Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II podczas jego pielgrzymek do Ojczyzny

Transkrypt

1

2 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 2 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II podczas jego pielgrzymek do Ojczyzny Copyright by e bookowo Katarzyna Dymek )SBN www e bookowo pl Kontakt wydawnictwo e bookowo pl Wszelkie prawa zastrze one Kopiowanie rozpowszechnianie części lub całości bez zgody wydawcy zabronione Wydanie )

3 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 3 Spis treści WYKAZ SKRÓTÓW... 4 WSTĘP... 5 ROZDZIAŁ I JAN PAWEŁ II O MAŁŻEŃSTWIE Sytuacja mał eństwa dzisiaj Mał eństwo jako przymierze Sakrament mał eństwa jako znak łaski Bo ej ROZDZIAŁ II JAN PAWEŁ II O RODZINIE Rodzina jako komunia osób Ojcostwo Macierzyństwo Odpowiedzialne rodzicielstwo Rodzina jako miejsce uświęcenia ROZDZIAŁ III ROLA MAŁŻEŃSTWA I RODZINY W POSŁANNICTWIE KOŚCIOŁA 89 Ewangelizacja Budowanie cywilizacji miłości ZAKOŃCZENIE Bibliografia

4 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 4 WYKAZ SKRÓTÓW EN Paweł V) Adhortacja apostolska Evangelii nuntiandi FC Jan Paweł )) Encyklika Familiaris Consortio (V Paweł V) Encyklia (umanae Vitae KKK Katechizm Kościoła Katolickiego KPK Kodeks Prawa Kanonicznego Skróty biblijne według Biblii Tysiąclecia

5 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 5 WSTĘP Obserwowany współcześnie upadek obyczajów i odsuwanie w cień wartości chrześcijańskich które znajdują się przecie u ródeł cywilizacji europejskiej pozostaje nie bez wpływu na sposób rozumienia roli mał eństwa i rodziny w dzisiejszych czasach Coraz częściej mówi się o kryzysie mał eństwa polegającym na redefiniowaniu jego istoty a co za tym idzie tak e nie docenianiu roli rodziny jako podstawowej komórki społecznej Zadanie rodziny polega na kształceniu i wychowywaniu nowych pokoleń obywateli Tymczasem coraz mniej uwagi poświęca się zapewnieniu rodzinie właściwych warunków nie tylko ekonomicznych ale przede wszystkim duchowych Temat ten wymaga przemyśleń i prób znalezienia nowych sposobów mogących wpłynąć na polepszenie sytuacji Du ą rolę w tej kwestii odgrywa nauczanie Jana Pawła )) który wielokrotnie podejmował temat rodziny i mał eństwa w swoich przemówieniach homiliach i licznych tekstach O Janie Pawle )) mo na mówić jako o Papie u Rodziny i Życia gdy w te właśnie dziedziny Papie Polak anga ował się szczególnie mocno Podobnie jak jego koncepcja teologiczno filozoficzna wizja słu enia rodzinie dojrzewała w Karolu Wojtyle ju w czasach jego posługi kapłańskiej szczególny wyraz zyskując w jego działalności na Stolicy Piotrowej W całej historii Kościoła to właśnie Papie Polak najobszerniej wypowiadał się na temat mał eństwa i rodziny

6 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nau czaniujana Pawa ł II Strona 6 ukazując wielkie znaczenie mał eństwa i rodziny dla Kościoła Ukazywał mał eństwo jako drogę osiągania powszechnego powołania do świętości Nie poprzestawał przy tym jedynie na przekazywaniu zaleceń etyczno moralnych ale budował zręby duchowości mał eńskiej w oparciu o głębokie przekonanie e rodzina jest jedną z najwa niejszych dróg do świętości a słu ba rodzinie jest podstawowym zadaniem Kościoła Zasiadając w r na Stolicy Piotrowej Jan Paweł )) miał wizję rodziny której ródłem i natchnieniem były dokumenty soboru watykańskiego )) a zwłaszcza deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes czy konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium Wizja ta była i jest wcią pogłębiana i rozwijana podczas licznych pielgrzymek Ojca św do ró nych krajów świata w encyklikach w katechezach homiliach słowem w ró nych dokumentach Stolicy Apostolskiej Na szczególną uwagę zasługuje adhortacja apostolska Jana Pawła )) o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym Familiaris Consortio z listopada r będąca owocem specjalnego synodu biskupów W ten sposób został wypracowany chrześcijański model rodziny we współczesnym świecie Synod biskupów który odbywał się w Rzymie w roku poświęcony był Zadaniom chrześcijańskiej rodziny we współczesnym świecie Jan Paweł )) zobowiązał na nim biskupów do opracowania specjalnego dokumentu skierowanego do ró nych środowisk i władz Tak powstała Karta Praw Rodziny przedło ona 1 T. Banaszczyk, Mał e stwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II, [w:] W trosce o rodzin. III sympozjum naukowe pod patronatem honorowym Metropolity Górno l skiego Arcybiskupa dra Damiana Zimonia, Katowice 1994, s

7 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 7 przez Stolicę Apostolską wszystkim ludziom, instytucjom i władzom zainteresowanym misją rodziny we współczesnym świecie Dokument ten wyra a myśl Kościoła w tej dziedzinie choć nie stanowi wykładu teologicznego czy moralnego na temat mał eństwa i rodziny Jego celem jest ujęcie podstawowych praw społeczności jaką jest rodzina Stolica Apostolska ogłaszając Kartę zwraca się do przedstawicieli episkopatów członków Kościoła oraz wszystkich instytucji kościelnych by dali oni świadectwo przekonaniu e nic nie jest w stanie zastąpić rodziny w wypełnianiu jej misji oraz by starali się zapewnić członkom rodzin oparcie i pomoc w wypełnianiu powierzonych im przez Boga zadań W swoim nauczaniu Papie Jan Paweł )) opierał się na wymienionych wy ej dokumentach Szczególnie wyra nie odzwierciedlało się to w jego przemówieniach i homiliach podczas licznych pielgrzymek po świecie Podczas swojego pontyfikatu Ojciec Święty Jan Paweł )) odbył osiem pielgrzymek do ojczyzny Papie w swoich przemówieniach wielokrotnie dotykał spraw bliskich sercu ka dego człowieka Wiele uwagi poświęcił tak e mał eństwu i rodzinie jako podstawowej komórce społecznej a przede wszystkim jako domowemu kościołowi poprzez który najpełniej dokonuje się ewangelizacja Niniejsza praca została oparta na krytycznej analizie pism przemówień i homilii wygłoszonych Polsce Jana Pawła )) dotyczących spraw rodziny i mał eństwa które stanowiły punkt wyjścia rozwa ań Następnie poddano analizie teksty innych 2 Por. Karta Praw Rodziny przedło ona przez Stolic Apostolsk wszystkim ludziom, instytucjom i władzom zainteresowanym misj rodziny w wiecie współczesnym, Wrocław 1994, s. 3-6

8 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 8 badaczy i komentatorów pism papie a Jana Pawła )) by stworzyć w miarę pełny obraz papieskiej koncepcji mał eństwa i rodziny Zastosowana została metoda analizy i krytyki dostępnego piśmiennictwa Celem pracy było dokonanie przeglądu podstawowych tez wynikających z nauczania papie a w zakresie mał eństwa i rodziny Dla porządku tekst podzielono na trzy rozdziały Pierwszy rozdział prezentuje nauki Jana Pawła )) na temat mał eństwa wychodząc od zarysowania trudnej sytuacji mał eństw we współczesnej kulturze a kończąc na podkreśleniu istoty mał eństwa jako przymierza osób w oparciu o sakrament Drugi rozdział dotyczy rodziny macierzyństwa i ojcostwa a tak e wyzwań związanych z wychowaniem potomstwa w oparciu o przesłanie papieskie Jan Paweł )) wielokrotnie pisał o sprawach związanych z podejmowaniem odpowiedzialności rodzicielskiej podkreślając wagę wychowania dzieci dla budowania lepszego świata w przyszłości Ostatni trzeci rozdział ukazuje rolę rodziny w posłannictwie Kościoła Zwraca się tu przede wszystkim uwagę na ideę cywilizacji miłości którą wielokrotnie przywoływał Papie Mał eństwo i rodzina pełnią wa ną rolę ewangelizacyjną stanowiąc przykład dobrego ycia i wychowywania dzieci w zgodzie z Bo ymi przykazaniami W pracy wykorzystano teksty przemówień i homilii papieskich wygłoszonych podczas wizyt w Polsce fragmenty pism Jana Pawła )) takich jak List do rodzin czy Familiaris consortio Wa nymi ródłami były tak e Karta Praw Rodziny Katechizm

9 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawł a II Strona 9 Kościoła Katolickiego Kodeks Prawa Kanonicznego oraz liczne opracowania dotyczące tematyki rodziny i mał eństwa w nauczaniu Ojca Świętego Jana Pawła ))

10 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 10 ROZDZIAŁ I JAN PAWEŁ II O MAŁŻEŃSTWIE Mał eństwo jako najwa niejsza komórka społeczna jest przedmiotem zainteresowania wielu nauk w tym tak e teologii Współczesna teologia mał eństwa dzieli się na nurty biblijny dogmatyczny moralny i pastoralny Najwa niejszym zagadnieniem teologii mał eństwa jest jego sakramentalny charakter Obecna sytuacja mał eństwa zdaje się być zagro ona pod względem właśnie sakramentalnym Sprzyja temu postępująca sekularyzacja ycia społecznego i odchodzenie od zawierania związków mał eńskich w tradycji chrześcijańskiej Warto jednak pamiętać e mał eństwo jest najmocniejszym symbolem miłości między dwojgiem ludzi a społeczeństwo powinno sprzyjać jej rozwojowi W niniejszym rozdziale omówiono sytuację mał eństwa we współczesnym świecie głównie pod kątem zagro eń z którymi musi się zmierzyć tradycyjna koncepcja mał eństwa Du ą rolę odgrywa tu nauczanie Jana Pawła )) który wielokrotnie podkreślał prawdziwą istotę związku mał eńskiego polegającą na jego byciu przymierzem na wzór przymierza Boga z ludzkością a tak e fakt e mał eństwo jest sakramentem a zarazem drogą do świętości i realizacji powołania

11 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona Sytuacja mał eństwa dzisiaj Zgodnie z Kartą Praw Rodziny Ka dy człowiek ma prawo do swobodnego wyboru drogi yciowej a więc do zawarcia związku mał eńskiego i zało enia rodziny albo do pozostania w stanie bez ennym Ka dy mę czyzna ka da kobieta po osiągnięciu wieku odpowiedniego do zawarcia mał eństwa i posiadające niezbędne do jego zawarcia zdolności ma prawo do pobrania się i zało enia rodziny bez adnej dyskryminacji Ci którzy zamierzają się pobrać i zało yć rodzinę mają prawo oczekiwać ze strony społeczeństwa zapewnienia im takich samych warunków moralnych wychowawczych społecznych i ekonomicznych które pozwolą im z całą świadomością i odpowiedzialnością wykonywać prawo do mał eństwa Ową odpowiednią zdolność Jan Paweł )) rozumie jako zdolność do autentycznej wiernej miłości miedzy dwojgiem ludzi gdy bez miłości rodzina nie mo e istnieć nie mo e być wspólnotą Ludzie pragnący zawrzeć związek mał eński mają prawo oczekiwać od instytucji publicznych wsparcia i zapewnienia im odpowiednich warunków umo liwiających utworzenie rodziny z pełną odpowiedzialnością i dojrzałością Mał eństwo powinno być zawarte w zgodzie z wolną nieprzymuszoną wolą zainteresowanych Zachowane tak e być powinno prawo do 3 Karta Praw Rodziny, art.1, s. 10

12 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 12 wolności religijnej gdy oboje mał onkowie posiadają tę samą godność i równe prawa Jedynie mał eństwo jako instytucja naturalna ma prawo do przekazywania ycia rodzina zaś istnieje przed państwem i jakąkolwiek instytucją czy wspólnotą Rodzina pełni zatem niezastąpioną rolę tak w społeczeństwie jak i w historii ludzkości Mał eństwo i rodzina zajmują niezwykle wa ne miejsce w nauczaniu Jana Pawła )) który wielokrotnie ukazywał priorytetowe znaczenie mał eństwa i rodziny dla Kościoła i społeczeństwa Jak wylicza o K Lubowicki papie w odniesieniu do posługi Kościoła podkreśla e pośród wielu dróg na których Chrystus kazał aby Kościół słu ył człowiekowi rodzina jest drogą pierwszą i z wielu względów najwa niejszą a słu ba rodzinie to jedno z najistotniejszych zadań Kościoła Gdy zaś chodzi o społeczeństwo ju na początku pontyfikatu w magistralnym pod tym względem dokumencie jakim jest Familiaris Consortio stwierdził e mał eństwo i rodzina stanowią jedno z najcenniejszych dóbr ludzkości W kolejnych latach przekonywał e rodzina nale y do dziedzictwa ludzkości jest fundamentem społeczeństwa i nadzieją świata e stanowi najskuteczniejsze narzędzie humanizacji i personalizacji społeczeństwa gdy w niej człowiek uczy się być naprawdę człowiekiem Papie podkreśla e mimo wielu przeobra eń cywilizacyjnych mimo ludzkiej słabości nadal istnieją okoliczności które mogą ujawnić wartości zdolne ukształtować wspólnotę i właściwą wzajemność która uszczęśliwi mał onków i wyda na 4 Por. tam e art. 1-2, s ; zob. A. L. Szafra ski, Karta Praw Rodziny, [w:] Mał e stwo i rodzina w wietle nauki Ko cioła i współczesnej teologii, red. A. L. Szafra ski, Lublin 1985, s K. Lubowiecki, Duchowo ć mał e ska w nauczaniu Jana Pawła II, Kraków 2005, s

13 Katarzyn a Dymek Mał eństwo i rodzina w na uczaniu JanaP awła II Strona 13 świat nowe wspaniałe pokolenie Świeckie modele rodziny akcentują jedynie wspólnotę interesów korzyści materialne oraz egoistyczne szczęście Popełniają w ten sposób błąd gdy mał eństwo to coś więcej ani eli dodawanie i odejmowanie pojedynczych korzyści Dawniej mał eństwo było ugruntowane nie tylko na obopólnej miłości ale raczej na interesach dwóch łączących się rodzin Obecnie partnerzy zdają się wyłącznie na miłość własną osobiste oddanie i przywiązanie Względy finansowe czy obyczajowe odgrywają ju mniejszą rolę Mał eństwo opiera się na więzi podmiotowej a nie kulturowej czy społecznej Sprawia to e od przyszłych mał onków wymaga się specjalnych kwalifikacji zapewnienia e są w stanie dać podstawy nowej rodzinie wychować potomstwo A wszystko to spoczywa wyłącznie na nich Z tego te powodu wielu młodych ludzi ucieka od tak wielkiej odpowiedzialności odkładając mał eństwo na ostatnie miejsce w swoich planach yciowych wy ej ceniąc osobisty rozwój i karierę w yciu zawodowym Wówczas ycie prywatne zostaje zepchnięte na dalsz y plan gdzie czeka na swoją kolej Jan Paweł )) pokazywał szerszą perspektywę mał eństwa w nauczaniu Kościoła które do tej pory ograniczało się do głoszenia czego nale y unikać nie mówiąc nic jak dą yć do świętości w mał eństwie Papie zwracał baczną uwagę na coraz trudniejszą sytuację mał eństwa we współczesnym świecie Niestety ataki na mał eństwo i rodzinę stają się z ka dym dniem coraz silniejsze i coraz bardziej radykalne zarówno na płaszczy nie ideologicznej jak i w sferze prawodawstwa Próby zredukowania rodziny do 6 Por. J. Krucina: Komentarz do Adhortacji Jana Pawła II Familiaris Consortio, [w:] Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio Ojca wi tego Jana Pawła II do biskupów kapłanów i wiernych całego Ko cioła katolickiego o zadaniach rodziny chrze cija skiej w wiecie współczesnym, Wrocław 2000, s. 166

14 Katarz yna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Str ona 14 prywatnego związku uczuciowego bez znaczenia dla społeczeństwa próby stawiania na tej samej płaszczy nie praw jednostki i praw wspólnoty rodzinnej zbudowanej na więzi mał eńskiej próby zrównania w prawach wolnych związków ze związkiem mał eńskim próby akceptowania a czasem wręcz zachęcania do zabójstwa niewinnych ludzkich istot przez dobrowolną aborcję próby wynaturzenia naturalnych procesów prokreacji przez stosowanie sztucznych metod to tylko niektóre ze zjawisk które w oczywisty sposób wskazują na usiłowania podwa enia ładu społecznego Współczesny świat coraz częściej uznaje mał eństwo za instytucję anachroniczną nie spełniającą warunków stale zmieniającego się i dą ącego do nieustannego postępu społeczeństwa które najwy ej ceni sobie tak zwaną wolność osobistą która najczęściej słu y maskowaniu egoizmu jednostek W takim społeczeństwie nie ma miejsca dla rodzin pragnących wychowywać potomstwo w godnych warunkach gdy więcej miejsca poświęca się obronie wolnych związków mał eństw homoseksualnych i prawa do aborcji Sytuacja jest trudna tak e pod względem duchowości Wiele w tym temacie zostało uczynione właśnie przez Papie a Polaka który zdawał sobie w pełni sprawę z problemów mał eństw we współczesny m świecie Nierzadko się zdarza pisze Jan Paweł )) w Adhortacji Familiaris Consortio e mę czy nie i kobiecie w ich szczerym i dogłębnym poszukiwaniu odpowiedzi na codzienne i trudne problemy ycia mał eńskiego i rodzinnego przedkłada się wizje i 7 Jan Paweł II, W obronie wspólnoty miło ci i ycia. Przemówienie do przedstawicieli Włoskiego Forum Stowarzysze Rodzinnych, 18 XII 2004, L Osservatore Romano 2/2005, s. 36, cyt. za: K. Lubowiecki, Duchowo ć mał e ska, s. 18

15 Katarzyna Dymek Mał eństwo i r odzina wnauczaniu Ja na Pawła II Strona 15 kuszące propozycje które w ró ny sposób zdradzają prawdę i godność osoby ludzkiej Propozycje te często znajdują poparcie ze strony potę nej i rozgałęzionej sieci środków społecznego przekazu które niepostrze enie nara ają na niebezpieczeństwo wolność i zdolność obiektywnej oceny Papie wyszczególnia dalej objawy degradacji podstawowych wartości jakie mo emy obserwować współcześnie błędne pojmowanie w teorii i praktyce niezale ności mał onków we wzajemnych odniesieniach du y zamęt w pojmowaniu autorytetu rodziców i dzieci praktyczne trudności na które często napotyka rodzina w przekazywaniu wartości stale wzrastająca liczba rozwodów plaga przerywania cią y coraz częstsze uciekanie się do sterylizacji faktyczne utrwalanie się mentalności przeciwnej poczęciu nowego ycia U ródeł tych objawów degradacji wartości le y według Papie a ska one pojęcie i prze ywanie wolności którą rozumie się jako autonomiczną siłę utrwalającą dą enie do zaspokajania egoistycznych celów często będących w sprzeczności z potrzebami innych ludzi Zapomina się coraz częściej o prawdziwym znaczeniu wolności będącej zdolnością do realizowania prawdziwego zamysłu Boga względem mał eństwa i rodziny Największą przyczyną klęsk w realizacji powołania mał eńskiego i rodzinnego jest próba zajmowania przez człowieka miejsca Boga Kiedy to człowiek próbuje decydować sam o tym co jest dobre a co złe uwa ając e sam równie mo e określać czym powinno być mał eństwo czy musi ono być trwałe i czy mo e 8 Jan Paweł II, Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio Ojca wi tego Jana Pawła II do biskupów kapłanów i wiernych całego Ko cioła katolickiego o zadaniach rodziny chrze cija skiej w wiecie współczesnym, Wrocław 2000, nr 4, s. 8 9 Tam e, nr 6, s Por. tam e, nr 6, s

16 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 16 istnieć poza związkiem kobiety z mę czyzną Tymczasem jedynie w Bogu i dzięki yciu w zgodzie z Jego przykazaniami jest mo liwe ocalenie rodziny Tendencje pojawiające się we współczesnej kulturze w du ej mierze szkodzą tradycyjnemu wizerunkowi rodziny Wiele z nich skupia się na tworzeniu nowych praw opartych na le rozumianej wolności szczególnie wolności seksualnej i obyczajowej Głosi się zasadę gender według której ró nice płciowe mają charakter kulturowy a nie naturalny W związku z czym człowiek powinien mieć mo liwość wyboru odpowiadającej mu płci i orientacji seksualnej co z kolei ma uprawomocniać istnienie związków homoseksualnych i prawa do aborcji czy sztucznego zapłodnienia W wielu krajach związki homoseksualne są ju usankcjonowane prawnie i funkcjonują na tych samych zasadach co związki tradycyjne Lansuje się tak e powszechne wychowanie seksualne dla dzieci i młodzie y Co oznacza wolność seksualną poza kontrolą rodziców Związek mał eński nie jest postrzegany jako instytucja trwała usankcjonowana prawem Bo ym ale jako zwykły związek dwojga ludzi z prawem odesłania partnera czyli rozwodu na yczenie Próbuje się tak e zalegalizować niektóre formy pornografii i prostytucji Wszystko to sprzyja zmianie sposobu patrzenia na mał eństwo które coraz częściej przestaje być postrzegane jako święty sakrament a staje się umową cywilno prawną z której mo na się wycofać w ka dej chwili Niesie to ze sobą du e zagro enia dla mał eństwa jako sakramentu Jan Paweł )) często zwracał się do mał eństw i rodzin zdając 11 Por. K. Majda ski, Wspólnota ycia i miło ci. Zamysł Bo y o mał e stwie i rodzinie, Łomianki 2001, s Por. tam e, s. 138

17 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawa ł II Strona 17 sobie sprawę z problemów które pojawiają się we współczesnym świecie Podczas pobytu w Łom y modlił się o to by społeczeństwo uwolniło się od tego złudzenia wolności wolnej miłości którą usiłuje się przesłonić rzeczywistość cudzołóstwa i rozwiązłości Zbyt du o kosztuje ta ułuda Zbyt wiele dzieci które muszą tracić zaufanie do rodziców a tak obsuwa się ten nieodzowny grunt na którym sami mają budować swoją przyszłość i przyszłość społeczeństwa ) niszczeje owa zdrowa tkanka obcowań i układów międzyludzkich Wszelkie problemy społeczne mają swe niepokojące ródła ju w rodzinie która na skutek przyjmowania złych wzorców głoszących złudne idee wolnej miłości rozpada się przestaje dawać oparcie dzieciom które nie potrafią potem same tworzyć zdrowych związków w oparciu o miłość wzorowaną na Chrystusie Człowiek współczesny ulegając swojemu egoizmowi sprawia e jego ofiarą stają się tak e najbli si Papie zwraca uwagę e skutkiem tego staje się coraz częściej rozbicie rodziny Na lotnisku w Masłowie Jan Paweł )) ubolewał wysoka liczba rozwodów Trwałe skłócenie i konflikty w wielu rodzinach a tak e długotrwałe rozstania na skutek wyjazdu jednego z mał onków za granicę Prócz tego coraz częściej dochodzi te do zamykania się rodziny wyłącznie wokół własnych spraw do jakiejś niezdolności otwarcia się na innych na sprawy drugiego człowieka czy innej rodziny Co więcej zanika czasem prawdziwa wię wewnątrz samej rodziny brakuje niekiedy głębszej miłości nawet między rodzicami i dziećmi czy te wśród rodzeństwa A ile rodzin choruje i cierpi na skutek nadu ywania alkoholu przez niektórych swoich 13 Homilia w czasie Mszy w. (Łom a, 4 czerwca 1991 roku), [w:] Jan Paweł II, Pielgrzymki do ojczyzny Przemówienia homilie, Kraków 2006, s. 632

18 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 18 członków Papie wyliczał tu przyczyny osłabiania więzi mał eńskich które widział w rozstaniach mał onków na skutek wyjazdów zagranicznych za pracą Du y wpływ na rozbicie rodziny ma te nadu ywanie alkoholu Z tymi problemami wiele rodzin nie potrafi sobie radzić stąd tak du a liczba rozbitych mał eństw Papie Jan Paweł zwracał te uwagę na sytuację rodzin i zagro enia jakie mogą zachwiać tą podstawową wspólnotą miłości w Orędziu do Konferencji Episkopatu Polski Bez zdrowych i silnych rodzin społeczeństwo i naród upada Tymczasem trwałość i jedność rodziny są dziś powa nie zagro one Trzeba przeciwdziałać temu zagro eniu tworząc we współpracy ze wszystkimi lud mi dobrej woli klimat przychylny umacnianiu rodziny Wiele zale y od atmosfery społecznej od tego czy sytuacja w kraju będzie sprzyjała umacnianiu się więzi rodzinnych i promowaniu wartości wspierających trwałość związków mał eńskich Bez tego trudno będzie rodzinom przezwycię ać trudności Jan Paweł )) przypomina zatem w Familiaris Consortio Tym którzy w naszych czasach uwa ają za trudne lub niemo liwe wiązanie się z jedną osobą na całe ycie i tym którzy mają poglądy wypaczone przez kulturę odrzucającą nierozerwalność mał eństwa i wręcz ośmieszającą zobowiązanie mał onków do wierności nale y na nowo przypomnieć radosne orędzie o bezwzględnie wią ącej mocy owej miłości mał eńskiej która w Jezusie Chrystusie znajduje swój fundament i swoją siłę Papie pragnął by przyszli 14 Homilia w czasie Mszy w. odprawianej na lotnisku w Masłowie (Kielce, 3 czerwca 1987 roku), [w:] Jan Paweł II, Pielgrzymki do ojczyzny, s Or dzie do Konferencji Episkopatu Polski (Warszawa, 11 czerwca 1999 roku), [w:] Jan Paweł II, Pielgrzymki do ojczyzny, s Familiaris Consortio, nr 20, s. 35

19 Katarzyn a Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Ja napawła II Strona 19 mał onkowie zastanowili się głęboko nad prawdziwą istotą mał eństwa i sensem miłości która wypływa od Chrystusa dając im siłę i oferując szereg sposobów na wytrwanie nawet w obliczu trudnych do rozwiązania problemów yciowych Wracając do wcześniejszego nauczania Karol Wojtyła w swojej Miłości i odpowiedzialności problem mał eństwa ujmował ze względu na zasadę miłowania osoby czyli traktowania jej w sposób odpowiadający bytowi jakim jest osoba Przy czym zasada ta mo e być w zgodzie jedynie z monogamią i nierozerwalnością mał eństwa sprzeciwiając się przy tym wszelkim formom poligamii i rozerwalności związku mał eńskiego Nale y pamiętać e mał eństwo jest nie tylko związkiem duchowym ale tak e cielesnym i ziemskim zgodnie z tym co odpowiedział Chrystus saduceuszom e po zmartwychwstaniu ciał ludzie nie będą ani się enić ani za mą wychodzić Mał eństwo jest zatem związane z cielesną i ziemską egzystencją człowieka Tym się tak e tłumaczy jego naturalne rozwiązanie poprzez śmierć jednego z mał onków kiedy to drugi staje się na powrót wolny i mo e wejść w nowy związek mał eński Jednak godne pochwały jest pozostanie w stanie wdowieństwa Słowa te wyra nie odwołują się do nauczania Jezusa Chrystusa na temat monogamii i nierozerwalności mał eństwa kiedy to przeciwstawiał się tradycjom związanym z listem rozwodowym i poligamią patriarchów Tłumaczone one były wolą posiadania licznego potomstwa Jednak e poligamia przyczyniała się w wielu przypadkach do traktowania kobiety jako elementu posiadania a nie jako osoby stąd tak wa ny stał się powrót do zasady monogamii jako pierwotnej ustanowionej przez samego Stwórcę na początku Karol Wojtyła podkreślał wyra nie e w

20 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 20 przypadku gdy mał eństwo nie mo e dalej trwać na przykład z powodu zdrady dopuszczalna staje się jedynie mo liwość separacji czyli rozdzielenia mał onków bez zrywania samego mał eństwa Stanowisko Papie a w kwestii monogamii i nierozerwalności mał eństwa było zawsze bardzo stanowcze i sprzeciwiało się tendencjom panującym we współczesnym świecie gdzie mał eństwo traktowane jest jako akt prawny Papie podkreślał rolę miłości i świętości sakramentu łączącego dwoje ludzi na całe ich ycie Jest to warunek nie tylko stabilności związków mał eńskich ale tak e całego społeczeństwa Trwały związek jednoczący dwoje kochających się ludzi jest gwarancją trwałości rodziny i wychowania potomstwa w duchu miłości i wzajemnego zaufania 2. Mał eństwo jako przymierze Mał eństwo zawarte przez dwoje kochających się ludzi powinno być rozumiane jako przymierze dla którego wzorem jest przymierze zawarte między Bogiem a jego ludem Stąd wynika prawda o nierozerwalności mał eństwa oraz o jego roli w dziele tworzenia nowego ycia poprzez zrodzenie i wychowanie potomstwa W Kodeksie Prawa Kanonicznego czytamy e Przymierze mał eńskie przez które mę czyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego ycia skierowaną ze swej natury na dobro 17 Por. K. Wojtyła, Miło ć i odpowiedzialno ć, Lublin 2001, s

21 Katarzyna Dyme k Mał eństwo i rodzina w nauczaniu Jana Pawła II Strona 21 mał onków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu Powszechny jest dziś pogląd e znakiem sakramentu mał eństwa jest zawarcie przymierza mał eńskiego czyli przyrzeczenie miłości i wierności zło one przez oboje poślubiających się Akt zawarcia przymierza ma więc decydujące znaczenie dla zaistnienia mał eństwa a tym samym dla zaistnienia sakramentu Znakiem sakramentu mał eństwa są słowa przysięgi składanej przez dwoje ludzi przed Bogiem Poprzez Słowo Bóg wkracza w ycie mał onków potwierdzając tym samym nieodwracalność zawartego przymierza Przymierze to zobowiązuje mał onków do wyra ania swej miłości i wierności oraz do dawania wzajemnego daru z siebie Mał eństwo jest powołaniem a zarazem darem Bo ym W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy Powołanie do mał eństwa jest wpisane w samą naturę mę czyzny i kobiety którzy wyszli z ręki Stwórcy Mał eństwo nie jest instytucją czysto ludzką chocia w ciągu wieków mogło ulegać licznym zmianom w ró nych kulturach strukturach społecznych i postawach duchowych Ta ró norodność nie powinna prowadzić do zapomnienia o jego wspólnych i trwałych cechach Z samej natury człowieka wynika pragnienie połączenia się z drugą osobą Człowiek nie jest w stanie yć w samotności Dlatego wa ne dla niego staje się zawarcie mał eństwa Dzięki temu wypełnia się jego powołanie a zarazem mo e on realizować kolejne funkcje wśród których niezmiernie istotnym jest posiadanie potomstwa 18 KPK, kan. 1055, 1 19 J. Grze kowiak, Misterium mał e stwa. Sakrament mał e stwa jako symbol przymierza Boga z lud mi, Pozna 1996, s KKK, Pozna 1994, s. 1603

22 Katarzyna Dymek Mał eństwo i rodzin aw nauczaniu Jan apawła I I Strona 22 Bóg powołał człowieka do miłości On tak e jest twórcą mał eństwa jako głębokiej wspólnoty ycia i miłości Ma to być związek trwały i nierozerwalny gdy to sam Bóg łączy kobietę i mę czyznę Chrystus podniósł mał eństwo do rangi sakramentu poprzez który mał onkowie stają się znakiem tajemnicy jedności i płodnej miłości łączącej Chrystusa z Kościołem Celem mał eństwa jest doprowadzenie do pełnego rozwoju i dojrzałości między mał onkami oraz wzajemna pomoc w dą eniu do świętości i dojrzałości chrześcijańskiej Ludzka miłość zgodnie z tym co pisał Jan Paweł )) mo e być chroniona tylko przez Miłość przez Ducha Świętego Ludzie są zbyt słabi by ją utrzymać pozostać jej wierni do końca swoich dni Dlatego konieczne jest przymierze z Bogiem czyli Jego obietnica pomocy pod warunkiem zachowania przymierza Jeśli mał onkowie nie zdradzą swojej miłości jeśli przetrwają przejdą przez wszystkie trudy ycia razem to Bóg będzie zawsze z nimi Przymierze mał eńskie jest zatem układem między trzema Osobami między Stwórcą i dwojgiem mał onków Przysięgają oni Bogu a nie tylko sobie e będą się kochać szanować i być ze sobą na dobre i złe póki śmierć ich nie rozdzieli Ludzie i kapłan są tylko świadkami owego przymierza Źródło ludzkiej miłości tkwi w Boskim Przymierzu w tym co Bóg obiecał człowiekowi Wystarczy tylko pozostać mu wiernym Na tym polega istota mał eńskiego przymierza na wierności w miłości która znajduje oparcie w Trójcy Przenajświętszej Podstawowym celem ludzkiego istnienia jest dą enie do 21 Por. J. Wysocki, Rytuał rodzinny, Włocławek 2003, s Por. W. Półtawska, Na kanwie Listu do rodzin Ojca wi tego Jana Pawła II, Kraków 1995, s. 36