Autoreferat. stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):

Transkrypt

1 Załącznik nr 2 Autoreferat. Imię i Nazwisko: Adam Dziurok 2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe: - tytuł magistra historii w zakresie historii Kościoła: Akademia Teologii Katolickiej w Warszawie w 995 r. na podstawie rozprawy Życie religijno-moralne w powiecie rybnickim podczas II wojny światowej" przygotowanej pod kierunkiem ks. dr. hab. Jerzego Myszora - stopień naukowy doktora nauk humanistycznych w zakresie historii: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w 2000 r. na podstawie rozprawy Ślązacy w organizacjach nazistowskich podczas II wojny światowej - rozwiązanie problemu przez władze komunistyczne w latach " napisanej pod kierunkiem ks. prof. Jerzego Myszora 3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych: od 995 r. Akademia Teologii Katolickiej /Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego kolejno jako asystent (ATK - od 995 r.), adiunkt (UKSW - od 2000 r.) i starszy wykładowca (UKSW - od 202 r.) na Wydziale Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych ATK / Nauk Historycznych i Społecznych UKSW od 2000 r. Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Oddział w Katowicach - naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej 4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.): a) monografia autorska: Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach w województwie śląskim/katowickim, Katowice 202, Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Oddział w Katowicach, ss. 750.

2 b) omówienie celu naukowego ww. pracy i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania Celem przedstawionej pracy było przeanalizowanie i opisanie mechanizmów polityki władz partyjnopaństwowych wobec Kościoła katolickiego na obszarze województwa śląskiego/katowickiego od momentu wkroczenia Armii Czerwonej do zmian politycznych roku 956 (co na terenie województwa zaowocowało m.in. powrotem biskupów śląskich z wygnania). Starano się przedstawić metody postępowania z Kościołem w okresie instalacji nowego systemu i jego najbardziej represyjnej, a zarazem antykościelnej, fazie funkcjonowania. Konflikt komunistycznego państwa z Kościołem katolickim został ukazany z perspektywy działań władz partyjno-państwowych ze świadomością, że przedstawiony obraz nie przedstawia całości problematyki relacji Kościół-państwo w tym okresie. Tytułowa kruchtoizacja wiąże się z jednym z najważniejszych punktów strategii władz komunistycznych w Polsce - wyeliminowania Kościoła z uczestnictwa w życiu publicznym i ograniczenia tym samym jego działalności do murów świątyń". W publikacji wyodrębniono kolejne etapy wypierania Kościoła z przestrzeni publicznej - opisano m.in. usuwanie duchownych z rad narodowych, katechetów i nauki religii ze szkół czy laicyzację placówek społeczno-opiekuńczych. Przedstawiono przejście od polityki taktycznej wstrzemięźliwości wobec Kościoła do polityki swoistej gettoizacji". zwracając uwagę na rolę masowych kampanii propagandowych. Nikt dotąd nie podjął naukowej refleksji nad tymi zagadnieniami w skali województwa śląskiego/katowickiego. Dotychczasowe badania sprowadzały się głównie do ukazywania działań organów bezpieczeństwa państwa wobec Kościoła katolickiego. Problem badawczy, z jakim próbowano się zmierzyć w monografii to ustalenie procesu decyzyjnego w kształtowaniu polityki państwa wobec Kościoła. W pracy po raz pierwszy wykorzystano w tak szerokim zakresie dokumentację wytworzoną przez partię komunistyczną na terenie województwa, co zaowocowało szeregiem nowych ustaleń. Wykazano nadrzędną rolę instancji partyjnych w kreowaniu i realizacji polityki antykościelnej, wskazując na różne fazy tej aktywności. Opisano m.in. postawy religianckie" członków partii i osób z szeroko pojętego aparatu władzy - kwestię w zasadzie pomijaną w narracji na temat polityki antykościelnej władz komunistycznych, a mającej wpływ na jej skuteczność. Szczegółowo przeanalizowano działania aparatu wyznaniowego (Referatu/Wydziału do spraw Wyznań), który podejmował, poza administracyjnym ograniczaniem wpływów Kościoła, także zadania quasi operacyjne. W publikacji zaprezentowano szeroki wachlarz działań władz komunistycznych wobec Kościoła katolickiego, wskazując, że istotną część programu antykościelnego realizowano w sposób niejawny, operacyjny. Ze względu na podejmowaną tematykę, praca, poza historykami Kościoła, znajdzie czytelników wśród tych historyków, których interesują mechanizmy działania partii o charakterze totalitarnym wobec organizacji konkurujących z nią o kierownictwo dusz" - w tym przypadku organizacją religijną (Kościołem jako instytucją). Może być również przydatna w badaniach komparatystycznych

3 obejmujących analizę polityki antykościelnej władz komunistycznych w różnych regionach Polski i państwach obozu komunistycznego. 5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych Moje zainteresowania badawcze koncentrują się głównie wokół kwestii polityki władz komunistycznych wobec Kościoła katolickiego, spraw narodowościowych na Górnym Śląsku oraz funkcjonowania aparatu bezpieczeństwa w PRL. Pierwszy nurt zainteresowań przyniósł publikację siedmiu książek - prac zbiorowych (których byłem redaktorem lub współredaktorem) i edycji źródeł oraz 24 artykułów naukowych (w tym m.in. biogramów w Leksykonie duchowieństwa represjonowanego w okresie PRL oraz publikacji źródeł) poruszających problem działań władz partyjno-państwowych w okresie Polski ludowej" wobec Kościoła katolickiego zarówno w wymiarze regionalnym (Górny Śląsk, diecezja katowicka, województwo śląskie/katowickie), jak i ogólnopolskim. W przypadku publikacji o charakterze źródłowym były to zarówno zbiory wytycznych, instrukcji oraz dokumentów ukazujących metody walki z Kościołem katolickim {Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych , Warszawa 2004, wstęp, wybór dokumentów, red. A. Dziurok, oprać, zespół, ss. 620; Instrukcje, wytyczne, okólniki dyrektor Departamentu V MBP dotyczące działań przeciwko Kościołowi katolickiemu w łatach , wybór i oprać. A. Dziurok, J. Marecki, F. Musiał, wstęp A. Dziurok, F. Musiał, Kraków-Katowice 202, ss. 424), jak i źródła obrazujące skalę i metody represji antykościelnych {Represje wobec duchowieństwa górnośląskiego w latach w dokumentach, wybór, wstęp i oprać. K. Banaś, A. Dziurok, Katowice 2003, ss. 282). Opublikowałem również kilka innych źródeł lub zbiorów dokumentów w pracach zbiorowych i czasopismach. Wśród czterech tego typu publikacji na uwagę zasługuje obszerna dokumentacja dotycząca działań władz komunistycznych wobec bp. Juliusza Bieńka {Bp Juliusz Bieniek Senior diecezji katowickiej,wstęp, wybór i oprać. A. Dziurok, Ł. Marek [w:] Nigdy przeciw Bogu. Komunistyczna bezpieka wobec biskupów polskich, red. ks. J. Marecki, F. Musiał, Warszawa-Kraków 2007, s ). Dwie publikacje stanowiły zwieńczenie kolejnych etapów realizacji kierowanego przeze mnie projektu badawczego pt. Aparat bezpieczeństwa w walce z Kościołem i wolnością wyznania". Realizowany w ramach IPN projekt przyniósł zarówno publikację źródeł {Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych...), jak i zbioru studiów {Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009, ss. 480). Pokłosie konferencji naukowych stanowią publikacje zwarte poświęcone tematyce represji antykościelnych w

4 Europie Środkowo-Wschodniej {Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. J. Myszor i A. Dziurok, Katowice 2004, ss. 243) oraz wybranym aspektom funkcjonowania Kościoła w czasach rządów Władysława Gomułki {Kościół i prymas Stefan Wyszyński , red. A. Dziurok, W. J. Wysocki, Katowice - Kraków 2008, ss. 5). Ponadto byłem członkiem redakcji (t. I-III) i sekretarzem redakcji (t. I) Leksykonu duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach (red. J. Myszor, t. I, Warszawa 2002; t. II, Warszawa 2003; t. III, Warszawa 2006), a na etapie przygotowań do prac zespołu autorów opracowałem i przygotowałem do druku materiały robocze {Słownik biograficzny duchowieństwa represjonowanego w Polsce w latach problemy metodologiczne. Materiały z sesji historycznej zorganizowanej w Warszawie 25X2000 r., Warszawa 2000). Po opublikowaniu pracy doktorskiej {Śląskie rozrachunki. Władze komunistyczne a byłi członkowie organizacji nazistowskich na Górnym Śląsku w latach , Warszawa 2000, ss omówienia m.in.: J. Kulczycki w Slavic Review" 200, vol. 60, nr 3, s i R. Smolorz w Jahrbücher für Geschichte Osteuropas" 200, nr 49, s ) kontynuowałem badania związane z szerokim spektrum zagadnień narodowościowych na Górnym Śląsku w okresie powojennym. Zająłem się bliżej m.in. funkcjonowaniem obozu pracy w Świętochłowicach, co zaowocowało publikacją tomu źródeł {Obóz Pracy w Świętochłowicach w 945 r. Dokumenty, zeznania, relacje, listy, wstęp, wybór i oprać. A. Dziurok, Warszawa 2002, ss. 247) oraz materiałów będących pokłosiem konferencji naukowej {Obozowe dzieje Świętochłowic. Eintrachthütte - Zgoda, red. A. Dziurok, Katowice- Świętochłowice 2002, ss. 60). Zainicjowałem również podjęcie badań nad deportacjami Górnoślązaków do ZSRR w 945 r., co znalazło swój finał we współredagowanej przez mnie publikacji pokonferencyjnej {Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 945 r., red. A. Dziurok, M. Niedurny, Katowice 2004, ss. 20). Wymienione książki, wprowadzające do obiegu naukowego także pakiet nowych źródeł, należały do jednych z pierwszych poruszających te trudne tematy. Poza wspomnianymi książkami opublikowałem 2 artykułów naukowych poruszających głównie sprawę powojennej polityki narodowościowej władz komunistycznych na Górnym Śląsku (próbę syntezy zagadnienia podjąłem w obszernym artykule pt. Problemy narodowościowe w województwie śląskim i sposoby ich rozwiązania [w:] Województwo śląskie Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007, s ). Wśród publikacji na ten temat znalazły się dwa artykuły w języku niemieckim, w tym jeden opublikowany w prestiżowym Jahrbücher für Geschichte Osteuropas" (A. Dziurok, A. Dziuba, Die Aufdeckung und Bekämpfung des revisionistischen Elements" in der Woiwodschaft Kattowitz in den fünfziger und sechziger Jahreń). Przy omawianiu tych zagadnień wykorzystywano również, po raz pierwszy w takim zakresie, archiwalia byłej Służby Bezpieczeństwa.

5 Trzecim kierunkiem moich badań jest funkcjonowanie komunistycznego aparatu represji w latach Stworzyłem zespoły badawcze, które, pod moim kierunkiem, przygotowały dwie publikacje opisujące struktury i działalność aparatu bezpieczeństwa w skali województwa. Pierwsza z nich stanowi jedną z pierwszych kraju monografii Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego {Fundament systemu zniewolenia. Z działalności wojewódzkich struktur Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach , red. A. Dziurok, A. Dziuba, Katowice 2009, ss. 484), druga zaś ma charakter poszerzonego informatora personalnego {Kadra bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, oprać, zespół, Katowice 2009, ss. 553). Kilka artykułów naukowych poświęciłem głównie kierowniczym kadrom UB/SB na terenie województwa. Od 2004 r. jestem członkiem redakcji periodyku naukowego wydawanego przez Instytut Pamięci Narodowej pt. Aparat represji w Polsce Ludowej (t. -9: ). Do osiągnięć naukowych zaliczyć należy także współredagowanie jednej z fundamentalnych pozycji opisujących w sposób syntetyczny dzieje województwa śląskiego w latach {Województwo śląskie Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007, ss. 752). Za prestiżowy należy uznać udział w polskoniemiecko-czeskim projekcie naukowym, który zakończył się publikacją obszernego tomu poświęconego historii Górnego Śląska (A. Dziurok, B. Linek, W Polsce Ludowej (945989) [w:] Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Bahlcke, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice 20). Współredagowałem również zbiór kilkunastu studiów poświęconych głównym procesom społecznym i wydarzeniom politycznym oraz analizie wybranych aspektów z dziejów Górnego Śląska w okresie stalinowskim (Stalinizm i rok 956 na Górnym Śląsku, red. A. Dziurok, B. Linek, K. Tarka, Katowice-Opole-Kraków 2007, ss. 383). Wszystkie wspomniane książki posiadają naukowe recenzje. W większości ukazały się w wydawnictwie IPN (część w ramach, założonej przez mnie, serii Oddziału IPN w Katowicach). Zostały zauważone w czasopismach fachowych (w tym zagranicznych), a z uwagi na podejmowanie dotąd słabo rozpoznanych i delikatnych kwestii, stanowiły również głos w debacie publicznej.