BADANIE BUSOLI MAGNETYCZNEJ I INDUKCYJNEJ
|
|
- Mariusz Łukasik
- 4 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ĆWICZENIE LABORTORYJNE BADANIE BUSOLI MAGNETYCZNEJ I INDUKCYJNEJ 1. Wiadomości teoretyczne Pomiar kursu magnetycznego Jednym z podstawowych parametrów nawigacyjnych umożliwiających pilotowi prowadzenie SP po zaplanowanej wcześniej trasie (w korytarzu powietrznym) jest kurs. Kursem SP nazywa się kąt określający kierunek lotu, mierzony w płaszczyźnie horyzontu, w prawo od bazowej linii odniesienia przechodzącej przez środek masy SP, do jego osi podłużnej w zakresie Kursy statku powietrznego W zależności od przyjętej linii odniesienia rozróżnić można kursy: busoli KB, magnetyczny KM oraz kurs geograficzny KG zwany rzeczywistym. Oprócz nich w lotnictwie rozróżnia się inne rodzaje kursów: m.in. kurs giromagnetyczny, ortodromiczny itd. Naturalną, bazową linią odniesienia, możliwą do autonomicznego odtworzenia na pokładzie SP w czasie lotu, jest kierunek wyznaczony przez składową horyzontalną wektora natężenia ziemskiego pola magnetycznego. W niezakłóconym naturalnym polu magnetycznym Ziemi kierunek ten wskazuje swobodna igła magnetyczna. Pomiar odchylenia osi podłużnej SP od wyznaczonej linii jest w tej sytuacji sprawą trywialnie prostą. Tak więc, magnetyczna metoda pomiaru KM opiera się na zjawisku samoistnego ustawiania się swobodnego magnesu stałego do położenia zgodnego z kierunkiem lokalnego, wypadkowego wektora natężenia zewnętrznego pola magnetycznego oddziaływującego na ten magnes oraz na dobrej znajomości charakterystyk i parametrów ziemskiego pola magnetycznego. Gdyby deklinacja ΔM i dewiacja ΔB wynosiły zero, wskazanie busoli (tzw. kurs busoli - KB ) równy byłby kursowi magnetycznemu KM oraz kursowi rzeczywistemu (geograficznemu) KG. Kursem magnetycznym nazywa się kąt określający kierunek lotu, mierzony w płaszczyźnie horyzontu, w prawo od południka magnetycznego przechodzącego przez środek masy SP, do jego osi podłużnej w zakresie
2 Wobec tego, że igła magnetyczna (róża busoli) ustawia się wzdłuż wypadkowego wektora natężenia pola magnetycznego, jej wskazania najczęściej obarczone są tzw. błędem dewiacji i powinny być traktowane jako tzw. kurs busoli. Przyczyną dewiacji wskazań busoli na samolocie jest oddziaływanie na jej element czuły (czujnik indukcyjny) pól magnetycznych elementów konstrukcyjnych samolotu wykazujących własności magnetyczne. W ogólnym przypadku, wypadkowy wektor natężenia pola magnetycznego wyznaczający linię odniesienia - tzw. południk busoli, jest geometryczną sumą wektora natężenia pola magnetycznego Ziemi oraz wektora natężenia pola magnetycznego samolotu. W rezultacie, przy nie skompensowanej dewiacji, element czuły busoli odtwarza kierunek południka magnetycznego błędnie - przy zmianie kursu nie jest zachowywany kierunek bazowej linii odniesienia. Jest to bezpośrednio przyczyną błędnego pomiaru kursu. Błąd ten może dochodzić w skrajnych przypadkach, na kursach: 90 0 i nawet do kilkunastu stopni. Charakterystyka ziemskiego pola magnetycznego Wyznaczanie kursu magnetycznego możliwe jest dzięki występowaniu naturalnego magnetyzmu ziemskiego. Traktując Ziemię jak wielki magnes, możemy wyróżnić jego dwa umowne bieguny magnetyczne, które nie pokrywają się z biegunami geograficznymi (miejscami na powierzchni kuli ziemskiej w których jest ona "przebijana" osią obrotu dobowego). Dodatkowo stwierdzono, że bieguny te znajdują się na pewnej głębokości i zmieniają swoje położenie z upływem czasu. Umowne linie sił pola magnetycznego Ziemi "wychodzą" z południowego bieguna magnetycznego i schodzą się na północnym biegunie magnetycznym. Przyjmuje się, że północny biegun magnetyczny (NM) znajduje się w północnej (arktycznej) części Kanady. Biegun południowy zaś znajduje się na Antarktydzie. Współrzędne geograficzne tych biegunów wędrują dookoła biegunów geograficznych. Przyczyny tego zjawiska są do dziś nie wyjaśnione. Prosta łącząca bieguny magnetyczne nazywa się magnetyczną osią Ziemi. Oś ta, oczywiście, nie przechodzi przez środek Ziemi i tworzy z osią ziemską kąt ok. 11 o 30'. Pole magnetyczne Ziemi: a) przebieg linii sił, b) deklinacja, c) inklinacja. Pole magnetyczne Ziemi, w każdym swym punkcie, charakteryzuje się całkowitym natężeniem pola magnetycznego, inklinacją magnetyczną i deklinacją magnetyczną. 2
3 Natężeniem pola magnetycznego Ziemi nazywa się siłę, z jaką pole magnetyczne Ziemi działa w danym punkcie na biegun jednostkowy igły magnetycznej. Wektor natężenia pola T, styczny w każdym punkcie do linii sił tego pola, daje się rozłożyć na dwie składowe: poziomą H (położoną w płaszczyźnie horyzontu rzeczywistego) i pionową Z (skierowaną do środka Ziemi). Ze zwiększaniem szerokości geograficznej, składowa pionowa Z zmienia się od zera (na równiku magnetycznym) do wartości maksymalnej na biegunie magnetycznym, a składowa pozioma H zmienia się odpowiednio od wartości maksymalnej do zera. Interesująca nas, ze względu na wyznaczanie kierunku odniesienia w płaszczyźnie horyzontalnej, składowa pozioma H na równiku magnetycznym H=T a na biegunie H=0. Parametry pola magnetycznego Ziemi przedstawiane są specjalnych mapach magnetycznych za pomocą tzw. izolinii, które łączą punkty na powierzchni Ziemi o jednakowych wartościach odpowiednich parametrów (elementów). Linie łączące na mapie punkty o jednakowej wartości natężenia pola magnetycznego Ziemi nazywa się izodynamami. Rozróżnia się izodynamy całkowite, pionowe i poziome. Swobodnie podwieszona igła magnetyczna ustawia się zgodnie z kierunkiem wektora wypadkowego natężenia pola magnetycznego Ziemi T. Kąt zawarty między płaszczyzną poziomą i osią swobodnie podwieszonej igły nazywa się inklinacja magnetyczną. Wartość inklinacji zmienia się od 0 o do 90 o i mierzy się ją od płaszczyzny poziomej. Przyjmuje się ja za dodatnią gdy opuszcza się północny koniec igły magnetycznej, a za ujemną gdy opuszczony jest południowy koniec na półkuli południowej. Tak więc, obserwuje się odchylanie igły magnetycznej od położenia poziomego na równiku magnetycznym do położenia pionowego na biegunie magnetycznym. Linia łącząca na mapie punkty o jednakowej wartości inklinacji magnetycznej nazywa się izokliną. W 1975 roku inklinacja na obszarze Polski wynosiła +64 o w rejonach południowych a +68,5 o w rejonach północnych. Roczna zaobserwowana zmiana wynosiła +0,03 o. Linia wzdłuż której ustawia się swobodnie podwieszona igła magnetyczna pod wyłącznym wpływem działania magnetyzmu ziemskiego, nazywa się południkiem magnetycznym NM-SM. Ze względu na to, że bieguny magnetyczne nie leżą na końcach tej samej średnicy Ziemi, południki magnetyczne, w odróżnieniu od południków geograficznych, nie są łukami wielkich kół. Kąt odchylenia igły magnetycznej od płaszczyzny południka geograficznego (rzeczywistego), czyli kąt zawarty między północnym kierunkiem południka geograficznego i północnym kierunkiem południka magnetycznego, przechodzącymi przez dany punkt, nazywa się deklinacja magnetyczną. Deklinacja wschodnia jest dodatnia a zachodnia ujemna. Linia łączą ca punkty o jednakowej wartości deklinacji magnetycznej nazywa się izogoną, a linia łącząca punkty o deklinacji równej zeru agoną. W 1975 roku na obszarze Polski deklinacja magnetyczna wynosiła 0 o w rejonach zachodnich i +3 o w rejonach wschodnich, a roczna zmiana wynosiła +4'. Obok przedstawionego sposobu w lotnictwie wykorzystuje się inne metody określania kierunku lotu: metody astronomiczne metody giroskopowe metody radiotechniczne metody nawigacji satelitarnej. Wymagana dokładność pomiaru kursu do celów nawigacyjnych przy sterowaniu ręcznym wynosi 30' a przy sterowaniu automatycznym nie może przekroczyć 15'. Busola magnetyczna Zalety metody magnetycznej: Autonomiczność odtwarzania linii odniesienia Wysoka dokładność, stabilność i odtwarzalność pomiaru Niski koszt czujników 3
4 Mała masa czujników Zerowy czas gotowości Mały pobór energii elektrycznej Busola magnetyczna jest najprostszym i w większości przypadków dostatecznie niezawodnym, chociaż niezbyt dokładnym przyrządem do określania kursu SP. Po dzień dzisiejszy znaleźć ją można w kabinach wszystkich SP od szybowców po największe i najnowocześniejsze samoloty pasażerskie. Zasada działania lotniczej busoli magnetycznej opiera się na zjawisku samoistnego ustawiania się swobodnych namagnesowanych ciał równolegle (stycznie) do linii sił wypadkowego pola magnetycznego na nią działającego. Busola magnetyczna: a) przekrój, b) widok: 1 - skala, 2 - kreska kursowa, 3 - kompensator dewiacji, 4 - łożysko, 5 - magnes, 6 - przestrzeńwypełniona cieczą, 7 - pierścień nastawny. Stosowanie busoli wiąże się z pewnymi utrudnieniami: brak możliwości wyprowadzenia elektrycznego sygnału pomiarowego wrażliwość na wibracje podstawy, odchylenia od pionu, przyspieszenia konieczność ręcznej kompensacji dewiacji szczątkowej i deklinacji słabe właściwości dynamiczne (długi czas uspokojenia wskazań) duża zależność dokładności pomiaru od precyzji wykonania busol Podstawowym elementem każdej busoli i każdego kompasu są elementy magnetyczne igła lub pręty z magnesu trwałego. W połączeniu ze skalą, tworzą obrotowy element, zawieszony na specjalnym łożysku zapewniającym mu możliwość ruchu obrotowego bez tarcia względem obudowy, nazywany różą busoli. Róża busoli najczęściej obraca się w specjalnym płynie, który wytwarza siłę wyporu zmniejszającą tarcie oraz będącą źródłem sił tłumiących, z wykorzystaniem sił tarcia wiskotycznego. W okienku odczytowym, względem naniesionego indeksu, z ruchomej skali odczytać można, po ustaleniu się wskazań, bieżącą wartość kursu. Istotnym elementem każdej busoli jest magnetyczny kompensator dewiacji. Na odchyloną różę busoli działa moment obrotowy, który wytwarzają siły oddziaływania magnetycznego magnesów stałych oraz pola zewnętrznego. Wartość tego momentu jest funkcją kąta odchylenia róży busoli od kierunku wyznaczonego wektorem natężenia pola magnetycznego w miejscu pomiaru. Parametrami są: moment magnetyczny czujnika zależny od mas magnetycznych prętów oraz odległości między biegunami oraz natężenie pola zewnętrznego. Zwykłą igłę podpiera się w miejscu przesuniętym względem środka ciężkości lub obciąża jeden z końców (na półkuli północnej koniec południowy) w celu wyeliminowania odchylania od poziomu (duży kąt inklinacji). 4
5 Wskazania busoli magnetycznej obciążają następujące błędy: - zastój róży busoli zastój róży busoli zależy od stosunku wartości momentu obrotowego oraz momentu szkodliwego od sił tarcia w łożysku róży. Określany jest minimalną wartością kąta odchylenia róży busoli (do 1 o dla KI-12) od kierunku południka magnetycznego, dla którego moment obrotowy jest mniejszy od momentu szkodliwego. Wynika z pewnej progowej wartości momentów od sił tarcia w parach kinematycznych zawieszenia róży busoli. Zwiększa się w czasie, w związku z zużywaniem się elementów zawieszenia, rozmagnesowywania igły, używania busoli na dużych szerokościach geograficznych. - pociąganie róży busoli wynika z tarcia między cieczą a powierzchnią skali róży busoli i bezwładnego ruchu cieczy po wykonanym zakręcie. Opóźnia to powrót róży do położenia ustalonego i powoduje że odbywa się to ruchem oscylacyjnym. Parametrem określającym wartość tego błędu jest czas uspokojenia ruchów oscylacyjnych od kilkunastu sekund (17 sek. dla KI-12) do 2 minut. - błąd pozycyjny (montażowy) wynika z niedokładnego zamontowania busoli na samolocie i nie pokrywania się płaszczyzny symetrii busoli z płaszczyzną symetrii samolotu. - dewiacja stała, półokrężna, ćwierćokrężna, pochyleniowa, przechyleniowa. Między innymi dewiację pochyleniową (przechyleniową) powoduje oddziaływanie pionowej składowej pola magnetycznego samolotu znajdującego się w niewielkim przechyleniu (pochyleniu) na różę busoli pozostającą w płaszczyźnie horyzontu. Powoduje to w tym czasie dodatkowe wychylenie róży z normalnego położenia i błąd w pomiarze kursu. - błąd północny - błąd północny pojawia się w czasie schodzenia samolotu z kursu północnego 0 0, gdy na przechyloną w zakręcie różę busoli działa składowa pionowa wektora natężenia ziemskiego pola magnetycznego powodując jej dodatkowy, chwilowy obrót. Jednym ze sposobów walki o poprawę dokładności wskazań busoli było zastosowanie busol odległościowych. Nadajnik z różą busoli umieszczano na samolocie w miejscu charakteryzującym się najmniejszym wpływem pól magnetycznych samolotu. W celu odległościowego przesłania informacji o położeniu kątowym róży stosowano różnego rodzaju specjalne, bezmomentowe przetworniki położenia kątowego oraz elektryczne linie przesyłowe. Rodzaje dewiacji Analiza przebiegu wykresu wartości dewiacji tzw. szczątkowej przy zmianach kursu SP od 0 0 do oraz jej możliwych źródeł wykazuje, iż jej wypadkowy przebieg można przedstawić jako sumę, teoretycznie rozróżnianych, trzech podstawowych rodzajów dewiacji (rys.8), związanych ściśle z własnościami dwóch rodzajów materiałów magnetycznych występujących w konstrukcji samolotu: okrężnej (stałej), półokrężnej, ćwierćokrężnej. Przykładowy grafik dewiacji busoli. Dewiacja okrężna najczęściej spowodowana jest złym ustawieniem busoli (czujnika indukcyjnego) względem osi podłużnej SP. Jest ona zarazem najłatwiejsza do określania oraz do skompensowania poprzez obrót obudowy całej busoli w miejscu zamontowania o kąt równy jej wartości, względem osi podłużnej samolotu. Dewiacja półokrężna wywołana jest tzw. żelazami twardymi magnetycznie (tzn. o dużej koercji magnetycznej) oraz stałymi polami magnetycznymi od różnorodnych źródeł elektrycznych prądu stałego na pokładzie samolotu. W związku z tym przyjmuje się, że kierunek wektora natężenia pola magnetycznego od żelaz twardych ma niezmienny (niezależny od kursu) kierunek względem osi podłużnej SP. W ogólnym 5
6 przypadku, ze względu na konstrukcyjną symetrię samolotu, przyjmuje się, że odchyla się on od podłużnej osi SP jedynie na niewielki kąt. Dewiacja półokrężna przy zmianie kursu samolotu o dwukrotnie osiąga wartość maksymalną oraz dwukrotnie wartość zerową. Jej wartość B jest funkcją okresową, zależną od kursu SP. Na kursach przeciwnych ( i ) równa jest co do wartości, lecz ma przeciwny znak. Dewiację półokrężną określa się za pomocą współczynników B i C, które w przybliżeniu równe są iloczynowi stosunku modułów wektorów F do H i odpowiednio funkcji sin i cos. Dewiację ćwierćokrężną wywołują pola magnetyczne, których źródłem są tzw. żelaza miękkie magnetycznie. Są to elementy konstrukcji samolotu, które charakteryzują się tym, iż w zależności od kursu, magnesują się od zewnętrznego pola magnetycznego (Ziemi) oraz od pola magnetycznego żelaz twardych magnetycznie. W ogólnym przypadku wektor natężenia pola magnetycznego od żelaz miękkich, przy zmianach kursu SP zmienia swoje położenie zarówno względem osi podłużnej SP, jak i południka magnetycznego. Przy zmianach kursu SP od 0 0 do czterokrotnie osiąga ona wartość maksymalną i czterokrotnie wartość zerową. Jej maksymalna wartość nie przekracza zwykle (1 2) 0. W układach busol giroindukcyjnych oraz systemów kursowych jest ona kompensowana za pomocą mechanicznych korektorów krzywkowo-taśmowych. Mechaniczne metody kompensacji dewiacji magnetycznej W celu zwiększenia dokładności określania kursu za pomocą busoli magnetycznej należy okresowo sprawdzać i kompensować dewiację czujnika magnetycznego oraz sporządzać wykresy dewiacji szczątkowej. Dewiację stałą (błąd montażowy) kompensuje się obrotem korpusu busoli (czujnika pola magnetycznego) Dewiację półokrężną kompensuje się za pomocą magnetycznego urządzenia dewiacyjnego (kompensatora dewiacji) zamontowanego na korpusie busoli lub czujnika magnetycznego, poprzez wytworzenie lokalnego pola magnetycznego równego i przeciwnie skierowanego do pola od żelaz twardych magnetycznie lub za pomocą kompensatora elektrycznego. Dewiacja ćwierćokrężna nie może być kompensowana za pomocą magnesów trwałych, ponieważ zależy od kursu SP. Kompensuje się ją za pomocą kompensatorów mechanicznych (np. krzywkowotaśmowych) lub elektrycznych. Obrotowy, magnetyczny kompensator dewiacji półokrężnej a) minimalny wpływ kompensatora, b) maksymalny wpływ kompensatora, c) pośredni wpływ kompensatora Indukcyjny czujnik kursu magnetycznego Indukcyjny czujnik kursu magnetycznego jest źródłem sygnału elektrycznego U 2 proporcjonalnego do kąta między kierunkiem wypadkowego wektora pola magnetycznego a osią pomiarową sondy. 6
7 Sonda pomiarowa czujnika indukcyjnego. Sonda przedstawiona na rysunku powyżej jest jedną z trzech (lub dwóch - ID-6) składających się na kompletny czujnik. Jej podstawowe elementy składowe to dwa rdzenie permallojowe, przemagnesowywane cyklicznie wskutek przepływu prądu przez uzwojenia magnesowania nawinięte przeciwsobnie na obydwa rdzenie i zasilane ze wspólnego źródła napięcia przemiennego. Stan magnetyczny obu rdzeni zmienia się zatem z częstotliwością dwa razy większą od częstotliwości napięcia zasilania - za jeden okres zmian napięcia są one dwukrotnie wprowadzane w stan nasycenia magnetycznego. Ponieważ w każdym momencie czasu strumienie magnesujące mają tę samą wartość i przeciwne zwroty, nie indukują one napięcia w uzwojeniu pomiarowym. U 2 indukuje się po umieszczeniu sondy w stałym polu magnetycznym (ziemskim polu) dzięki temu, iż w obszarze objętym uzwojeniem pomiarowym wymuszana jest pulsacja strumienia wskutek zmian przenikalności magnetycznej obu rdzeni. Dokładnie, w nieruchomej sondzie, wartość siły elektromotorycznej U 2 zależy od kąta między podłużną osią rdzeni, a kierunkiem poziomej składowej pola magnetycznego Ziemi. Jeśli osie rdzeni pokrywają się z kierunkiem linii sił pola magnetycznego Ziemi, to siła elektromotoryczna U 2 ma wartość maksymalną, jeśli osie rdzeni będą prostopadłe do linii sił pola Ziemi, to siła elektromotoryczna jest równa zeru. Wiadomo że: B = Hcos = B S = H S cos U 2 = - z (d /dt = - z H S (d /dt) cos ; Z analizy ostatniego wzoru, wynika, że wartość siły elektromotorycznej U 2 zależy od parametrów konstrukcyjnych sondy: ilości zwojów z, jej pola przekroju poprzecznego S oraz od wartości natężenia sił pola magnetycznego H. Siła elektromotoryczna zależy również od dynamiki zmian przenikalności magnetycznej (człon d /dt), wywołanej przepływem prądu przemiennego o częstotliwości f. Wzrostem częstotliwości powoduje wzrost czułości sondy. Natomiast zależność pomiędzy wartością siły U 2, a wartością kąta pod jakim skierowany jest wektor sił pola magnetycznego H do osi sondy jest zależnością kosinusową /dla kątów bliskich 0, 180 i 360 wartość siły U 2 zwiększa się, natomiast dla kątów bliskich 90 i 270 wartość U 2 się zmniejsza/ 7
8 GRUPA LABORATORYJNA: Nazwa grupy. Skład grupy: Data wykonania ćwiczenia: CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zaznajomienie się słuchaczy z zasadą działania lotniczej busoli magnetycznej i indukcyjnej. STANOWISKO LABORATORYJNE Stanowisko laboratoryjne do badania właściwości busol lotniczych składa się z: lotnicza busola magnetyczna; lotnicza busola indukcyjna; multimetr (x3); wkrętak z materiału diamagnetycznego. PRZEBIEG ĆWICZENIA 1. Badanie busoli magnetycznej Badanie busoli magnetycznej ma na celu określenie błędów instrumentalnych busoli magnetycznej oraz efektywność działania kompensatora dewiacji. Podczas pomiarów należy pamiętać, aby masy magnetyczne (zakłócające ziemskie pole magnetyczne) były oddalone od stanowiska o minimum 2 m. Do odchylania róży busoli może posłużyć magnes trwały lub cewka zasilana prądem stałym. Badana busola zamocowana jest w statywie umożliwiającym obrót busoli wokół osi własnej w zakresie kąta z odczytem kątów oraz umożliwiającym jednoczesne jej odchylenie od płaszczyzny poziomej z możliwością odczytu kąta. Pomiary należy wykonywać w sposób opisany poniżej, a wyniki należy notować w tabeli 1: 8
9 obrócić wkrętakiem diamagnetycznym magnesy kompensatora dewiacji w położenie neutralne (zaznaczone na wkrętach); sprawdzić płynność ruchu róży busoli przy przechyleniach. Dokonuje się tego przechylając ją na stanowisku o kąt 17 0 i obracając razem z jego częścią ruchomą powoli wokół osi pionowej. Róża busoli powinna zachować cały czas swoje pierwotne położenie; określić kąt martwy (zastoju) róży busoli w następujący sposób: - zorientować stanowisko według południka magnetycznego w miejscu pomiarów; - dokonać odczytu wskazań busoli (przy neutralnym położeniu magnesów); - obrócić różę busoli o kąt 5 o w prawo przy pomocy magnesu trwałego, a następnie szybko go odsunąć i po ustaleniu się wskazań dokonać powtórnego odczytu. Wynik zanotować w tabeli 1. - obrócić różę busoli o kąt 5 o w lewo przy pomocy magnesu trwałego, a następnie szybko go odsunąć i po ustaleniu się wskazań dokonać powtórnego odczytu. Wynik zanotować w tabeli 1. - kąt martwy (zastoju) określa się ze średniej arytmetycznej wskazań po wychyleniu się róży busoli w prawo i lewo o 5 o od położenia wyjściowego. dokonać pomiaru wielkości charakteryzujących tłumienie wskazań róży busoli. W tym celu należy, po zorientowaniu stanowiska według południka magnetycznego i ustawieniu magnesów kompensatora w położeniu neutralnym, odchylić różę busoli za pomocą magnesu trwałego o 90 0 od położenia wyjściowego, a następnie prędko magnes odsunąć włączając jednocześnie dwa stopery. Pierwszy z nich wyłącza się przy pierwszym przejściu róży busoli przez kierunek południka, a następnie odczytuje się i notuje w tabeli pierwsze maksymalne wychylenie po drugiej stronie kierunku południka. Drugi sekundomierz należy wyłączyć w chwili całkowitego ustalenia wskazań. Należy również policzyć ilość przejść róży busoli przez kierunek południka. Pomiar ten wykonuje się dwukrotnie, a następnie należy obliczyć średnie arytmetyczne mierzonych wielkości; dokonać pomiaru kąta pociągania róży busoli. W tym celu należy ustawić busolę w kierunku N S, po czym wraz z nią obracać stanowisko wokół osi pionowej z prędkością 1obr/10s. Po wykonaniu pełnego obrotu należy odczytać wskazania kursu i zanotować w tabeli 1. określić maksymalny efekt oddziaływania kompensatora dewiacji. Busolę z zamontowanym kompensatorem dewiacji należy ustawić na kursie N po uprzednim ustawieniu magnesów kompensatora w położeniu neutralnym. Następnie przy pomocy wkrętaka diamagnetycznego obracać wkręt kompensatora N-S w prawo, powodując maksymalne wychylenie róży busoli, a następnie wychylenia busoli w tabeli 1. Analogiczne pomiary wykonujemy dla obrotu kompensatora w lewo. Średnie arytmetyczne odchyleń róży busoli w obydwie strony daje maksymalny kąt wychylenia i charakteryzuje efektywność kompensatora dewiacji. W drugim kroku sprawdzić w sposób analogiczny oddziaływanie kompensatora dewiacji na kursie E. określić odchylenie wskazań busoli na kursach od 0 do 360 co 45st.. Po zorientowaniu stanowiska na kursie N i ustawieniu kompensatora w położenie neutralne obracać busolę na stanowisku odczytując i zapisując w tabeli 2 jej wskazania. 9
10 Tabela 1. Lp. Parametry busoli Wyniki pomiarów podczas ruchu: w prawo w lewo Wartość średnia 1. Kąt zastoju róży busoli 2. Charakterystyka tłumienia a) czas pierwszego przejścia przez kierunek południka magnetycznego b) amplituda c) czas ustalenia wskazań d) ilość przejść przez kierunek południka 3. Kąt pociągania róży busoli 4. Maksymalny efekt działania kompensatora na kursach: a) N i S b) E i W Tabela 2 Kurs ustawiony na stanowisku laboratoryjnym N ( 0 0 ) Wskazania busoli Błąd wskazań NE (45 0 ) E (90 0 ) SE (135 0 ).. S (180 0 ) SW (225 0 ) W (270 0 ) NW (315 0 ).. N (0 0 ).. 2. Badanie busoli indukcyjnej Badanie busoli indukcyjnej wykonane zostanie w następujący sposób: zorientować stanowisko laboratoryjne według południka magnetycznego, tzn. tak, aby mierzone zaindukowane napięcie 1 miało wartość najmniejszą; obracając sondę pomiarowa na stanowisku co 10 0 w zakresie 360 0, kolejno dla trzech kombinacji połączenia trzech nadajników, dokonać pomiaru napięć na poszczególnych nadajnikach; wyniki zapisać w tabeli 3. 10
11 Tabela 3 Kurs ustawienia busoli Kurs ustawienia busoli SPRAWOZDANIE W sprawozdaniu należy zamieścić: protokół z ćwiczenia laboratoryjnego; tabele pomiarowe wraz z dokonanymi obliczeniami; wnioski dotyczące otrzymanych wyników. Wyniki pomiarów wykonanych w punkcie 2 należy przedstawić w następujący sposób: na podstawie danych z tabeli 1 wykreślić krzywą tłumienia busoli i podać wartość dekrementu tłumienia określonego ze stosunku dwóch sąsiednich amplitud drgania róży busoli sporządzić wykres błędów instrumentalnych busoli. Wyniki pomiarów wykonanych w punkcie 3 należy przedstawić w postaci wykresów przebiegów mierzonych napięć w funkcji zadanego kąta kursu. 11
Ć W I C Z E N I E N R E-15
NSTYTUT FZYK WYDZAŁ NŻYNER PRODUKCJ TECNOLOG MATERAŁÓW POLTECNKA CZĘSTOCOWSKA PRACOWNA ELEKTRYCZNOŚC MAGNETYZMU Ć W C Z E N E N R E-15 WYZNACZANE SKŁADOWEJ POZOMEJ NATĘŻENA POLA MAGNETYCZNEGO ZEM METODĄ
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 41. Busola stycznych
Ćwiczenie 41. Busola stycznych Małgorzata Nowina-Konopka, Andrzej Zięba Cel ćwiczenia Zapoznanie się z budową i działaniem busoli, wyznaczenie składowej poziomej ziemskiego pola magnetycznego. Wprowadzenie
Bardziej szczegółowo1. Podstawy teorii magnetyzmu
1. Podstawy teorii magnetyzmu 1.1 Pole magnetyczne i jego charakterystyka Pole magnetyczne przyciąga lub odpycha ciała namagnesowane. Siła oddziaływania F (przyciągania lub odpychania) dwóch biegunów magnetycznych
Bardziej szczegółowoWyznaczanie składowej poziomej natężenia pola magnetycznego Ziemi za pomocą busoli stycznych
Ćwiczenie E12 Wyznaczanie składowej poziomej natężenia pola magnetycznego Ziemi za pomocą busoli stycznych E12.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie wartości składowej poziomej natężenia pola
Bardziej szczegółowoOddziaływanie wirnika
Oddziaływanie wirnika W każdej maszynie prądu stałego, pracującej jako prądnica lub silnik, może wystąpić taki szczególny stan pracy, że prąd wirnika jest równy zeru. Jedynym przepływem jest wówczas przepływ
Bardziej szczegółowoPole magnetyczne Ziemi. Pole magnetyczne przewodnika z prądem
Pole magnetyczne Własność przestrzeni polegającą na tym, że na umieszczoną w niej igiełkę magnetyczną działają siły, nazywamy polem magnetycznym. Pole takie wytwarza ruda magnetytu, magnes stały (czyli
Bardziej szczegółowoZiemskie pole magnetyczne
Ćwiczenie nr 27 Ćwiczenie nr 08 (27). Pomiar natężenia pola magnetycznego ziemskiego. Ziemskie pole magnetyczne Cel ćwiczenia. Wyznaczenie indukcji magnetycznej ziemskiego pola magnetycznego. Zagadnienia
Bardziej szczegółowoĆwiczenie M-2 Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Cel ćwiczenia: II. Przyrządy: III. Literatura: IV. Wstęp. l Rys.
Ćwiczenie M- Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego. Cel ćwiczenia: pomiar przyśpieszenia ziemskiego przy pomocy wahadła fizycznego.. Przyrządy: wahadło rewersyjne, elektroniczny
Bardziej szczegółowowiczenie 15 ZGINANIE UKO Wprowadzenie Zginanie płaskie Zginanie uko nie Cel wiczenia Okre lenia podstawowe
Ćwiczenie 15 ZGNANE UKOŚNE 15.1. Wprowadzenie Belką nazywamy element nośny konstrukcji, którego: - jeden wymiar (długość belki) jest znacznie większy od wymiarów przekroju poprzecznego - obciążenie prostopadłe
Bardziej szczegółowoWyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy
Ćwiczenie 13 Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy 13.1. Zasada ćwiczenia W uzwojeniu, umieszczonym na żelaznym lub stalowym rdzeniu, wywołuje się przepływ prądu o stopniowo zmienianej
Bardziej szczegółowoĆw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2
1 z 6 Zespół Dydaktyki Fizyki ITiE Politechniki Koszalińskiej Ćw. nr 3 Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 Cel ćwiczenia Pomiar okresu wahań wahadła z wykorzystaniem bramki optycznej
Bardziej szczegółowo1. Bieguny magnesów utrzymują gwoździe, jak na rysunku. Co się stanie z gwoździami po zetknięciu magnesów bliższymi biegunami?
1. Bieguny magnesów utrzymują gwoździe, jak na rysunku. Co się stanie z gwoździami po zetknięciu magnesów bliższymi biegunami? A. wszystkie odpadną B. odpadną tylko środkowe C. odpadną tylko skrajne D.
Bardziej szczegółowoKatedra Elektroniki ZSTi. Lekcja 12. Rodzaje mierników elektrycznych. Pomiary napięći prądów
Katedra Elektroniki ZSTi Lekcja 12. Rodzaje mierników elektrycznych. Pomiary napięći prądów Symbole umieszczone na przyrządzie Katedra Elektroniki ZSTiO Mierniki magnetoelektryczne Budowane: z ruchomącewkąi
Bardziej szczegółowoWyznaczanie momentu magnetycznego obwodu w polu magnetycznym
Ćwiczenie E6 Wyznaczanie momentu magnetycznego obwodu w polu magnetycznym E6.1. Cel ćwiczenia Na zamkniętą pętlę przewodnika z prądem, umieszczoną w jednorodnym polu magnetycznym, działa skręcający moment
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola elektrycznego
Ćwiczenie 8 Badanie rozkładu pola elektrycznego 8.1. Zasada ćwiczenia W wannie elektrolitycznej umieszcza się dwie metalowe elektrody, połączone ze źródłem zmiennego napięcia. Kształt przekrojów powierzchni
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 4 WYZNACZANIE INDUKCYJNOŚCI WŁASNEJ I WZAJEMNEJ
Ćwiczenie 4 WYZNCZNE NDUKCYJNOŚC WŁSNEJ WZJEMNEJ Celem ćwiczenia jest poznanie pośrednich metod wyznaczania indukcyjności własnej i wzajemnej na podstawie pomiarów parametrów elektrycznych obwodu. 4..
Bardziej szczegółowoWyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym
Ćwiczenie 11A Wyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym 11A.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu mierzy się przy pomocy wagi siłę elektrodynamiczną, działającą na odcinek przewodnika
Bardziej szczegółowoBadanie współczynników lepkości cieczy przy pomocy wiskozymetru rotacyjnego Rheotest 2.1
Badanie współczynników lepkości cieczy przy pomocy wiskozymetru rotacyjnego Rheotest 2.1 Joanna Janik-Kokoszka Zagadnienia kontrolne 1. Definicja współczynnika lepkości. 2. Zależność współczynnika lepkości
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 41 POMIARY PRZY UŻYCIU GONIOMETRU KOŁOWEGO. Wprowadzenie teoretyczne
ĆWICZENIE 4 POMIARY PRZY UŻYCIU GONIOMETRU KOŁOWEGO Wprowadzenie teoretyczne Rys. Promień przechodzący przez pryzmat ulega dwukrotnemu załamaniu na jego powierzchniach bocznych i odchyleniu o kąt δ. Jeżeli
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola magnetycznego przewodników z prądem
Ćwiczenie E7 Badanie rozkładu pola magnetycznego przewodników z prądem E7.1. Cel ćwiczenia Prąd elektryczny płynący przez przewodnik wytwarza wokół niego pole magnetyczne. Ćwiczenie polega na pomiarze
Bardziej szczegółowoO 2 O 1. Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
msg M 7-1 - Temat: Wyznaczenie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Zagadnienia: prawa dynamiki Newtona, moment sił, moment bezwładności, dynamiczne równania ruchu wahadła fizycznego,
Bardziej szczegółowoNazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 1: Wahadło fizyczne. opis ruchu drgającego a w szczególności drgań wahadła fizycznego
Nazwisko i imię: Zespół: Data: Cel ćwiczenia: Ćwiczenie nr 1: Wahadło fizyczne opis ruchu drgającego a w szczególności drgań wahadła fizycznego wyznaczenie momentów bezwładności brył sztywnych Literatura
Bardziej szczegółowoWyznaczanie momentu magnetycznego obwodu w polu magnetycznym
Ćwiczenie 11B Wyznaczanie momentu magnetycznego obwodu w polu magnetycznym 11B.1. Zasada ćwiczenia Na zamkniętą pętlę przewodnika z prądem, umieszczoną w jednorodnym polu magnetycznym, działa skręcający
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola elektrycznego
Ćwiczenie 8 Badanie rozkładu pola elektrycznego 8.1. Zasada ćwiczenia W wannie elektrolitycznej umieszcza się dwie metalowe elektrody, połączone ze źródłem zmiennego napięcia. Kształt przekrojów powierzchni
Bardziej szczegółowoNazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 41: Busola stycznych
Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 41: Busola stycznych Cel ćwiczenia: Wyznaczenie składowej poziomej ziemskiego pola magnetycznego. Literatura [1] Kąkol Z., Fizyka dla inżynierów, OEN Warszawa,
Bardziej szczegółowo30R4 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - IV POZIOM ROZSZERZONY
30R4 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - IV POZIOM ROZSZERZONY Magnetyzm Indukcja elektromagnetyczna Prąd przemienny Rozwiązanie zadań należy zapisać w wyznaczonych miejscach pod
Bardziej szczegółowoĆwiczenie: "Silnik indukcyjny"
Ćwiczenie: "Silnik indukcyjny" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia: Zasada
Bardziej szczegółowoWyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego (Katera)
Politechnika Łódzka FTMS Kierunek: nformatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. Termin: 6 V 2009 Nr. ćwiczenia: 112 Temat ćwiczenia: Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczenia jednopłaszczyznowe wyważanie wirników
Instrukcja do ćwiczenia jednopłaszczyznowe wyważanie wirników 1. Podstawowe pojęcia związane z niewyważeniem Stan niewyważenia stan wirnika określony takim rozkładem masy, który w czasie wirowania wywołuje
Bardziej szczegółowoautor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 27 MAGNETYZM I ELEKTROMAGNETYZM. CZĘŚĆ 2
autor: Włodzimierz Wolczyński rozwiązywał (a)... ARKUSIK 27 MAGNETYZM I ELEKTROMAGNETYZM. CZĘŚĆ 2 Rozwiązanie zadań należy zapisać w wyznaczonych miejscach pod treścią zadania TEST JEDNOKROTNEGO WYBORU
Bardziej szczegółowoDoświadczalne wyznaczanie współczynnika sztywności (sprężystości) sprężyn i współczynnika sztywności zastępczej
Doświadczalne wyznaczanie (sprężystości) sprężyn i zastępczej Statyczna metoda wyznaczania. Wprowadzenie Wartość użytej można wyznaczyć z dużą dokładnością metodą statyczną. W tym celu należy zawiesić
Bardziej szczegółowoPodstawy Nawigacji. Kierunki. Jednostki
Podstawy Nawigacji Kierunki Jednostki Program wykładów: Istota, cele, zadania i rodzaje nawigacji. Podstawowe pojęcia i definicje z zakresu nawigacji. Morskie jednostki miar. Kierunki na morzu, rodzaje,
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 41: Busola stycznych
Wydział PRACOWNA FZYCZNA WFiS AGH mię i nazwisko 1.. Temat: Rok Grupa Zespół Nr ćwiczenia Data wykonania Data oddania Zwrot do popr. Data oddania Data zaliczenia OCENA Ćwiczenie nr 41: usola stycznych
Bardziej szczegółowoDRGANIA SWOBODNE UKŁADU O DWÓCH STOPNIACH SWOBODY. Rys Model układu
Ćwiczenie 7 DRGANIA SWOBODNE UKŁADU O DWÓCH STOPNIACH SWOBODY. Cel ćwiczenia Doświadczalne wyznaczenie częstości drgań własnych układu o dwóch stopniach swobody, pokazanie postaci drgań odpowiadających
Bardziej szczegółowoMECHANIKA 2 KINEMATYKA. Wykład Nr 5 RUCH KULISTY I RUCH OGÓLNY BRYŁY. Prowadzący: dr Krzysztof Polko
MECHANIKA 2 KINEMATYKA Wykład Nr 5 RUCH KULISTY I RUCH OGÓLNY BRYŁY Prowadzący: dr Krzysztof Polko Określenie położenia ciała sztywnego Pierwszy sposób: Określamy położenia trzech punktów ciała nie leżących
Bardziej szczegółowopobrano z serwisu Fizyka Dla Każdego - http://fizyka.dk - zadania fizyka, wzory fizyka, matura fizyka
7. Pole magnetyczne zadania z arkusza I 7.8 7.1 7.9 7.2 7.3 7.10 7.11 7.4 7.12 7.5 7.13 7.6 7.7 7. Pole magnetyczne - 1 - 7.14 7.25 7.15 7.26 7.16 7.17 7.18 7.19 7.20 7.21 7.27 Kwadratową ramkę (rys.)
Bardziej szczegółowoWyznaczenie składowej poziomej indukcji ziemskiego pola magnetycznego
Wyznaczenie składowej poziomej indukcji ziemskiego pola magnetycznego ĆWICZENIE 10 Obowiązkowa znajomość zagadnień Ziemskie pole magnetyczne, wielkości opisujące pola magnetyczne i elektryczne (tj.: wektor
Bardziej szczegółowoTemat 3 (2 godziny) : Wyznaczanie umownej granicy sprężystości R 0,05, umownej granicy plastyczności R 0,2 oraz modułu sprężystości podłużnej E
Temat 3 (2 godziny) : Wyznaczanie umownej granicy sprężystości R,5, umownej granicy plastyczności R,2 oraz modułu sprężystości podłużnej E 3.1. Wstęp Nie wszystkie materiały posiadają wyraźną granicę plastyczności
Bardziej szczegółowoĆwiczenie: "Silnik prądu stałego"
Ćwiczenie: "Silnik prądu stałego" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia: Zasada
Bardziej szczegółowoIndukcja elektromagnetyczna. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Indukcja elektromagnetyczna Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Strumień indukcji magnetycznej Analogicznie do strumienia pola elektrycznego można
Bardziej szczegółowoBADANIE STANÓW RÓWNOWAGI UKŁADU MECHANICZNEGO
Ćwiczenie 3 BADANIE STANÓW RÓWNOWAGI UKŁADU MECHANICZNEGO 3.. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest teoretyczne i doświadczalne wyznaczenie położeń równowagi i określenie stanu równowagi prostego układu mechanicznego
Bardziej szczegółowoWyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów
Ćwiczenie 63 Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów 63.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu określa się współczynnik sprężystości pojedynczych sprężyn i ich układów, mierząc wydłużenie
Bardziej szczegółowoObliczenia polowe silnika przełączalnego reluktancyjnego (SRM) w celu jego optymalizacji
Akademia Górniczo Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Studenckie Koło Naukowe Maszyn Elektrycznych Magnesik Obliczenia polowe silnika
Bardziej szczegółowoEfekt Halla. Cel ćwiczenia. Wstęp. Celem ćwiczenia jest zbadanie efektu Halla. Siła Loretza
Efekt Halla Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zbadanie efektu Halla. Wstęp Siła Loretza Na ładunek elektryczny poruszający się w polu magnetycznym w kierunku prostopadłym do linii pola magnetycznego działa
Bardziej szczegółowoObwody sprzężone magnetycznie.
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTT MASZYN I RZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH LABORATORIM ELEKTRYCZNE Obwody sprzężone magnetycznie. (E 5) Opracował: Dr inż. Włodzimierz OGLEWICZ
Bardziej szczegółowoMAGNETYZM, INDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA. Zadania MODUŁ 11 FIZYKA ZAKRES ROZSZERZONY
MODUŁ MAGNETYZM, INDUKCJA ELEKTROMAGNETYCZNA OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES ROZSZERZONY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI Z ELEMENTAMI TECHNOLOGII
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Kaliszu Ć wiczenia laboratoryjne z fizyki Ćwiczenie Wyznaczanie parametrów ruchu obrotowego bryły sztywnej Kalisz, luty 005 r. Opracował: Ryszard Maciejewski Natura jest
Bardziej szczegółowoWyznaczanie stosunku e/m elektronu
Ćwiczenie 27 Wyznaczanie stosunku e/m elektronu 27.1. Zasada ćwiczenia Elektrony przyspieszane w polu elektrycznym wpadają w pole magnetyczne, skierowane prostopadle do kierunku ich ruchu. Wyznacza się
Bardziej szczegółowoBADANIE PRZEKŁADNIKÓW PRĄDOWYCH
1. Podstawy teoretyczne ĆWCENE NR 4 BADANE PREKŁADNKÓW PRĄDOWYCH Przekładnik prądowy jest to urządzenie elektryczne transformujące sinusoidalny prąd pierwotny na prąd wtórny o wartości dogodnej do zasilania
Bardziej szczegółowoWyposażenie Samolotu
P O L I T E C H N I K A R Z E S Z O W S K A im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Katedra Awioniki i Sterowania Wyposażenie Samolotu Instrukcja do laboratorium nr 2 Przyrządy żyroskopowe
Bardziej szczegółowoDrgania wymuszone - wahadło Pohla
Zagadnienia powiązane Częstość kołowa, częstotliwość charakterystyczna, częstotliwość rezonansowa, wahadło skrętne, drgania skrętne, moment siły, moment powrotny, drgania tłumione/nietłumione, drgania
Bardziej szczegółowoMetrologia: charakterystyki podstawowych przyrządów pomiarowych. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie
Metrologia: charakterystyki podstawowych przyrządów pomiarowych dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie Przyrządy z noniuszami: Noniusz jest pomocniczą podziałką, służącą do powiększenia dokładności
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze 11 do zajęć wyrównawczych z Fizyki dla Inżynierii i Gospodarki Wodnej
Materiały pomocnicze 11 do zajęć wyrównawczych z Fizyki dla Inżynierii i Gospodarki Wodnej 1. Magnetyzm to zjawisko przyciągania kawałeczków stali przez magnesy. 2. Źródła pola magnetycznego. a. Magnesy
Bardziej szczegółowo13. WYZNACZANIE CHARAKTERYSTYK ORAZ PRZEŁOŻENIA UKŁADU KIEROWNICZEGO
13. WYZNACZANIE CHARAKTERYSTYK ORAZ PRZEŁOŻENIA UKŁADU KIEROWNICZEGO 13.0. Uwagi dotyczące bezpieczeństwa podczas wykonywania ćwiczenia 1. Studenci są zobowiązani do przestrzegania ogólnych przepisów BHP
Bardziej szczegółowoLIV OLIMPIADA FIZYCZNA 2004/2005 Zawody II stopnia
LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 004/005 Zawody II stopnia Zadanie doświadczalne Masz do dyspozycji: cienki drut z niemagnetycznego metalu, silny magnes stały, ciężarek o masie m=(100,0±0,5) g, statyw, pręty stalowe,
Bardziej szczegółowoMAGNETYZM. 1. Pole magnetyczne Ziemi i magnesu stałego.
MAGNETYZM 1. Pole magnetyczne Ziemi i magnesu stałego. Źródła pola magnetycznego: Ziemia, magnes stały (sztabkowy, podkowiasty), ruda magnetytu, przewodnik, w którym płynie prąd. Każdy magnes posiada dwa
Bardziej szczegółowoBadanie własności hallotronu, wyznaczenie stałej Halla (E2)
Badanie własności hallotronu, wyznaczenie stałej Halla (E2) 1. Wymagane zagadnienia - ruch ładunku w polu magnetycznym, siła Lorentza, pole elektryczne - omówić zjawisko Halla, wyprowadzić wzór na napięcie
Bardziej szczegółowoLASERY I ICH ZASTOSOWANIE
LASERY I ICH ZASTOSOWANIE Laboratorium Instrukcja do ćwiczenia nr 3 Temat: Efekt magnetooptyczny 5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą modulowania zmiany polaryzacji światła oraz
Bardziej szczegółowoPraca domowa nr 2. Kinematyka. Dynamika. Nieinercjalne układy odniesienia.
Praca domowa nr 2. Kinematyka. Dynamika. Nieinercjalne układy odniesienia. Grupa 1. Kinematyka 1. W ciągu dwóch sekund od wystrzelenia z powierzchni ziemi pocisk przemieścił się o 40 m w poziomie i o 53
Bardziej szczegółowoPomiar rezystancji metodą techniczną
Pomiar rezystancji metodą techniczną Cel ćwiczenia. Poznanie metod pomiarów rezystancji liniowych, optymalizowania warunków pomiaru oraz zasad obliczania błędów pomiarowych. Zagadnienia teoretyczne. Definicja
Bardziej szczegółowoPolitechnika Warszawska. Instytut Maszyn Elektrycznych. Laboratorium Maszyn Elektrycznych Malej Mocy BADANIE SELSYNÓW. Warszawa 2003.
Politechnika Warszawska Instytut Maszyn Elektrycznych Laboratorium Maszyn Elektrycznych Malej Mocy BADANIE SELSYNÓW Warszawa 003. 1. PROGRAM ĆWICZENIA. Program ćwiczenia obejmuje zbadanie podstawowych
Bardziej szczegółowoSystemy Ochrony Powietrza Ćwiczenia Laboratoryjne
POLITECHNIKA POZNAŃSKA INSTYTUT INŻYNIERII ŚRODOWISKA PROWADZĄCY: mgr inż. Łukasz Amanowicz Systemy Ochrony Powietrza Ćwiczenia Laboratoryjne 3 TEMAT ĆWICZENIA: Badanie składu pyłu za pomocą mikroskopu
Bardziej szczegółowoBadanie transformatora
Ćwiczenie 14 Badanie transformatora 14.1. Zasada ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. Do jednego uzwojenia (pierwotnego) przykłada się zmienne
Bardziej szczegółowoBadanie prądnicy prądu stałego
POLTECHNKA ŚLĄSKA WYDZAŁ NŻYNER ŚRODOWSKA ENERGETYK NSTYTUT MASZYN URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH LABORATORUM ELEKTRYCZNE Badanie prądnicy prądu stałego (E 18) Opracował: Dr inż. Włodzimierz OGULEWCZ 3 1. Cel
Bardziej szczegółowoGEODEZJA WYKŁAD Pomiary kątów
GEODEZJA WYKŁAD Pomiary kątów Katedra Geodezji im. K. Weigla ul. Poznańska 2/34 Do rozwiązywania zadań z geodezji konieczna jest znajomość kątów w figurach i bryłach obiektów. W geodezji przyjęto mierzyć:
Bardziej szczegółowoPRZED KONKURSEM CZĘŚĆ 13
POWTÓRKA PRZED KONKURSEM CZĘŚĆ 13 Zadanie 1 Przez cewkę przepuszczono prąd elektryczny, podłączając ją do źródła prądu, a nad nią zawieszono magnes sztabkowy na dół biegunem N. Naciąg tej nici A. Zwiększy
Bardziej szczegółowoSilniki prądu stałego z komutacją bezstykową (elektroniczną)
Silniki prądu stałego z komutacją bezstykową (elektroniczną) Silnik bezkomutatorowy z fototranzystorami Schemat układu przekształtnikowego zasilającego trójpasmowy silnik bezszczotkowy Pojedynczy cykl
Bardziej szczegółowoMobilne Aplikacje Multimedialne
Mobilne Aplikacje Multimedialne Rozszerzona rzeczywistość (AR, Augmented Reality) w Systemie Android Cz.1 Krzysztof Bruniecki Podstawy Algebra liniowa, operacje na wektorach, macierzach, iloczyn skalarny
Bardziej szczegółowoDoświadczalne badanie drugiej zasady dynamiki Newtona
Doświadczalne badanie drugiej zasady dynamiki Newtona (na torze powietrznym) Wprowadzenie Badane będzie ciało (nazwane umownie wózkiem) poruszające się na torze powietrznym, który umożliwia prawie całkowite
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA SKRĘCANIA
Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: Wprowadzenie STATYCZNA PRÓBA SKRĘCANIA Opracowała: mgr inż. Magdalena Bartkowiak-Jowsa Skręcanie pręta występuje w przypadku
Bardziej szczegółowoPLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA FIZYKI W GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH
PLAN REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA FIZYKI W GIMNAZJUM WRAZ Z OKREŚLENIEM WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Krzysztof Horodecki, Artur Ludwikowski, Fizyka 1. Podręcznik dla gimnazjum, Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
Bardziej szczegółowoPiotr Janas, Paweł Turkowski Zakład Fizyki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Do użytku wewnętrznego ĆWICZENIE 30
Piotr Janas, Paweł Turkowski Zakład Fizyki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Do użytku wewnętrznego ĆWICZENIE 30 POMIAR NATĘŻENIA ZIEMSKIEGO POLA MAGNETYCZNEGO Kraków, 08.02.2016 -2- CZĘŚĆ TEORETYCZNA ZAKRES
Bardziej szczegółowoPraca. Siły zachowawcze i niezachowawcze. Pole Grawitacyjne.
PRACA Praca. Siły zachowawcze i niezachowawcze. Pole Grawitacyjne. Rozważmy sytuację, gdy w krótkim czasie działająca siła spowodowała przemieszczenie ciała o bardzo małą wielkość Δs Wtedy praca wykonana
Bardziej szczegółowoDIPOLOWY MODEL SERCA
Ćwiczenie nr 14 DIPOLOWY MODEL SERCA Aparatura Generator sygnałów, woltomierz, plastikowa kuweta z dipolem elektrycznym oraz dwiema ruchomymi elektrodami pomiarowymi. Rys. 1 Schemat kuwety pomiarowej Rys.
Bardziej szczegółowoZad. 2 Jaka jest częstotliwość drgań fali elektromagnetycznej o długości λ = 300 m.
Segment B.XIV Prądy zmienne Przygotowała: dr Anna Zawadzka Zad. 1 Obwód drgający składa się z pojemności C = 4 nf oraz samoindukcji L = 90 µh. Jaki jest okres, częstotliwość, częstość kątowa drgań oraz
Bardziej szczegółowoBadanie transformatora
Ćwiczenie 14 Badanie transformatora 14.1. Zasada ćwiczenia Transformator składa się z dwóch uzwojeń, umieszczonych na wspólnym metalowym rdzeniu. Do jednego uzwojenia (pierwotnego) przykłada się zmienne
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA LABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI BADANIE TRANSFORMATORA. Autor: Grzegorz Lenc, Strona 1/11
NSTRKCJA LABORATORM ELEKTROTECHNK BADANE TRANSFORMATORA Autor: Grzegorz Lenc, Strona / Badanie transformatora Celem ćwiczenia jest poznanie zasady działania transformatora oraz wyznaczenie parametrów schematu
Bardziej szczegółowoBADANIE SILNIKA SKOKOWEGO
Politechnika Warszawska Instytut Maszyn Elektrycznych Laboratorium Maszyn Elektrycznych Malej Mocy BADANIE SILNIKA SKOKOWEGO Warszawa 00. 1. STANOWISKO I UKŁAD POMIAROWY. W skład stanowiska pomiarowego
Bardziej szczegółowoWykład FIZYKA II. 5. Magnetyzm
Wykład FIZYKA II 5. Magnetyzm Katedra Optyki i Fotoniki Wydział Podstawowych Problemów Techniki Politechnika Wrocławska http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/fizyka2.html ELEKTRYCZNOŚĆ I MAGNETYZM q q magnetyczny???
Bardziej szczegółowoAutomatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych. Instrukcja do ćwiczenia III. Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia
Automatyka i pomiary wielkości fizykochemicznych Instrukcja do ćwiczenia III Pomiar natężenia przepływu za pomocą sondy poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia Sonda poboru ciśnienia (Rys. ) jest to urządzenie
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW. Ćwiczenie N 2 RÓWNOWAGA WZGLĘDNA W NACZYNIU WIRUJĄCYM WOKÓŁ OSI PIONOWEJ
LABORATORIUM MECHANIKI PŁYNÓW Ćwiczenie N RÓWNOWAGA WZGLĘDNA W NACZYNIU WIRUJĄCYM WOKÓŁ OSI PIONOWEJ . Cel ćwiczenia Pomiar współrzędnych powierzchni swobodnej w naczyniu cylindrycznym wirującym wokół
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu
Zespół Szkół Technicznych im. J. i J. Śniadeckich w Grudziądzu Przedmiot: Pomiary Elektryczne Materiały dydaktyczne: Pomiar i regulacja prądu i napięcia zmiennego Zebrał i opracował: mgr inż. Marcin Jabłoński
Bardziej szczegółowoĆwiczenie M-2 Pomiar mocy
POLITECHNIKA ŚLĄSKA W GLIWICACH WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH INSTRUKCJA do ćwiczeń laboratoryjnych z Metrologii wielkości energetycznych Ćwiczenie
Bardziej szczegółowoĆw. 32. Wyznaczanie stałej sprężystości sprężyny
0/0/ : / Ćw.. Wyznaczanie stałej sprężystości sprężyny Ćw.. Wyznaczanie stałej sprężystości sprężyny. Cel ćwiczenia Sprawdzenie doświadczalne wzoru na siłę sprężystą $F = -kx$ i wyznaczenie stałej sprężystości
Bardziej szczegółowoĆwiczenie: "Prądnica prądu przemiennego"
Ćwiczenie: "Prądnica prądu przemiennego" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:
Bardziej szczegółowoDoświadczalne wyznaczanie współczynnika sztywności (sprężystości) sprężyny
Doświadczalne wyznaczanie współczynnika sztywności (sprężystości) Wprowadzenie Wartość współczynnika sztywności użytej można wyznaczyć z dużą dokładnością metodą statyczną. W tym celu należy zawiesić pionowo
Bardziej szczegółowoPiotr Janas, Paweł Turkowski Zakład Fizyki IChF, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Do użytku wewnętrznego ĆWICZENIE 30
Piotr Janas, Paweł Turkowski Zakład Fizyki IChF, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Do użytku wewnętrznego ĆWICZENIE 30 POMIAR NATĘŻENIA ZIEMSKIEGO POLA MAGNETYCZNEGO Kraków, 25.09.2015 SPIS TREŚCI CZĘŚĆ
Bardziej szczegółowoPolitechnika Poznańska Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania Podstawy Automatyki laboratorium
Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest uzyskanie wykresów charakterystyk skokowych członów róŝniczkujących mechanicznych i hydraulicznych oraz wyznaczenie w sposób teoretyczny i graficzny ich stałych czasowych.
Bardziej szczegółowoBADANIE JEDNOFAZOWEGO SILNIKA ASYNCHRONICZNEGO Strona 1/5
BADANIE JEDNOFAZOWEGO SILNIKA ASYNCHRONICZNEGO Strona 1/5 BADANIE JEDNOFAZOWEGO SILNIKA ASYNCHRONICZNEGO 1. Wiadomości wstępne Silniki asynchroniczne jednofazowe są szeroko stosowane wszędzie tam, gdzie
Bardziej szczegółowoE1. OBWODY PRĄDU STAŁEGO WYZNACZANIE OPORU PRZEWODNIKÓW I SIŁY ELEKTROMOTORYCZNEJ ŹRÓDŁA
E1. OBWODY PRĄDU STŁEGO WYZNCZNIE OPORU PRZEWODNIKÓW I SIŁY ELEKTROMOTORYCZNEJ ŹRÓDŁ tekst opracowała: Bożena Janowska-Dmoch Prądem elektrycznym nazywamy uporządkowany ruch ładunków elektrycznych wywołany
Bardziej szczegółowoLASERY I ICH ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE
LASERY I ICH ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE Laboratorium Instrukcja do ćwiczenia nr 4 Temat: Modulacja światła laserowego: efekt magnetooptyczny 5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ TRANSPORTU KATEDRA LOGISTYKI I TRANSPORTU PRZEMYSŁOWEGO NR 1 POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO Katowice, październik 5r. CEL ĆWICZENIA Poznanie zjawiska przesunięcia fazowego. ZESTAW
Bardziej szczegółowoWyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy
Ćwiczenie E8 Wyznaczanie przenikalności magnetycznej i krzywej histerezy E8.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar zależności B(I) dla cewki z rdzeniem stalowym lub żelaznym, wykreślenie krzywej
Bardziej szczegółowoPOMIAR TEMPERATURY CURIE FERROMAGNETYKÓW
Ćwiczenie 65 POMIAR TEMPERATURY CURIE FERROMAGNETYKÓW 65.1. Wiadomości ogólne Pole magnetyczne można opisać za pomocą wektora indukcji magnetycznej B lub natężenia pola magnetycznego H. W jednorodnym ośrodku
Bardziej szczegółowoPomiar indukcji pola magnetycznego w szczelinie elektromagnesu
Ćwiczenie E5 Pomiar indukcji pola magnetycznego w szczelinie elektromagnesu E5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest pomiar siły elektrodynamicznej (przy pomocy wagi) działającej na odcinek przewodnika
Bardziej szczegółowoMAGNETYZM. PRĄD PRZEMIENNY
Włodzimierz Wolczyński 47 POWTÓRKA 9 MAGNETYZM. PRĄD PRZEMIENNY Zadanie 1 W dwóch przewodnikach prostoliniowych nieskończenie długich umieszczonych w próżni, oddalonych od siebie o r = cm, płynie prąd.
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji POMIARY KĄTÓW I STOŻKÓW
POLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Produkcji TEMAT: Ćwiczenie nr 4 POMIARY KĄTÓW I STOŻKÓW ZADANIA DO WYKONANIA:. zmierzyć 3 wskazane kąty zadanego przedmiotu
Bardziej szczegółowoRówna Równ n a i n e i ru r ch u u ch u po tor t ze (równanie drogi) Prędkoś ędkoś w ru r ch u u ch pros pr t os ol t i ol n i io i wym
Mechanika ogólna Wykład nr 14 Elementy kinematyki i dynamiki 1 Kinematyka Dział mechaniki zajmujący się matematycznym opisem układów mechanicznych oraz badaniem geometrycznych właściwości ich ruchu, bez
Bardziej szczegółowoSILNIK INDUKCYJNY KLATKOWY
SILNIK INDUKCYJNY KLATKOWY. Budowa i zasada działania silników indukcyjnych Zasadniczymi częściami składowymi silnika indukcyjnego są nieruchomy stojan i obracający się wirnik. Wewnętrzną stronę stojana
Bardziej szczegółowoPF11- Dynamika bryły sztywnej.
Instytut Fizyki im. Mariana Smoluchowskiego Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego Zajęcia laboratoryjne w I Pracowni Fizycznej dla uczniów szkół ponadgimnazjalych
Bardziej szczegółowo