Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w świetle realizacji rządowego Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata

Transkrypt

1 Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w świetle realizacji rządowego Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Katarzyna Kitajewska Departament Higieny Środowiska Kolegium GIS, 12 stycznia 2016r. 1

2 Program 1. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski powstał w wyniku przyjęcia przez Sejm RP Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r., przewidziany do realizacji na lata ; zatwierdzony uchwałą Rady Ministrów w dniu 14 maja 2002 r. 2. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata został zatwierdzony 14 lipca 2009 roku uchwałą Rady Ministrów, dokument ten stanowi kontynuację i aktualizację celów i działań zawartych w przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 14 maja 2002 r. 3. Zgodnie z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata " - przy Ministrze Rozwoju funkcjonuje Rada Programowa, - w skład Rady powołani zostali przedstawiciele resortów, urzędów centralnych, instytutów, samorządu województw i organizacji pozarządowych 2

3 Cele Programu głównym celem Programu jest usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest do 2032 r. Polska jest pierwszym krajem w Unii Europejskiej, która podjęła wyzwanie wycofania z użytkowania wyrobów zawierających azbest minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju, poprzez stopniowe usuwanie i unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko; stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych i norm postępowania z wyrobami zawierającymi azbest 3

4 Założenia Programu przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej (ESIP) do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest wyłączenie z użytku i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest do końca 2032 r. podjęcie prac legislacyjnych umożliwiających : - egzekwowanie obowiązków nałożonych na podmioty fizyczne i prawne - zasilanie danymi elektronicznego system monitorowania realizacji Programu zwiększenie zaangażowania administracji samorządowej, szczególnie gmin 4

5 Czym jest azbest azbest jest nazwą handlową włóknistych minerałów; pod względem chemicznym stanowią uwodnione krzemiany metali (magnez, sód, wapń lub żelazo); występują w naturalnym stanie w przyrodzie, włókna azbestu mają budowę krystaliczną: minerały azbestowe dzielą się na 2 główne grupy: serpentynowy i amfibolowy; Polska nie posiada złóż azbestu nadających się do eksploatacji przemysłowej Chryzotyl 5

6 Kopalnia azbestu na Uralu 6

7 Kopalnia azbestu w Kanadzie (Quebec) 7

8 Właściwości azbestu odporność na wysokie i niskie temperatury, na zróżnicowane warunki klimatyczne odporność na korozję i gnicie dobre właściwości termoizolacyjne odporność na działanie agresywnych substancji chemicznych elastyczność (możliwość przędzenia, tkania) wytrzymałość na działania mechaniczne 8

9 Źródła azbestu około 80% zużycia azbestu znalazło zastosowanie do produkcji wyrobów azbestowo-cementowych (pokrycia dachowe faliste i płaskie, płyty elewacyjne budynków) wyroby tekstylne z azbestu (liny, maty, koce, kurtyny) izolacje ognioochronne (w postaci płyt w przemyśle stoczniowym, drzwi p/pożarowe) elementy cierne (sprzęgła, hamulce) rury do instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych i C.O. zabezpieczenia przeciwiskrowe w instalacjach elektrycznych wyroby hydroizolacyjne (lepiki asfaltowe, kity uszczelniające, papa dachowa) wypełniacze farb, klejów, tworzyw sztucznych nielegalne wysypiska wyrobów zawierających azbest nieprawidłowo prowadzone składowiska odpadów zawierających azbest 9

10 Dlaczego azbest jest niebezpieczny niewidoczne gołym okiem włókna azbestu są niezniszczalne do organizmu wnikają włókna azbestu, zawieszone we wdychanym powietrzu azbest jest substancją rakotwórczą włókna azbestu kumulują się w tkance płucnej w ciągu całego życia osobniczego choroby azbestozależne występują po długim okresie latencji choroby azbestozależne występują również po zaprzestaniu pracy w narażeniu zawodowym zachorować mogą nie tylko osoby, które miały zawodowy kontakt z azbestem, ale i te, które narażone są na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu lub na krótkotrwale przebywanie w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu wyroby azbestowe nie stanowią zagrożenia dla zdrowia jeżeli pozostają w stanie nieuszkodzonym 10

11 Ekspozycja na azbest skutkiem ekspozycji na azbest jest powstawanie jednostek chorobotwórczych wywołanych wdychaniem włókien azbestowych, które przenikają m. in. do pęcherzyków płucnych (włókna respirabilne) najbardziej agresywnymi pod względem biologicznym są włókna azbestów amfibolowych (azbest niebieski krokidolit) najbardziej narażoną grupą na azbest są pracownicy ekip budowlano-remontowych usuwających elementy zawierające azbest mimo istnienia normatywów higienicznych dla stężeń włókien azbestu w powietrzu nie można określić dawki progowej pyłu dla działania rakotwórczego azbestu prace powinny być wykonywane z zachowaniem obowiązujących przepisów technicznych, sanitarnych, ochrony środowiska 11

12 Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas usuwania wyrobów zawierających azbest ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz.20 z późn.zm.) rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r., w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. z 2005 r., Nr 216, poz. 1824) 12

13 Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas usuwania wyrobów zawierających azbest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, mieszanin, czynników lub procesów technolog. o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. z 2012 r. poz. 890) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2011 r. Nr 33, poz. 166) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie NDS i NDN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 817) rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 r. Nr 69, poz.332 ze. zm.) 13

14 Wyroby azbestowo cementowe (pokrycia dachowe) 14

15 Usuwanie wyrobów azbestowych 15

16 Usuwanie wyrobów azbestowych 16

17 Pakowanie odpadów 17

18 Składowisko odpadów 18

19 Sposoby i warunki bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu przeprowadza inwentaryzację pomieszczenia, w których prowadzona jest działalność w kontakcie z wyrobami zawierającymi azbest, powinny zostać odpowiednio oznakowane, a także powinna zostać umieszczona w widocznym miejscu instrukcja bezpiecznego postępowania i ochrony przed narażeniem na pył azbestowy umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o treści: Uwaga! Zagrożenie azbestem w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit treść tablic informacyjnych powinna być następująca: Uwaga! Zagrożenie azbestem - krokidolitem stosowanie zespołu szczelnych pomieszczeń, w których następuje oczyszczanie pracowników z azbestu (komora dekontaminacyjna), przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczającego dopuszczalne wartości stężeń, zapoznanie pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawierającymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególności z wymogami bhp w czasie wykonywania prac 19

20 Sposoby i warunki bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest c.d. Prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest prowadzi się w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska oraz powodujący zminimalizowanie pylenia poprzez: nawilżanie wodą wyrobów zawierających azbest przed ich usuwaniem lub demontażem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy demontaż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania odspajanie materiałów trwale związanych z podłożem przy stosowaniu wyłącznie narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych, wyposażonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze szczelne opakowanie odpadów w grubą folię (nie mniej niż 0,2 mm), o wytrzymałości uniemożliwiającej rozdarcie oznakowanie odpadów i ich wywiezienie na legalne składowiska 20

21 Znak ostrzegawczy o zagrożeniu azbestem 21

22 Wyniki kontroli W ewidencji pionu higieny pracy odnotowano w 2014 r firm (w 2013 r. 902) zajmujące się: usuwaniem, zabezpieczaniem, lub transportem wyrobów zawierających azbest. W 2014 r. przeprowadzono kontroli (w 2013 r. 458) w siedzibach firm zajmujących się usuwaniem, zabezpieczaniem lub transportem wyrobów zawierających azbest, W 2014 r. przeprowadzono kontrole (w 2013 r.- 432) podczas prowadzonych prac powodujących kontakt z azbestem, m.in.: w trakcie prac polegających na usuwaniu wyrobów zawierających azbest w 2014 r kontroli (w 2013 r ) w trakcie prac polegających na transporcie wyrobów zawierających azbest w 2014 r. 97 kontroli (w 2013 r. 95) w trakcie prac polegających na zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest w 2014 r. 90 kontroli (w 2013 r. - 98) podczas innych prac powodujących kontakt z azbestem w 2014 r. 22 kontroli (w 2013 r. 25) 22

23 Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości podczas przeprowadzonych działań kontrolnych Najczęściej stwierdzane uchybienia sanitarnohigieniczne stwierdzone podczas przeprowadzonych działań kontrolnych w 2014 r. dotyczyły braku: przekazywania do właściwego PWIS informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w 19 firmach (w 2013 r. 30) prowadzonego rejestru prac, których wykonanie powoduje konieczność kontaktu z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym w 24 firmach (w 2013 r.- 34) rejestru pracowników narażonych na działanie substancji i preparatów o działaniu rakotwórczym w 23 firmach (w 2014 r. 30) oceny i udokumentowania ryzyka zawodowego w 14 firmach (w 2013r. 29) planu usuwania wyrobów zawierających azbest w 8 firmach (w 2013 r. 14) 23

24 Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości podczas przeprowadzonych działań kontrolnych brak wyposażenia pracowników w odpowiednią odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej - stosownie do rodzaju i stopnia narażenia w 2014r. w 3 firmach (w 2013 r. - 12) brak aktualnych orzeczeń lekarskich, stwierdzających przeciwwskazania do pracy na określonym stanowisku w 2014 r. w 5 firmach (w 2013 r. - 16) brak przeszkolenia pracowników i osób kierujących lub nadzorujących w zakresie bhp przy pracach związanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów albo innych materiałów zawierających azbest w 2014 r. w 7 firmach (w 2013 r. -13) brak aktualnych badań stężenia pyłów azbestu podczas wykonywania prac w 2014 r. w 9 firmach (w 2013 r. - w 9) 24

25 Choroby zawodowe wywołane narażeniem na azbest pylica azbestowa choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu (rozległe zgrubienie opłucnej, rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia, wysięk opłucnowy) nowotwory złośliwe (rak płuca, rak oskrzela, międzybłoniak opłucnej lub otrzewnej) przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc 25

26 Liczba stwierdzonych chorób zawodowych azbestozależnych w latach Pozycja w wykazie Jednostka chorobowa Pylica azbestowa (oraz pozostałe pylice krzemianowe) 4.1 Choroba opłucnej lub osierdzia wywołana pyłem azbestu: rozległe zgrubienia opłucnej 4.2 Choroba opłucnej lub osierdzia wywołana pyłem azbestu: rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia 17.1 Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi: rak płuca, rak oskrzela Międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej Suma:

27 27

28 28

29 Baza azbestowa Baza azbestowa to narzędzie do gromadzenia i przetwarzania informacji uzyskanych z inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Założenia bazy sformułowano w 2004 roku, na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, a od roku 2006 zaczęto wprowadzać pierwsze dane do tego systemu. Celem funkcjonowania bazy jest monitorowanie realizacji zadań wynikających z Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Dane zawarte w bazie prezentowane są przez Elektroniczny System Informacji Przestrzennej (ESIP) Podstawowym warunkiem właściwego funkcjonowania bazy jest aktywność wszystkich gmin i urzędów marszałkowskich w kraju we wprowadzaniu wyników szczegółowej inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest do tego systemu. Na stronie głównej bazy zamieszczono wykresy obrazujące stan aktywności gmin i urzędów marszałkowskich. 29

30 30

31 31

32 Dziękuję za uwagę 32