stanowisk w sądach wyŝszych instancji, zwłaszcza w mniejszych jednostkach sądowych, nie daje rzeczywistej moŝliwości awansu wielu wybitnym sędziom, którzy wiele lat swojej słuŝby sędziowskiej zmuszeni są wykonywać w sądach rejonowych. Środowisko sędziowskie z wielkim zadowoleniem i nadziejami odebrało uchwalenie ustawy wprowadzającej awans poziomy. Uznano, Ŝe jest to pierwszy od wielu lat krok w kierunku wzmocnienia pozycji sędziego i stworzenia długofalowej ścieŝki kariery sędziego pozwalającej na zatrzymanie w zawodzie najlepszych sędziów. Wprowadzenie tzw. awansu poziomego od dnia 1 lipca 2008 r. dla sędziów z długoletnim staŝem oznaczało nie tylko objęcie przez tych sędziów wyŝszych stanowisk sędziowskich, ale równieŝ podwyŝszenie ich wynagrodzeń,

5 5 Zgodnie z art. 4 pkt 1 kwestionowanej ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. sędziowie powołani na podstawie obecnie obowiązujących przepisów na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym i sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym, z dniem wejścia w Ŝycie ustawy z dnia 7 listopada 2008 r., staną się ponownie sędziami sądów rejonowych i sędziami sądów okręgowych. Ustawodawca dąŝąc zapewne do złagodzenia drastycznych skutków zmiany przekreślającej wcześniejszy kierunek procesu legislacyjnego postanowił o zachowaniu przez sędziów (powracających na wcześniejsze stanowiska słuŝbowe) prawa do wynagrodzenia nabytego w związku z uzyskaniem awansu poziomego. Nie jest to rozwiązanie satysfakcjonujące. W demokratycznym państwie prawnym istnieje zakaz arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw przysługujących jednostce, a takim prawem z pewnością jest zagwarantowane ustawą prawo do objęcia wyŝszego stanowiska słuŝbowego. Ustawodawca przy kolejnych modyfikacjach stanu prawnego powinien uwzględniać konsekwencje faktyczne i prawne, jakie spowoduje wejście w Ŝycie nowych uregulowań. W stanowisku Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA z dnia 12 listopada 2008 r. w sprawie ustawy likwidującej awanse poziome sędziów stwierdzono m.in., Ŝe ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. wywołała juŝ określone skutki. Do połowy września 2008 r sędziów złoŝyło wnioski o awans poziomy. Wnioskom tym w zdecydowanej większości nadano bieg i w efekcie sędziowie ci oczekują na akty powołania przez Prezydenta RP na wyŝsze stanowisko. Niewątpliwie w stosunku do tej grupy sędziów mamy do czynienia z wystarczająco silnie ukształtowaną ekspektatywą prawa podmiotowego, gdyŝ adresaci regulacji prawnych zawartych w ustawie z dnia 29 czerwca 2007 r. sędziowie o wieloletnim staŝu pracy, spełniający warunki do skorzystania z awansu poziomego mają podstawy do usprawiedliwionego załoŝenia, Ŝe ustawodawca definitywnie uregulował ich sytuację prawną oraz Ŝe nie będzie

6 6 zmieniał przyjętych rozwiązań, zwłaszcza jeśli nie skłaniają do tego Ŝadne nowe nadzwyczajne okoliczności. Odmawiam podpisania ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, poniewaŝ negatywnie wpływając na status sędziów nie jest usprawiedliwiona potrzebą ochrony innych zdefiniowanych wartości i stanowi złamanie przyrzeczenia wyraŝonego w ustawie. Odmawiam podpisania ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. równieŝ dlatego, Ŝe w sposób niedopuszczalny pomniejsza znaczenie osobistej prerogatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, jaką jest powoływanie sędziów. Zgodnie z art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. wnioski złoŝone przez sędziów na podstawie obowiązujących przepisów podlegać mają rozpoznaniu w trybie ustalonym przez przepisy dotychczasowe, to znaczy w oparciu o przepisy eliminowane z porządku prawnego na mocy kwestionowanej ustawy. Jednym z uchylanych przepisów jest art. 65a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z jego brzmieniem powołanie na stanowisko sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym oraz sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym następuje na wniosek sędziego, zaopiniowany przez kolegium właściwego sądu oraz przez prezesa sądu przełoŝonego. Wniosek wraz z wymaganymi opiniami, prezes właściwego Sądu przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa, za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości. Uwieńczeniem procedury jest przekazanie przez Krajową Radę Sądownictwa stosownych wniosków Prezydentowi RP, który na podstawie art. 179 Konstytucji powołuje sędziów na czas nieoznaczony. Skonstruowana przez ustawodawcę instytucja prawna polegająca na zobowiązaniu Prezydenta RP do powoływania (na podstawie faktycznie nieobowiązujących przepisów) sędziów na stanowiska odpowiednio sędziego sądu okręgowego w sądzie rejonowym lub sędziego sądu apelacyjnego w sądzie okręgowym i to po to tylko, by w momencie nominacji sędziowie ci utracili te

7 7 stanowiska i powrócili na poprzednio zajmowane z zachowaniem prawa do wynagrodzenia naleŝnego im w momencie chwilowej nominacji związanej z awansem poziomym przeczy racjonalności ustawodawcy. Pomniejsza rangę konstytucyjnej prerogatywy i faktycznie wskutek swej pozorności uniemoŝliwia adresatom przepisów, tj. sędziom realizację prawa przyrzeczonego w ustawie. Nie wyraŝam zgody na pomniejszanie znaczenia i instrumentalne wykorzystywanie instytucji powoływania sędziów przez Prezydenta RP, poniewaŝ sposób ich powoływania do pełnienia funkcji orzeczniczej oraz praktyka urzeczywistniania awansu zawodowego mają wpływ na poczucie pewności i stabilizacji sytuacji zawodowej oraz mają podstawowe znaczenie dla ochrony niezawisłości sędziowskiej i pozycji władzy sądowniczej. Zwracam się do Wysokiej Izby o potraktowanie niniejszego wniosku nie tylko jako sprzeciwu wobec poszczególnych regulacji zawartych w ustawie z dnia 7 listopada 2008 r. Odmowa podpisania ustawy jest równieŝ brakiem zgody na sposób, w jaki reprezentanci Sejmu i Senatu, z pominięciem konstytucyjnego wymogu równowaŝenia władz, wpływają na status sędziów i z naraŝeniem prawidłowości funkcjonowania państwa demokratycznego niewłaściwie zabezpieczają pozycję osób ferujących wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Mając na względzie argumentację przedstawioną powyŝej oraz odbiór społeczny uchwalonych zmian, przekazuję Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej ustawę z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, wnosząc o jej ponowne rozpatrzenie. Lech Kaczyński