PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY SAMBORZEC NA LATA

Transkrypt

1 2015 PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY SAMBORZEC NA LATA Program zgodny z POKzA Zrealizowany z udziałem środków z Ministerstwa Gospodarki AGNIESZKA ŁUKASZEK OSTROŁĘKA 53, SAMBORZEC

2 SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE ZADANIA ZWIĄZANE Z OCZYSZCZANIEM KRAJU Z AZBESTU4 2.1 Geneza Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKzA ) Cele i zadania Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu Założenia Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu 2.4 Zarządzanie Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu Cele i zadania gminnego Programu usuwania azbestu 3. CHARAKTERYSTYKA AZBESTU SZKODLIWOŚĆ AZBESTU DLA ZDROWIA LUDZKIEGO Błąd! Nie zdefiniowano zakładki Następstwa zdrowotne ekspozycji na pył azbestu 5. PROCEDURY BEZPIECZNEGO POSTĘPOWANIA PRZY UŻYTKOWNIU, KONSERWACJI I USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ORAZ ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH Użytkowanie wyrobów zawierających azbest Usuwanie wyrobów zawierających azbest Transport i zagospodarowanie odpadów azbestowych STAN PRAWNY 7. ILOŚĆ WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST W GMINIE 7.1 Ogólna charakterystyka Gminy Samborzec Metodyka inwentaryzacji Wyniki inwentaryzacji... 8.HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU 9.KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU OBECNE I POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA REALIZACJI PROGRAMU MONITOROWANIE PROGRAMU 12. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU NA ŚRODOWISKO. 13. BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKI

3 1. WPROWADZENIE. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata (POKzA) to dokument wyznaczający zaplanowane działania, środki ich finansowania, ramy legislacyjne mające na celu usuwanie azbestu z terenu Polski do roku Głównym powodem opracowania i wdrożenia programu jest minimalizacja ryzyka zapadalności na nowotwory azbestozależne związane z ekspozycją środowiskową. Przedstawiony poniżej program usuwania azbestu został stworzony w oparciu o POKzA, odnosi się do działań na szczeblu lokalnym- gminnym. Ma na celu systematyczne usuwanie wyrobów azbestowych z terenu gminy Samborzec od 2014roku. Przeprowadzona inwentaryzacja dostarczyła wyczerpujących informacji na temat stanu ilościowego i jakościowego wyrobów azbestowych w Gminie, ich rozmieszczenie i przybliżony czas utylizacji. Daje możliwość opracowania planu działania, harmonogramu bezpiecznego usuwania azbestu zgodnie z wymogami prawnymi. Program wskazuje potencjalne źródła finansowania, szacunkową wysokość kosztów związanych z realizacją zamierzonych celów, a także ma na celu podnoszenie świadomości społeczeństwa związane z zagrożeniem ze strony azbestu. Dokument ten stanowić ma element realizacji harmonogramu stopniowego usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu kraju zapisanego w POKzA na szczeblu lokalnym terytorium Gminy Wilczyce. Niniejszy Program został sporządzony na zlecenie Urzędu Gminy Samborzec i jest współfinansowany ze środków Marszałka Województwa Świętokrzyskiego.

4 2. ZADANIA ZWIĄZANE Z OCZYSZCZANIEM KRAJU Z AZBESTU 2.1 Geneza Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKzA ) Program, opracowany w latach , budowany był w oparciu o obowiązujące wtedy przepisy prawne. Jest to program specjalistyczny, formułujący zadania na 30 lat. Do koordynowania prac dotyczących opracowania Programu utworzono w Ministerstwie Gospodarki zespół roboczy reprezentujący zainteresowane resorty i urzędy centralne. Na rzecz Programu pracowali również uznani zarówno w kraju, jak i za granicą eksperci w zakresie rozwiązywania problemów związanych z azbestem. Od 1997 r. Ministerstwo Gospodarki wykonało szereg analiz i ekspertyz, dotyczących stosowania i szkodliwości azbestu, które stały się materiałem bazowym przy opracowywaniu trzydziestoletniego programu bezpiecznego wycofywania z użytkowania wyrobów zawierających azbest oraz pomocy osobom poszkodowanym w wyniku pracy w kontakcie z azbestem. W dniu 14 maju 2002 r. Rada Ministrów przyjęła Program..., który powstał w wyniku: przyjęcia przez Sejm RP Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. z 1997 r., Nr 38, poz. 373), w której Radę Ministrów zobowiązano do opracowania programu zmierzającego do wycofywania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest [Rozdz , Lp. 1] oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy,

5 uznania za konieczne oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobów zawierających ten surowiec. Realizacja Programu została zaplanowana na lata , głównie z uwagi na wieloletnią trwałość płyt azbestowo-cementowych i innych wyrobów zawierających azbest stosowanych w budownictwie (minimum 30 lat), dużą ilość tych wyrobów, wysokie koszty ich usuwania. 2.2 Cele i zadania Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu Cele Programu : sukcesywne eliminowanie stosowanych od wielu lat wyrobów zawierających azbest i oczyszczenie z nich terytorium Polski, eliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych kontaktem z azbestem, sukcesywna likwidacja negatywnego oddziaływania azbestu na środowisko. Zadania Programu : Utworzenie bazy danych o lokalizacji, ilości, stanie istniejących wyrobów zawierających azbest, przewidywanych do usunięcia jako odpady niebezpieczne w skali gmin, powiatów, województw i kraju oraz utworzenie bazy danych niezbędnych do skutecznego monitorowania realizacji zadań przewidzianych Programem, a także przeszkolenie pracowników administracji samorządowej w zakresie posługiwania się w/w bazą,

6 opracowanie wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów ochrony przed szkodliwością azbestu oraz programów usuwania wyrobów zawierających azbest, prowadzenie działalności szkoleniowej dla pracowników administracji państwowej w zakresie przepisów i procedur obowiązujących w kontakcie z azbestem, prowadzenie działalności informacyjno-popularyzacyjnej nt. szkodliwości azbestu i bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest oraz prawidłowego ich usuwania, wspieranie inicjatyw samorządu terytorialnego dotyczących oczyszczania miejsc publicznych z azbestu w celu: doprowadzenia do oczyszczenia terenów i obiektów publicznych w gminach szczególnie zanieczyszczonych azbestem, po potwierdzeniu zagrożeń wynikami badań środowiska oraz oceną środowiskowego ryzyka, konsekwentnego usuwania niebezpiecznych wyrobów oraz skutków ich szkodliwości dla mieszkańców i środowiska, prowadzenia badań powietrza, gleby i wody zanieczyszczonych miejsc publicznych, utworzenie Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Związanych z Azbestem, monitorowanie realizacji Programu, budowa składowisk odpadów azbestowych, całkowite, bezpieczne usunięcie wyrobów zawierających azbest. Program grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym, w pięciu blokach tematycznych:

7 1) zadania legislacyjne; 2) działania edukacyjno-informacyjne skierowane do dzieci i młodzieży, szkolenia pracowników administracji rządowej i samorządowej, opracowywanie materiałów szkoleniowych, promocja technologii unicestwiania włókien azbestowych, organizacja krajowych i międzynarodowych szkoleń, seminariów, konferencji kongresów i udział w nich; 3) zadania w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych, z obiektów użyteczności publicznej, terenów byłych producentów wyrobów azbestowych, oczyszczania terenów nieruchomości, budowy składowisk oraz instalacji do unicestwiania włókien azbestowych; 4) monitoring realizacji Programu przy pomocy elektronicznego systemu informacji przestrzennej; 5) działania w zakresie oceny narażenia i ochrony zdrowia. Program.. zawiera m.in.: szacunkowe dane o ilościach użytkowanych wyrobów oraz ich rozmieszczeniu terytorialnym, obliczenia ilości i wielkości niezbędnych składowisk odpadów wraz z kosztami ich budowy i eksploatacji, informacje o dochodach i wydatkach budżetu państwa związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, szacunki innych dochodów i wydatków, oraz zapotrzebowania na kredyty, propozycje założeń organizacyjnych i monitoringu programu w układzie centralnym i terytorialnym, propozycje działań w zakresie problematyki zdrowotnej. 2.3 Założenia Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu Założenia Programu : 1. usuwanie i wymiana wyrobów zawierających azbest jest działalnością remontowo-budowlaną i przynieść powinna znaczne ożywienie

8 gospodarcze w dziedzinie budownictwa i produkcji materiałów budowlanych, 2. powstanie rynku usług kredytowo-bankowych dla obsługi nowych klientów z atrakcyjnymi ofertami dla mniej zamożnych właścicieli obiektów budowlanych, 3. uzyskanie dochodu przez budżet państwa z podatków i opłat związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, a także składowaniem odpadów azbestowych, 4. skuteczne ograniczenie wzrostu ilości zachorowań i zgonów wywoływanych kontaktem z azbestem w przeszłości. 2.4 Zarządzanie POKzA Zadania przewidziane Programem. są realizowane na trzech poziomach: 1. centralnym Rada Ministrów, minister właściwy ds. gospodarki, Główny Koordynator Programu (w strukturze ministerstwa), 2. wojewódzkim wojewoda, samorząd województwa, 3. lokalnym samorząd powiatowy, samorząd gminny. Przy Ministrze Gospodarki została utworzona Rada Programowa jako organ opiniodawczy i doradczy. W jej skład wchodzą m.in. przedstawiciele zainteresowanych resortów, urzędów centralnych, urzędów marszałkowskich, instytutów, organizacji pozarządowych.

9 Tabela. Realizacja Programu na szczeblu lokalnym Samorząd gminny (wójt, burmistrz, prezydent miasta) gromadzi informacje o ilościach, rodzajach i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazuje je do marszałka województwa z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego przygotowuje i aktualizuje programy usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest organizuje szkolenia lokalne w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm organizuje usuwanie wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie inspiruje właściwe postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest współpracuje z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest oraz opracowywania programów usuwania wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest współpracuje z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest współpracuje z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu współpracuje z organami kontrolnymi (inspekcją sanitarna, inspekcją pracy, inspekcją nadzoru budowlanego, inspekcją ochrony środowiska)

10 2.5 Cele i zadania gminnego Programu usuwania azbestu Nadrzędnym celem niniejszego Programu jest usunięcie azbestu i materiałów zawierających azbest z terenu Gminy Samborzec a przez to oraz ochrona zdrowia mieszkańców gminy przed szkodliwymi skutkami zdrowotnymi związanymi z użytkowaniem i usuwaniem wyrobów zawierających azbest do 2032 r. Gmina Samborzec zakłada usunięcie azbestu i wyrobów zawierających azbest do 2032 roku. Celowi głównemu podporządkowano zadania (działania) szczegółowe, jakie należy wykonać w przyjętym przedziale czasowym r Dla obszaru Gminy w niniejszym dokumencie sformułowano następujące zadania;

11 1. Sporządzenie i aktualizowanie zbiorczego wykazu obiektów zawierających azbest, w układzie 3-ch grup stopnia pilności. 2. Przeprowadzenie akcji informacyjnej wśród właścicieli, zarządców lub użytkowników miejsc, w których jest lub był wykorzystywany azbest lub wyroby zawierające azbest (rozpowszechnianie folderów informacyjnych dotyczących dokonywania przeglądu technicznego tych wyrobów oraz dokonania oceny stanu i możliwości ich bezpiecznego użytkowania ich usuwania oraz unieszkodliwiania). 3. Mobilizowanie właścicieli budynków do usunięcia wyrobów zawierających azbest poprzez system pomocy edukacyjnej i finansowej. 4. Współpraca z przedsiębiorstwami zajmującymi się usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Stworzenie i aktualizowanie rejestrów podmiotów zajmujących się zagospodarowaniem odpadów zawierających azbest na terenie gminy. 5. Odbiór odpadów azbestowych z nieruchomości osób fizycznych i innych. 6. Podjęcie działań w kierunku pozyskania funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu. Prowadzenie lokalnej polityki społecznej w zakresie dofinansowania usuwania wyrobów zawierających azbest (program dofinansowywania usuwania odpadów zawierających azbest przez osoby fizyczne). 7. Podjęcie działań w celu zabezpieczenia środków z budżetu gminy na realizację założonych celów, nawiązanie współpracy w celu pozyskania

12 informacji na temat preferencyjnych kredytów ekologicznych w bankach na usuwanie wyrobów azbestowych. 8. Wyznaczenie w Urzędzie Gminy osób odpowiedzialnych za nadzorowanie realizacji Programu usuwania azbestu na ich terenie, udzielanie informacji na temat: przepisów regulujących postępowanie z wyrobami zawierającymi azbest; dokumentów jakie należy wypełnić, żeby spełnić obowiązek inwentaryzacyjny; procedur usuwania, zabezpieczania, wywożenia i składowania azbestu; firm mających prawo wykonywać prace związane z usuwaniem materiałów zawierających azbest na terenie Gminy; środków na dofinansowanie usunięcia wyrobów zawierających azbest; lokalizacji składowisk odpadów niebezpiecznych, na które można wywozić materiały zawierające azbest. 9. Usunięcie wyrobów zawierających azbest z obiektów użyteczności publicznej i innych będących własnością gminy. 10. Eliminacja możliwości powstawania dzikich wysypisk z odpadami zawierającymi azbest oraz oczyszczenie terenów gminy i innych terenów publicznych z odpadów azbestowych. 11. Bieżący monitoring realizacji Programu i okresowe raportowanie jego realizacji władzom samorządowym oraz mieszkańcom. 12. Okresowa weryfikacja i aktualizacja Programu.

13 Wszystkie wymienione wyżej cele i zadania są zgodne z: Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , Polityką ekologiczną państwa w latach z perspektywą do roku 2016, Krajowym Planem Gospodarki Odpadami KPGO 2014, Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Świętokrzyskiego na lata , Programem Ochrony Środowiska i Planem Gospodarki Odpadami dla Powiatu Sandomierskiego na lata z uwzględnieniem lat , Polityką Ochrony Środowiska dla Gminy Samborzec. 3. CHARAKTERYSTYKA AZBESTU Azbest niezwykły minerał ze względu na swoje unikalne właściwości stosowany był w wielu technologiach, zarówno w przemyśle jak i do wyrobów użytku powszechnego. Szczególne zastosowanie znalazły wyroby azbestowocementowe w budownictwie. Lekkie, wytrzymałe, odporne na działanie czynników atmosferycznych płyty eternitowe zastąpiły w latach 60. strzechy i inne łatwopalne pokrycia dachowe powszechnie stosowane we wschodniej i centralnej Polsce. Stosowano je także jako płyty elewacyjne w budownictwie wielkopłytowym. Trwałość tych materiałów wynosi lat, co znalazło odzwierciedlenie w długości trwania Programu. Azbest jest nazwą handlową włóknistych minerałów, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami metali, zawierającymi w swoim składzie magnez, sod, wapń lub żelazo. Nazwa azbest wywodzi się z

14 języka greckiego i oznacza "niewygasający". Starożytni Grecy stosowali go bowiem do wyrobu knotów w lampach oliwnych. Surowcem powszechnie stosowanym stał się dopiero w XX wieku. Wyróżnia się dwie grupy azbestów: Serpentynity, należą do nich: antygoryt, lizardyt i chryzotyl, grupę azbestów amfibolowych, w skład tej grupy wchodzi bardzo dużo minerałów, a ich główne formy włókniste to: amozyt, krokidolit, azbest antofylitowy, termolitowy i aktynolitowi. Poszczególne odmiany azbestu różnią się składem chemicznym, budową fizyczną, właściwościami decydującymi o ich zastosowaniu przemysłowym Najszersze zastosowanie (około 95%) znajdował azbest chryzotylowy, czyli chryzotyl (o dłuższych włóknach). Unikatowe właściwości azbestu powodujące jego szerokie zastosowanie: ogniotrwałość, temperatura topnienia chryzotylu wynosi C, amfiboli C, odporność na działanie chemikaliow, (kwasy i zasady) dźwiękochłonność, wytrzymałość i związaną z tym możliwość przędzenia wykorzystany był do produkcji różnorodnych wyrobów już w czasach starożytnych. wysokiej wytrzymałości mechanicznej, niskiemu przewodnictwu cieplnemu i elektrycznemu, łatwości łączenia się z innymi materiałami (cement, tworzywa sztuczne), dobrym właściwością sorpcyjnym.

15 Opisane jest ponad 1000 (z modyfikacjami liczba ta może sięgać 3000) różnorodnych technologii przemysłowych, w których zastosowano azbest. Największa ilość azbestu, ponad 80%, głownie chryzotylu, zużywane było do produkcji azbestowo-cementowych wyrobów budowlanych. Wyroby zawierające azbest klasyfikowane są w dwóch grupach, przyjmując jako kryterium procentową zawartość azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu, podział na dwie klasy: Klasa I - wyroby o gęstości objętościowej mniejszej od 1000 kg/m 3 definiowane jako miękkie", zawierające powyżej 20% (do 100%) azbestu. Bardzo szkodliwe dla zdrowia ponieważ są podatne na uszkodzenia mechaniczne, przez co uwalniają duże ilości włókien azbestowych do otoczenia. W wyrobach miękkich istnieje możliwość emisji włókien nawet bez obróbki mechaniczej. Głównie stosowane były w wyrobach tekstylnych w celach ochronnych oraz jako koce gaśnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe, m.in. w sprzęcie AGD, płytki podłogowe PCV oraz materiały i wykładziny cierne. Klasa II - obejmuje wyroby o gęstości objętościowej powyżej 1000 kg/m 3 definiowane jako twarde". Zawierają poniżej 20% azbestu. Włókna są ze sobą mocno związane, więc w przypadku mechanicznego uszkodzenia emisja azbestu do otoczenia jest niewielka. Zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi stwarza obróbka tych wyrobów (cięcie, wiercenie otworów) oraz rozbijanie w wyniku zrzucania z wysokości w trakcie prac remontowych. Najczęściej w Polsce stosowanymi wyrobami z tej klasy są płyty azbestowo-cementowe faliste i płyty azbestowocementowe typ karo" stosowane jako pokrycia dachowe oraz płyty płaskie wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym. W mniejszych ilościach produkowane i

16 stosowane były rury azbestowo- cementowe służące do wykonywania instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz w budownictwie jako przewody kominowe i zsypowe. Tabela. Rodzaje i zastosowanie wyrobów azbestowych w Polsce. L.p Rodzaje wyrobów Wyroby azbestowocementowe Wyroby izolacyjne Wyroby uszczelniające 4. Wyroby cierne 5. Wyroby hydroizolacyjne Wyroby - płyty dekarskie - rury ciśnieniowe - płyty okładzinowe i elewacyjne - wata - włókniny - sznury - tkanina termoizolacyjna - taśmy - tektura - płyty azbestowokauczukowe - szczeliwa plecione - okładziny cierne - klocki hamulcowe - lepiki asfaltowe - kity uszczelniające - zaprawy gruntujące - papa dachowa Udział % azbestu w wyrobie 5-30 % % % 30 % % Zastosowanie - pokrycia dachowe - elewacje - wodociągi i kanalizacje - izolacje kotłów parowych, silników, rurociągów, wymienników ciepła, zbiorników - ubrania i tkaniny termoizolacyjne uszczelnienia narażone na wysoka temperaturę, wodę i parę, kwasy i zasady, oleje, gazy spalinowe elementy napędów materiały stosowane w budownictwie Zalety wyrobu - ogniotrwałość - odporność na korozję i gnicie - wytrzymałe mechanicznie - lekkie - trwałe -nie wymagają konserwacji - odporne na wysoką temperaturę - trwałe - odporność na wysoką temperaturę - wytrzymałość na ściskanie -dobra elastyczność -odporność chemiczna chroni elementy przed przegrzaniem

17 6. Inne - płytki podłogowe - materiały filtracyjne w przemyśle piwowarskim i farmacji - wypełniacz lakierów i izolacji przewodów grzewczych - produkcja masek przeciwgazowych stosowany w różnych przemysłach 4. SZKODLIWOŚĆ AZBESTU DLA ZDROWIA LUDZKIEGO Azbest jest zaliczany do substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla człowieka. Jego szkodliwość nie wynika ze składu chemicznego, przyczyna szkodliwości tkwi w jego włóknistej strukturze. Włókna azbestu są najcieńszymi włóknami występującymi w przyrodzie, są praktycznie niezniszczalne a ich kumulowanie się w płucach powoduje zwykle po kilkunastu latach pojawienie się chorób azbestozależych. Wprowadzenie w Polsce w 1997 r. zakazu i stosowania azbestu i wyrobów zawierających azbest wyeliminowało problemy związane z ekspozycją zawodową w zakładach przetwórstwa surowca oraz zapobiegło dalszemu stosowaniu i gromadzeniu wyrobów zawierających azbest. Mocą tej ustawy pracownicy 28 byłych zakładów przetwórstwa azbestu uzyskali uprawnienia do bezpłatnych profilaktycznych badań lekarskich, bezpłatnego korzystania z leków w leczeniu chorób wywołanych azbestem oraz leczenia sanatoryjnego. Cechą szczególną narażenia zawodowego na pył azbestu jest występowanie patologii po długim, wynoszącym od 10 do 40 lat, okresie

18 latencji, tj. okresie od momentu rozpoczęcia ekspozycji do wystąpienia objawów chorobowych, a także możliwość wystąpienia choroby po zaprzestaniu pracy w narażeniu. Zwiększające się ryzyko występowania chorób azbestozależnych w ciągu najbliższych dziesięcioleci związane jest z nagromadzeniem przez lata ogromnych ilości materiałów azbestowych i zawierających azbest, w szczególności wyrobów budowlanych znajdujących się w dalszym ciągu w środowisku komunalnym. Wyroby te podlegają z czasem znacznej degradacji stanowiąc źródło ciągłej emisji włókien do środowiska. Należy zwrócić uwagę na praktyczną niezniszczalność raz wprowadzonych włókien do środowiska, które przenosząc się nie tracą swych właściwości chorobotwórczych Następstwa zdrowotne ekspozycji na pył azbestu Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Ryzyko wynikające dla zdrowia z wchłaniania pyłu drogą pokarmową jest znikome. Biologiczna agresywność pyłu azbestu jest związana ze stopniem penetracji i ilością włókien w dolnej części układu oddechowego. Proces ten zależy od fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Szczególne znaczenie ma średnica poszczególnych włókien, długość odgrywa mniejszą rolę. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stwarzają włókna, które przenikają do pęcherzyków płucnych, tzw. włókna respirabilne. Są to włókna o średnicy mniejszej niż 3 μm i długości powyżej 5 μm. Włókna cienkie o średnicy poniżej 3 μm przenoszone są łatwiej i odkładają się w końcowych odcinkach dróg oddechowych, podczas, gdy włókna grube, o średnicy powyżej 5 μm, zatrzymują się w górnej części układu oddechowego. Skręcone włókna chryzotylu o dużej średnicy mają tendencje do zatrzymywania się wyżej niż igłowate włókna azbestów amfibolowych, z łatwością przenikające do obrzeży płuca. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że zatrzymywanie

19 chryzotylu w górnych drogach układu oddechowego jest bardziej prawdopodobne, niż zatrzymywanie amfiboli. Usuwanie zaś chryzotylu z płuc jest również bardziej skuteczne, a więc retencja amfiboli w płucach jest większa. Na występowanie i typ patologii wpływa rodzaj azbestu, wymiary tworzących go włókien oraz stężenie włókien i czas trwania narażenia, a więc kumulowana dawka pyłu azbestu w ciągu życia osobniczego, określana iloczynem średniego stężenia pyłu i czasu trwania ekspozycji oraz efektywność biologicznych mechanizmów oczyszczania układu oddechowego. Cechą szczególną azbestu jest to, że włókna gromadzą się i pozostają w tkance płucnej w ciągu całego życia powodując po wielu, czasem kilkudziesięciu, latach zmiany chorobowe. Pojawianie się patologii będących następstwem ekspozycji na pył azbestu jest zależne od rodzaju ekspozycji. W narażeniu na pył azbestu wyróżnia się ekspozycję zawodową, parazawodową, domową i środowiskową. Różnią się one w sposób istotny wielkością stężeń włókien, ich rozmiarami, długością trwania narażenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielkością ryzyka wystąpienia określonych nowotworów złośliwych. Skąd włókna azbestu w atmosferze? ŹRÓDŁA NATURALNE: zanieczyszczenie skorupy ziemskiej, zanieczyszczenie azbestem eksploatowanych złóż węgla kamiennego, rud miedzi, kamień budowlanych oraz zanieczyszczenie wód przepływających przez złoża zawierające azbest. Rakotwórcze włókna są wszechobecne z powodu wietrzenia i korozji formacji geologicznych- niewielkie znaczenie ze względu na duże rozproszenie

20 ŹRÓDŁA ANTROPOGENICZNE: Odpady przemysłowe, niewłaściwe zagospodarowanie składowiska odpadów azbestowych (praktycznie niezniszczalne włókna azbestu). Korozja wyrobów zawierających azbest: Najpowszechniej stosowane wyroby azbestowo-cementowe zwane eternitem (zawierające od 9,5% - 12,5% czystego azbestu) ulegają korozji przeciętnie po 30 latach użytkowania. Po osiągnięciu TEGO wieku z wyrobów tych rozpoczyna się samoistne pylenie włókien azbestu. W niektórych przypadkach stan ten może wystąpić wcześniej lub później. Przyspieszenie tego procesu powodują np. kwaśne deszcze. Dodatkowym źródłem emisji tych włókien są wyroby z odłamanymi częściami, bądź całkowicie popękane. korozja biologiczna, czyli obecność glonów i mchów na powierzchni płyty eternitowej. Zabezpieczenie przed korozją odbywa się poprzez pokrycie wyrobów lub powierzchni zawierających azbest szczelną powłoką z głęboko penetrujących środków wiążących azbest, posiadających odpowiednią aprobatę techniczną. Uszkodzenia wyrobów zawierających azbest (łamanie, kruszenie, cięcie, szlifowanie itp.) powodowane przez nieumiejętne użytkowanie, nieprawidłowy demontaż lub czynniki atmosferyczne (wiatr, grad). Największym i najczęściej spotykanym zagrożeniem są tutaj wszelkie prace związane z wyrobami azbestowymi. Dlatego tak istotne znaczenie ma profesjonalny demontaż przeprowadzany przez odpowiednie osoby.

21 Nieprawidłowe obchodzenie się z usuniętymi wyrobami zawierającymi azbest (odpadami azbestowymi): nieprawidłowy transport, czy demontaż, przez niewykwalifikowanych pracowników, Wyrzucanie odpadów azbestowych na tzw. dzikie wysypiska to niestety jeszcze częste przypadki stwarzające poważne zagrożenie pylenia włókien azbestowych. powtórne wykorzystanie usuniętych już wyrobów azbestowych, które powinny trafić na składowisko odpadów azbestowych. Emisja z eksploatowanych wyrobów zawierających azbest (np. wykładziny cierne w przemyśle samochodowym): W aktualnie obowiązującym (z 2009 roku) wykazie chorób zawodowych za choroby i zmiany patologiczne będące skutkiem zawodowego narażenia na pył azbestu uznane są: pylica azbestowa, choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu, 1) rozległe zgrubienia opłucnej, 2) rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia, 3) wysięk opłucnowy, nowotwory złośliwe, 1) rak płuca, rak oskrzela, 2) międzybłoniak opłucnej lub otrzewnej, przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które powoduje trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc (...).

22 Tabela. Choroby zawodowe spowodowane narażeniem na pył azbestu w latach PROCEDURY BEZPIECZNEGO POSTĘPOWANIA PRZY UŻYTKOWNIU, KONSERWACJI I USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ORAZ ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH Poniższe procedury obejmują najważniejsze zasady dotyczące bezpiecznego postępowaniem z wyrobami zawierającymi azbest oraz odpadami azbestowymi w Polsce. Są one kierowane zarówno do użytkowników wyrobów zawierających azbest, wykonawców prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest, jak i transportujących i zagospodarowujących odpady azbestowe na składowiskach. Uwzględniają one aktualnie obowiązujące przepisy prawne w zakresie azbestu. Ich prawidłowe przestrzeganie daje możliwość ograniczenia do minimum zagrożeń związanych z azbestem. 5.1 Użytkowanie wyrobów zawierających azbest Jak już wspomniano niebezpieczne dla zdrowia są włókna respirabilne, które z racji swych wymiarów mogą wnikać głęboko do układu oddechowego i nie są

23 stamtąd usuwane w wyniku działania naturalnych mechanizmów oczyszczających. Jednocześnie należy podkreślić, że istnieją sprawdzone metody bezpiecznego postępowania z azbestem i materiałami zawierającymi azbest począwszy od ich eksploatacji poprzez ich usuwanie aż po transport i składowanie. Co więcej w Polsce obowiązują przepisy prawne to bezpieczne postępowanie wymuszające. Niestety i tu, jak i w wielu innych dziedzinach, nasza znajomość prawa nie zawsze jest doskonała i choć istnieje często przesadna obawa przed azbestem jednocześnie zdarza się, że płyty azbestowocementowe usuwane są w sposób niewłaściwy co stwarza realne ryzyko emisji włókien azbestu, również tych respirabilnych. Problem ten wiąże się z tym co nazywamy świadomością ekologiczną. Mówiąc o tym należy dodać, że działa w Polsce szereg firm, które zdobyły doświadczenie w zakresie usuwania materiałów zawierających azbest i prace w tym zakresie prowadzone są z zachowaniem wszelkich względów bezpieczeństwa zaś stosowane zabezpieczenia w praktyce całkowicie eliminują ryzyko emisji azbestu. Podstawą bezpiecznego postępowania z materiałami zawierającymi azbest jest eliminacja lub co najmniej minimalizacja ryzyka emisji włókien azbestu do otoczenia. Zatem dopuszczalna jest eksploatacja materiałów zawierających azbest w dobrym stanie technicznym, o nie uszkodzonej powierzchni, ewentualnie odpowiednio zabezpieczonej np. przez pomalowanie. Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajdują się wyroby zawierające azbest, ma obowiązek sporządzenia Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest (załącznik nr 1). Właściciele lub zarządcy, którzy spełnili ten obowiązek wcześniej sporządzają następne Oceny... w terminach wynikających z warunków poprzedniej Oceny... tzn.:

24 po 5-u latach, jeżeli wyroby zawierające azbest są w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone (III stopień pilności), po roku, jeżeli przy poprzedniej Ocenie... ujawnione zostały drobne uszkodzenia (II stopień pilności). Wyroby, które posiadały lub posiadają duże i widoczne uszkodzenia powinny zostać bezzwłocznie usunięte (I stopień pilności). Właściciel lub zarządca zobowiązany jest do przechowywania oceny łącznie z dokumentacją miejsca zawierającego azbest, obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej. Dla budynków oraz obiektów budowlanych niebędących budynkami, dla których jest prowadzona książka obiektu budowlanego na podstawie art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, ocena ta powinna być dołączona do książki obiektu budowlanego. Wyroby zawierające azbest, instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz usunięte wyroby zawierające azbest inwentaryzuje się poprzez sporządzenie spisu z natury. Wykorzystujący wyroby zawierające azbest ujmuje wynik inwentaryzacji w Informacji o wyrobach zawierających azbest stanowiącej załącznik nr 3 do rozporządzenia i przedkłada ją corocznie w terminie do dnia 31 stycznia właściwemu marszałkowi województwa. Osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą przedkłada informację odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. Od początku 2013 r. obowiązuje nowy sposób składania informacji, który określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz.U nr 0 poz. 24). Obecnie zgodnie z wymogami rozporządzenia informacje dotyczące wyrobów zawierających azbest są bezpośrednio wprowadzane przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta do Bazy Azbestowej administrowanej przez ministra

25 właściwego do spraw gospodarki, dostępnej za pośrednictwem sieci Internet pod adresem prowadzonej w formie elektronicznej przy użyciu systemu teleinformatycznego. Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu, gdzie występują wyroby zawierające azbest, ma ponadto obowiązki: oznakowania pomieszczeń, gdzie znajdują się urządzenia lub instalacje z wyrobami zawierającymi azbest odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (zał. nr 1), opracowania i wywieszenia na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postępowania i użytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierającymi azbest, zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawierającymi azbest. Ponadto, jeżeli w budynku, budowli, instalacji lub urządzeniu oraz na terenie znajdują się wyroby zawierające azbest o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m 3 (tzw. miękkie ), lub jeżeli wyroby zawierają azbest krokidolit, a także jeżeli te wyroby znajdują się w zamkniętych pomieszczeniach, lub istnieje uzasadniona obawa dużej emisji azbestu do środowiska właściciel lub zarządca powinien opracować plan kontroli jakości powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzględnić przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest. Przez cały czas użytkowania wyrobów zawierających azbest w obiekcie lub nieruchomości, właściciel lub zarządca ma obowiązek przeprowadzania bieżącej kontroli stanu oraz konserwacji tych wyrobów. Pracownicy dokonujący takich prac i czynności powinni być odpowiednio przeszkoleni w zakresie bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, a także odpowiednio wyposażeni we właściwą odzież i środki ochronne.

26 5.2 Usuwanie wyrobów zawierających azbest W tym miejscu warto stwierdzić, że niewłaściwie zabezpieczone usuwanie płyt azbestowo-cementowych np. z dachów, lub elewacji stanowi często większe zagrożenie uwalniania włókien azbestowych do otoczenia, niż pozostawienie tych wyrobów gdy są w dobrym stanie technicznym, bądź ich zabezpieczenie przez odpowiednie malowanie. Gdy jednak stan techniczny wyrobów azbestowo-cementowych wskazuje na konieczność ich pilnego usunięcia, wówczas usuwający (specjalistyczna firma wykonująca tę pracę) musi spełniać szereg wymogów: posiadać zezwolenie na wytworzenie odpadów niebezpiecznych, dysponować pracownikami odpowiednio przeszkolonymi, wyposażonych w odpowiednie zabezpieczenia i objętymi odpowiednią ewidencją medyczną, mieć zagwarantowany odpowiednimi dokumentami (np. umową) odbiór wytworzonych odpadów zawierających azbest, odpady podlegają ewidencji ilościowej i jakościowej rodzaj występującego tam azbestu, bądź azbestów musi być określony co do jego odmiany mineralnej i co do ilości tych odpadów (najczęściej, przed przystąpieniem do prac jest to szacunek ilościowy), podczas usuwania materiałów po uprzednim oddzieleniu pola prac od otoczenia należy prowadzić odpowiedni monitoring stężenia włókien azbestowych (respirabilnych) w powietrzu w bezpośrednim sąsiedztwie wykonywanych prac. Pomiary takie mają być prowadzone co najmniej raz dziennie po rozpoczęciu prac, po zakończeniu prac czystość obiektu brak azbestu jest stwierdzany w wyniku specjalistycznych badań laboratorium do tego upoważnionego (to znaczy np. posiadającego odpowiednią akredytację).

27 Warto dodać, że w wypadku demontażu wyrobów zawierających azbest po ich całkowitym nawilgoceniu (nasiąknięciu wodą), zgodnie z dotychczasowymi obserwacjami w wypadku demontażu wyrobów azbestowo-cementowych (płyt i rur) emisja włókien azbestu była mała. Wilgotne odpady wyrobów azbestowo-cementowych natychmiast pakowane i odpowiednio oznaczane mogą być transportowane na odpowiednie składowisko. Dotyczy to, co należy podkreślić, wyrobów azbestowo cementowych, w których zawartość azbestu wynosi od około 9-12% w stosunku do cementu (w rurach od około 14 i sporadycznie do około 16%) i gdzie azbest jest związany w matrycy centowej. Takie, odpowiednio opakowane odpady w transporcie nie traktuje się jako niebezpieczne. Tak stanowią przepisy ADR i takie jest stanowisko w tej kwestii Ministerstwa Gospodarki. Jednakże w wypadku azbestu niezwiązanego trwale w matrycy cementowej, w wyrobach o ciężarze objętościowym mniejszym niż 1000 kg/m3, konieczne jest przed przekazaniem odpadów zawierających azbest ich odbiorcy (do transportu i dalej na odpowiednie składowisko) trwałe związanie azbestu. Trwałe, to znaczy związanie cementem w odpowiednie bloki betonowe lub uformowanie bloków (płyt) po związaniu azbestu polimerami, np. lepiszczem akrylowym. Warto dodać, że tak jak, zgodnie z przepisami w Polsce, również w Europie i USA jest powszechną praktyką składowanie odpadów zawierających azbest opakowanych w foliowe worki na wydzielonych polach odpowiednich składowisk. W zależności od rodzaju (ciężaru objętościowego) i oceny stanu technicznego takich materiałów możliwe jest ich pozostawienie bez żadnych interwencji i wyznaczenie terminu kolejnej inspekcji, zabezpieczenie ich powierzchni poprzez malowanie, lub konieczność ich usunięcia.

28 Oceny stanu technicznego dokonuje się zgodnie z Arkuszem oceny, stanowiącym załącznik nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 4 kwietnia W tej ocenie szczególnie ostro traktuje się powierzchnie pokryte masą natryskową z azbestem (torkret), tynki zawierające azbest, i lekkie płyty izolacyjne z azbestem o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m3. Takie materiały obok sznurów, tkanin i mat azbestowych stanowią wysokie ryzyko emisji włókien azbestu. To rozporządzenie określa również wymagania w stosunku do wykonawcy prac, jego treść opisuje że: 1) Wykonawca prac, polegających na naprawie lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów i urządzeń budowlanych, zobowiązany jest do: a) izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie odpowiednich osłon, b) odgrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m. przy stosowaniu osłon, c) umieszczenie tablic ostrzegawczych o treści: >>Uwaga! Zagrożenie azbestem<<, >>Osobom nie upoważnionym wstęp wzbroniony<<, d) zastosowanie odpowiednich środków technicznych celem zmniejszenia emisji włókien azbestu. 2) Prace związane z usuwaniem azbestu lub wyrobów zawierających azbest muszą być prowadzone w taki sposób, żeby wyeliminować uwalnianie azbestu lub co najmniej zminimalizować pylenie do dopuszczalnych

29 wartości stężeń w powietrzu regulowanych przepisami szczegółowymi. Zapewnienie tego wymaga: a) nawilżenia wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem lub demontażem i utrzymywania w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, b) demontażu całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania, tam gzie jest to technicznie możliwe, c) odspajania materiałów trwale związanych z podłożem przy stosowaniu wyłącznie narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych, wyposażonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze. Jak już wspomniano wcześniej wytworzone odpady muszą być pakowane w stanie wilgotnym, lub scalane cementem bądź polimerami. Takie scalanie, poprzedzające pakowanie w odpowiednie worki, dotyczy odpadów powstałych z materiałów o ciężarze objętościowym mniejszym niż 1000 kg/m3. Przed przystąpieniem do prac demontażowych lub napraw należy dokonać: identyfikacji jakościowej występującego azbestu (mineralogiczne określenie odmiany azbestu), ilościowej inwentaryzacji z określeniem miejsc występowania azbestu, określenia ilości wytworzonych w wyniku planowanych prac odpadów zawierających azbest i ich określenia jakościowego. Po zakończeniu prac, należy uzyskać odpowiednie świadectwo o czystości (braku azbestu) obiektu gdzie prowadzono prace. 5.3 Transport i zagospodarowanie odpadów azbestowych Odpady niebezpieczne zawierające azbest transportowane są na składowisko przeznaczone do składowania odpadów zawierających azbest przez firmę

30 posiadającą odpowiednie uprawnienia zgodnie z Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U nr 227 poz z późn. zm.) oraz przepisami Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U nr 0 poz. 21). Tam następuje ich przekazanie następnemu posiadaczowi odpadów zarządzającemu składowiskiem i potwierdzenie tego faktu na karcie przekazania odpadu. Odpady zawierające azbest pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone w katalogu odpadów kodami * i * mogą być unieszkodliwiane jedynie poprzez składowanie na specjalnie wydzielonych kwaterach na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne lub na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Składowiska lub kwatery buduje się w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem się. Zarządzający składowiskiem powinien uzyskać pozwolenie na użytkowanie składowiska po zatwierdzeniu instrukcji eksploatacji oraz po przeprowadzeniu kontroli przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Instrukcję eksploatacji składowiska odpadów niebezpiecznych zatwierdza, w drodze decyzji wojewoda. Kierownik składowiska powinien posiadać świadectwo stwierdzające kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami i m.in. obowiązany jest do prowadzenia ewidencji ilości odpadów przyjmowanych na składowisko. Zarządzający składowiskiem posiadającym wydzielone kwatery powinien zapewnić selektywne składowanie odpadów zawierających azbest, w izolacji od innych odpadów, a miejsce składowania powinno być oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym składowiska. Odpady powinny być deponowane na składowiskach zlokalizowanych na terenach oddalonych od budynków mieszkalnych i izolowanych pasem zieleni. Prace związane z deponowaniem odpadów zawierających azbest należy prowadzić w sposób zabezpieczający

31 przed emisją pyłu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelnienia opakowań odpadów. Opakowania z odpadami należy zdejmować z pojazdu przy użyciu urządzeń dźwigowych i ostrożnie układać w kwaterze składowiska. Niedopuszczalne jest zrzucanie lub wysypywanie odpadów z samochodów. Warstwa zdeponowanych odpadów powinna być zabezpieczona przed uszkodzeniem opakowań przez przykrycie folią lub warstwą gruntu o grubości około 5cm. W załączniku nr 5 do niniejszego opracowania przedstawiono szczegółowe informacje na temat jedynego składowiska odpadów azbestowych znajdującego się na terenie województwa świętokrzyskiego. 6. STAN PRAWNY. W poniższej tabeli przedstawiono wykaz najważniejszych aktów prawnych dotyczących wyrobów zawierających azbest, ich prawidłowego i bezpiecznego usuwania, właściwej klasyfikacji i odpowiedniego gospodarowania tymi odpadami. Tabela. Wykaz krajowych aktów prawnych dotyczących azbestu. Przepis Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U nr 3 poz.20 z późn. zm.) WYROBY ZAWIERAJĄCE AZBEST Podstawowe zapisy dotyczące azbestu - zgodnie z ustawą azbestem nazywane są następujące włókniste krzemiany: azbest chryzotylowy, nr CAS , azbest krokidolitowy, nr CAS , azbest amozytowy (gruenerytowy), nr CAS , azbest antofilitowy, nr CAS , azbest tremolitowy, nr CAS , azbest aktynolitowy, nr CAS ustawa zakazuje wprowadzania na polski obszar celny azbestu, wyrobów zawierających azbest, produkcji wyrobów zawierających azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi ten surowiec, - zgodnie z ustawą produkcja płyt azbestowo-cementowych została zakończona we wszystkich zakładach do 28 września 1998 r., a z dniem 28 marca 1999 r. nastąpił zakaz obrotu tymi płytami. Wyjątek stanowi tylko azbest i wyroby zawierające azbest dopuszczone do produkcji lub do wprowadzenia na polski obszar celny spośród wyrobów określonych w załączniku nr 1 do ustawy,

32 - ustawa praktycznie zamknęła okres stosowania wyrobów zawierających azbest w Polsce, pozostał problem sukcesywnego usuwania zużytych wyrobów, - ustawa porządkuje również zagadnienia związane z opieką zdrowotną pracowników, którzy mieli kontakt z azbestem. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U nr 243 poz z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U nr 25 poz. 150 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony Ustawa w art. 30 ust. 3 wskazuje na możliwość nałożenia w drodze decyzji przez właściwy organ obowiązku uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych, objętych obowiązkiem zgłoszenia, jeżeli ich realizacja może naruszyć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować: - zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia - pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, - pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych, - wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich. Ustawa w art odnosi się do wyrobów azbestowych poprzez następujące zapisy: - wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska podlegają sukcesywnej eliminacji, - wykorzystujący substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska jest obowiązany do dokumentowania rodzaju, ilości i miejsc ich występowania oraz sposobu ich eliminowania, - wykorzystujący substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska powinien okresowo przedkładać marszałkowi województwa informacje o rodzaju, ilości i miejscach ich występowania, z zastrzeżeniem ust. 4 6, - osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami przedkładają informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska w formie uproszczonej; w tym przypadku przepisów ust. 2 nie stosuje się, - informacje w formie uproszczonej przedkłada się wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, - wójt, burmistrz lub prezydent miasta okresowo przedkłada marszałkowi województwa informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, -marszałek województwa prowadzi rejestr rodzaju, ilości oraz miejsc występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, - przepisy ust. 1 3 stosuje się odpowiednio do instalacji i urządzeń, w których substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska są lub były wykorzystywane, -sposób postępowania z eliminowanymi substancjami stwarzającymi szczególne zagrożenie dla środowiska, a także instalacjami i urządzeniami, w których są lub były one wykorzystywane, określają przepisy ustawy o odpadach. Rozporządzenie określa zakres i formę informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (zwanego "planem bioz") oraz szczegółowy zakres rodzajów robót budowlanych, stwarzających zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi (wyroby zawierające azbest).

33 zdrowia (Dz. U nr 120 poz. 1126). Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz.U nr 7 poz. 649, zmienione Dz. U nr 162 poz. 1089) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U nr 216 poz. 1824) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2005 r. w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście (Dz. U nr 189 poz.1603) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o występowaniu substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U.2009 nr 124 poz. 1033) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. zmieniające - rozporządzenie określa obowiązki wykonawcy prac polegających na bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, sposoby i warunki bezpiecznego użytkowania oraz usuwania wyrobów zawierających azbest; warunki przygotowania do transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest do miejsca ich składowania; wymagania, jakim powinno odpowiadać oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest, - prace przy naprawie wyrobów zawierających azbest w obiektach i urządzeniach budowlanych lub prace mające na celu jego usunięcie z obiektu lub urządzenia budowlanego powinny być poprzedzone zgłoszeniem tego faktu właściwemu terenowemu organowi nadzoru budowlanego, - wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z miejsca, obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a także z terenu prac obowiązany jest do zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia tych prac właściwemu organowi nadzoru budowlanego, właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy oraz właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu w terminie, co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac. Rozporządzenie określa obowiązki pracodawcy zatrudniającego pracowników przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest. Rozporządzenie wymienia wykaz bezpłatnych leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście, sposób realizacji recept oraz tryb rozliczania przez oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia z budżetem państwa kosztów tych leków. Rozporządzenie określa terminy, sposoby przedkładania marszałkowi województwa przez organa władz samorządowych informacji o rodzaju, ilości i miejscu występowania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest. Rozporządzenie to zmienia powyższe (Dz. U.2009 nr 124 poz. 1033) w zakresie sposobu przedkładania informacji dotyczących wyrobów zawierających azbest. Od 2013 r. są one bezpośrednio

34 rozporządzenie w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska (Dz. U.2013 nr 0 poz. 24) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawierających azbest (Dz. U.2013 nr 0 poz. 25) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U.2002 nr 217 poz z późn. zm) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U nr 16 poz. 87) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U nr 8 poz. 31) wprowadzane przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta do bazy azbestowej administrowanej przez ministra właściwego do spraw gospodarki, dostępnej za pośrednictwem sieci Internet pod adresem prowadzonej w formie elektronicznej przy użyciu systemu teleinformatycznego w rozumieniu art. 3 pkt 3 ustawy o informatyzacji. Zmienia się także brzmienie działu 1 załącznika do rozporządzenia. Rozporządzenie w sposób szczegółowy określa zasady prowadzenia przez marszałka województwa rejestru wyrobów zawierających azbest, który stanowi integralną część bazy azbestowej administrowanej przez ministra właściwego do spraw gospodarki dostępnej za pośrednictwem sieci Internet pod adresem Rozporządzenie określa najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy pyłów zawierających azbest: a) pyły zawierające azbest chryzotyl - 1,0 mg/m3, - włókna respirabilne - 0,2 włókien w cm3, b) pyły zawierające azbest krokidolit - 0,5 mg/m3, - włókna respirabilne - 0,2 włókien w cm3. Wartość odniesienia dla azbestu (włókna na m 3 ) wynosi uśredniona 2350 w ciągu godziny i 250 dla roku kalendarzowego. - rozporządzenie informuje, że instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz użytkowane bez zabezpieczenia drogi i pozostawione w ziemi wyłączone z użytkowania rury azbestowocementowe należy oznakować (wzór oznakowania został zamieszczony w załączniku 1 do rozporządzenia), - rozporządzenie określa także, że właściciele lub zarządcy nieruchomości są zobowiązani do sporządzenia informacji o wyrobach zawierających azbest i do przekazania jej wójtowi gminy lub burmistrzowi miasta oraz corocznego aktualizowania. Ponadto, wyroby azbestowe mogą być wykorzystywane nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2032 r, Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , każda z gmin opracowuje we własnym zakresie gminny program usuwania azbestu. Przepis Ustawa z dnia 14 grudnia ODPADY AZBESTOWE Podstawowe zapisy dotyczące azbestu - ustawa określa zasady postępowania z odpadami, w sposób

35 2012 r. o odpadach (Dz.U nr 0 poz. 21) Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U nr 227 poz z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. nr 112 poz. 1206) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 249, poz. 1673) Rozporządzenie Ministra zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, - przedstawiono w niej obowiązki wytwórców i posiadaczy odpadów, w tym niebezpiecznych odpadów azbestowych, - reguluje całokształt spraw administracyjnych, związanych z postępowaniem przy zbieraniu, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu, w tym składowaniu odpadów, a także wymagań technicznych i organizacyjnych dotyczących składowisk odpadów, - w stosunku do poprzedniej wersji ustawy zniesiona została możliwość unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych jedyną dopuszczalną formą jest unieszkodliwianie poprzez składowanie na specjalnie wydzielonych kwaterach na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne lub na składowiskach odpadów niebezpiecznych. - ustawa określa zasady prowadzenia działalności w zakresie krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego, koleją i żeglugą śródlądową towarów niebezpiecznych oraz organy i jednostki realizujące zadania związane z tym przewozem, - wskazuje, że przy przewozach materiałów niebezpiecznych w kraju obowiązują przepisy zawarte w załącznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) Jednolity tekst Umowy ADR (Dz.U. z 2011r Nr 110, poz. 641), - przepisy umowy ADR oraz ustawy określają warunki załadunku i wyładunku oraz przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko. Pojazdy powinny być zaopatrzone w świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych wydane przez upoważnioną stację kontroli pojazdów, zaś kierowcy pojazdów winni być przeszkoleni w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych. Na liście odpadów niebezpiecznych sklasyfikowane są następujące kody odpadów azbestowych: * - odpady azbestowe z elektrolizy * - odpady z przetwarzania azbestu * - odpady zawierające azbest ( z hutnictwa szkła) * - odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo - azbestowych * - opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi * - okładziny hamulcowe zawierające azbest * - zużyte urządzenia zawierające azbest * - materiały izolacyjne zawierające azbest * - materiały konstrukcyjne zawierające azbest Rozporządzenie określa wzory dokumentów stosowanych do prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów (w tym azbestowych) celem zapewnienia kontroli ich przemieszczania. Rozporządzenia wymienia odpady, które mogą być składowane

36 Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz.U nr 191 poz. 1595). nieselektywnie: * - materiały izolacyjne zawierające azbest * - materiały konstrukcyjne zawierające azbest Oznacza to, że odpady obu grup mogą być składowane wspólnie, na tym samym składowisku odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Natomiast nie wolno tych odpadów mieszać i składować z innymi odpadami niebezpiecznymi. 7. ILOŚĆ WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST W GMINIE 7.1 Ogólna charakterystyka Gminy Samborzec Gmina Samborzec zlokalizowana jest we wschodniej części woj. Świętokrzyskiego. W powiecie sandomierskim, gmina zajmuje wschodni pas wyżyny Kielecko-Sandomierskiej, w dolinie rzeki Koprzywianki, Gorzyczanki i lewobrzeżnej Wisły. Wzdłuż gminy przebiega droga krajowa nr. 79 (Warszawa- Kozienice- Sandomierz- Połaniec- Kraków). ryc. Położenie Gminy Samborzec na mapie Polski

37 Ryc. Zasięg obszaru Gminy Samborzec Powierzchnia gminy wynosi ha. W 28 sołectwach należących do gminy mieszka 8638 ludzi uprawiających przeszło 7,4 tysiące hektarów ziemi. Gmina Samborzec, to gmina typowo wiejska. Jej powierzchnia wynosi 8537 ha. Obecnie zamieszkana przez 8807 mieszkańców, zajmujących się uprawą ponad 7500 ha ziemi. Jest to więc gmina typowo rolnicza, gdzie głównie produkuje się wysokiej jakości warzywa i owoce. Sady i warzywniki zajmują 80% wszystkich upraw. Gęstość zaludnienia wynosi 103,16 os/km 2 W skład gminy wchodzi 28 sołectw, o dużej rozpiętości co do liczby mieszkańców i powierzchni. Są to: Andruszkowice, Bogoria Skotnicka, Bystrojowice, Chobrzany, Faliszowice, Gorzyczany, Jachimowice, Janowice, Kobierniki, Koćmierzów, Krzeczkowie, Łojowice, Milczany, Ostrołęka, Polanów, Ryłowice, Samborzec, Skotniki, Strączków, Strochcice, Szewce, Śmiechowice, Wielogóra, Zajeziorze, Zawierzbie, Zawisełcze, Złota, Żuków.

38 Najmniejszą liczbę mieszkańców ma miejscowość Krzeczkowice - 61 osób zameldowanych na pobyt stały, największą zaś Złota 675osób. Gleby na terenie Gminy Wilczyce mają wysoką przydatność ze względu na przynależność do I, II i III klasy bonitacyjnej. Na terenie Gminy Samborzec znajduje się obszar chroniony Natura 2000 (PLH180049) Tarnobrzeska Dolina Wisły zajmuje on tereny należące do miejscowości: Zawierzbie, Zawisełcze, Bogoria Skotnicka, Ostrołęka, Koćmierzów, obejmują lewy brzeg Wisły. Inne najbliżej położone obszary tego typu to: Natura 2000 (PLH260022) Góry Pieprzowe w odległości ok. 3 km od gminy Samborzec Rezerwat Wisła pod Zawichostem w odległości ok. 18 km Jeleniowski Park Krajobrazowy, w odległości ok. 28 km 7.2 Metodyka inwentaryzacji Inwentaryzację azbestową na terenie Gminy Samborzec przeprowadzono wg ogólnie obowiązującej metodyki poprzez wykonanie wizyt terenowych i dokonanie tzw. spisu z natury ilości i stanu wyrobów azbestowych. W spisie z natury zostały zlokalizowane i opisane wszystkie budynki pokryte wyrobami zawierającymi azbest, również ten składowany i inne. Wykonawca posługiwał się mapami ewidencji gruntów i budynków otrzymanymi od władz Gminy. Wypełnione przez Wykonawcę ankiety w trakcie wykonywania na zasadzie spisu z natury, zawierają informacje dotyczące wyrobów zawierających azbest,

39 dane gospodarstwa, nazwisko właściciela posesji lub budynku, nr. domu, nr. działki, wraz z nr. obrębu. Opis wyrobu zawiera rodzaj budynku, stopień pilności usuwania pokrycia zawierającego azbest, planowany rok demontażu i dokładną, wyliczoną ilość surowca. Należy podkreślić, że przeprowadzona inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest nie zdejmuje z właścicieli nieruchomości obowiązku dokonania oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. (opis w rozdziale 5.1). Wypełnione przez Wykonawcę ankiety posłużyły do stworzenia bazy wyrobów na stronie internetowej Wyniki inwentaryzacji Płyty azbestowo-cementowe to najpowszechniej stosowane w naszym kraju materiały budowlane zawierających szkodliwe włókna azbestowe. Podczas przeprowadzonej inwentaryzacji na terenie Gminy Samborzec zinwentaryzowano płyty azbestowo-cementowe o łącznej powierzchni: ,00 kg Z czego do unieszkodliwienia pozostało: ,00 kg Do dalszych analiz i zestawień wzięto pod uwagę właśnie odpady pozostałe do unieszkodliwienia.

40 Wyróżniamy dwa rodzaje płyt azbestowo-cementowych, używanych jako pokrycia dachów: Płyty azbestowo-cementowe płaskie (tzw. karo) (W01) Płyty azbestowo-cementowe faliste (W02) Poniższa tabela przedstawia podział tych wyrobów wraz z przelicznikiem wagowym: Tabela Rodzaje płyt azbestowo-cementowych stosowanych w Polsce Kod wyrobu W01 W02 Rodzaj wyrobu zawierającego azbest Płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie Płyty azbestowo-cementowe faliste dla budownictwa Kod odpadu Jednostka Przelicznik powstającego miary na [kg] z wyrobu m 2, kg m 2, kg 11 Stosując powyższy przelicznik otrzymujemy: Ilość płyt azbestowo-cementowych, używanych jako pokrycia dachów na terenie Gminy Samborzec wynosi: ,00 kg/11kg= m 2 Ilość wyrobów azbestowych z uwzględnieniem powyższego podziału i rodzaju własności osoby prawnej lub fizycznej kształtuje się następująco: Rodzaje wyrobów azbestowych na terenie Gminy Tabela Ilość wyrobów azbestowych w Gminie Samborzec ze względu na rodzaj zastosowanego wyrobu i rodzaj właściciela Kod wyrobu Pozostałe do unieszkodliwienia [kg] os. fizyczne os. prawne RAZEM W W

41 Graficzne przedstawienie zawartości tabeli: Wykres Procentowy udział poszczególnych rodzajów wyrobów azbestowych w Gminie Samborzec Rodzaje budynków pokrytych eternitem Tab. Ilość wyrobów azbestowych na poszczególnych rodzajach budynków oraz azbest magazynowany w Gminie Samborzec (azbest do unieszkodliwienia) Rodzaje budynków Ilość [kg] Udział procentowy [%] Mieszkalne ,12 Gospodarcze ,86 Przemysłowe ,77 Użyteczności publicznej ,09 Inne ,61 Mieszkalno-gospodarcze ,96 Azbest magazynowany ,58 Razem ~100%

42 Zestawienie ilościowe azbestu na terenie gminy w poszczególnych miejscowościach, z podziałem na osoby prawne i fizyczne pozostałe do unieszkodliwienia miejscowość razem os. fizyczne os. prawne Andruszkowice Bogoria Skotnicka Bystrojowice Chobrzany Faliszowice Gorzyczany Jachimowice Janowice Kobierniki Koćmierzów Krzeczkowice Łojowice Milczany Ostrołęka Polanów Ryłowice Samborzec Skotniki Strączków Strochcice Szewce Śmiechowice Wielogóra Zajeziorze Zawierzbie Zawisełcze Złota Żuków Jak widać w powyższym zestawieniu największa ilość wyrobów azbestowych jest zlokalizowana na terenie miejscowości Skotniki, najmniejsza zaś w Zawisełczu. Nie są to jednak dane współmierne, ponieważ wioska ta zamieszkana jest prze dużą liczbę mieszkańców

43 Wykres. Ilości odpadów azbestowych w poszczególnych miejscowościach Ilość wyrobów azbestowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca Miejscowość ilość wyrobów [kg] liczba mieszkańców [szt] ilość wyrobów/ mieszkańca [kg/mieszkańca] Andruszkowice ,46 Bogoria Skotnicka ,66 Bystrojowice ,26 Chobrzany ,49 Faliszowice ,89 Gorzyczany ,43 Jachimowice ,97 Janowice ,64 Kobierniki ,06 Koćmierzów ,36 Krzeczkowice ,01 Łojowice ,5 Milczany ,86 Ostrołęka ,16 Polanów ,45 Ryłowice ,87 Samborzec ,62 Skotniki ,07 Strączków ,14 Strochcice ,35 Szewce ,33

44 Śmiechowice ,24 Wielogóra ,46 Zajeziorze ,28 Zawierzbie ,32 Zawisełcze ,93 Złota ,47 Żuków ,78 Żuków Złota Zawisełcze Zawierzbie Zajeziorze Wielogóra Śmiechowice Szewce Strochcice Strączków Skotniki Samborzec Ryłowice Polanów Ostrołęka Milczany Łojowice Krzeczkowice Koćmierzów Kobierniki Janowice Jachimowice Gorzyczany Faliszowice Chobrzany Bystrojowice Bogoria Skotnicka Andruszkowice

45 Jeśli chodzi o ilość wyrobów azbestowych w przeliczeniu na 1 km 2 Sytuacja ma się następująco: Tabela. Ilość wyrobów azbestowych w przeliczeniu na 1 km2 powierzchni Gminy Wilczyce. Powierzchnia Gminy [km2] Masa wyrobów [Mg] Ilość wyrobów [Mg/km2] Gmina Samborzec 85, , ,17 Stan techniczny wyrobów azbestowych Stopień pilności Ilość wyrobów azbestowych [%] I 1 II 23,62 III 75,40 I stopień pilności w większości odpowiada zmagazynowanym wyrobom azbestowym, te pozostałe na budynkach zazwyczaj są w miarę dobrym stanie technicznym i nie wymagają pilnego usunięcia. Deklaracje poszczególnych osób o planowanym terminie usunięcia wyrobu dotyczą jedynie kilku przyszłych lat, w których właściciel wie, że w takim odstępie czasowym będzie dysponował odpowiednią sumą pieniędzy.

46 8.HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY SAMBORZEC NA LATA Lp. DZIAŁANIE Termin realizacji 1. Opracowanie Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Samborzec na lata r.- zrealizowany 2. Opracowanie bazy danych wyrobów zawierających azbest wprowadzenie wyników do Bazy Azbestowej 2014 r.- zrealizowany 3. Coroczna aktualizacja danych w bazie azbestowej Zadanie ciągłe od 2014r. 4. Przeprowadzenie dokładnej inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy 6. Nawiązanie współpracy w celu pozyskania informacji na temat preferencyjnych kredytów ekologicznych w bankach na usuwanie wyrobów azbestowych. 2014rzrealizowany r. 7. Szerokie działania informacyjno - edukacyjne m.in.:, na stronie internetowej gminy, ogłoszenia w UG, na tablicach ogłoszeń, ulotki, informowanie mieszkańców w Urzędzie Gminy, 8. Pozyskiwanie funduszy na realizację Programu w kolejnych latach 9. Stopniowe usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu gminy W tym: 9.1 Wyroby zawierające azbest: I stopień pilności wymiana lub naprawa wymagana bezzwłocznie. Zakładane usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, w tym utylizacja zmagazynowanego azbestu. 9.2 Wyroby zawierające azbest: II stopień pilności ponowna ocena wymagana w Zadanie ciągłe od 2014r. Zadanie ciągłe od 2014r r r.

47 czasie do 1 roku Zakładane usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest 9.3 Wyroby zawierające azbest: III stopień pilności ponowna ocena w terminie do 5 lat. Zakładane usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest 11. Likwidacja dzikich wysypisk (jeśli będą zlokalizowane) z odpadami zawierającymi azbest (transport na składowisko odpadów). 13. Ponowna aktualizacja inwentaryzacji i Programu po 5 latach 14. Podjęcie działań w kierunku pozyskania funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu. Prowadzenie lokalnej polityki społecznej w zakresie dofinansowania usuwania wyrobów zawierających azbest (program dofinansowywania usuwania odpadów zawierających azbest przez osoby fizyczne). 15. Współpraca z przedsiębiorstwami zajmującymi się usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Stworzenie i aktualizowanie rejestrów podmiotów zajmujących się zagospodarowaniem odpadów zawierających azbest na terenie gminy r r r r. Działania ciągłe od 2014r. r. 16. Stałe podnoszenie świadomości mieszkańców i innych podmiotów z terenu gminy w zakresie szkodliwości azbestu dla zdrowia ludzkiego oraz w zakresie bezpiecznego postępowania z azbestem Zadanie ciągłe od 2014r 17. Raportowanie realizacji Programu i ocena jego skuteczności (corocznie) r. 18. Usunięcie wyrobów zawierających azbest z obiektów użyteczności publicznej i innych będących własnością gminy 2014r-2015r.

48 Tabela. Prognozowane tempo usuwania wyrobów zawierających azbest. ROK PROGNOZOWA ILOŚĆ WYROBÓW USUWANYCH W KOLEJNYCH LATACH % Mg , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Powyższy harmonogram powstał w oparciu o długość eksploatowania płyt azbestowo- cementowych. Wynosi ona od 30 do ok. 70lat, w zależności od warunków otaczającego środowiska. Sugeruje się że postępowa wymiana pokryć dachowych w Gminie będzie spowodowana (dodatkowo napędzana) przez wyeksploatowane pokrycia dachowe, które z czasem będą pękać, powodując ubytki i przeciekanie dachów. Oczywiście najlepiej, i najbezpieczniej dla zdrowia jest nie dopuścić do takiego stanu korozji pokrycia, ale wiadomo, że niekiedy z powodu braku środków finansowych nie jest to po prostu możliwe. 9. KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU Koszty Realizacji Programu Usuwania Azbestu z terenu Gminy Samborzec w 95% stanowią koszty demontażu, transportu i utylizacji odpadów.

49 Z przeprowadzonej analizy rynku, wśród kliku wybranych firm posiadających odpowiednie zezwolenia na usuwanie azbestu wynika, że w 2014 r. na terenie województwa świętokrzyskiego średnia cena przedstawia się następująco: Tabela. Uśrednione ceny usuwania wyrobów azbestowych przez uprawnione firmy w 2014 r. dla województwa świętokrzyskiego. CENA netto Transport, utylizacja Demontaż, Transport Utylizacja* 4,07 zł /m2 5,50 zł /m2 CENA** netto 370 zł /Mg 500 zł /Mg *przybliżona aktualnacena przyjęcia odpadów na najbliższe składowisko w woj. świętokrzyskim: Środowisko i Innowacje Sp. z o.o." Dobrów 8, Tuczępy (w odległości 60 km) **Cena wg przelicznika Ministerstwa Gospodarki, gdzie 1m2 = 11 kg Przy utylizacji większej ilości odpadów, usuwanych kompleksowo, istnieje możliwość negocjacji ceny z Dyrektorem obiektu. Należy podkreślić, że ekonomicznie uzasadnione jest usuwanie azbestu za pośrednictwem Urzędu Gminy Samborzec, do którego należy składać wnioski na realizację zadań związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Dodatkowo zadania takie są w większości refundowane. Dla obliczenia całkowitych kosztów usuwania wyrobów azbestowych z terenu Gminy Samborzec posłużą nam dane z tabeli 15 w przeliczeniu na cenę za 1 Mg. Tabela. Całkowity koszt usuwania wyrobów zawierających azbest z Gminy Samborzec Rodzaj usuwanego wyrobu Ilość [Mg] Cena [zł netto/mg] KOSZT [zł netto] Wyroby azbestowe na dachach 4 512, ,00

50 Wyroby azbestowe magazynowane 26, ,70 RAZEM ,70 Wyliczenie całkowitego kosztu realizacji Programu Podsumowując dokonane obliczenia, całkowity koszt realizacji Programu do 2032 r. przedstawia się następująco: Tabela. Całkowity koszt realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Samborzec. Koszty sporządzenia Programu , 00 Koszty usuwania wyrobów zawierających azbest ,70 KOSZT CAŁKOWITY ,70 Koszty realizacji pozostałych zadań Programu wynikają z działań Urzędu Gminy i będą finansowane z jej środków, ze względu na dużą rozpiętość w czasie, nie da się ich jednoznacznie określić i oszacować. Koszt całkowity nie obejmuje ceny ponownej inwentaryzacji planowanej do przeprowadzenia w roku Należy zaznaczyć, że rynek usług związanych z usuwaniem wyrobów azbestowych jest jeszcze ciągle bardzo dynamiczny, dlatego nie da się do końca przewidzieć kosztów realizacji Programu w kolejnych latach. Dlatego przedstawione wyżej obliczenia mają jedynie charakter poglądowy i powinny

51 ułatwić ocenę skali przedsięwzięcia, a tym samym odpowiednio zaplanować działania związane z finansowaniem Programu. 10. OBECNE I POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA REALIZACJI PROGRAMU Tab. Wydatki z budżetu państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Jednym z głównych założeń Programu jest wspieranie pozyskiwania środków zewnętrznych na działania zmierzające do oczyszczania terenu z wyrobów zawierających azbest. W innym wypadku koszty ich usuwania, które ze względu na specjalne procedury konieczne do wdrożenia przy pracach z azbestem są bardzo wysokie (co pokazała też powyższa analiza), spoczywały by w większości na właścicielach budynków. Sytuacja taka spowodowała by zapewne nasilenie się nielegalnych praktyk przy usuwaniu azbestu lub brak zainteresowania wymianą szkodliwych wyrobów. Dlatego też konieczne jest udzielanie jak najszerszego wsparcia finansowego dla wszystkich inicjatyw

52 związanych z likwidacją azbestu, a także z monitoringiem zanieczyszczenia środowiska azbestem. Przeznaczane na wpieranie mieszkańców w walce z azbestem środki wewnętrzne z funduszu gminnego są zdecydowanie niewystarczające w stosunku do zapotrzebowania i mogą się jedynie ograniczyć do częściowego dofinansowania tych działań. Istotne znaczenie ma więc aktywna działalność samorządu w pozyskiwaniu funduszy na usuwanie azbestu. Obecnie istnieje kilka możliwości uzyskania pomocy finansowej ze źródeł zewnętrznych, takich jak: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) we współpracy z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Ministerstwo Gospodarki (środki z budżetu państwa) Banki (kredyty preferencyjne) Szczegółowy opis zasad dofinansowania przedstawia się następująco: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach ul. Św. Leonarda 7, Kielce tel. (041) , faks wew. 32 Dzięki zawartej umowie z NFOŚiGW o udostępnienie środków na przedsięwzięcia zgodne z gminnymi programami usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest w zakresie demontażu, pakowania, transportu i utylizacji azbestu (w ramach priorytetu III. Ochrona powierzchni ziemi), WFOŚiGW w Kielcach będzie udzielał dofinansowania w formie dotacji w wysokości do 85%

53 kosztów kwalifikowanych zadania (35% WFOŚiGW w Kielcach i 50% NFOŚiGW w Warszawie). Warunkiem pozyskania środków jest: Posiadanie przez gminę inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, Posiadanie programu usuwania wyrobów zawierających azbest Złożenie karty informacyjnej zadania Koszt kwalifikowany dla zadań z zakresu usuwania wyrobów zawierających azbest wylicza się w oparciu o wszystkie wymienione niżej warunki (zgodnie z dokumentem Zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz tryb i zasady udzielania i rozliczania dotacji ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach): 1. koszt jednostkowy łącznie dla demontażu, transportu i unieszkodliwiania nie może przekroczyć kwoty 800 zł/mg, 2. koszt jednostkowy dla transportu i unieszkodliwiania (bez demontażu) nie może przekroczyć kwoty 400 zł/mg, 3. 1 m2 płyty azbestowo-cementowej waży 11 kg. Ministerstwo Gospodarki, Departament Instrumentów Wsparcia, Zespół ds. Usuwania Azbestu z Gospodarki Plac Trzech Krzyży 3/5, Warszawa tel ; ; , faks W ramach środków z budżetu państwa pozostających w dyspozycji Ministra Gospodarki planowane jest finansowanie zadań wspierających realizację Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu w latach , które przedstawia się następująco:

54 Banki (kredyty preferencyjne) Bank Ochrony Środowiska S.A., Placówka w Kielcach ul. Warszawska 31, Kielce tel do 13, faks BOŚ S.A. to uniwersalny bank komercyjny specjalizującym się w finansowaniu przedsięwzięć proekologicznych. BOŚ współpracuje z polskimi i zagranicznymi instytucjami finansowymi, w tym funduszami i fundacjami działającymi na rzecz ochrony środowiska. Dzięki temu oferuje szeroką gamę kredytów. Przedmiotem kredytowania mogą być m.in. działania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. Bank BGŻ S.A., Oddział Operacyjny w Kielcach ul. Henryka Sienkiewicza 47, Kielce tel Bank Gospodarki Żywnościowej (BGŻ) współpracuje z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w zakresie udzielania kredytów preferencyjnych. Zasady udzielania dopłat do oprocentowania ustalane są przez ARiMR. Podmiotami uprawnionymi do ubiegania się o kredyt preferencyjny są: 1. osoby fizyczne, posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, z wyłączeniem emerytów i rencistów, 2. osoby prawne, 3. jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Przedmiotem kredytowania w ramach linii o symbolu nip zgodnie z Warunkami i zasadami udzielania kredytów na realizację inwestycji w gospodarstwach rolnych, działach specjalnych produkcji rolnej i przetwórstwie produktów rolnych m.in. mogą być objęte zadania związane z usuwaniem wyrobów azbestowych, pod warunkiem realizowania inwestycji polegającej na budowie,

55 przebudowie lub remoncie obiektów służących do prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej. 11. MONITOROWANIE PROGRAMU Pierwsza ocena efektywności działania Programu może nastąpić najwcześniej za kilka lat. Efekty jego realizacji najlepiej będą odzwierciedlały liczby Wskaźniki efektywności realizacji Programu: a) Ilość zdemontowanego azbestu wytworzonych odpadów niebezpiecznych (Mg/rok) b) Ilość unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych zawierających azbest (Mg/rok) c) Ilość odpadów składowanych na składowiskach (Mg/rok) d) Stopień usunięcia wyrobów azbestowych - % usuniętych odpadów, w odniesieniu do wyników inwentaryzacji z roku 2014, 1. Wskaźniki świadomości ekologicznej mieszkańców: a) Liczba wniosków o dofinansowanie usuwania azbestu złożonych do gminy przez mieszkańców/rok, b) Liczba szkół uczestniczących w konkursach związanych z problematyką azbestową/rok, c) Liczba przypadków nielegalnego demontażu wyrobów zawierających azbest/rok, (dzikie składowiska, lub ich brak) d) Liczba inicjatyw społeczności lokalnej w zakresie problematyki azbestowej /rok,

56 e) Liczba interwencji podejmowanych przez jednostki kontrolne (Nadzór budowlany, Inspekcję Pracy, Inspekcję Sanitarną, Gminę)/rok, Dodatkowym elementem monitoringu Programu jest systematycznie prowadzona Baza Azbestowa. Daje ona możliwość bieżącej analizy oraz kontrolę zgodności założonego harmonogramu z faktycznymi działaniami podejmowanymi przez właścicieli poszczególnych obiektów. Monitorowanie zmian w odniesieniu do poszczególnych budynków na terenie Gminy Samborzec pozwoli na zaplanowanie i weryfikację działań związanych z terminami usuwania azbestu. W przypadku każdej zmiany zgłoszonej przez właściciela posesji odnośnie: liczby budynków pokrytych płytami azbestowocementowymi, ilości czy też stanu wyrobów zawierających azbest, informacja ta zostanie na bieżąco naniesiona do Bazy Azbestowej przez wyznaczonego pracownika Urzędu Gminy. Umożliwi to bieżącą aktualizację i pozwoli określić tempo usuwania wyrobów azbestowych. 12. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PROGRAMU NA ŚRODOWISKO Program usuwania materiałów zawierających azbest z terenu Gminy Samborzec zaplanowany jest na sukcesywne realizowanie dwóch głównych celów i działań; Szeroko pojęte działania informacyjne i szkoleniowe na temat szkodliwości azbestu, zasad bezpiecznego usuwania i możliwości finansowania. Usuwanie materiałów zawierających azbest z terenów posesji.

57 Realizowanie pierwszego z nich z oczywistych względów nie ma najmniejszego wpływu na otaczające środowisko. Drugi zakres tematyczny Programu obejmuje działania polegające na demontażu, transporcie do miejsca unieszkodliwiania i utylizacji odpadów azbestowych. Na terenie Gminy Samborzec działania demontażowe pokryć dachowych obejmować będą w 95% budynki jednorodzinne należące do osób fizycznych, bo tych jest zdecydowanie najwięcej. W 2008 r. przeprowadzono badania podczas prac rozbiórkowych prowadzonych na wolnym powietrzu, które wykazały, stężenie włókien w strefie oddychania pracowników wahały się w granicach 0,001 0,08 wł/cm3 (najwyższe dopuszczalne stężenie NDS wynosi 0,1 wł/cm3). Wyniki badań wskazują ponadto, że przeprowadzenie jednorazowo prac rozbiórkowych na wolnym powietrzu nie stanowi zagrożenia wystąpienia patologii azbestozależnych. Biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonych badań i opinie lekarskie planowane jest rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do usuwania wyrobów zawierających azbest. Na zorganizowanie szkoleń lokalnych dla tych podmiotów przewidziane zostało wsparcie finansowe ze środków Ministra Gospodarki w wysokości 16,3 mln zł. Prace budowlane związane z demontażem azbestu oraz ich transport nie stanowią przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397). Nie przewiduje się powstania na terenie Gminy Samborzec składowiska odpadów azbestowych.

58 Niska społeczna świadomość ekologiczna oraz nieznajomości przepisów prawnych skutkuje niewłaściwym postępowaniem z odpadami zawierającymi azbest oraz nieprzestrzeganiem narzuconych w aktach prawnych obowiązków dla posiadaczy odpadów. Dopóki to się nie zmieni, na terenie Gminy lub w jej okolicy będą deponowane odpady azbestowe, w postaci dzikich składowisk. Planowanie szerzenie edukacji ekologicznej, pozwoli zmniejszyć skalę tego problemu w odniesieniu do szkodliwości azbestu, a z czasem całko wiec wyeliminować. Czas trwania i zasięg powadzonych działań. Zasięg Programu obejmuje teren Gminy Samborzec, która ma powierzchnię 85,37 km 2 i jest zamieszkana przez 8638 mieszkańców. Skala prac będzie dotyczyła pokryć dachowych zlokalizowanych na posesjach na terenie gminy. Ponieważ azbest wykorzystany jako pokrycia dachowe przez cały czas jego użytkowania stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi, tylko jego całkowite usunięcie pozwoli na eliminację tego zagrożenia. Wymiana pokryć dachowych jest bardzo kosztowna i dlatego emisja włókien azbestu będzie występować z różnym natężeniem w zależności od możliwości finansowych właścicieli nieruchomości oraz pozyskiwania środków zewnętrznych. Działania te będą bardzo rozproszone w czasie i miejscu, w związku z tym nie wystąpi skumulowane oddziaływanie na środowisko. Program zakładał będzie demontaż i usuwanie wyrobów azbestowych przez wyspecjalizowane firmy, działające na podstawie ważnych zezwoleń i zachowaniem wszystkich procedur wynikających z przepisów prawa. W związku z tym realizacja postanowień Programu poprzez wykonywanie prac zgodnie z przepisami oraz usunięcie z terenu gminy wyrobów azbestowych nie spowoduje wystąpienia ryzyka dla zdrowia ludzi i zagrożenia dla środowiska.

59 Na obszarze gminy nie występują obszary, na których stwierdzono przekroczenia standardów jakości środowiska oraz obszary o szczególnych właściwościach naturalnych. W gminie nie istnieją obiekty wpisane do rejestru zabytków i do gminnej ewidencji zabytków, na których występowałyby wyroby azbestowe. Program obejmuje tereny zabudowane, rozrzucone po całym obszarze Gminy Wilczyce. Na terenie gminy istnieją obszary objęte formami ochrony przyrody. Realizacja Programu nie jest sprzeczna z celami ochrony ww. obszarów ani nie jest stanowi dla nich zagrożenia. Wszystkie formy ochrony przyrody położone są poza terenami zabudowanymi, nie objęte bezpośrednim oddziaływaniem projektu Programu, nie zanotowano występowania wyrobów zawierających azbest na terenach obszarów chronionych. 13. BIBLIOGRAFIA Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata z+azbestu, Baza Azbestowa Zanieczyszczenie środowiska azbestem, Skutki zdrowotne Raport z badań Opracowanie: Neonila Szeszenia-Dąbrowska, Wojciech Sobala Poradnik dla użytkowników wyrobów azbestowych, Ministerstwo Gospodarki Bezpieczne postępowanie z azbestem i materiałami zawierającymi azbest pod redakcją Jerzego Dyczka września 2007, AGH Kraków

60 Informator o przepisach i procedurach dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest MGPiPS, Warszawa 2003 r. zaktualizowany wg stanu prawnego na dzień 30 września 2008 r., Informator o zadaniach jednostek samorządu terytorialnego dla realizacji Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski - materiał przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej Warszawa 2003., 14.ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK Wzór oznakowania instalacji lub urządzeń zawierających azbest oraz rur azbestowo-cementowych OZNAKOWANIA INSTALACJI LUB URZĄDZEŃ ZAWIERAJĄCYCH AZBEST ORAZ RUR AZBESTOWO-CEMENTOWYCH Pomieszczenie zawiera azbest* h H U W A G A! Z A W I E R A A Z B E S T! W d y c h a n i e p y ł u a z b e s t u stanowi n ie b e z p i e c z e ń s t w o d la z d r o w i a!

61 * Tylko w przypadku oznakowania pomieszczenia w związku z brakiem możliwości trwałego umieszczenia oznakowania na instalacji lub urządzeniu zawierającym azbest. Wszystkie instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz rury azbestowo-cementowe powinny być oznakowane w następujący sposób: 1) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno mieć wymiary: co najmniej 5 cm wysokości (H) i ½ H szerokości; 2) oznakowanie powinno składać się z: a) części górnej (h = 40 % H) zawierającej literę a w białym kolorze na czarnym tle, b) części dolnej (60 % H) zawierającej standardowy napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle; napis powinien być wyraźnie czytelny; 3) jeżeli wyrób zawiera krokidolit, standardowo stosowany zwrot zawiera azbest powinien być zastąpiony zwrotem zawiera krokidolit/azbest niebieski. ZAŁĄCZNIK Wzór informacji o wyrobach zawierających azbest INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJĄCYCH AZBEST 1) 1. Nazwa miejsca/urządzenia/instalacji, adres 2) : Wykorzystujący wyroby zawierające azbest imię i nazwisko lub nazwa i adres: Rodzaj zabudowy 3) : Numer działki ewidencyjnej 4) : Numer obrębu ewidencyjnego 4) : Nazwa, rodzaj wyrobu 5) : Ilość posiadanych wyrobów 6) : Stopień pilności 7) : Zaznaczenie miejsca występowania wyrobów: 8) a) nazwa i numer dokumentu:.... b) data ostatniej aktualizacji:...

62 10. Przewidywany termin usunięcia wyrobów: Ilość usuniętych wyrobów zawierających azbest przekazanych do unieszkodliwienia 6) :. (podpis) Data

63 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) Za wyrób zawierający azbest uznaje się każdy wyrób zawierający wagowo 0,1 % lub więcej azbestu. Adres faktycznego miejsca występowania azbestu należy uzupełnić w następującym formacie: województwo, powiat, gmina, miejscowość, ulica, numer nieruchomości. Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, budynek mieszkalno-gospodarczy, inny. Należy podać numer działki ewidencyjnej i numer obrębu ewidencyjnego faktycznego miejsca występowania azbestu. Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, rury i złącza azbestowo-cementowe, rury i złącza azbestowo-cementowe pozostawione w ziemi, izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, szczeliwa azbestowe, taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, papier, tektura, drogi zabezpieczone (drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, po trwałym zabezpieczeniu przed emisją włókien azbestu), drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest przed wejściem w życie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ale niezabezpieczone trwale przed emisją włókien azbestu, inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura; podać jakie. Ilość wyrobów zawierających azbest należy podać w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (kg, m 2, m 3, m.b., km). Według Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest określonej w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649). Nie dotyczy osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami. Należy podać nazwę i numer dokumentu oraz datę jego ostatniej aktualizacji, w którym zostały oznaczone miejsca występowania wyrobów zawierających azbest, w szczególności planu sytuacyjnego terenu instalacji lub urządzenia zawierającego azbest, dokumentacji technicznej.

64 ZAŁĄCZNIK Wzór oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest OCENA stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest Nazwa miejsca/ obiektu/ urządzenie budowlanego /instalacji przemysłowej:... Adres miejsca/ obiektu/ urządzenia budowlanego/ instalacji przemysłowej:... Rodzaj zabudowy 1) : Numer działki ewidencyjnej 2) :..... Numer obrębu ewidencyjnego 2) : Nazwa, rodzaj wyrobu 3) :... Ilość wyrobów 4) :... Data sporządzenia poprzedniej oceny 5) :... Grupa / Rodzaj i stan wyrobu Punkty Ocena nr I Sposób zastosowania azbestu 1 Powierzchnia pokryta masą natryskową z azbestem (torkret) 30 2 Tynk zawierający azbest 30 3 Lekkie płyty izolacyjne z azbestem (ciężar obj. < kg/m 3 ) 25 4 Pozostałe wyroby z azbestem( np. pokrycia dachowe, 10 elewacyjne) II Struktura powierzchni wyrobu z azbestem 5 Duże uszkodzenia powierzchni, naruszona struktura włókien 60 6 Niewielkie uszkodzenia powierzchni (rysy, odpryski, 30 załamania), naruszona struktura włókien 7 Ścisła struktura włókien przy braku warstwy zabezpieczającej 15 lub jej dużych ubytkach 8 Warstwa zabezpieczająca bez uszkodzeń 0 III Możliwość uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem 9 Wyrób jest przedmiotem jakichś prac Wyrób bezpośrednio dostępny (do wysokości 2 m) Wyrób narażony na uszkodzenia mechaniczne Wyrób narażony na wstrząsy i drgania lub czynniki 10 atmosferyczne 13 Wyrób nie jest narażony na wpływy zewnętrzne 0 IV Miejsce usytuowania wyrobu w stosunku do pomieszczeń użytkowych 14 Bezpośrednio w pomieszczeniu Za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały 25 wentylacyjne) 17 Na zewnątrz obiektu (np. tynk) Elementy obiektu (np. osłony balkonowe, filarki 10

65 międzyokienne) 19 Za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad pyłoszczelną powierzchnią lub poza szczelnym kanałem wentylacyjnym 20 Bez kontaktu z pomieszczeniem (np. na dachu odizolowanym V od pomieszczeń mieszkalnych) Wykorzystanie miejsca/ obiektu/ urządzenia budowlanego/ instalacji przemysłowej 21 Regularne przez dzieci, młodzież lub sportowców Stałe lub częste (np.: zamieszkanie, miejsce pracy) Czasowe (np.: domki rekreacyjne) Rzadkie (np.: strychy, piwnice, komórki) 5 25 Nieużytkowane (np.: opuszczone zabudowania mieszkalne lub gospodarskie, wyłączone z użytkowania obiekty, urządzenia lub instalacje) SUMA PUNKTÓW OCENY STOPIEŃ PILNOŚCI UWAGA: W każdej z pięciu grup arkusza należy wskazać co najmniej jedną pozycję. Jeśli w grupie zostanie wskazana więcej niż jedna pozycja, sumując punkty z poszczególnych grup należy uwzględnić tylko pozycję o najwyższej punktacji w danej grupie. Sumaryczna liczba punktów pozwala określić stopień pilności: Stopień pilności I od 120 punktów wymagane pilnie usunięcie (wymiana na wyrób bezazbestowy) lub zabezpieczenie Stopień pilności II od 95 do 115 punktów wymagana ponowna ocena w terminie do 1 roku Stopień pilności III do 90 punktów wymagana ponowna ocena w terminie do 5 lat Oceniający Właściciel / Zarządca (nazwisko i imię) (podpis) (miejscowość, data) (adres lub pieczęć z adresem) Objaśnienia: 1) Należy podać rodzaj zabudowy: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, budynek przemysłowy, inny. 2) Należy podać numer obrębu ewidencyjnego i numer działki ewidencyjnej faktycznego miejsca występowania azbestu. 3) Przy określaniu rodzaju wyrobu zawierającego azbest należy stosować następującą klasyfikację: płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, rury i złącza azbestowo-cementowe,

66 4) 5) izolacje natryskowe środkami zawierającymi w swoim składzie azbest, wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, przędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, szczeliwa azbestowe, taśmy tkane i plecione, sznury i sznurki, wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyjątkiem wyrobów ciernych, papier, tektura, inne wyroby zawierające azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura, podać jakie. Ilość wyrobów azbestowych podana w jednostkach masy (Mg) oraz w jednostkach właściwych dla danego wyrobu (m 2, m 3, mb). Należy podać datę przeprowadzenia poprzedniej oceny; jeśli jest to pierwsza ocena, należy wpisać pierwsza ocena. ZAŁĄCZNIK Lista firm zarejestrowanych w bazaazbestowa.gov.pl zajmujących się demontażem wyrobów zawierających azbest z terenu województwa świętokrzyskiego