Życie w Jenie poradnik dla studentów obcokrajowców

Transkrypt

1 Życie w Jenie poradnik dla studentów obcokrajowców

2

3 Spis treści Słowo wstępne 1 Czym jest Studentenwerk? Mieszkania Servicepaket Domy studenckie, akademiki Mentorzy w akademikach Pokoje prywatne, stancje Po przyjeździe Pierwsze kroki Formalności Aby studiowanie się powiodło Bezpłatne doradztwo Informacje Jedzenie Finanse Praca Organizacje ważne dla studentów z zagranicy Studenckie Ogólne, miejskie Praktyczne wskazówki Środki lokomocji, podróżowanie Zakupy Segregacja śmieci Telefonowanie Poczta Lekarze i choroba Abonament radiowo-telewizyjny (Rundfunkgebühren - GEZ) Wykaz zajęć (Vorlesungsverzeichnis) Legitymacja studencka Ksero Savoir vivre Informacja turystyczna Przed wyjazdem... 26

4 Słowo wstępne Serdecznie witamy w Jenie! W imieniu Studentenwerku Jena-Weimar i Rzecznika ds. Obcokrajowców miasta Jena pragniemy gorąco przywitać Państwa w nowym miejscu studiów. Cieszymy się, że zdecydowali się Państwo na studia w naszym pięknym mieście uniwersyteckim. W Jenie miesza się tradycja naukowa i kulturalna z atmosferą dużego nowoczesnego miasta. Znajdą tutaj Państwo uświęcony wiekową tradycją jeden z najstarszych uniwersytetów w Niemczech oraz stosunkowo młodą Politechnikę, centra i instytuty naukowe, duże i średnie firmy, które założono w pobliżu centrów technologicznych, a także bogate życie kulturalne. Nie można pominąć również uroków malowniczej okolicy, Jena leży bowiem w przepięknej dolinie Soławy (Saale) otoczona górami i lasami. Poprzez broszurę, którą mają Państwo w ręce, chcielibyśmy ułatwić Państwu start w Jenie, udzielić pożytecznych wskazówek i rad dotyczących życia codziennego. Poradnik stanowi uzupełnienie różnorodnych istniejących materiałów informacyjnych, które otrzymali Państwo od uczelni lub innych instytucji. Zdajemy sobie sprawę z tego, ze żaden poradnik nie może udzielić odpowiedzi na wszelkie możliwe pytania, dlatego staraliśmy się podać adresy kontaktowe do instytucji i poradni, w których mogą Państwo znaleźć pomoc i uzyskać dalsze informacje. Broszura powstała w ramach projektu Studentenservice International sponsorowanego przez Fundację Roberta Boscha i przeprowadzonego przez Niemiecki Studentenwerk (DSW). Praktykantka Dorota Jankowska przez 9 miesięcy pracowała w Jenie, poznając w tym czasie Studentenwerk, jenajskie uczelnie, a także miejskie organizacje oraz grupy studenckie. Napisała tę broszurę z perspektywy obcokrajowca, bazując na zebranych osobistych doświadczeniach i z uwzględnieniem specyfiki życia w Niemczech. Życzymy Państwu przyjemnej lektury i wielu pozytywnych wrażeń przy odkrywaniu Państwa drugiego domu Jeny. Mamy nadzieję, że będą Państwo dobrze czuć się w naszym mieście. Wszelkie Państwa życzenia oraz uwagi dotyczące broszury z chęcią uwzględnimy w kolejnym wydaniu. Dr Ralf Schmidt-Röh Sekretarz Generalny Studentenwerku Jena-Weimar Dörthe Thiele Rzecznik ds. Obcokrajowców Miasta Jena

5 1 Czym jest Studentenwerk? Studentenwerk Jena-Weimar opiekuje się ok studentów immatrykulowanych na następujących uczelniach w Jenie, Weimarze i Gerze: - Friedrich-Schiller-Universität Jena - Fachhochschule Jena - Bauhaus-Universität Weimar - Hochschule für Musik Franz Liszt Weimar - Berufsakademie Thüringen, Gera Zadania Studentenwerku: - Finanse: Finansowanie studiów w ramach Ustawy o Wspieraniu Kształcenia - Bundesausbildungsförderungsgesetz (BAföG) - Gastronomia: prowadzenie stołówek i kawiarni - Mieszkania: zarządzanie domami studenckimi, pośrednictwo w wynajmie stancji i mieszkań prywatnych - Doradztwo: socjalne, psychologiczne, kulturalne włącznie z prowadzeniem odpowiednich instytucji doradczych - Kultura: wspieranie artystycznej i kulturalnej aktywności studentów - Przedszkola: prowadzenie placówek przedszkolnych Adres korespondencyjny: Studentenwerk Jena-Weimar Postfach Jena Strona internetowa: INFOtake Punkt informacyjny Studentenwerku INFOtake Jena Ernst-Abbe-Platz 5 Tel.: 03641/ Mail: infotake-jena@stw.uni-jena.de Godziny otwarcia: Pon. Czw.: Pt.: Mieszkania 2.1 Servicepaket Od 1998 roku studenci z zagranicy mogą skorzystać z tzw. Servicepaket (pakietu serwisów), zawierającego następujące świadczenia: - Umeblowany pokój w akademiku z możliwością wyboru między dwiema kategoriami: druga kategoria: jednoosobowy pokój w wyremontowanym akademiku na Emil- Wölk-Straße lub Carl-Zeiss-Promenade

6 pierwsza kategoria: pozostałe akademiki z wyjątkiem domu studenckiego na Naumburger Straße - Znaczki na posiłki o wartości 2 każdy - do wykorzystania w stołówkach i kawiarniach Studentenwerku (dzięki tym znaczkom mogą Państwo codziennie od poniedziałku do piątku zjeść darmowy posiłek) - Opiekę mentora studenckiego - Opłatę semestralną (tzw. Semesterbeitrag zawiera opłatę za legitymację studencką oraz bilet semestralny umożliwiający darmowe korzystanie z komunikacji miejskiej oraz z Niemieckiej Kolei szczegóły na ten temat w rozdziale 6) - Ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków Servicepaket nie zawiera ubezpieczenia zdrowotnego. Możemy pomóc w jego zawarciu, jeśli student wyrazi takie życzenie. Cena za semestr: pierwsza kategoria mieszkaniowa/1600 druga kategoria mieszkaniowa Termin składania podań: do 31 lipca (na semestr zimowy) lub do 31 stycznia (na semestr letni) Wnioski i informacje: Pani Apel, Tel.: 03641/ , infotake-jena@stw.uni-jena.de, Adres korespondencyjny: Studentenwerk Jena-Weimar, PF , Jena 2.2 Domy studenckie, akademiki Oferta: - Apartamenty (Einzelappartements) jednopokojowe mieszkania z kuchnią lub aneksem kuchennym, łazienką lub prysznicem oraz toaletą do własnego użytku - Pokoje jednoosobowe (Einzelzimmer) pokój do własnego użytku w ramach jednego mieszkania, wspólna kuchnia, łazienka i toaleta Ceny: wahają się w zależności od klasy akademika i wielkości pokoju między 94 a 299 za miesiąc. W cenę wliczone są opłaty za prąd, gaz, wodę, ogrzewanie, wywóz śmieci. Minimalny okres wynajmu pokoju to 6 miesięcy. Przy wynajmie na krótszy czas należy liczyć się ze znacznie wyższym czynszem. Wyposażenie: - Wybór między pokojem umeblowanym bądź bez mebli i dodatkowego wyposażenia - Wyposażenie w pokoju umeblowanym: biurko, krzesło, regał, szafa, łóżko. Na wyposażeniu z reguły nie ma pościeli, kołdry, poduszki, naczyń. W zarządzie akademika (Hausverwaltung) mogą Państwo zakupić kołdrę i poduszkę (za ok. 20 ) a także pościel (za ok. 10 ) - Pralnia: w każdym akademiku znajduje się pralnia, w której za opłatą (1 ) można skorzystać z pralki i suszarki do ubrań - Gniazdko telefoniczne i gniazdko RTV dostępne w każdym pokoju - Dostęp do Internetu - jedynie w niektórych akademikach - opłata 10 miesięcznie, wniosek o Internet można złożyć w biurze zarządu akademika (Hausverwaltung)

7 Kaucja: przy wprowadzaniu się do akademika należy uiścić zwrotną kaucję w wysokości 200. Proszę zwrócić uwagę na to, aby wszelkie usterki i szkody zostały zanotowane w protokole, który podpisują Państwo przy przejęciu pokoju. W przeciwnym razie poniosą Państwo koszty napraw. Kaucja stanowi zabezpieczenie dla wynajmującego mieszkanie. Przy wyprowadzce powinni Państwo opuścić pokój w takim stanie, w jakim został on Państwu przekazany. Cała kaucja zostanie zwrócona, jeśli nie zostaną wykryte żadne szkody. Klucz: Klucz, który Państwo otrzymają, pasuje do drzwi wejściowych do budynku, do drzwi wejściowych do mieszkania, do drzwi pokoju, a także do pomieszczeń takich jak np. pralnia czy przechowalnia rowerów. Zgubienie klucza wiąże się z wysokimi kosztami. Zwrot kaucji: kaucja zostanie przelana na Państwa konto po 6 tygodniach od daty opuszczenia akademika. W przypadku studentów obcokrajowców problem polega na tym, że często muszą oni zlikwidować niemieckie konto jeszcze przed opuszczeniem Niemiec. Kaucja może zostać przelana na zagraniczne konto, wówczas będą Państwo musieli z własnej kieszeni zapłacić opłaty bankowe związane z przelewem zagranicznym. Aby jeszcze przed wyjazdem otrzymać zwrot kaucji w gotówce, muszą Państwo zgłosić się min. 14 dni przed planowaną datą wyjazdu do zarządu akademika (Hausverwaltung). Czynsz za bieżący miesiąc musi zostać opłacony do 5-tego dnia roboczego danego miesiąca w kasie głównej Studentenwerku (Philosophenweg 20). Pokwitowanie wpłaty przedkładają Państwo w zarządzie akademika (Hausverwaltung). Kaucja zostanie zwrócona w gotówce w kasie głównej Studentenwerku w dniu zdaniu pokoju. Pokój odbiera zarządzający akademikiem lub konserwator (Hausmeister). Informacje: opis akademików znajduje się w ulotce informacyjnej Wohnen in Jena (dostępnej w INFOtece) lub na stronie internetowej Studentenwerku pod hasłem Wohnliches. 2.3 Mentorzy w akademikach W wielu akademikach przywitają Państwa tzw. mentorzy akademikowi, którzy: - Służyć będą radą i pomocą przy załatwieniu formalności w bankach, w kasie chorych lub w urzędach - Odpowiedzą na pytania dotyczące akademika i życia w Niemczech - Zaoferują bogaty program w czasie wolnym (np. imprezy, wędrówki piesze, wycieczki na Zwiebelmarkt - jarmark cebulowy w Weimarze i do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, międzynarodowe wieczory kulinarne, imprezy świąteczne, grille, wieczorki muzyczne) Listę mentorów znajdą Państwo na stronie Studentenwerku pod hasłem Wohnliches - Mentoren. Mogą Państwo również zapytać w biurze zarządu akademika (Huasverwaltung), kto jest Państwa mentorem. 2.4 Pokoje prywatne, stancje Studenci, którzy nie chcą mieszkać w akademiku, mogą poszukać mieszkania prywatnego. Oferty pokoi prywatnych znajdą Państwo w następujących miejscach:

8 - INFOtake Punkt Informacyjny Studentenwerku mogą Państwo tutaj skorzystać z bazy ofert stancji i mieszkań oraz zasięgnąć porady, jak i gdzie szukać mieszkania INFOtake Jena Ernst-Abbe-Platz 5 Tel.: 03641/ Mail: infotake-jena@stw.uni-jena.de Godziny otwarcia: Pon. Czw.: Pt..: Internet istnieje wiele stron internetowych, na których zamieszczane są aktualne oferty wynajmu pokoju bądź mieszkania np.: Prasa, dzienniki np. TLZ Jena (Thüringische Landeszeitung), OTZ (Ostthüringer Zeitung) - Tzw. Schwarze Bretter specjalne tablice informacyjne dla studentów, mogą tutaj znaleźć Państwo różnorodne ogłoszenia i oferty m.in. oferty wynajmu pokoju lub stancji, rzeczy do sprzedania, informacje na temat imprez kulturalnych itp. Schwarze Bretter znajdują się w gmachu głównym uniwersytetu (Fürstengraben 1), na campusie WiWi (Carl-Zeiss-Strasse 3), w mensie na Ernst-Abbe-Platz, w mensie na Philosophenweg 20, w budynkach FH (Carl-Zeiss-Promenade 2). Praktyczne wskazówki: jeśli wynajmują Państwo pokój prywatnie, proszę zwrócić uwagę, by umowa najmu zawierała następujące informacje: - Strony umowy (właściciel mieszkania i najemca) - Opis wynajmowanego obiektu (adres, wielkość pokoju lub mieszkania, pozostałe pomieszczenia) - Wysokość czynszu, opłaty, ewentualnie dodatkowe koszty np. kaucja - Data zawarcia umowy i wynajmu mieszkania również data wygaśnięcia umowy, jeśli jest znana - Zasady rezygnacji z mieszkania, okres wypowiedzenia - Dodatkowe ustalenia W Niemczech istnieją 2 rodzaje opłat za wynajem pokoju/mieszkania: tzw. czynsz zimny (kalt - w czynsz nie są wliczone rachunki) lub tzw. czynsz ciepły (warm - z reguły zawiera: czynsz, koszty ogrzewania, opłaty za sprzątanie budynku, wywóz śmieci, prąd, wodę). Proszę dowiedzieć się dokładnie, co jest wliczone w Państwa czynsz. Przy tzw. Untermiete proszę sprawdzić warunki wynajmu i porównać ceny! (Untermiete: np., gdy ktoś mieszka w akademiku, wyjeżdża na semestralny pobyt zagraniczny, ale nie chce stracić miejsca w domu studenckim, często podnajmuje komuś swój pokój. Mieszkają tam Państwo najczęściej nieoficjalnie tj. bez umowy najmu na Państwa nazwisko). 3 Po przyjeździe 3.1 Pierwsze kroki Akademicki Urząd ds. Obcokrajowców (Akademisches Auslandsamt - AAA) odpowiedzialny jest za opiekę nad studentami z zagranicy, tutaj mogą Państwo: - Dokonać immatrykulacji (zapisy na studia) - Złożyć wniosek o legitymację studencką

9 - Otrzymać stosowne zaświadczenie dla kasy chorych - Uzyskać informacje na temat formalności urzędowych - Otrzymać broszury informacyjne o Uniwersytecie (FSU), Politechnice (FH), mieście, grupach uniwersyteckich itp. - Otrzymać kontakt do opiekuna studenckiego, który pomoże Państwu w załatwieniu niezbędnych formalności - Zadać wszelkie pytania dotyczące studiów W Jenie istnieją 2 Akademickie Urzędy ds. Obcokrajowców: Akademisches Auslandsamt Uniwersytet Fryderyka Schillera (FSU) Gmach główny uniwersytetu Fürstengraben 1, pok. 22 Pani Dr Britta Salheiser Tel / Mail: britta.salheiser@zuv.uni-jena.de Akademisches Auslandsamt Politechnika w Jenie (FH) Carl-Zeiss-Promenade 2 budynek 1, parter, pok Pani Angelika Förster Tel / Mail: auslandsamt@fh-jena.de O godziny konsultacji mogą Państwo dowiadywać się telefonicznie lub znaleźć je w Internecie na stronie domowej uczelni. 3.2 Formalności W następujących instytucjach niezbędne będą wymienione poniżej dokumenty: Instytucja Niezbędne dokumenty: Biuro Meldunkowe: (Bürgerservice ) Bürgerservice City: Löbdergraben 12 Bürgerservice Lobeda-Ost: Richard-Sorge- Str. 4 Bank Kasa chorych Urząd ds. Obcokrajowców dla Obywateli Państw nienależących do UE! Richard-Sorge-Str. 4 Tel / Fax.03641/ auslaenderbehoerde@jena.de Paszport, umowa najmu mieszkania/akademika (obywatele krajów UE powinni dostarczyć również kopię paszportu) W Biurze Meldunkowym otrzymają Państwo potwierdzenie zameldowania, które będzie potrzebne w innych urzędach i instytucjach, proszę je zachować! Paszport, potwierdzenie zameldowania, legitymacja studencka (może być również tymczasowa legitymacja studencka) Wszyscy: paszport, stosowne zaświadczenie Akademickiego Urzędu ds. Obcokrajowców lub zaświadczenie o dopuszczeniu do studiów. Posiadacze Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego bądź formularza E111 bądź jego ekwiwalentu powinni zgłosić się do AOK i przedstawić dokumenty przywiezione z kraju ojczystego. Dzięki temu nie będzie konieczności zawarcia dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Paszport, umowa najmu mieszkania /akademika, potwierdzenie zameldowania, legitymacja studencka, zaświadczenie, że są Państwo studentami (z podpisem i pieczątka Akademickiego Urzędu ds. Obcokrajowców), poświadczenie zawarcia ubezpieczenia zdrowotnego, potwierdzenie, że dysponują Państwo niezbędnymi do podjęcia studiów środkami finansowymi (np. wyciąg z konta z ostatnich 3 miesięcy) lub zaświadczenie, że otrzymują Państwo stypendium

10 Instytucja Niezbędne dokumenty: Godziny otwarcia: Pon Wt Śr. zamknięte Czw oraz Pt to zaświadczenie uzyskać można w Akademickim Urzędzie ds. Obcokrajowców, 2 zdjęcia paszportowe. Jeśli nie są Państwo pewni, czy potrzebna jest wiza, proszę skontaktować się z Urzędem ds. Obcokrajowców bądź odwiedzić stronę internetową Niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych: (Bürgerservice/Häufige Bürgeranfragen) W przypadku jakichkolwiek problemów w urzędach i instytucjach prosimy zwracać się o pomoc do opiekuna studenckiego lub mentora. 4 Aby studiowanie się powiodło... Aby ułatwić Państwu życie i szybko pomóc rozwiązać ewentualne problemy, Studentenwerk oferuje Państwu liczne bezpłatne serwisy: 4.1 Bezpłatne doradztwo Poradnia Studentenwerku Jena-Weimar Wagnergasse Jena Aktualne godziny konsultacji znajdują się na stronie Studentenwerku pod hasłem Soziales Doradztwo Ogólne doradztwo socjalne Annett Kretschmer 03641/ Godziny konsultacji: Wt Śr Poradnia psychologiczna Beate Schuhmann / Annett Kretschmer / Jana Zeil / Andrea Kaluza / Mail: psb@stw.uni-jena.de Proszę zgłaszać się osobiście lub telefonicznie w podanych poniżej godzinach w celu ustalenia dogodnego terminu wizyty. Pon Wt Czw Doradztwo prawne RA Norbert Plandor Pomoc - Specyficzne problemy studentów z zagranicy - Finansowanie studiów (pożyczki, zapomogi, znaczki na posiłki; patrz rozdział 4.4) - Pytania dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego - Pytania dotyczące innych świadczeń socjalnych Także w języku angielskim!!! - Tęsknota za domem, przyjaciółmi i rodziną - Problemy z nawiązywaniem kontaktów - Stres przedegzaminacyjny, stany lękowe - Problemy ze studiami - Relaksacja i zwalczanie stresu - Konflikty rodzinne, partnerskie - Kursy np. relaksacyjne, trening dla osób będących w ostatniej fazie studiów Pytania dotyczące kwestii prawnych

11 Godziny przyjęć: W czasie zajęć: Czw W czasie sesji oraz ferii: prosimy kontaktować się bezpośrednio z kancelaria: 03641/ Informacje Wiele istotnych informacji znajdą Państwo w następujących broszurach i książeczkach: - Dschungelbuch zawiera liczne adresy i rady dotyczące organizacji studiów i czasu wolnego. Dschungelbuch nabyć można w INFOtece oraz w księgarni Thalia. - Wegweiser dostarcza obszernych informacji na temat serwisów i świadczeń Studentenwerku. Można go bezpłatnie otrzymać w INFOtece. - Studienführer - plan zajęć, kierunki studiów, fakultety, instytuty, urzędy egzaminacyjne wiedza o studiach w zwięzłej i rzeczowej formie. O darmowe egzemplarze proszę pytać na Uniwersytecie im. Fryderyka Schillera (FSU) i na Politechnice (FH). - Infood bezpłatna gazetka z jadłospisami i godzinami otwarcia stołówek, a także z aktualnymi informacjami na temat imprez dla niemieckich i zagranicznych studentów. "Infood ukazuje się raz w miesiącu i jest wyłożony w stołówkach i kawiarniach Studentenwerku. Wszelkie pytania mogą kierować Państwo do Akademickiego Urzędu ds. Obcokrajowców (kwestie dotyczące studiów, adresy patrz rozdział 3) bądź odwiedzić INFOtekę. Tutaj albo uzyskają Państwo pomoc na miejscu, albo zostaną skierowani do odpowiedniej instytucji. W kwestiach dotyczących konkretnego kierunku studiów, proszę zgłaszać się do rad wydziałowych (Fachschaft, adresy patrz: Studienführer). 4.3 Jedzenie Stołówki i kawiarnie prowadzone przez Studentenwerk oferują smaczne i różnorodne posiłki w korzystnych cenach. - Codziennie mogą Państwo wybrać jeden z naszych zestawów: to najczęściej zestaw obiadowy wraz z surówką lub owocem lub deserem w cenie: 1,50 - Tzw. Wahlessen: w stołówce na Philosophenweg 20 jest to zestaw obiadowy, który komponują Państwo wedle własnego upodobania, za każdy element posiłku płacą Państwo osobno. W pozostałych stołówkach Wahlessen jest już droższe i bardziej wyszukane. - Dla wegetarian przygotowywany jest codziennie przynajmniej jeden zestaw bez mięsa. W każdej ze stołówek znajdują się również bary sałatkowe, w których sami dobierają Państwo składniki sałatek. - Dla wielbicieli makaronu Studentenwerk gotuje w barze Pasta Basta (Ernst-Abbe-Platz). - W kawiarniach można szybko wypić i zjeść. Do wyboru mają Państwo: kanapki, zupy, ciasta, lody, owoce, sałatki i surówki, różne rodzaje kawy i herbaty oraz zimne napoje. Proszę nie zapomnieć zabrać ze sobą legitymacji studenckiej, w przeciwnym razie nie będą mogli Państwo kupić posiłku w cenie studenckiej i zapłacą zdecydowanie więcej. Wszystkie adresy stołówek i kawiarni, godziny otwarcia oraz jadłospisy znajdą Państwo w bezpłatnej gazetce Infood, bądź na stronie internetowej Studnetenwerku pod hasłem Essenzielles. Tutaj odnaleźć można również informacje, jakie produkty zostały wykorzystane do przygotowania każdego z posiłków (np. wieprzowina, wołowina, substancje konserwujące itp.).

12 4.4 Finanse W zasadzie wychodzi się z założenia, że obcokrajowcy podejmujący studia w Niemczech dysponują wystarczającymi środkami finansowymi. Miesięcznie będą Państwo potrzebowali ok Prace dorywcze są dość trudno dostępne. W przypadku studentów obcokrajowców niełatwo również o inne sposoby finansowania studiów. Na wsparcie można liczyć jedynie w nagłych, uzasadnionych wypadkach. BAföG: studentom zagranicznym z reguły nie przysługuje BAföG (jest to rodzaj stypendium socjalnego, które w połowie jest darowizną, a w połowie pożyczką na dogodnych warunkach). Wyjątki: patrz Ustawa o Wspieraniu Wykształcenia, ustęp 2, paragraf 8: Obywatelstwo. Stypendia: istnieje wiele państwowych i prywatnych fundacji, które przyznają stypendia. Duży bank stypendiów znajdą Państwo na stronie Pożyczki i jednorazowe zapomogi: jeśli znajdą się Państwo w nagłej, trudnej sytuacji finansowej i spełniają określone kryteria, istnieje możliwość otrzymania jednorazowej zapomogi. Wnioski o zapomogi składać można w Akademickim Urzędzie ds. Obcokrajowców danej uczelni (adres patrz rozdział 3.1) bądź w ESG (adres, patrz rozdział 5.1, tabela). Również Studentenwerk może wesprzeć studentów obcokrajowców. U nas mogą Państwo starać się o specjalne znaczki na posiłki, dzięki którym mogą Państwo zjeść darmowy obiad lub śniadanie na stołówkach i w kawiarniach Studentenwerku. Studenci odbywający w Niemczech całe studia mogą również złożyć wniosek o specjalną pożyczkę (Härtefondsdarlehen), która musi zostać zwrócona po ukończeniu studiów. Informacje o znaczkach na posiłki oraz o pożyczkach uzyskać można w czasie ogólnego doradztwa socjalnego (patrz rozdział 4.1). 4.5 Praca Pozwolenie na pracę: Studenci obcokrajowcy mogą przepracować 90 całych dni (nie więcej niż 8 godzin dziennie) bądź 180 połówek dnia (mniej niż 4 godziny dziennie) bez specjalnego pozwolenia na pracę, chyba że mają wpis w wizie: samodzielna praca zarobkowa i podjęcie jakiejkolwiek pracy niedozwolone. Praca dodatkowa na uczelniach lub w instytucjach naukowych jest dozwolona bez ograniczeń. Jeśli nie są Państwo pewni, czy mogą podjąć pracę, należy zapytać w Urzędzie ds. Obcokrajowców (adres patrz rozdział 3.2). Karta podatkowa (Lohnsteuerkarte): W każdym przypadku muszą Państwo przedłożyć pracodawcy kartę podatkową, aby od zarobków mogły zostać odprowadzone podatki i składki socjalne. Wniosek o wydanie karty podatkowej można złożyć w Urzędzie Miejskim, pod który Państwo podlegają. Proszę pamiętać o tym, że do każdego pracodawcy potrzebna jest osobna karta podatkowa. Po zakończeniu okresu pracy bądź na koniec roku kalendarzowego pracodawca poświadcza, jakie odprowadził składki i podatki. Może zaznaczyć to bezpośrednio na karcie podatkowej lub wystawić osobne zaświadczenie, które następnie podpinają Państwo pod kartę podatkową. Jeśli chcą się Państwo ubiegać o częściowy lub całościowy zwrot podatku, należy udać się pod koniec roku kalendarzowego do właściwego Urzędu Skarbowego (Finanzamt), wypełnić i oddać zeznanie podatkowe. Pieniądze zostaną przelane na Państwa konto po sprawdzeniu danych.

13 Urząd Miejski (Stadtverwaltung / Bürgeramt) Adres korespondencyjny: Jena, Postfach Siedziba: Löbdergraben 12 Telefon: 03641/ Mail: buergeramt@jena.de Urząd Skarbowy (Finanzamt Jena) Leutragraben Jena Telefon: 03641/ Organizacje ważne dla studentów z zagranicy Studenckie: W Jenie istnieje wiele organizacji studenckich, które pomagają studentom z zagranicyzaaklimatyzować się w Niemczech, bez problemów rozpocząć studia, zawrzeć znajomości z innymi studentami i dobrze poczuć się w Jenie. Int.Ro Adres: Carl-Zeiss-Str. 3, Raum E54 Tel.: 03641/ Mail: intro@uni-jena.de Strona internetowa: Grupa docelowa: wszyscy studenci obcokrajowcy Oferta: Int.Ro skrót od International Room Int.Ro to referat zagraniczny rady studenckiej na Uniwersytecie im. Fryderyka Schillera (FSU) w Jenie. W ramach Int.Ro zrzeszone są grupy, które pragną przyczynić się do integracji obcokrajowców i służyć im radą i pomocą. Int.Ro oferuje studentom z zagranicy bogaty program organizacji czasu wolnego: - Tydzień wprowadzający: na początku każdego semestru Int.Ro organizuje serie aktywności w czasie wolnym np. gra orientacyjna przez Jenę z pytaniami i odpowiedziami, tournee po knajpach, wędrówki, imprezy. Dzięki tym przedsięwzięciom można szybko zdobyć nowych przyjaciół i uchronić się przed wyobcowaniem. - Studenckie kursy językowe na których mogą Państwo uczyć się języka obcego lub nauczać ojczystego. - Tandemy językowe ta metoda nauki języka polega na tym, że tworzone są pary językowe, w ramach których partnerzy wzajemnie uczą się języka. Jeśli mówią Państwo po polsku, hiszpańsku, włosku, francusku, czesku bądź dobrze opanowali jakiś inny język i chcą go uczyć, jednocześnie poszukują np. kogoś, kto nauczy Państwa języka niemieckiego, proszę koniecznie zgłosić się do Int.Ro. Tutaj wypełnią Państwo prosty formularz - podadzą, jaki język mają do zaoferowania i jakiego języka szukają. Zainteresowani wymianą językową studenci będą zgłaszać się do Państwa telefonicznie lub mailowo. Gdzie, jak często i kiedy będą się Państwo spotykać z partnerem tandemowym zależy wyłącznie od Państwa. - Stammtische w Int.Ro mogą uzyskać Państwo informacje o narodowych Stammtischach (regularne spotkania osób zainteresowanych jakimś tematem, mówiących w jakimś konkretnym języku lub pochodzących z określonego kraju itp.): miejsce, daty i godziny spotkań, osoby kontaktowe. Warto sprawdzić, czy w Jenie są jacyś inni studenci zainteresowani rozmową w Państwa języku ojczystym.

14 - We współpracy ze wszystkimi zrzeszonymi w ramach Int.Ro grupami organizowane są również międzynarodowe festiwale i imprezy. Można także zamówić Newsletter Int.Ro lub Sokrates-Alumni tak, aby regularnie otrzymywać najaktualniejsze informacje bezpośrednio na skrzynkę mailową! Rada studencka Politechniki (FH) w Jenie Referat Zagraniczny Carl-Zeiss-Promenade Jena Pokój: (budynek 5, parter, pokój 12) Telefon: 03641/ Mail: stura@fh-jena.de Grupa docelowa: studenci obcokrajowcy studiujący na Politechnice Oferta: - Indywidualne doradztwo oraz pomoc dla zagranicznych studentów w kwestiach dotyczących studiów oraz życia codziennego. - Międzynarodowe doradztwo dotyczące studiów (Bachelor/Master i ich kombinacje) - od niedawna studenci nauk społecznych oferują również specjalne doradztwo dla studentów z zagranicy. - Współpraca z Int.Ro przy realizacji projektów - Międzynarodowy Stammtisch - Oferta kulturalna np. zwiedzanie Teatru Narodowego w Weimarze i Areny Kulturalnej w Jenie, wycieczki na Jarmark Kwiatów, Warzyw i Owoców w Gerze - Warsztaty wielokulturowe - Tandem: Pomost językowy studenci studentom ucz swojego języka ( Sprachbrücke von Studenten für Studenten Lehre Deine Sprache Przegląd grup studenckich Instytucja Adres Grupa docelowa AIESEC AIESEC Jena wszyscy Carl-Zeiss-Str.3, R.5.26 Tematyka: Tel / Społeczeństwo, info@aiesec-jena.de gospodarka, zarządzanie Bahá í- Hochschulgruppe (Uczelniana Grupa Bahá í) Int.Ro Jena@Bahai.de ena/hochschulgruppe.htm wszyscy Tematyka: Religia Oferta - AIESEC tworzy międzynarodową platformę kształcenia kadr kierowniczych - Warsztaty, soft skills, treningi, spotkania i dyskusje na tematy wielokulturowe, gospodarcze i społecznie ważne - Spotkania i rozmowy z firmami - Międzynarodowa wymiana praktykantów - Wykłady i dyskusje o wartościach i moralności - Social Events

15 Instytucja Adres Grupa docelowa Debattiergesellschaft Saalstr. 22 Jena e.v. (Towarzystwo Dyskusyjne w Jenie) ELSA European Law Student s Association (Europejski Związek Studentów Prawa) EMSA European Medical Student s Association (Europejski Związek Studentów Medycyny) ERASMUS-Alumni ESG - Evangelische Studentengemeinde (Ewangelicka Wspólnota Studencka) chaft.de ELSA-Jena e.v. c/o Dekanat der Jurist. Fakultät Carl-Zeiss-Str Jena Tel: 03641/ Fax: 03641/ secgen@elsajena.de Int.Ro eckart.nowottny@uni -jena.de Int.Ro erasmusalumni@ya hoo.de alumni.de Bebelstr.17a, Jena Tel / Sabine.Nagel@unijena.de Oferta wszyscy - Debaty na różnorodne tematy (po niemiecku lub angielsku) - W łatwy i przyjemni sposób nauczyć się można podstaw retoryki i strategii argumentacyjnych Studenci prawa Studenci medycyny - Seminaria, konferencje, wykłady na tematy prawnicze - L@W Events odwiedziny w kancelariach i przedsiębiorstwach - Na poziomie międzynarodowym: Moot Courts (symulowane rozprawy sądowe), Legal Debates - Pośrednictwo w poszukiwaniu płatnych praktyk - Wykłady na tematy medyczne - Seminaria z etyki - Projekt: szpital pluszowych misi - Możliwa pomoc w organizacji studiów wszyscy - Bardzo bogata oferta! - Wiele jedno- i wielodniowych wycieczek, międzynarodowe wieczory poetyckie, imprezy, wyjścia do teatru, spływy kajakowe, wędrówki, kręgle i wiele, wiele więcej warte polecenia! wszyscy - Wspólne nabożeństwa i modlitwy, rozmowy Tematyka: duszpasterskie Religia - Wieczory tematyczne (muzyczne, narodowe itp.) kawiarnia, siatkówka, wędrówki, kursy językowe - W pojedynczych przypadkach: zapomogi finansowe dla studentów obcokrajowców.

16 Instytucja Adres Grupa docelowa GASP - Gruppe für den Int.Ro wszyscy Austausch von GASP-Jena@web.de Studierenden der Tematyka: Politikwissenschaft Polityka (Grupa Wymiany Studentów Nauk Politycznych) JEF - Junge Europäische Föderalisten Thüringen e.v. (Młodzi Europejscy Federaliści w Turyngii) JISK - Jenaer Internationalen Studierendenkreis (Jenajskie Międzynarodowe Koło Studyjne) KSG - Katholische Studentengemeinde (Katolicka Wspólnota Studencka) Melton Foundation (Fundacja Meltona) SMD- Christlicher Studentenkreis Gastfreundschaftsprogramm (SMD Chrześcijańska Wspólnota Studencka Program Gościnny) UNIQUE internationale c/o Jan Gadow Markt Jena jefthueringen@gmx.net Int.Ro Mail@jisk.org Am Johannisfriedhof Jena Tel.: 03641/ chef@ksg-jena.de Int.Ro Info@melton.unijena.de -jena.de/ steffi-kohl@web.de e/~cplus/index Wszyscy do 35 roku życia Tematyka europejska Oferta - Stammtische i spotkania o tematyce politycznej - Fachowe doradztwo dla studentów z zagranicy studiujących nauki polityczne (program mentorski) - Seminaria, dyskusje, Stammtische, projekty związane z aktualną tematyką tematy europejska wszyscy - Koła dyskusyjne, wieczorki narodowe, pokazy filmowe, wycieczki - Wykłady i odczyty (globalizacja, ekologia, pomoc rozwojowa) - Możliwość realizacji własnych projektów wszyscy - Koło biblijne, modlitwy, liturgia, odczyty na różne Tematyka: tematy Religia - Otwarte wieczory (video, DVD, pokazy slajdów, gry, kino, wypady na piwo, wycieczki rowerowe, majsterkowanie, pieczenie i gotowanie) USA, Chiny, Chile, Indie, Niemcy - Projekty społeczne, spotkania, wieczory informacyjne itp. Int.Ro redaktion@unique- wszyscy - Program gościnny Serdecznie witamy - Program daje możliwość nawiązania znajomości z niemiecką rodziną. Gospodarze są chrześcijanami, oferta skierowana jest do wszystkich studentów niezależnie od narodowości, przynależności kulturowej i religijnej. wszyscy - Możliwość współpracy: redagowania artykułów, i

17 Instytucja Adres Grupa docelowa Hochschulzeitung online.de (Międzynarodowa gazeta studencka) Oferta zebrania doświadczenia dziennikarskiego 5.2 Ogólne, miejskie Instytucja Adres Oferta Afro-Center (Centrum Afrykańskie) Ausländerbeauftra gte der Stadt Jena (Rzecznik ds. Obcokrajowców miasta Jena) Ausländerbehörde (Urząd ds. Obcokrajowców) Ausländerbeirat Jena (Rada Doradcza ds. Obcokrajowców) AWO Kreisverband Jena e.v. Jugendmigrations- Dienst (Okręgowy Związek ds. Młodych Emigrantów) Frauenzentrum Towanda e.v. Knebelstr Jena Tel / Info@afrocenter.de Siedziba: Am Anger Jena Adres korespondencyjny: Jena, Postfach Tel / ausl.beauftragte@jena.de thieled@jena.de Richard-Sorge-Str. 4 Tel / auslaenderbehoerde@jena.de Unterlauengasse 2, Jena Tel / reamauersberger@hotmail. com Kastanienstraße Jena Tel: Fax: jmd@awo-jena.de (Centrum Kobiece Towanda ) Iberoamerica Knebelstr Jena Islamisches Zentrum (Centrum Schulstr. 11a Jena towanda_jena@web.de Tel/Fax.03641/ Knebelstr Jena - Wykłady, dyskusje, wieczory filmowe - Warsztaty bębniarskie, teatr afrykański - Doradztwo dla obcokrajowców mieszkających w Jenie - Doradztwo dla dwunarodowych małżeństw i par - Osoba kontaktowa w przypadkach dyskryminacji - Praca na rzecz poprawy stosunków między Niemcami i obcokrajowcami - Opracowywanie urzędowych spraw dotyczących obcokrajowców - Pytania o wizy i pozwolenie na pracę - Bezpłatne doradztwo dla emigrantów i studentów obcokrajowców (w wielu językach) - Pomoc w integracji dla młodych imigrantów w wieku od 16 do 27 lat - Doradztwo młodym osobom w wieku od 12 do 27 lat (o podłożu migracyjnym) - Oferty grupowe i kursy (np. języka niemieckiego lub angielskiego, kursy komputerowe, darmowy dostęp do Internetu, teatr, filmy) - Inicjowanie i pomoc w otwarciu kulturowym instytucji i organizacji społecznych (warsztaty, seminaria) - Bogata oferta dla pań: kursy, wieczory literackie, odczyty i wykłady, babskie śniadania, siatkówka, kursy tango - Doradztwo - Kursy tańca, kursy językowe - Doradztwo w języku hiszpańskim i portugalskim - Możliwość modlitwy

18 Instytucja Adres Oferta Islamskie) KOKONT Löbdergraben 25a Jena Tel / Pomoc ofiarom dyskryminacji i przemocy - Realizacja projektów 6 Praktyczne wskazówki W Niemczech zostaną Państwo skonfrontowani z inną kulturą i stylem życia. Ta nowa rzeczywistość może na początku wydawać się nieprzyjazna. Aby ułatwić Państwu aklimatyzację, zebraliśmy wiele praktycznych informacji. 6.1 Środki lokomocji, podróżowanie Transport lokalny: autobusy i tramwaje Jeśli zostali Państwo immatrykulowani na uczelni w Jenie, mogą Państwo na podstawie normalnej lub tymczasowej legitymacji studenckiej (nie może być zalaminowana, zniszczona) bezpłatnie korzystać z komunikacji miejskiej. Należy mieć przy sobie jedynie legitymację oraz dowód tożsamości ze zdjęciem (dowód osobisty lub paszport). Jeśli zechcą Państwo przewieźć rower, należy skasować za niego bilet ulgowy. Wózki inwalidzkie, wózki dziecięce oraz bagaż przewożony jest za darmo. Przed otrzymaniem legitymacji studenckiej, mogą Państwo kupić bilety jednorazowe w automatach znajdujących się w autobusach i tramwajach. Zaleca się posiadanie bilonu, automaty przyjmują przeważnie tylko monety. Bilet jednorazowy kosztuje 1,50 (nie przysługują Państwu zniżki!!). W punkcie przedsiębiorstwa komunikacji miejskiej (HolzMarktPassage) mogą Państwo nabyć również bilety innego typu np. bilet dzienny za 3,80 lub bilet tygodniowy za 14,60. Jazda na gapę jest czynem karalnym i wiąże się z wydatkiem ok. 30! Informacje dotyczące taryf i tras znajdą Państwo na stronie: Prawo jazdy Jeśli planują Państwo przyjechać do Jeny własnym samochodem lub chcą na miejscu nabyć auto, proszę pamiętać, że muszą Państwo posiadać ważne w Niemczech prawo jazdy. W przypadku obywateli krajów Unii Europejskiej wystarczy nowe europejskie prawo jazdy (z flagą UE). Obywatele pozostałych krajów powinni posiadać międzynarodowe prawo jazdy. Proszę zapoznać się również z niemieckimi przepisami ruchu drogowego. Jednocześnie chcielibyśmy zwrócić uwagę, że w centrum miasta dostępne są jedynie nieliczne bezpłatne miejsca parkingowe. Taksówki Taksówki uchodzą w Niemczech za luksus. Kurs z Dworca Zachodniego (Westbahnhof) do akademika na Griesbachstr. kosztuje ok. 6-7, kurs z Dworca Paradies (Paradiesbahnhof) do dzielnicy Lobeda kosztuje z reguły ok Nie ma rozróżnienia na taryfę nocną i dzienną. Niemiecka Kolej W Jenie znajdują się cztery dworce kolejowe: Paradiesbahnhof (Knebelstr.), Westbahnhof (Westbahnhofstr.) Saalbahnhof (Saalbahnhofstr.) i Göschwitz (Lobeda). Tam znajdą Państwo punkty informacyjne (Reisezentum), rozkłady jazdy i aktualne informacje.

19 Na podstawie legitymacji studenckiej (nie może być zalaminowana ani zniszczona) i dokumentu tożsamości ze zdjęciem (dowód osobisty lub paszport) są Państwo uprawnieni do bezpłatnych przejazdów koleją na wybranych trasach. Nie wiadomo, jak długo studentom będzie przysługiwać ta ulga, dlatego proszę się upewnić, czy to udogodnienie nadal istnieje. Darmowe przejazdy obowiązują w pociągach regionalnych: Regionalbahnen, Regionalexpresszügen i Städteexpresszügen (oferta nie obowiązuje w ICE, IC, D, IR, IRE) na następujących odcinkach: Großheringen - Göschwitz - Saalfeld Großheringen - Apolda - Weimar Gera - Gotha - Weimar - Kranichfeld Orlabahn między Orlamünde a Pößneck. Na wyżej wymienionych trasach dozwolony jest również darmowy przewóz rowerów. Mimo to muszą Państwo skasować specjalny, darmowy bilet. Jeśli planują Państwo dalszą podróż, zaleca się odpowiednio wcześnie (min. 2 tygodnie) odwiedzić stronę internetową Kolei Niemieckiej (Deutsche Bahn) bądź lokalny punkt informacyjny (Reisezentrum). Tutaj uzyskają Państwo informacje na temat aktualnych ofert (zniżka 50% i 25%, oferty specjalne, bilet weekendowy: Schönens-Wochenende-Ticket lub bilety regionalne np. Thüringen-Ticket). W ten sposób mogą oszczędzić Państwo sporo pieniędzy. W razie częstych podróży koleją, opłaca się kupić tzw. Bahncard. Dzięki tej karcie można zawsze otrzymać rabat. Oferty, połączenia, rozkłady jazdy znajdują się na stronie: Dobrze funkcjonują również pociągi prywatne, które zarządzane są przez firmę InterConnex. Informacje o trasach i cenach znajdują się na stronie: Mitfahrgelegenheit (rodzaj zorganizowanego podróżowania autostopem) W Internecie znaleźć można liczne oferty podróżowania autostopem ( Kierowcy informują tutaj, jaką trasę pokonują, w jakim terminie. Wystarczy w wyszukiwarkę na jednej z wyżej wymienionych stron wpisać poszukiwane przez Państwa miejsce odjazdu i przyjazdu, aby wyświetliły się stosowne ogłoszenia kierowców. Jeśli znaleźli Państwo ciekawą ofertę, należy skontaktować się z ogłoszeniodawcą telefonicznie lub mailowo, aby zapytać czy na dane połączenie nadal są wolne miejsca i aby ustalić szczegóły podróży takie jak: dokładne miejsce odjazdu (adres), cenę, ilość bagażu, który mogą Państwo zabrać itp. Jako współpasażer partycypują Państwo w kosztach podróży (Przykładowo: Jena-Drezno ok. 5-8, Jena - Stuttgart ok.15-20, Jena - Berlin ok ). Ceny przejazdu uzależnione są od klasy samochodu i liczby pasażerów. Istnieje również możliwość umieszczenia własnej oferty lub informacji, jakiego połączenia Państwo szukają. Aktualne oferty znajdą Państwo również w Gmachu Głównym Uniwersytetu (na parterze). Znajduje się tam tablica informacyjna, na której kierowcy i pasażerowie na specjalnych karteczkach zostawiają swoje ogłoszenia. Rower W miastach uniwersyteckich bardzo popularnymi środkami lokomocji są rowery. Kierowcy samochodów z reguły uważają na rowerzystów i respektują ich prawa, a zatem jako rowerzyści mogą Państwo czuć się stosunkowo bezpiecznie na ulicach. Ponadto istnieje wiele ścieżek rowerowych np. jedna łączy dzielnicę Lobeda z centrum miasta. Przypominamy, że Państwa rower musi być sprawny technicznie i przystosowany do

20 poruszania się w ruchu drogowym tzn. musi mieć odpowiednie wyposażenie, sprawne hamulce, dzwonek, odblaski na kołach oraz światło przednie i tylne. Samoloty Wiele linii lotniczych oferuje tanie przeloty, jeśli zarezerwują Państwo odpowiednio wcześnie bilet. Czasem bardziej opłaca się podróż samolotem niż pociągiem. Przykładowe tanie linie lotnicze to: Germanwings, Skyeurope, Ryanair, HLX, Easy Jet, Air Berlin. 6.2 Zakupy Godziny otwarcia sklepów: Ustawowo wszystkie sklepy w Niemczech zamknięte są w niedziele i święta. Z reguły czynne są wówczas tylko wybrane apteki, piekarnie i kwiaciarnie. Jeśli czegoś Państwo potrzebują, podstawowe artykuły spożywcze kupić można na stacjach benzynowych, należy jednakże liczyć ze zdecydowanie wyższymi cenami i ograniczonym wyborem. Apteki prowadzą tzw. dyżury nocne oraz dyżury w dni świąteczne. Listę czynnych aptek znaleźć można w gazetach. W większości sklepów można płacić kartą płatniczą, w niektórych również kartą kredytową. Zwrot/wymiana/reklamacja: Ważne jest, aby zachować wszelkie paragony na zakupione towary. Większość rzeczy można zwrócić lub wymienić w ciągu 14 dni od daty zakupu, po przedłożeniu paragonu i bez podania przyczyny. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku artykułów spożywczych bądź pochodzących z wyprzedaży. Dwuletnia gwarancja obejmuje wszelkie produkty (z wyjątkiem spożywczych), co oznacza, że jeśli zakupione przez Państwa buty zepsują się, mogą je Państwo wymienić na nowe, oddać do naprawy albo otrzymać zwrot pieniędzy. Również w tym wypadku należy posiadać paragon. Tanie zakupy: Niemieccy studenci przeważnie robią zakupy w tanich supermarketach jak np. Aldi, Plus, Netto, Lidl lub Kaufland. Małe sklepy mają mniejsze obroty, a co za tym idzie wyższe ceny. Wysokie ceny znajdą Państwo również w sklepach posiadających w swym asortymencie produkty pochodzące z upraw ekologicznych lub niezawierające szkodliwych substancji konserwujących. Wielką popularnością cieszą się w Niemczech wyprzedaże sezonowe, które mają miejsce dwa razy w roku: w lecie (czerwiec) i w zimie (styczeń). Na wyprzedażach można nabyć ubrania za 30% - 70% pierwotnej ceny. Popularne są również aukcje internetowe. Największa jest międzynarodowa giełda Ebay ( - na której mogą Państwo kupić lub sprzedać nowe i używane rzeczy. Szczególnie ważny dla studentów jest portal ZVAB (Zentrales Verzeichnis Antiquarischer Bücher - Centralny Wykaz Książek Antykwarycznych) mogą tutaj Państwo skorzystać z dużego banku danych wszystkich niemieckich antykwariatów, wyszukać i kupić stare książki. W ten sposób istnieje możliwość nabycia również niezwykle rzadkich egzemplarzy. Handel w Internecie obarczony jest ryzykiem, proszę kupować z rozwagą! Kaucja Większość napojów w Niemczech (piwo, woda mineralna, napoje gazowane) sprzedawana jest w butelkach i puszkach zwrotnych, co oznacza, że kupując napój muszą Państwo zapłacić również kaucję, która zostanie oddana po zwrocie butelki lub puszki. Kaucja nie obowiązuje na kartony, soki, i niektóre napoje niegazowane. Kaucja wynosi centów. Torebki plastikowe, reklamówki Robiąc zakupy trzeba zapłacić również za torby i reklamówki plastikowe lub papierowe. Wielu Niemców zabiera na zakupy materiałowe torby wielokrotnego użytku.