Rozwój sponsoringu tytularnego obiektów sportowych w Polsce

Transkrypt

1 Adam ZAJĄCZKOWSKI Politechnika Częstochowska Wydział Zarządzania Rozwój sponsoringu tytularnego obiektów sportowych w Polsce 1. Wstęp Współcześnie zarządzanie obiektem sportowym wiąże się z podejmowaniem wielu decyzji 1. Ma to na celu uzyskanie dwóch fundamentalnych efektów pracy, jednym z nich jest utrzymanie odpowiedniego poziomu stanu technicznego obiektu, drugim natomiast wygenerowanie odpowiedniej korzyści finansowej. Odpowiedni poziom uzyskanych korzyści finansowych swoich działań ma na celu przede wszystkim pokrycie kosztów eksploatacyjnych danego obiektu, ale dąży to głównie to uzyskania nadwyżki finansowej zysków nad kosztami, czyli wygenerowaniu przychodu operacyjnego dla zarządcy. Uzyskiwanie korzyści finansowych przez zarządcę obiektu sportowego możliwe jest dzięki szeregowi alternatywnych działań. Poziom dochodów płynących z eksploatacji obiektu sportowego determinuje jego wielofunkcyjność 2. Ale mimo wszystko istnieje kilka typowych działań dochodowych, które bez względu na kubaturę obiektu i jego pojemność są współcześnie regularnie wykorzystywane. Należą do nich m.in. organizacja biletowanych imprez sportowych oraz muzycznych czy wynajem posiadanej powierzchni administracyjnobiurowej znajdującej się na terenie obiektu. Niemniej jednak nie są to jedyne możliwe źródła uzyskiwania przychodu. W przypadku dużych (ale nie tylko) i drogich w utrzymaniu obiektów sportowych chętnie wykorzystywanym źródłem finansowania jest sponsoring imienny tzw. naming rights. Narodził się on w Stanach Zjednoczonych w 1926 roku i przez wiele lat nie wykraczał terytorialnie poza kontynent amerykański. W Europie na większą skalę pojawił się stosunkowo niedawno, bo pod koniec XX wieku 3. Sponsoring imienny inaczej zwany tytularnym jest w Polsce jest jeszcze rzadko spotykanym zjawiskiem, jednak w ostatnich latach zdecydowanie się to rozwinęło. Ma to ścisły związek z organizacją dużych imprez sportowych, które stały się doskonałym katalizatorem profesjonalizacji działań 1 M. Gębarowski, Zeszyty naukowe Politechniki Rzeszowskiej nr 272, Sponsoring tytularny jako sposób finansowania obiektów sportowych, Wyd. Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2010, s.3. 2 S. Szczepaniak, Na czym zarabiają stadiony, W podróży 6 [25] (2009), s J. Wasilczuk, K. Zawadzki, Euro czy ten mecz można wygrać?, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2011, s. 57.

2 w zakresie marketingowego zarządzania przestrzenią sportu. Mistrzostwa Europy w piłce nożnej w 2012 współorganizowane z Ukraina to pierwsze skojarzenie głównego czynnika przyspieszającego te działania, ale patrząc w szerszym horyzoncie międzynarodowych, medialnych imprez sportowych wymagających pełnej profesjonalizacji działań było takich imprez zdecydowanie więcej. Polska tylko w ostatnich latach była jeszcze organizatorem lub współorganizatorem m.in. Mistrzostw Europy w piłce siatkowej kobiet i mężczyzn, halowych Mistrzostw Świata w lekkiej atletyce czy finałów Ligi Światowej w siatkówce mężczyzn. Dodatkowo pełen profesjonalizm zarządczy unaocznił się w organizacji rozgrywek ligowych dyscyplin piłka nożna, siatkówka, piłka ręczna oraz koszykówka. Wywarło to zdecydowany wpływ na szereg działań podmiotów działających na rynku sportowym. W tym na działalność administratorów obiektów sportowych, którzy odważnie starają się korzystać ze sponsoringu tytularnego. Sponsoring tytularny to jedna z wielu alternatyw pozyskiwania środków finansowych przez organizacje profitowe zwłaszcza w branży sportowej. Najczęściej z tym zjawiskiem można spotkać się przy pozyskiwaniu środków finansowych przez podmioty zarządzające obiektami sportowymi. Ostatnia dekada dostarczyła polskiemu społeczeństwu nieprawdopodobny wzrost ilościowo - jakościowy w zakresie posiadania nowoczesnej infrastruktury sportowej. Spowodowane było to organizacją ważnych międzynarodowych imprez sportowych. Spotęgowało to wzrost nowoczesnych form promocji, do których należy sponsoring tytularny. Tekst niniejszej pracy ma na celu przedstawienie rozwoju sponsoringu tytularnego obiektów sportowych jako nowej formy promocji w Polsce poprzez analizę wybranych przypadków zastosowania tej formy promocji. Autor korzystając z danych udostępnianych przez zarządców wybranych obiektów sportowych oraz poprzez analizę danych występujących w literaturze przedstawia polskie przypadki zastosowania naming right w ciągu ostatniej dekady w zakresie infrastruktury sportowej. 2. Teoretyczne tło pojęcia sponsoringu tytularnego W szerokim ujęciu sponsoring tytularny, określany również często anglojęzycznym terminem naming rights, polega na podjęciu aktywności sponsoringowej przez sponsora, który na podstawie stosownego porozumienia nabywa prawo do umieszczenia własnej nazwy w nazwie dowolnego obiektu (np. stadionu, amfiteatru) lub wydarzenia (np. koncertu, konkursu). W zamian za pozyskanie tego prawa sponsor zobowiązuje się do przekazania określonemu podmiotowi (najczęściej właścicielowi obiektu lub organizatorowi wydarzenia)

3 środków finansowych w uzgodnionej wysokości lub do zrealizowania ustalonej z nim inwestycji. Naming rights najczęściej jednak jest pojmowany w wąskim ujęciu, jako przejmowanie praw do nazw kompleksów sportowych 4. Poprzez zawarcie umowy dotyczącej sponsoringu tytularnego podmioty ją podpisujące wymieniają się wzajemnymi ekonomicznymi korzyściami. Podmiot sponsorowany zazwyczaj uzyskuje ściśle określoną w dokumencie gratyfikację finansową. Natomiast podmiot sponsorujący przedsięwzięcia uzyskuje pewien zestaw korzyści związanych z obiektem. W przypadku sponsoringu tytularnego więź środowisk lokalnych ze sponsorem następuje nie tylko za sprawą samej nazwy obiektu, ale również za pośrednictwem elementów marki umieszczonych w jego obrębie 5. Regularnie umowa o sponsoringu tytularnym gwarantuje podmiotowi sponsorującemu m.in. następujące korzyści: - ułożenie znaku graficznego sponsora z różnokolorowych krzeseł na trybunach, - umieszczenie logotypu przedsiębiorstwa na pojedynczych siedziskach dla widzów oraz na planszach reklamowych zlokalizowanych przy boisku, - ułożenie podświetlanych kasetonów zlokalizowanych na zewnętrznych elewacjach obiektów lub na ich dachach, widoczne z dużych odległości. Poniżej przedstawiono ilustracje obrazujące pozycjonowanie logotypu i nazwy przedsiębiorstwa na obiekcie, które zawarł umowę na sponsoring tytularnym (RYSUNEK 1). RYSUNEK 1: Przykład oznaczania obiektu sportowego marką sponsora tytularnego American Express Community Stadium (Anglia) Źródło: ; stan na dzień M. Gębarowski, Naming rights nowatorskie narzędzie marketing sportowego, Marketing i Rynek 8 (2009). 5 M. Gębarowski, Zeszyty naukowe Politechniki Rzeszowskiej nr 272, Sponsoring tytularny jako sposób finansowania obiektów sportowych, Wyd. Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2010, s.4.

4 Odpowiednie wykorzystanie sponsoringu tytularnego niesie za sobą szereg obopólnych korzyści dla podmiotów zawierających umowę. Obliguje to jednak podmioty ją zawierające do wiarygodnych działań w zakresie współpracy zwłaszcza w zakresie szacowania prawa do nazwy obiektu. Poniżej przedstawiono tabelarycznie korzyści dla sponsora i zarządcy obiektu płynące ze sponsoringu tytularnego (TABELA 1). TABELA 1: Korzyści ze sponsoringu tytularnego Korzyści sponsora 1) Obecność marki w czasie wydarzeń sportowych (także w mediach) nazwa (logo) sponsora jest widoczna w czasie wydarzeń sportowych oraz kulturalnych dla widzów obserwujących wydarzenie na żywo oraz za pośrednictwem mediów. Umowa powinna jasno określać warunki ekspozycji logo sponsora obiektu (elewacja budynku, bilety, bramki wejściowe, kasy biletowe). 2) Wizerunek firmy sponsor uzyskuje wizerunek firmy stabilnej oraz nowoczesnej, która aktywnie angażuje się w życie lokalnej społeczności. 3) Motywacja pracowników sponsor obiektu zazwyczaj ma prawo do użytkowania loży VIP na terenie obiektu bądź uzyskuje pewną pulę biletów na każde wydarzenie do swobodnego zagospodarowania. Wejściówki mogą być rozdysponowane wśród najlepszych pracowników, bądź poprzez losowanie w konkursach. 4) Innowacyjne podejście sponsor może wpływać na rodzaj imprez kulturalnych, które odbywają się na terenie obiektu. Może także sam wychodzić z inicjatywami (np. nadać konkretne nazwy poszczególnym bramkom wejściowym, lożom sponsorskim bądź trybunom prasowym). 5) Działania z zakresu CSR obiekt sportowy jest bazą dla lokalnej społeczności. Sponsor obiektu może ułatwić dostęp do infrastruktury dla okolicznych mieszkańców, organizować dla nich wydarzenia kulturalne itp. Korzyści zarządcy obiektu sportowego 1) Uzyskanie środków finansowych na funkcjonowanie obiektu właściciel obiektu zapewnia sobie regularny napływ środków od sponsora przez dłuższy okres. 2) Prestiż transfer wizerunku sponsora na obiekt. Kibic woli oglądać mecze na obiekcie, którego nazwa kojarzona jest z sukcesem. 3) Nowoczesny wizerunek obiektu uzyskanie nowoczesnego wizerunku profesjonalnie zarządzanego obiektu, który tętni życiem przez wszystkie weekendy w roku. 4) Możliwość organizacji dodatkowych wydarzeń sportowych i kulturalnych organizacja niestandardowych wydarzeń urozmaicających życie obiektu. 5) Stabilizacja działalności możliwości swobodnego funkcjonowania przez cały rok bez kłopotów związanych z płynnością finansową. Źródło: M. Strojny, W. Jankowski, T. Wiśniewski, A. Waliński, Naming rights, rodzący się potencjał w zakresie sprzedaży praw do nazwy obiektów sportowych - raport KPMG - Warszawa 2010, str. 13.dzący się potencjał

5 3. Historyczne tło pojęcia sponsoringu tytularnego Jak wcześniej wspomniano w tekście zjawisko sponsoringu tytularnego narodziło się w Stanach Zjednoczonych. Jako pierwszy zastosował go właściciel fabryki produkującej gumę do żucia William Wrigley Jr. Z jego inicjatywy w 1926 r. stadion, na którym grali baseballiści Chicago Cubs oraz futboliści Chicago Bears, jeden z najistotniejszych obiektów przygotowanych do rozgrywania zawodów w tej dyscyplinie, nazwany został Wrigley Field 6. Natomiast pierwszy przypadek sprzedaży praw do nazwy obiektu sportowego po II wojnie światowej odnotowano w 1953 r.. Na ten rok datuje się wydarzenie, kiedy producent piwa Budweiser (przedsiębiorstwo Anheuser-Busch) zaproponował zmianę nazwy stadionu w St. Louis ze Sportsman s Park na Budweiser Stadium. Obiekt ten był areną domowych meczy baseballowej drużyny St. Louis Cardinals. Inicjatywa browaru nie została jednak zaakceptowana przez władze ligi MLB (Major League Baseball), w której zespół sportowy występował. Przedsiębiorstwo przedstawiło wówczas propozycję kolejnej nazwy Busch Stadium - odwołującej się do nazwiska jednego z założycieli firmy co zostało zaaprobowane. Następnie na rynku pojawiło się piwo produkowane przez Anheuser-Busch i sprzedawane pod marką Busch Bavarian Beer 7. Popularyzacja zjawiska sponsoringu tytularnego obiektów sportowych w Stanach Zjednoczonych nastąpiła jednak dopiero w latach 80. ubiegłego wieku. W latach dziewięcdziesiątych nabywanie praw do nazw obiektów sportowych zaczęło już być bardzo powszechnie wykorzystywane również w krajach europejskich, jednak zjawisko to pojawiało się zdecydowanie rzadziej niż w USA 8. W Europie krajami gdzie najczęściej spotkać można się ze sprzedaż praw do nazwy obiektu sportowego są Niemcy oraz Anglia. W stanach Zjednoczonych obecnie ponad 80 ze 120 klubów amerykańskich Big Leagues (NFL futbol, NBA koszykówka, MLB baseball oraz NHL hokej) gra na stadionach lub w halach, które noszą nazwy sponsorów 9. Przedsiębiorstwa które zdecydowały się na wsparcie administratorów tych obiektów pochodzą z bardzo różnych branż, rozkład ilości przedstawicieli branż najpopularniejszych przedstawiono na poniższym wykresie (RYSUNEK 2). 6 M. Górzyński, Stadion imienia pietruszki, Przekrój 2 [5368] (2010). 7 M. Gębarowski, Naming rights nowatorskie narzędzie marketing sportowego, Marketing i Rynek 8 (2009), s Górzyński M., Stadion..., Przekrój 2 [5368] (2010). 9 Tamże.

6 RYSUNEK 2: Sponsorzy tytularni obiektów sportowych w Stanach Zjednoczonych według podziału branżowego. Źródło: M. Strojny, W. Jankowski, T. Wiśniewski, A. Waliński, Naming rights, rodzący się potencjał w zakresie sprzedaży praw do nazwy obiektów sportowych - raport KPMG - Warszawa 2010 str. 13. Europejscy potentaci w zakresie liczby posiadanych obiektów ze sprzedanym prawem do nazwy obiektu to Niemcy. Skala rozwoju zjawiska widoczna jest szczególnie na obiektach piłkarskich. Spośród 36 możliwych obiektów dwóch najwyższych klas rozgrywkowych piłkarskiej Bundesligi aż 29 ma w swojej nazwie sponsora tytularnego. Co ciekawe prawa do nazwy obiektów równie dobrze sprzedają się i w niższych klasach rozgrywkowych. W trzeciej klasie rozgrywkowej piłkarskiej Bundesligi aż 40% procent obiektów posiada sponsora tytularnego. sdrugi z potentatów Europy w tym zakresie jest Anglia, ale mimo znacznego rozwoju pozyskiwania środków finansowych za pomocą sprzedaży praw do nazwy obiektów statystycznie wygląda to gorzej niż w Niemczech. w Polsce 4. Rozwój sponsoringu tytularnego w Polsce - analiza wybranych przypadków Rynek sponsoringu tytularnego obiektów sportowych w Polsce znajduje się dopiero w początkowej fazie rozwoju. Jednak rozwój ten jest co raz bardziej widoczny. Jeszcze w roku 2010 tylko kilka obiektów sportowych mogło sie pochwalić sprzedażą praw do nazwy obiektu, dziś takich obiektów, które w swej nazwie miały bądź mają sponsora tytularnego jest już 15. Są nimi: - Inea Stadion w Poznaniu, - PGE Arena w Gdańsku, - Kolporter Arena w Kielcach, - Dialog Arena w Lubinie, - Winary Arena w Kaliszu, - SGP Arena w Częstochowie,

7 - Stolzle Stadion STO w Częstochowie, - SPAR Arena w Zielonej Górze, - Centrum Avana w Poznaniu, - Pepsi Arena w Warszawie, - Ergo Arena w Gdańsku-Sopocie, - Atlas Arena w Łodzi, - Orlen Arena w Płocku, - BGŻ Arena w Pruszkowie, - Aquasfera w Olsztynie. Po raz pierwszy ze sponsoringu tytularnego w Polsce skorzystano w Kaliszu, gdzie wielofunkcyjną halę, oddaną do użytku w listopadzie 2006 r., nazwano Winiary Areną (uwzględniając markę producenta żywności). Kolejny przykład stosowania naming rights dotyczy welodromu w Pruszkowie, któremu nadano nazwę BGŻ Arena. Nazwa ta jest efektem umowy parafowanej w lipcu 2008 r. przez przedstawiciela sponsora (banku) oraz prezesa Polskiego Związku Kolarskiego 10. Trzecim obiektem, który w Polsce objęty został sponsoringiem tytularnym, jest stadion piłkarski w Lubinie. W jego nazwie znalazło się odniesienie do marki operatora telekomunikacyjnego. Otwarcie obiektu nazwanego Dialog Areną miało miejsce w marcu 2009 r. 11. Każdy z późniejszych projektów sprzedaży praw do nazwy obiektu sportowego w Polsce był już bardziej profesjonalnie przygotowany. Począwszy od sprzedaży praw do nazwy łódzkiej wielofunkcyjnej hali - Atlas Areny - operatorzy czy administratorzy sportowych aren starali się by cały zakres ich działania dzięki zdolnościom organizacyjno - zarządczym pozwalał uzyskiwać rzeczywiście pełną listę korzyści. I to zarówno dla sponsorującego, jak i sponsorowanego podmiotu. Spośród wszystkich 15 przypadków sprzedaży praw do nazwy obiektu sportowego w Polsce łatwo zaobserwować, iż każda sprzedaż była oddzielnym studium przypadku. Jednak mimo znacznych indywidualnych różnic ilościowo - jakościowych w działaniu nietrudno wykazać progres w postępowaniu zwłaszcza podmiotów zarządzających obiektami. Aby odpowiednio je unaocznić postanowiono przeprowadzić krótką analizę czterech wybranych procesów sprzedaży praw do nazwy wybranych obiektów. 10 M. Gębarowski, Zeszyty naukowe Politechniki Rzeszowskiej nr 272, Sponsoring tytularny jako sposób finansowania obiektów sportowych, Wyd. Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów 2010, s stan na dzień

8 W roku 2010 Towarzystwo Ubezpieczeniowe Ergo Hestia pozyskało 5-letnie prawa do nazwy Hali Widowiskowo-Sportowej w Gdańsku-Sopocie za 12,2 milionów złotych. W przygotowaniu projektu wspierała sponsora profesjonalna agencja marketingowa - Sport Innovation.. Ostateczna wartość praw ustalona została na 12,2 mln zł w ciągu pięciu lat 12. W odróżnieniu od wcześniej parafowanych umów widać postęp w wysokości wynegocjowanej kwoty praw, była ona zdecydowanie wyższa. Widać również progres w długości czasu trwania umowy. Kolejnym dobrym przykładem wykorzystania sponsoringu tytularnego przez obiekt jest pozyskanie sponsora przez gdańską Baltic Arenę - jedną z aren piłkarskich Mistrzostw Europy Została ona zawarta w roku W grudniu tego roku ogłoszono rozstrzygnięcie konkursu na sponsora tytularnego. Za prawo do tej nazwy Polska Grupa Energetyczna SA zapłaciła 35 milionów złotych w latach W ramach umowy nowy sponsor pozyskał prawo do wykorzystywania wizerunku oraz nazwy stadionu oraz do korzystania z obiektu w ramach przyznanego pakietu praw reklamowych i komercyjnych. Ponieważ szacunki, co do rocznych kosztów eksploatacyjnych obiektu oscylują w przedziale 10 do 12 mln złotych, oznaczało to, że kwota jaka zasiliła budżet zarządcy obiektu zabezpieczyła ok. 60% środków potrzebnych do pokrycia kosztów eksploatacyjnych sportowej areny 13. Drugą piłkarską euroareną, która pozyskała sponsora tytularnego był Miejski Stadion w Poznaniu. Parafowanie umowy na sprzedaż praw do nazwy tego obiektu nastąpiło w roku 2013, czyli blisko rok po rozgrywkach Euro Prawa do nazwy poznańskiego stadionu pozyskał największy w Wielkopolsce alternatywny operator telekomunikacyjny Inea S.A., Rozmowy między spółką Inea S.A., a konsorcjum Lecha Poznań i Marcelin Management w wyniku których Stadion przy Bułgarskiej od 14 czerwca 2013r. będzie przez najbliższe pięć lat nosił nazwę INEA Stadion, rozpoczęły się już w styczniu 2013 roku,. Pakiet świadczeń sponsorskich objął m.in. zmianę nazwy obiektu, specjalne oznakowanie stadionu, świadczenia marketingowe związane ze sponsoringiem tytularnym i realizację wspólnych inicjatyw. Podpisana umowa ma charakter długoterminowy, natomiast kwota kontraktu została objęta tajemnicą. Nieoficjalnie mówi się, że przedsiębiorstwo Inea S.A. za bycie sponsorem tytularnym zapłaci około 2 milionów złotych rocznie http// stan na dzień J. Wasilczuk, K. Zawadzki, Euro czy ten mecz można wygrać?, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2011, s stan na dzień

9 Bardzo interesującym przykładem sprzedaży praw do nazwy obiektu sportowego w Polsce była umowa zawarta 23 października 2013 r. w siedzibie KS Skra Częstochowa przy ul. Loretańskiej 20. Umowa ta została zawarta podczas konferencji prasowej między Klubem Sportowym Skra Częstochowa, a Stolzle Glass Group, austriackim koncernem posiadającym jedną ze swoich fabryk na terenie Częstochowy. Umowa została zawarta na okres 5 lat. Na jej mocy popularna Loreta zmieniła swoją nazwę na Stolzle Stadion Sto. Umowa ta była kolejną umową podpisaną przy współpracy z doradcą Sport Innovation. Warto również nadmienić, że była to pierwsza umowa dotycząca tak kameralnego obiektu jakim jest Stadion KS Skra Częstochowa. Na obiekcie znajduje się tylko 990 miejsc siedzących, zadaszona trybuna VIP (60 miejsc), oświetlenie, które pozwala na rozgrywanie komfortowych warunkach meczów w godzinach wieczornych, a także profesjonalny system nagłośnienia. Obok płyty boiska stoi nowoczesny budynek klubowy o powierzchni użytkowej niemal 600 metrów kwadratowych, w którym znajdą się pomieszczenia klubowe, gabinety odnowy, szatnie i natryski, siłownia, sauna, sala konferencyjna i taras widokowy 15. Tylko te 4 przypadki pozwalają zauważyć znaczne pozytywne różnice w postępowaniu w zakresie działań związanych ze sprzedażą praw do nazwy obiektów sportowych w Polsce. Umowy są zawierane w sposób korzystniejszy dla zainteresowanych stron, są one również zawierane na dłuższe okresy, co ułatwia strategiczne zarządzanie obiektami. A biorąc pod uwagę, iż modernizacja oraz rozbudowa sportowej infrastruktury Polski trwa w dalszym ciągu pozwala to spojrzeć z optymizmem na dalsze działania w zakresie naming rights. Obiektów sportowych o rożnej kubaturze i pojemności czy funkcjonalności będzie coraz więcej, a i wiele tych, które już powstały czeka na swojego sponsora tytularnego. Pierwszymi w kolejce są pozostałe dwie areny piłkarskich Mistrzostw Europy 2012, czyli Stadion Narodowy oraz Stadion Miejski we Wrocławiu. 5. Podsumowanie Kolejne lata pozwalają myśleć z optymizmem, iż w dalszym ciągu wciąż jednak innowacyjny, sponsoring tytularny będzie się rozwijał w sferze obiektów sportowych. Jak widać Euro 2012 stało się doskonałym, głównym katalizatorem nie tylko rozbudowywania obiektów sportowych (dzięki temu uzyskano dodatkowo kilkadziesiąt nowych hal oraz stadionów), ale również wszelkiej działalności zarządczej w zakresie organizacji dużych międzynarodowych oraz krajowych przedsięwzięć. Polsko - ukraińska 15 stan na dzień

10 impreza stała się również czynnikiem przyspieszającym profesjonalizm w zakresie zarządzania nowoczesną infrastrukturą sportową. W zakresie tej profesjonalizacji jest umiejętne pozyskiwanie środków na pokrycie kosztów eksploatacyjnych. Światowe trendy pokazują, iż naming rights jest jednym z tych źródeł finansowania, które znacznie ułatwiają strategiczne zarządzanie operatorom obiektów. Skoro na światowym poziomie rozwinęła się ilościowo i jakościowo infrastruktura sportowa w Polsce rozwinąć musi sie również działalność zarządcza jednostek nimi zarządzających. Obiekty sportowe powstały i w dalszym ciągu powstają przecież nie tylko po to by były sportowymi arenami zmagań, które trwają ok. 1 miesiąca, jak ma to miejsce w przypadku dużych międzynarodowych imprez. Obiekty te mają służyć latami polskiemu społeczeństwu wielowymiarowo. Dzięki rozwojowi naming rights zrealizowanie tego celu będzie znacznie łatwiejsze. Bibliografia Opracowania: 1. M. Gębarowski, Zeszyty naukowe Politechniki Rzeszowskiej nr 272, Sponsoring tytularny jako sposób finansowania obiektów sportowych, Wyd. Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów M. Gębarowski, Naming rights nowatorskie narzędzie marketing sportowego, Marketing i Rynek 8 (2009). 3. M. Górzyński, Stadion imienia pietruszki, Przekrój 2 [5368] (2010). 4. S. Szczepaniak, Na czym zarabiają stadiony, W podróży 6 [25] (2009). 5. J. Wasilczuk, K. Zawadzki, Euro czy ten mecz można wygrać?, CeDeWu.pl Wydawnictwa Fachowe, Warszawa M. Strojny, W. Jankowski, T. Wiśniewski, A. Waliński, Naming rights, rodzący się potencjał w zakresie sprzedaży praw do nazwy obiektów sportowych - raport KPMG - Warszawa Strony internetowe: 1. stan na dzień stan na dzień stan na dzień stan na dzień stan na dzień stan na dzień Adam ZAJĄCZKOWSKI Development of naming rights of sports infrastructure in Poland Key words: sports infrastructure, sponsoring, naming rights, sports facility, sports hall, stadium Naming rights is one of many alternatives to raise funds for organizations perks especially in the sports industry. Most frequently this occurrence can be found in the raising of funds by entities managing sports facilities. The last decade has provided incredible growth of Polish society quantitatively - qualitatively in terms of having a modern sports infrastructure. It is a result of the organization of major international sporting events like Euro It enhanced the growth of modern forms of promotion, which includes the naming rights. Author of aims presented the development of naming rights of sports facilities as a new form of promotion in Poland.