Pod względem organizacyjnym, określony Kościół terytorialny (krajowy) tworzą okręgi, zbory, placówki i ośrodki kościelne danego kraju oraz

Transkrypt

1 UZASADNIENIE Celem ustawy jest uregulowanie stosunku Państwa Polskiego do Kościoła Nowoapostolskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Początek historii Kościoła Nowoapostolskiego datuje się na pierwsze dziesięciolecia XIX wieku. Powstał jako wyraz tęsknoty niektórych chrześcijan europejskich za pierwotną nauką Jezusa i wiarą pierwotnego chrześcijaństwa oraz dążenia do przywrócenia urzędu apostoła, a tym samym jego nazwa oznacza duchową kontynuację pierwotnego Kościoła. Kościół Nowoapostolski wywodzi się ze struktur i zasad dogmatycznych Kościoła Anglikańskiego. Wyodrębniony został w związku z przyjęciem prawd doktrynalnych właściwych dla katolicyzmu na podstawie Starego i Nowego Testamentu. Stąd natura Kościoła jest protestancko - katolicka. Zgodnie z doktryną Kościoła chrześcijanie nowoapostolscy oczekują zbawienia związanego z ponownym przyjściem Chrystusa. Przygotowują się do wzięcia udziału w Pierwszym Zmartwychwstaniu i osiągnięcia wiekuistej łączności z Bogiem. Kościół Nowoapostolski propaguje wiarę w Boga i Jego Syna Jezusa Chrystusa opartą na Starym i Nowym Testamencie. Kościół uznaje jako zasadę i normę wiary i życia - postanowienia Boga i Pisma Świętego. Kościół uznaje sakramenty świętego chrztu (wodnego), świętej wieczerzy (komunii) i świętego pieczętowania (chrzest Ducha Świętego). Kościół Nowoapostolski widzi swoje powołanie w duszpasterstwie i w szerzeniu ewangelii, w propagowaniu zasad moralnych i wartości chrześcijańskich. Nie pobiera żadnych składek lub opłat kościelnych, w tym również od udzielonych sakramentów, błogosławieństw i uroczystości pogrzebowych. Wszelkie wydatki są pokrywane z dobrowolnych datków wiernych. Od wiernych oczekuje sumiennego i odpowiedzialnego wywiązywania się z powierzonych i przyjętych obowiązków w życiu rodzinnym, zawodowym, społecznym i publicznym. Pierwsze struktury Kościoła Nowoapostolskiego powstały w 1830 r. w Wielkiej Brytanii, a zarejestrowanie pierwszych zborów apostolskich dokonano w Anglii w I połowie XIX wieku (1830 r r.). Rozwój struktur Kościoła Nowoapostolskiego nastąpił na ziemiach niemieckich, początkowo w Hamburgu (ok r.), następnie w Badenii-Wittembergii, Bawarii i Saksonii i w dalszej kolejności w zachodniej części Rosji. Na ziemiach polskich, a ściślej w społeczeństwie polskim, Kościół Nowoapostolski datuje swą obecność od drugiej połowy XIX wieku (1863 r.). Pierwsze zbory Kościoła Nowoapostolskiego w Polsce powstały m.in. w Bydgoszczy, Gdyni, Warszawie, Wąbrzeźnie, okolicach Łodzi, Piotrkowa Trybunalskiego, Dąbrowy Górniczej i Lwowa. Jako struktury tworzone oddolnie przybierały własne nazwy jak Neuapostolische Gemeinde, Neuapostolischer Verein, Neuapostolischer Eingetragner Verein, Apostolische Gemeinde, Katolisch-Apostolische Kirche, Katolisch-Apostolische Gemeinde, Eingetragner Verein Neuapostolischer Apostolischer Gemeinden, Neuapostolische Kirche w zaborze pruskim, czy Kościół Nowoapostolski, Zbór Nowoapostolski, Zbór Katolicko-Apostolski, Nowaapostalskaja Cerkof, Nowaapostalskij Okrug, Nowaapostalskaja Opsina, Nowaapostalskij Prihot, Nowaapostalskaja Eparhja, Nowaapostalskaje Abjedinienije, Nowaapostalskaja Religioznaja Opsina w zaborze rosyjskim. Swój byt prawny wywodziły z ustawodawstwa danego państwa, tj. tzw. Wykazu Urzędowego w rozumieniu General Konzession z dnia 23 lipca 1845 r. w zaborze pruskim

2 oraz ukazu carskiego z dnia 17 kwietnia 1905 r. o tolerancji religijnej (Dziennik Praw i Rozporządzeń Cesarstwa Rosyjskiego nr 63, poz. 526). Po odzyskaniu niepodległości, Kościół Nowoapostolski liczył kilkadziesiąt tysięcy wiernych, a sprawowanie kultu religijnego oraz prowadzenie działalności charytatywno - opiekuńczej odbywało się w stanowiących jego własność obiektach. Status prawny Kościoła Nowoapostolskiego w II Rzeczypospolitej był z jednej strony konsekwencją braku unifikacji przepisów wyznaniowych i tym samym kontynuacji stosownych w tym względzie regulacji zaborczych, z drugiej natomiast stosowania przez ówczesne władze wobec jego wyznawców zasady wolności sumienia i wyznania, wyrażonej w art. 111 Konstytucji marcowej oraz w art. 5 ust. 2 Konstytucji kwietniowej. W świetle praktyki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Kościół Nowoapostolski był traktowany jako związek wyznaniowy uznany prawnie na terenie b. zaboru pruskiego i rosyjskiego zob. S. Piekarski: Wyznania religijne w Polsce, Warszawa 1927, s.77. Po drugiej wojnie światowej Kościół Nowoapostolski kontynuował swoją działalność na obecnym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W wyniku zmiany granic Kościół utracił wiernych i zbory na przedwojennych kresach, natomiast automatycznie objął opieką duszpasterską wspólnoty wiernych na Ziemiach Odzyskanych. Wkrótce potem znaczna część dotychczasowych wyznawców zamieszkujących Ziemie Zachodnie i Północne została przymusowo wysiedlona, a należące do poszczególnych zborów mienie przejęte przez władze. W późniejszym okresie władze tolerowały jedynie działalność Kościoła w oparciu o prawo o stowarzyszeniach, uznając zgromadzenia nowoapostolskie jako stowarzyszenia zwykłe. Kościół nie akceptował tego stanu rzeczy, mimo uzyskania w 1983 r. na podstawie prawa o stowarzyszeniach osobowości prawnej, z której to podstawy prawnej skorzystał, uzyskując w ten sposób jedyną możliwą legalną możliwość działalności. Przemiany społeczno-polityczne związanie z ruchem solidarnościowym na przełomie lat osiemdziesiątych zmieniły politykę wyznaniową i Kościół Nowoapostolski, na mocy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, wpisany został do Rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, który jest obecnie prowadzony przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, pod pozycją Nr 14, na podstawie decyzji Ministra - Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 1990 r. pod nazwą: Kościół Nowoapostolski w Polsce. Obecnie Kościół Nowoapostolski skupia na całym świecie ponad 11 mln wyznawców konsekrowanych i ponad 5 tys. wiernych w samej RP. Wszystkie zbory nowoapostolskie występujące na świecie, skupiające wiernych różnych ras i warstw społecznych, tworzą razem Kościół Nowoapostolski. Naczelnym Duszpasterzem jest Główny Apostoł z siedzibą w Zurychu, którego pozycję w gronie apostołów i w całym Kościele wierni porównują do pozycji zajmowanej przez Apostoła Piotra, widzialnej głowy pierwotnego Kościoła chrześcijańskiego. W Kościele występują następujące urzędy kapłańskie: biskupi, starsi, pasterze, ewangeliści i kapłani oraz służba pomocnicza: diakoni i poddiakoni. Wszyscy duchowni w Kościele podlegają ordynowaniu, czyli powołaniu i wyświęceniu na dany urząd kościelny, a ich służba w Kościele, z wyjątkiem czynności o charakterze wyłącznie administracyjnym, jest nieodpłatna. 2

3 Pod względem organizacyjnym, określony Kościół terytorialny (krajowy) tworzą okręgi, zbory, placówki i ośrodki kościelne danego kraju oraz wyodrębniona struktura instytucjonalna pod nazwą Administracja Centralna. Prezydenci poszczególnych Kościołów terytorialnych wchodzą w skład Międzynarodowej Konferencji Kościelnej, której przewodniczy Naczelny Duszpasterz Główny Apostoł. Struktura ta pozwala na zachowanie jedności Kościoła z uwzględnieniem właściwości prawa danego kraju. Swoje cele religijne i zadania Kościół realizuje w szczególności poprzez publiczne organizowanie kultu religijnego, a w tym poprzez nabożeństwa, wykonywanie obrzędów i posług religijnych, prowadzenie katechezy i nauczania religii, pracy duszpasterskiej i misyjnej oraz prowadzenie działalności charytatywno-opiekuńczej i oświatowo -wychowawczej. Cele te służą w szczególności zapewnieniu wiernym możliwości zbawienia zgodnie z ewangelią i nauką Jezusa i Jego apostołów, zaspokajaniu potrzeb duchowych i religijnych, wychowywaniu i doskonaleniu w duchu zasad religijnych Kościoła i moralności chrześcijańskiej, upowszechnianiu podstaw poszanowania porządku, wychowywaniu w duchu pokoju, szacunku i braterstwa z wszystkimi ludźmi. Kościół wydaje miesięcznik Nasza Rodzina oraz biuletyn Chleb Żywota, a także inne wydawnictwa nieregularne o charakterze religijnym. Wierni Kościoła winni kierować się życiową zasadą: Wszystko dla chwały Bożej i dla dobra bliźniego. W konsekwencji przyjętego przez Kościół Nowoapostolski w Polsce stanowiska o posiadaniu bytu prawnego i wzorem istniejącej już ustawy dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z późn. zm.) już w 1989 r. powołał zespół i opracował projekt ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Nowoapostolskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Przekładając przedmiotowy projekt w 1990 r. Kościół Nowoapostolski w Polsce wystąpił do Ministra-Szefa Urzędu Rady Ministrów z wnioskiem o wszczęcie postępowania legislacyjnego w sprawie uregulowania stosunku Państwa do Kościoła w drodze odrębnej ustawy. Inicjatywa ta aż do 1996 roku nie została podjęta przez ówczesne władze. Stanowisko Rządu uległo jednak zmianie, o czym Kościół został poinformowany pismem Dyrektora Departamentu Wyznań Urzędu Rady Ministrów z dnia 29 lipca 1996 r. Powołany został zespół redakcyjny, złożony z przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Kościoła, który w dniu 27 stycznia 1997 r. przyjął opracowany wspólnie projekt stosownej ustawy. Dalsze prace legislacyjne zostały przez Stronę Rządową wstrzymane z uwagi na wejście w życie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, która przewidywała odmienny od dotychczasowego tryb regulacji stosunków Państwa z Kościołami. Dopiero obecny Rząd wznowił prace nad ustawą o stosunku Państwa do Kościoła Nowoapostolskiego, powołując zespół rządowo-kościelny, który na X posiedzeniu roboczym w dniu 4 marca 2010 r. przyjął wspólnie wypracowany projekt ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Nowoapostolskiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Projekt ustawy składa się z 44 artykułów, ujętych w 5 rozdziałach. Przyjęta konstrukcja ustawy i jej zakres przedmiotowy jest analogiczny jak w innych ustawach partykularnych obowiązujących od lat 90-tych, a regulujących stosunki Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych, działających w Rzeczypospolitej Polskiej. W rozdziale I (Przepisy ogólne) przedstawione zostały podstawowe zasady działalności Kościoła. Zgodnie z wyżej wskazaną zasadą sukcesji uniwersalnej, przepis art. 3 wprowadza zasadę następstwa prawnego Kościoła Nowoapostolskiego w Polsce w stosunku do jednostek organizacyjnych Kościoła Nowoapostolskiego, działających 3

4 w przeszłości na terytorium państwa polskiego przed 1 września 1939 r. Przepis ten w przypadku udokumentowania tytułu własności, stwarza możliwość dochodzenia roszczeń na ogólnych zasadach, określonych w dziale IIIa ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, a tym samym w razie niemożności zwrotu danej nieruchomości w naturze również umożliwia otrzymanie nieruchomości zamiennej lub uzyskania odszkodowania. Należy przy tym podkreślić, że analogiczne rozwiązanie zostało zastosowane w ustawie z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 481, z późn. zm.), w ustawie z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 480, z późn. zm.),w ustawie z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 97, poz. 479, z późn. zm.). Obecnie Kościół Nowoapostolski nie posiada dokumentów, umożliwiających określenie skali i zakresu ewentualnych roszczeń na tej podstawie. Z kolei przepis art. 5 projektu stwarza możliwość występowania przez właściwe organy obu stron, tj. Prezydenta Kościoła i Ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych o dokonanie wspólnej oceny stosowania ustawy w praktyce i przedstawiania na tej podstawie stosownych wniosków. Celem tej regulacji jest stworzenie podstawy prawnej do dokonywania okresowego przeglądu realizacji postanowień ustawy. Rozdział II (Osoby prawne Kościoła i ich organy) określa strukturę organizacyjną Kościoła Nowoapostolskiego, jego organy i osoby prawne uprawnione do reprezentowania Kościoła w stosunkach zewnętrznych z innymi podmiotami państwowymi i niepaństwowymi oraz osobami fizycznymi. Zgodnie ze statutem Kościoła Nowoapostolskiego stanowiącym załącznik do decyzji Ministra Szefa Urzędu Rady Ministrów dnia 15 stycznia 1990 r. aktualnie osobowość prawną posiada jedynie Kościół jako całość. Obecnie w ramach Kościoła działają 52 zbory i 4 okręgi kościelne. Analogicznie jak w innych ustawach partykularnych w art. 9 ustawy została przewidziana możliwość uzyskiwania osobowości prawnej przez inne i nie wymienione w art. 6 ustawy jednostki organizacyjne Kościoła Nowoapostolskiego w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych. Rozdział III (Działalność Kościoła) określa zakres działalności Kościoła Nowoapostolskiego zarówno w sferze organizacji kultu religijnego, obejmującego również kształcenie duchownych oraz zakładanie i prowadzenie cmentarzy grzebalnych (art , art. 18, art , art. 29), jak również działalność Kościoła na innych płaszczyznach działalności publicznej. Ponadto projekt analogicznie jak w innych ustawach partykularnych zapewnia Kościołowi Nowoapostolskiemu prawo do zawierania małżeństw wywierających takie skutki, jak małżeństwa zawarte przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (art. 16) oraz nauczania religii, przewidując również możliwość umieszczania na świadectwach szkół publicznych ocen z religii, wystawianych w punktach katechetycznych (art. 17 ust. 2). Przedmiotowa kwestia ma istotne znaczenie dla wiernych Kościoła, ponieważ dla większości ich dzieci nie ma możliwości zorganizowania nauczania religii w szkołach publicznych na ogólnych zasadach co powodowałoby w przypadku rezygnacji z obu rodzajów tych zajęć obniżenie ogólnej średniej na świadectwie szkolnym i zmniejszenia ich szans przy konkursie świadectw. Dalsze przepisy tego rozdziału konkretyzują zasady prowadzenia przez Kościół Nowoapostolski działalności oświatowo - wychowawczej oraz charytatywno - opiekuńczej i wydawniczej (art , art , art. 32). W rozdziale IV (Sprawy majątkowe Kościoła), analogicznie jak dla innych kościołów i związków wyznaniowych, których stosunki z Państwem uregulowane są ustawami 4

5 określono zasady stosunków majątkowych Kościoła Nowoapostolskiego z Państwem (art ). Z kolei rozdział V (Przepisy przejściowe i końcowe) reguluje kwestie własności nieruchomości na zasadach określonych w innych ustawach partykularnych (art. 41 i art. 43). Przewidziane w przepisie art. 41 ustawy nabycie własności nieruchomości gruntowych, pozostających aktualnie w użytkowaniu wieczystym Kościoła Nowoapostolskiego, nie dotyczy nieruchomości, których użytkowanie wieczyste Kościół ewentualnie uzyska w terminie późniejszym, tj. po wejściu ustawy w życie. Aktualnie Kościół Nowoapostolski posiada w wieczystym użytkowaniu 12 nieruchomości, z których 2 stanowią odrębną własność lokalu (szczegółowy wykaz nieruchomości i ponoszonych z tego tytułu opłat rocznych zawiera załącznik do uzasadnienia). Przepis art. 42 stanowi konsekwencję zapisu art. 3 projektu ustawy, który wprost stwierdza następstwo prawne Kościoła Nowoapostolskiego w stosunku do jego struktur organizacyjnych, działających przed wojną na terenie II Rzeczypospolitej. Przepis ten skutkuje odrębną od zawartej w dziale IIIa ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania podstawą do roszczenia o zwrot przejętych po zakończeniu II wojny światowej nieruchomości, będących do tego czasu własnością Kościoła Nowoapostolskiego, stanowiąc jednocześnie powielenie odnośnych w tej sprawie zapisów zawartych w innych ustawach partykularnych. Z takiej podstawy roszczeń Kościół nie mógł skorzystać w postępowaniu przed Międzykościelną Komisją Regulacyjną, prowadzonego na zasadach i w trybie określonym art. 38a ust. 2 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, w tym zwłaszcza dotrzymania określonego w tym przepisie terminu zgłoszenia roszczeń. Z tego też względu złożone do Międzykościelnej Komisji Regulacyjnej wnioski dotyczyły jedynie nieruchomości, położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych, co do których nie było wątpliwości, że należały do 1945 r. do Kościoła. Ewentualne roszczenia z art. 42 projektu mogą dotyczyć 5-10 nieruchomości. Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej. Projekt ustawy został zamieszczony w wersji elektronicznej w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, zgodnie art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm). Projekt ustawy nie wymaga przedstawienia właściwym instytucjom i organom Unii Europejskiej lub Europejskiemu Bankowi Centralnemu w celu zyskania opinii, dokonania konsultacji albo uzgodnienia. Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych, wobec czego nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z poźn. zm.) 5

6 OCENA SKUTKÓW REGULACJI 1. Podmioty na które oddziałuje projektowa ustawa Projektowana regulacja będzie miała wpływ na Kościół Nowoapostolski i jego osoby prawne w Rzeczypospolitej Polskiej oraz podmioty z nimi współpracujące. 2. Wyniki przeprowadzonych konsultacji społecznych Projekt ustawy jest załącznikiem do umowy między Radą Ministrów a Kościołem Nowoapostolskim w Polsce podpisanej w Warszawie w dniu.został on uzgodniony z władzami Kościoła Nowoapostolskiego. 3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego Aktualnie nie jest możliwe precyzyjne określenie skutków dla budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego wynikających z regulacji spraw majątkowych Kościoła do określonych w art. 42 i 43 projektu ustawy. Natomiast będzie miała wpływ na budżet niektórych jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 1 projektowanej ustawy nieruchomości lub ich części, pozostające w dniu wejścia w życie ustawy w użytkowaniu wieczystym Kościoła Nowowoapostolskiego staną się jego własnością. Kościół Nowoapostolski posiada osobowość prawną jedynie jako całość. Według stanu na 2009 r. Kościół Nowowoapostolski w Polsce posiada w użytkowaniu wieczystym dwanaście nieruchomości. Z dokonanej przez wojewodów wstępnej wyceny tych nieruchomości wynika, że szacunkowa ich wartość wynosi ,7zł, za które Kościół Nowoapostolski w RP wnosi do budżetu jednostek samorządu terytorialnego opłaty za to użytkowanie w łącznej wysokości 2187,98zł. Zatem po wejściu w życie projektowanej ustawy w związku z przekształceniem prawa użytkowania wieczystego w prawo własności dochody roczne jednostek samorządu terytorialnego z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości ulegną zmniejszeniu o kwotę w wysokości 2187,98zł. Nadto jako wpływ na budżet państwa można wskazać przejście w/w nieruchomości na własność Kościoła Nowoapostolskiego w RP, których bardzo wstępna łączna wartość kształtuje się na poziomie ,7zł. 4. Wpływ regulacji na rynek pracy Wejście w życie projektowanej ustawy nie będzie miało wpływu na rynek pracy. 5. Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw. 6. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na sytuację i rozwój regionalny 6

7 7. Wskazanie źródeł finansowania Projekt nie powoduje powstania dodatkowych kosztów z budżetu państwa. 7