INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ. dr Andrzej Pieczewski Konsultacje: poniedziałki, godz pok.

Transkrypt

1 INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ dr Andrzej Pieczewski Konsultacje: poniedziałki, godz pok. A 410

2 Literatura Janina Godłów-Legiędź, Współczesna ekonomia. Ku nowemu paradygmatowi, Warszawa 2010 Instytucje i transformacja, red. Janina Godłów-Legiędź, Toruń 2009 Maria Lisowska, Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce, Warszawa 2008 Ewa Gruszewska, Instytucje a proces tworzenia kapitału w Polsce, Białystok 2013 Joseph E. Stiglitz, Ekonomia sektora publicznego, Warszawa 2004 Teoria wyboru publicznego, red. Jerzy Wilkin, Warszawa 2012

3 Pytanie Dlaczego takie same procesy gospodarowania, przy zastosowaniu takich samych ilości czynników produkcji przynoszą różniące się (czasami diametralnie) efekty? to pytanie ekonomiści zaczęli zadawać stosunkowo niedawno

4 System gospodarczy (P.A. Samuelson, W.D. North) układ stosunków i organizacji, który kształtuje prawa i regulacje rządzące działalnością gospodarczą (determinuje: prawa własności, prawa rządzące działalnością gosp., uprawnienia do podejmowania decyzji, bodźce motywujące) co, jak, dla kogo ma być produkowane.

5 Systemy gospodarcze Państwo Kto podejmuje decyzje? Rynek Kto jest właścicielem środków produkcji? Państwo Prywatni wła. Jakie są bodźce motywacyjne? Kto nagradza? Państwo Rynek

6 Systemy gospodarcze Nie ma na świecie czystej formy określonego systemu gospodarczego KLUCZOWE KWESTIE: własność i kto decyduje WOLNY FORMY CENTRALNE RYNEK POŚREDNIE PLANOWANIE

7 Czy to pełny obraz systemu gosp.?

8 Stara ekonomia instytucjonalna (T. Veblen, J.R. Commons, W. Mitchell) Główne postulaty: - Metody standardowej ekonomii nie wyczerpują rzeczywistości (operuje na wirtualnych bytach). - Badając kategorie standardowej ekonomii widzą je w połączeniu z podmiotami uczestnikami procesu gospodarowania oraz instytucjami kształtującymi ich zachowania i układem sił.

9 Stara ekonomia instytucjonalna Założenia: - Uznanie wpływu instytucji na proces gosp. - Uznanie, iż same instytucje podlegają zamierzonym i niezamierzonym zmianom - Uznanie, iż istnieją różne czynniki ewolucji sys. gosp. W tym instytucji (od technologii po wartości).

10 NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA GŁÓWNY NURT EKONOMII Co, jak, dla kogo? Wymiar techniczno naturalny gospodarowania Produkcja z ograniczonych zasobów, alokacja, wzrost gospodarczy Mikroekonomia Makroekonomia Teorie wzrostu gospodarczego Teoria równowagi ogólnej NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA Przedstawia otoczenie instytucjonalne procesów gospodarowania (wym. społeczny) Próba szerszego ujęcia procesów gospodarowania Proces gospodarowania zależy od: - polityki, - kultury, - historii (!) Znaczenie jakości społecznej kooperacji w procesie gosp.

11 Szkoły NEI zajmujące się problemami: Kosztów transakcji i prawa własności (ekonomia kosztów transakcji, ekonomia praw własności, prawo i ekonomia). Efektywności umów i organizacji w kontekście asymetrii informacji, oportunizmu i ryzyka (teoria agencji i kontraktualna teoria przedsiębiorstwa). Rynków politycznych i rozdziału dóbr publicznych (teoria wyboru publicznego, ekonomia konstytucyjna) Wpływu ideologii, historii i możliwości poznawczych człowieka (nowa historia gospodarcza, ekonomia ewolucyjna). Path dependence (Trajektoria rozwoju)

12 Czym są instytucje? Herbert Spencer - są tym, dzięki czemu dokonuje się przystosowanie niespołecznego z natury człowieka do współdziałania z innymi ludźmi. Inaczej: stosunki społ., organizacja, rząd, kontrola, regulacja, system nacisków, przymus.

13 Emile Durkheim wszelkie wierzenia i sposoby postępowania ustanowione przez zbiorowość, których funkcją jest utrwalenie grupy przez zapewnienie w niej przewagi sił dośrodkowych nad odśrodkowymi

14 Thorstein Veblen to w swej istocie dominujące sposoby myślenia uwzględniające warunki społeczne, funkcje jednostki i społeczności to nawyki myślowe, czy sposoby ujmowania zjawisk, które kierują ludzkim życiem są wytworami przeszłości dostosowanymi do współczesnych warunków, dlatego nigdy nie są w całkowitej zgodzie z wymogami teraźniejszości

15 John R. Commons to zbiorowe działanie oddziałujące na jednostkę, kontrolujące ją, powodujące uwalnianie i ekspansję jej działania obejmuje wszelkie formy, od niezorganizowanego zwyczaju do licznych działających organizacji, takich jak: rodzina, firma,, państwo.

16 Douglass North to reguły gry społecznej, wynalezione ograniczenia, które kształtują ludzkie interakcje to one określają strukturę bodźców wymiany w sferze politycznej, społecznej i ekonomicznej to reguły, powstające spontanicznie lub sformułowane przez władzę, oddziałujące na nasze zachowania w powtarzających się sytuacjach

17 Geoffrey M. Hodgson to stabilne systemy utrwalonych i społecznie uznanych reguł, które tworzą społeczne interakcje ograniczają i zarazem umożliwiają ludzkie zachowania: język, sys. pieniądza, prawa, przepisy ruchu drogowego, zasady zachowania przy stole, przedsiębiorstwa i wszystkie inne organizacje to instytucje.

18 Elinor Ostrom to system reguł, które określają, kto ma prawo podejmowania decyzji w danej sferze, jakie działania są dozwolone, a jakie zabronione, jakie działania czy efekty są wymagane.

19 Avner Grief to system czynników społecznych, które leżą u podstaw regularności zachowań.....czynniki tworzące instytucje występują w formie zasad, przekonań i organizacji. działają na jednostki jako system i mają charakter egzogeniczny wobec jednostek, na które działają.

20 Instytucje wg. Socjologów i Ekonomistów SOCJOLOGIA Instytucje to wzory zachowań i postrzegania świata narzucone jednostce przez zbiorowość, które zostały utrwalone przez doświadczenie i nabrały cech reguł postępowania. EKONOMIA (NEI) Instytucje to normy współżycia społecznego pozwalające rozwiązywać konflikty na tle ograniczoności zasobów przyrody oraz ułomności intelektualnej i moralnej człowieka