PROGRAM HODOWLI KONI RASY KONIK POLSKI. Opracowanie: 1. Komisja Księgi Stadnej koni rasy konik polski 2. Biuro Polskiego Związku Hodowców Koni

Transkrypt

1 PROGRAM HODOWLI KONI RASY KONIK POLSKI Opracowanie: 1. Komisja Księgi Stadnej koni rasy konik polski 2. Biuro Polskiego Związku Hodowców Koni WARSZAWA 2018

2 SPIS TREŚCI I. Wprowadzenie..3 II. Cel hodowlany III. Wzorzec rasy IV. Obszar geografczny realizacji programu V. System identyfkacji VI. System ewidencjonowania rodowodów VII. Regulamin wpisu do ksiąg stadnych VIII. Tryb i sposób wpisu do ksiąg stadnych IX. Rozród X. Zasady uczestnictwa w programie XI. Metody służące realizacji celów hodowlanych w zakresie selekcji i hodowli..25 XII. Oceny efektywności działania programu ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1. Metodyka oceny wartości użytkowej Załącznik nr 2. Zasady Kategoryzacji ogierów Załącznik nr 3. Wykaz podmiotów, którym PZHK zleca zadania Załącznik nr 4. Przepisy antydopingowe

3 I. WPROWADZENIE Koniki polskie są jedyną rodzimą, pierwotną rasą koni wywodzącą się bezpośrednio od dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku można było spotkać na lesistych obszarach dawnej Polski, Litwy i Prus. Po swoich dzikich przodkach odziedziczyły charakterystyczne myszate umaszczenie, z ciemną pręgą biegnącą przez grzbiet. Charakteryzują się dużą wytrzymałością, odpornością na choroby i łatwością w przystosowaniu się do trudnych warunków bytowania. Księgi stadne dla tej rasy są wydawane od 1962 roku i wyłącznie w Polsce. Do pierwszego tomu wpisanych zostało 50 klaczy i 15 ogierów. Trzydzieści lat później liczba klaczy wpisanych do ksiąg wynosiła już 549 sztuk, a ogierów 237 i dalej systematycznie wzrastała. Obecna populacja (wg danych za 2017 r.) liczy ok klaczy i ok. 200 ogierów, z których aktywnych w rozrodzie jest ok klaczy i 180 ogierów. Polska jest krajem macierzystym dla tej rasy. W 2006 roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na wniosek Polskiego Związku Hodowców Koni w Warszawie, podjęło działania w sprawie uznania Księgi Stadnej Koni Rasy Konik Polski za księgę pochodzenia koni rasy konik polski. Wobec braku dowodów na istnienie księgi hodowlanej pochodzenia konika polskiego w innych państwach członkowskich UE, Księga Stadna Koni Rasy Konik Polski, w świetle decyzji Komisji Europejskiej nr 92/353/EWG z 11 czerwca 1992, została uznana za księgę pochodzenia tej rasy, której zasady ustala Polski Związek Hodowców Koni. Pomimo tendencji wzrostowej, liczebność koników polskich zgodnie z założeniami przyjętymi w Programie FAO dla Zachowania Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich w oparciu o Konwencję o Różnorodności Biologicznej, klasyfkuje tę rasę jako zagrożoną wyginięciem (liczącą poniżej 5000 samic na terenie UE). 3

4 II. CEL HODOWLANY 2.1. Program hodowli zachowawczej koników polskich ma na celu: Zachowanie rasy konik polski, w szczególności jej pierwotnych cech odziedziczonych po tarpanach Doskonalenie cech związanych z użytkowaniem wierzchowym, rekreacyjnym, sportowym, hipoterapeutycznym oraz związanych z kształtowaniem krajobrazu Cel polegający na zachowaniu koni rasy konik polski będzie realizowany poprzez: Utrzymanie i w miarę możliwości powiększenie stanu liczbowego rasy koników polskich jako rezerwy genetycznej, zwiększającej różnorodność genetyczną ras i typów koni, a także jako reliktu rodzimej hodowli, zgodnie z Krajową Strategią Zrównoważonego Użytkowania i Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich (Instytut Zootechniki PIB 2013) Utrzymanie na odpowiednim poziomie wewnątrzrasowej zmienności genetycznej dla zagwarantowania możliwości dalszej pracy hodowlanej w rasie koników polskich Utrzymanie i utrwalenie cech genotypowych i fenotypowych koników polskich takich jak: a b c d e f g. charakterystyczny typ i pokrój konia pierwotnego (przypominającego dawnego tarpana), konsekwentne dążenie do ujednolicenia typu rasowego, m.in. poprzez eliminację osobników z odmianami i o nietypowym umaszczeniu, łatwość w przystosowaniu się do miejscowego środowiska, w tym do chowu bezstajennego i odporność na trudne warunki środowiskowe, niewielkie wymagania odnośnie żywienia i pielęgnacji, zdrowotność, odporność na choroby, dobra płodność i plenność, przydatność do użytkowania zaprzęgowego, 4

5 2.2.3.h. przydatność do użytkowania wierzchowego (jeździectwo rekreacyjne, rajdy konne, hipoterapia), i. żywy, lecz zrównoważony temperament, j. łagodny charakter, przyjazny stosunek do człowieka Cel polegający na doskonaleniu cech związanych z użytkowaniem wierzchowym, rekreacyjnym, sportowym, hipoterapeutycznym oraz związanych z kształtowaniem krajobrazu będzie realizowany poprzez: polowe zaprzęgowe i wierzchowe próby użytkowości, wykorzystanie koników polskich w różnych formach użytkowania rekreacyjnego i sportowego (wierzchowego i zaprzęgowego), wykorzystanie koników polskich w hipoterapii, wykorzystanie koników polskich w działaniach związanych z kształtowaniem krajobrazu Ze względu na specyfkę hodowli zachowawczej, poszczególne cechy będą zachowane (utrwalone) na obecnym poziomie lub doskonalone (ruch i cechy związane z użytkowaniem rekreacyjnym), jednakże bez zasadniczej zmiany typu konika w związku z aktualnie preferowanymi rodzajami użytkowania Prowadzący księgę (PZHK) powołuje Komisję Księgi Stadnej Koni rasy konik polski. Komisja reprezentuje hodowców koni tej rasy. W jej skład powołuje się uznane autorytety z dziedziny hodowli i użytkowania koników polskich. Komisja działa na podstawie regulaminu uchwalonego przez prowadzącego księgę. 5

6 III. WZORZEC RASY 3.1. Wzorzec rasy konik polski został określony zgodnie z jej opisem zawartym w Księdze Pochodzenia Koni Rasy Konik Polski w odniesieniu do wyglądu zewnętrznego oraz umaszczenia (pkt. 2.F. oraz pkt. 2.H. Księgi Pochodzenia) Wzorzec biometryczny rasy: a. standard wzrostu w kłębie koni dorosłych (4 5 letnich) mierzonych laską zoometryczną ustala się na cm, b. minimalny obwód nadpęcia koni dorosłych (4 5 letnich) powinien wynosić dla ogierów 17,5 cm, a dla klaczy 16,5 cm, c. obwód klatki piersiowej koni dorosłych (klaczy i ogierów) powinien być co najmniej o 30 cm większy od wzrostu (wysokości w kłębie) danego osobnika Wzorzec umaszczenia rasy: a. w hodowli czystorasowej koników polskich, wpisywanych do sekcji głównej księgi (klasa I księgi klaczy (GKI) oraz klasa księgi ogierów (GO), będą dopuszczane wyłącznie osobniki maści myszatej, bez odmian. U klaczy wpisywanych do klasy II księgi klaczy (GKII), dopuszcza się drobne odmiany na głowie (siwizna, kwiatek, gwiazdka) i kończynach (piętka, piętki). Dopuszczalne odcienie maści myszatej to jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty, b. pożądany jest typ pokrojowy konia pierwotnego z obftym uwłosieniem grzywy i ogona. Dopuszczalne są nieco szlachetniejsze głowy oraz niewielka rozbieżność przednich kończyn i szablastość tylnych kończyn. W przypadku osobników cennych genetycznie, wyraźnie zwiększających różnorodność genetyczną tej rasy koni, Komisja Księgi Stadnej może odstąpić od niektórych wymogów dotyczących wzorca rasowego, pod warunkiem, że wszystkie inne wymagania związane z wpisem do sekcji głównej ksiąg klaczy i ogierów są spełnione. 6

7 IV. OBSZAR GEOGRAFICZNY REALIZACJI PROGRAMU 4.1. Program hodowli zachowawczej koników polskich realizowany jest na terytorium Polski. V. SYSTEM IDENTYFIKACJI 5.1. Do celów wpisu do księgi hodowlanej, źrebię musi zostać zidentyfkowane zgodnie z obowiązującymi przepisami Unii Europejskiej i ustawą z dnia 2 kwietnia 2004 roku o systemie identyfkacji i rejestracji zwierząt (Dz.U Nr 91 poz. 872 z późniejszymi zmianami) W przypadku źrebiąt identyfkowanych nie później niż 12 miesięcy od daty urodzenia, przed opuszczeniem na stałe gospodarstwa urodzenia, właściciel źrebięcia musi przedstawić Świadectwo pokrycia klaczy lub wynik badania DNA potwierdzający pochodzenie po wskazanych rodzicach W każdym przypadku przekroczenia ww. terminu identyfkacji lub opuszczenia na stałe gospodarstwa urodzenia bez matki, pochodzenie źrebięcia musi być potwierdzone badaniami DNA. VI. SYSTEM EWIDENCJONOWANIA RODOWODÓW 6.1. PZHK prowadzi elektroniczną bazę danych koni. Baza danych zawiera rodowody koni od pierwszego znanego przodka. W dokumentacji hodowlanej podaje się 3 pokolenia przodków, a w dokumentach identyfkacyjnych liczba pokoleń przodków wynosi 4. 7

8 VII. REGULAMIN WPISU DO KSIĄG STADNYCH 7.1. Zasady wpisu koni do Polskiej Księgi Stadnej Koni Rasy Konik Polski Dla koni rasy konik polski prowadzi się wyłącznie sekcję główną księgi stadnej, która jest księgą zamkniętą Sekcja główna księgi stadnej koników polskich jest prowadzona z podziałem na następujące klasy, wyodrębnione ze względu na płeć: a. klasę ogierów, zwaną dalej księgą główną ogierów GO b. klasę klaczy, zwaną dalej księgą główną klaczy, która dzieli się ze względu na obecność odmian (szczególna cecha genetyczna zwierzęcia) na: klasę GKI, klasę GKII, Oraz osobną klasę dla koni spełniających jedynie wymagania rodowodowe: a. klasę podstawową, zwaną dalej księgą główną źrebiąt GŹ Do ksiąg stadnych koni rasy konik polski (GO, GKI, GKII, GŹ) wpisuje się ogiery i klacze, pochodzące od przodków wpisanych do polskiej księgi stadnej koni rasy konik polski wywodzące się od jednej z uznanych linii męskich i uznanej linii żeńskiej W wyjątkowych sytuacjach sprawy sporne rozstrzygane będą zgodnie z regulaminem, o którym mowa w Zał. I, cz. 1 B, pkt. 1 b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/1012 z dnia 8 czerwca 2016 r. zwanego "rozporządzeniem w sprawie hodowli zwierząt" Warunki wpisu do księgi głównej ogierów GO Ogiery, aby mogły być wpisane do księgi głównej ogierów GO, muszą spełnić następujące warunki: a. posiadać typ i inne charakterystyczne dla rasy koników polskich cechy przyjęte we wzorcu rasy, 8

9 7.2.1.b. pochodzić po obojgu rodzicach uczestniczących w Programie hodowli zachowawczej koników polskich, wpisanych odpowiednio do księgi głównej ogierów (GO) i księgi głównej klaczy, klasy I (GKI), dopuszczalne odcienie maści myszatej to jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty, bez odmian, c. wykazywać się zdrowiem, prawidłową budową i rozwojem, d. ukończyć 30 miesięcy do 30 listopada (w dniu oceny min 27 miesięcy), e. być poddawane ocenie wartości użytkowej (ogiery muszą obligatoryjnie w dniu oceny zaliczyć z wynikiem pozytywnym wstępną próbę użytkowości, a następne w wieku 3 lub 4 lat próbę użytkowości zaprzęgowej lub wierzchowej z wynikiem pozytywnym zgodnie z załącznikiem nr 1 z wyłączeniem ogierów utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej), f. uzyskać w ocenie pokroju co najmniej 78 pkt. bonitacyjnych, w tym co najmniej 13 pkt. za typ, g. ogiery wpisane do księgi głównej ogierów (GO) i uczestniczące w Programie hodowli zachowawczej koników polskich zaliczane są do trzech kategorii zgodnie z załącznikiem nr 2, h. obowiązkowe jest potwierdzenie pochodzenia badaniem markerów genetycznych (DNA) wykonanym na koszt hodowcy we wskazanym przez prowadzącego księgę laboratorium, przed wpisem konia do księgi. Prowadzący księgę może podjąć decyzję o dofnansowaniu kosztów badania Do księgi głównej ogierów (GO) nie mogą być wpisane ogiery, u których stwierdzono: a. obustronną ślepotę, b. nieprawidłowy zgryz (tzw. karpiowaty lub szczupaczy w nasileniu powodującym całkowity brak kontaktu siekaczy górnych i dolnych), c. jedno lub obustronne wnętrostwo, d. szpat kostny, e. zajęczaka oraz: 9

10 7.2.2.f. ogiery maści innej niż odcienie maści myszatej (jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty), g. ogiery z odmianami, h. urodzone w wyniku stanowienia klaczy, która w momencie pokrycia nie miała ukończonych 30 miesięcy (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej), i. urodzone z krycia klaczy blisko spokrewnionymi ogierami (tj. ojcami, synami, braćmi, półbraćmi), za wyjątkiem hodowli rezerwatowej, j. ogiery, które uzyskały mniej niż połowę maksymalnej liczby punktów przy ocenie kłody, nóg przednich, tylnych, kopyt i ruchu, o dyskwalifkacji decyduje przyznanie mniej niż połowy punktów nawet za jeden z ww. elementów oceny Warunki wpisu do księgi głównej klaczy GKI Klacze, aby mogły być wpisane do klasy GKI, muszą spełnić następujące warunki: a. posiadać typ i inne charakterystyczne dla rasy koników polskich cechy przyjęte we wzorcu rasy, b. pochodzić po obojgu rodzicach uczestniczących w Programie hodowli zachowawczej koników polskich wpisanych do księgi głównej ogierów (GO) i księgi głównej klaczy (GKI lub GKII), c. dopuszczalne odcienie maści myszatej to jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty, bez odmian, d. wykazywać się zdrowiem, prawidłową budową i rozwojem, być zaźrebione lub urodzić jedno zarejestrowane źrebię, pierwsze pokrycie klaczy nie może mieć miejsca przed ukończeniem przez nią 30 miesiąca życia (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej), potomstwo klaczy krytych przed ukończeniem 30 miesięcy nie będzie miało prawa do wpisu do księgi głównej ogierów (GO) i księgi głównej klaczy - klasa I (GKI) (potwierdzone odpowiednim wpisem w paszporcie), za wyjątkiem hodowli rezerwatowej, 10

11 7.3.1.e. uzyskać w ocenie pokroju co najmniej 75 pkt. bonitacyjnych, w tym za typ 12 pkt., a w przypadku linii zagrożonych wyginięciem, które określa Komisja Księgi Stadnej, co najmniej 11 pkt. oraz w dniu oceny zaliczyć z wynikiem pozytywnym wstępną próbę użytkowości, zgodnie z załącznikiem nr 1 (za wyjątkiem klaczy z hodowli rezerwatowej), f. być poddawane ocenie wartości użytkowej (klacze muszą obligatoryjnie w ciągu 4 lat od daty wpisu do księgi głównej: klasa I (GKI) i klasa II (GKII) zaliczyć próbę użytkowości zaprzęgowej lub wierzchowej z wynikiem pozytywnym zgodnie z załącznikiem nr 1 z wyłączeniem klaczy utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej, g. obowiązkowe jest potwierdzenie pochodzenia badaniem markerów genetycznych (DNA) wykonanym na koszt hodowcy we wskazanym przez prowadzącego księgę laboratorium przed wpisem konia do księgi, prowadzący księgę może podjąć decyzję o dofnansowaniu kosztów badania Do klasy GKI nie mogą być wpisane klacze, u których stwierdzono: a. obustronną ślepotę, b. nieprawidłowy zgryz (tzw. karpiowaty lub szczupaczy w nasileniu powodującym całkowity brak kontaktu siekaczy górnych i dolnych), c. szpat kostny, d. zajęczaka oraz: e. klacze maści innej niż odcienie maści myszatej (jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty), f. klacze z odmianami, g. klacze urodzone w wyniku stanowienia klaczy, która w momencie pokrycia nie miała ukończonych 30 miesięcy (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej), h. klacze urodzone z krycia klaczy blisko spokrewnionymi ogierami tj. ojcami, synami, braćmi, półbraćmi (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej), 11

12 7.3.2.i. klacze, które uzyskały mniej niż połowę maksymalnej liczby punktów przy ocenie kłody, nóg przednich, tylnych, kopyt i ruchu, o dyskwalifkacji decyduje przyznanie mniej niż połowy punktów nawet za jeden z ww. elementów oceny Warunki wpisu do księgi głównej klaczy GKII Klacze aby mogły być wpisane do klasy GKII, muszą spełnić następujące warunki: a. pochodzić po ojcu uczestniczącym w Programie hodowli zachowawczej koników polskich wpisanym do księgi głównej ogierów (GO) i matce, której obydwoje rodzice wpisani są odpowiednio do księgi głównej klaczy (GKI lub GKII) i księgi głównej ogierów (GO), b. posiadać typ i inne charakterystyczne dla rasy koników polskich cechy przyjęte we wzorcu rasy, c. klacze wpisane do księgi głównej klasa II (GKII) mogą posiadać drobne odmiany na głowie (siwizna, kwiatek, gwiazdka) i kończynach (piętka, piętki), d. dopuszczalne odcienie maści myszatej to jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty, e. wykazywać się zdrowiem, prawidłową budową i rozwojem, f. być zaźrebione lub urodzić jedno zarejestrowane źrebię, pierwsze pokrycie klaczy nie może być dokonane przed ukończeniem przez nią 30 miesiąca życia (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej), potomstwo klaczy krytych przed ukończeniem 30 miesięcy nie będzie miało prawa do wpisu do sekcji głównej księgi klaczy klasa I (GKI) (potwierdzone odpowiednim wpisem w paszporcie), za wyjątkiem hodowli rezerwatowej, g. uzyskać w ocenie pokroju co najmniej 75 pkt. bonitacyjnych, w tym za typ 12 pkt., a w przypadku linii zagrożonych wyginięciem, które określa Komisja Księgi Stadnej, co najmniej 11 pkt. oraz w dniu oceny zaliczyć z wynikiem pozytywnym wstępną próbę użytkowości, zgodnie z załącznikiem nr 1 (za wyjątkiem klaczy z hodowli rezerwatowej), 12

13 7.4.1.h. być poddawane ocenie wartości użytkowej (klacze muszą obligatoryjnie w ciągu 4 lat od daty wpisu do księgi głównej: klasa I (GKI) i klasa II (GKII) zaliczyć próbę użytkowości zaprzęgowej lub wierzchowej z wynikiem pozytywnym zgodnie z załącznikiem nr 1 z wyłączeniem klaczy utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej, i. obowiązkowe jest potwierdzenie pochodzenia badaniem markerów genetycznych (DNA) wykonanym na koszt hodowcy we wskazanym przez prowadzącego księgę laboratorium przed wpisem konia do księgi. Prowadzący księgę może podjąć decyzję o dofnansowaniu kosztów badania Do klasy GKII nie mogą być wpisane klacze u których stwierdzono: a. obustronną ślepotę, b. nieprawidłowy zgryz (tzw. karpiowaty lub szczupaczy w nasileniu powodującym całkowity brak kontaktu siekaczy górnych i dolnych), c. szpat kostny, d. zajęczaka oraz: e. klacze maści innej niż odcienie maści myszatej (jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty), f. klacze, które uzyskały mniej niż połowę maksymalnej liczby punktów przy ocenie kłody, nóg przednich, tylnych, kopyt i ruchu, o dyskwalifkacji decyduje przyznanie mniej niż połowy punktów nawet za jeden z ww. elementów oceny, g. urodzone w wyniku stanowienia klaczy, która w momencie pokrycia nie miała ukończonych 30 miesięcy (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej), h. urodzone z krycia klaczy blisko spokrewnionymi ogierami tj. ojcami, synami, braćmi, półbraćmi (za wyjątkiem hodowli rezerwatowej). 13

14 7.5. Klasa podstawowa, księga główna źrebiąt GŹ warunki wpisu koni Dla koni (w tym źrebiąt) spełniających jedynie wymagania rodowodowe, o których mowa w zał. II cz. 1, rozdział I, pkt. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/1012 z dnia 8 czerwca 2016 r. zwane rozporządzeniem w sprawie hodowli zwierząt, prowadzi się osobną klasę w sekcji głównej księgi, zwaną księgą główną źrebiąt (GŹ). Konie z tej klasy są wpisywane pod swoimi matkami (z klas GKI lub GKII księgi głównej koni rasy konik polski), po spełnieniu następujących wymogów: a. pochodzą od rodziców wpisanych do księgi głównej koni rasy konik polski (GKI, GKII, GO) lub księgi dla tej rasy prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony w wykazie prowadzonym przez KE na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, b. są zidentyfkowane zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale V niniejszego programu hodowli Numer UELN (Uniwersalny Dożywotni Numer Konia) jest tożsamy z numerem wpisu do księgi pod matką Klacze i ogiery, które wcześniej zostały wpisane jako źrebięta pod swoimi matkami (w księdze GI lub GII) zgodnie z Programem hodowli obowiązującym do r. w wieku dorosłym kwalifkowane są do użycia w Programie hodowli zachowawczej koników polskich i wpisywane do odpowiedniej klasy księgi klaczy (GKI lub GKII) lub ogierów (GO), zgodnie ze swoimi cechami. Osobniki takie, uczestnicząc w Programie, służą do doskonalenia koni rasy konik polski Ogiery i klacze sprowadzone z zagranicy powinny: a. być przydatne do osiągnięcia celu hodowlanego, b. spełnić wymogi dotyczące warunków wpisu do Polskiej Księgi Koni Rasy Konik Polski. 14

15 VIII. TRYB I SPOSÓB WPISU DO KSIĄG STADNYCH 8.1. Wpisu ogierów i klaczy do ksiąg dokonuje się na pisemny wniosek właściciela, z deklaracją, iż właściciel akceptuje zasady tego programu Wniosek o wpis do księgi klaczy lub ogiera hodowli zagranicznej bądź o zgodę na dopuszczenie sztucznego unasienniania w rasie konik polski musi zostać złożony do Komisji Księgi Stadnej przed użyciem klaczy, ogiera lub nasienia w rozrodzie. Zgodę na dopuszczenie sztucznego unasienniania wydaje Komisja Księgi Stadnej Właściciel ogiera lub klaczy hodowli zagranicznej, wnioskujący o wpis do księgi ogierów bądź do księgi klaczy, jest zobowiązany przedstawić prowadzącemu księgę dokument identyfkacyjny wraz z aktualnym świadectwem zootechnicznym W przypadku braku informacji wymaganych przy wpisie do księgi ogierów lub do księgi klaczy, które powinny być zawarte w świadectwie zootechnicznym, prowadzący księgę ma prawo zażądać uzupełnienia dokumentacji Wpisu ogierów i klaczy do księgi głównej, a także kwalifkacji do Programu hodowli zachowawczej koników polskich, dokonuje specjalista posiadający upoważnienie wydane przez prowadzącego księgę Ogiery kwalifkuje do programu komisja powołana przez prowadzącego księgę Zdrowie ogiera i klaczy wpisywanych do księgi ocenia się na podstawie oględzin konia. W przypadku podejrzenia o schorzenie, dokonujący oceny konia powinien zażądać przedstawienia świadectwa zdrowia konia wystawionego przez lekarza weterynarii Badania markerów genetycznych DNA wykonywane są w laboratoriach wskazanych przez prowadzącego księgę. Prowadzący księgę może podjąć decyzję o dofnansowaniu kosztów takiego badania W celu potwierdzenia pochodzenia konia lub jego identyfkacji, prowadzący księgę może zażądać wykonania badań markerów genetycznych, na koszt właściciela, w laboratorium wskazanym przez prowadzącego księgę. W przypadku zgodności pochodzenia prowadzący księgę refunduje właścicielowi koszty badania. 15

16 8.10. W przypadku uzasadnionych podejrzeń, prowadzący księgę może nakazać powtórne zbadanie wszystkich koni zgłaszanych do wpisu, związanych z danym przypadkiem. Koszty badań ponosi właściciel konia, a w przypadku zgodności pochodzenia prowadzący księgę refunduje właścicielowi koszty badań Przed wpisaniem konia do księgi głównej ogierów (GO) lub klaczy (GKI i GKII) należy: a. sprawdzić tożsamość konia (identyfkacja) w celu potwierdzenia zgodności danych zawartych w dokumencie identyfkacyjnym, szczególnie do numeru wszczepionego transpondera, opisu maści, odmian i innych znaków szczególnych ze stanem faktycznym, b. sprawdzić prawidłowość rozwoju konia i stwierdzić brak objawów chorobowych oraz wad uniemożliwiających wpis do księgi głównej ogierów (GO) i klaczy (GKI, GKII). W przypadku wątpliwości właściciel konia jest zobowiązany przedstawić wynik badania, wykluczającego chorobę lub wadę, wykonanego przez lekarzy weterynarii wskazanych przez prowadzącego księgę, wykonać podstawowe pomiary konia (za wyjątkiem koni utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej), c. przeprowadzić ocenę typu, budowy, rozwoju i ruchu, d. w przypadku pokrytych klaczy sprawdzić prawidłowość danych zawartych w Świadectwie pokrycia/zaświadczeniu unasienniania klaczy, e. poddać konia wstępnej próbie użytkowości (za wyjątkiem koni utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej), f. przy kwalifkacji ogierów 3 letnich i starszych sprawdzić wynik polowej próby użytkowości wierzchowej lub zaprzęgowej (za wyjątkiem ogierów utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej), g. sprawdzić wynik badania markerów genetycznych DNA, potwierdzającego pochodzenie po obojgu rodzicach, h. nadać numer wpisu do księgi Dokumentacja hodowlana Dokumentację hodowlaną stanowią: 16

17 a. dokumenty związane z prowadzeniem ksiąg i uczestnictwem w Programie: kartoteka ogiera wpisanego do księgi głównej GO, która może być zapisana na informatycznym nośniku danych, kartoteka klaczy wpisanej do księgi głównej klaczy GKI lub GKII, która może być zapisana na informatycznym nośniku danych, zaświadczenie o wpisie ogiera do księgi głównej ogierów (GO) / świadectwo udziału ogiera w programie zachowawczym, jeśli jest wymagane. zaświadczenie o wpisie klaczy do księgi głównej klaczy (GKI lub GKII) / świadectwo udziału klaczy w programie zachowawczym, jeśli jest wymagane, dokument identyfkacyjny konia, świadectwo zootechniczne b. Dokumenty związane z rozrodem koni: świadectwo pokrycia/zaświadczenie unasienniania klaczy, zaświadczenie o przeniesieniu zarodka. świadectwo zootechniczne c. Dokumenty wydawane właścicielowi konia: świadectwo pokrycia/zaświadczenie unasienniania klaczy, zaświadczenie o przeniesieniu zarodka, dokument identyfkacyjny konia, zaświadczenie o wpisie ogiera do księgi głównej ogierów GO, zaświadczenie o wpisie klaczy do księgi głównej klaczy GKI lub GKII, świadectwo zootechniczne. 17

18 Księga prowadzona jest systemem kartotekowym. Kartoteka ogiera i klaczy uczestniczących w Programie hodowli zachowawczej zawiera co najmniej: numer wpisu do księgi głównej ogierów (GO) lub księgi głównej klaczy (GKI lub GKII) lub rasę, płeć, nazwę konia, datę urodzenia, maść zasadniczą, wymiary (z wyłączeniem koni utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej), rodowód (minimum trzy pokolenia), numer badania markerów genetycznych potwierdzającego pochodzenie (DNA), dane dotyczące hodowcy i właściciela, wyniki oceny wartości użytkowej Po dokonaniu wpisu do księgi głównej ogierów (GO) lub księgi głównej klaczy (GKI lub GKII)) należy założyć kartotekę i nadać numer księgi. Kartotekę po założeniu podpisuje upoważniony specjalista Kartoteki muszą być przechowywane w archiwum prowadzącego księgę wieczyście Grzbiety świadectw pokryć/zaświadczeń unasienniania muszą być przechowywane w archiwum prowadzącego księgę przez okres minimum 25 lat Numeracja ogierów i klaczy wpisanych do ksiąg, a uczestniczących w Programie jest odrębna dla ogierów i klaczy Księgi stadne mogą być wydawane drukiem lub w formie elektronicznej (Kkn) Dokument identyfkacyjny konia jest podstawowym dokumentem identyfkacyjnym stwierdzającym pochodzenie konia wydawanym przez prowadzącego księgę na podstawie Zgłoszenia koniowatego do rejestru z załączonym Świadectwem pokrycia/zaświadczeniem unasienniania klaczy Świadectwo pokrycia klaczy/zaświadczenie unasienniania klaczy źródłowy dokument hodowlany wypełnione zgodnie z obowiązującymi przepisami i zaleceniami prowadzącego księgę Zasady wydawania świadectw pokrycia /zaświadczeń unasienniania klaczy: a. druki świadectw pokrycia /zaświadczeń unasienniania klaczy wydawane są właścicielowi ogiera /nasienia przez prowadzącego księgę, 18

19 b. oryginał świadectwa pokrycia /zaświadczenia unasienniania klaczy wypełnia właściciel ogiera/dokonujący zabiegu sztucznego unasienniania bezpośrednio po kryciu/unasiennianiu klaczy i przekazuje właścicielowi klaczy odpowiednią część,w przypadku kolejnych pokryć klaczy, właściciel ogiera prowadzący punkt kopulacyjny uzupełnia daty kolejnych skoków na obydwu częściach świadectwa pokrycia klaczy, c. w przypadku ponownego zabiegu sztucznego unasienniania dokonujący zabiegu każdorazowo wypełnia nowy druk i przekazuje właścicielowi klaczy odpowiednią część, d. część świadectwa pokrycia /zaświadczenia unasienniania klaczy przeznaczona dla prowadzącego księgę musi być przekazana prowadzącemu księgę do dnia 15 stycznia roku następującego po sezonie krycia, e. w przypadku utraty/zagubienia oryginału świadectwa pokrycia /zaświadczenia unasienniania klaczy duplikat wydaje prowadzący księgę/dokonujący zabiegu sztucznego unasienniania. Może być wydany tylko jeden duplikat Prowadzący księgę wydaje hodowcy dokument identyfkacyjny, a po wpisaniu konia do księgi - Zaświadczenie o wpisie ogiera do księgi głównej ogierów (GO) lub Zaświadczenie o wpisie klaczy do księgi głównej klaczy (GKI lub GKII). Zaświadczenie o wpisie konia do księgi stadnej (GO, GKI lub GKII) jest ważne tylko wraz z dokumentem identyfkacyjnym. 19

20 W nadawaniu nazw konikom polskim przyjmuje się zasadę, że nadaje się źrebięciu nazwę zaczynającą się na tę samą literę (w miarę możliwości na tę samą sylabę) co nazwa matki. Zaleca się nadanie nazwy źrebięciu na tę samą literę co nazwa założycielki linii genealogicznej. Unikane będzie nadawanie koniom nazw już istniejących, za wyjątkiem nazw koników urodzonych co najmniej przed 20 latami. Nie należy też powtarzać nazw koników, które wyraźnie zasłużyły się w hodowli koników polskich (wybitnych ogierów i klaczy). Dopuszczalne jest, za zgodą Komisji Księgi Stadnej, nadawanie po nazwie źrebięcia, przydomka danej hodowli. Wnioski w tej sprawie należy składać do Komisji Księgi Stadnej. Lista aktualnie zatwierdzonych przydomków dostępna w biurze PZHK Przy stanowieniu klaczy poza granicami kraju należy przy opisie źrebięcia urodzonego w Polsce przedstawić Świadectwo pokrycia / zaświadczenie unasienniania klaczy, rodowód wraz ze skrótem księgi rasowej oraz dokument stwierdzający dopuszczenie ogiera do rozrodu w kraju, w którym klacz została pokryta, jeżeli w kraju tym prowadzi się księgę stadną koników polskich zgodną z Księgą Pochodzenia W przypadku zniszczenia lub zgubienia wydanych właścicielom dokumentów hodowlanych prowadzący księgę może na pisemny wniosek właściciela wydać duplikat. Zasady wydawania duplikatów Dokumentu identyfkacyjnego konia określone są w odrębnych przepisach, o których mowa w rozdziale 5 (System identyfkacji). Prowadzący księgę odnotowuje wydanie duplikatu w swojej bazie danych. 20

21 IX. ROZRÓD 9.1. W hodowli koników polskich mogą być stosowane następujące techniki rozrodu: Krycie naturalne stosowane powszechnie jako tzw. krycie z ręki lub krycie w tabunie Sztuczne unasiennianie nasieniem świeżym lub schłodzonym Ograniczenia w zakresie wykorzystania technik rozrodu w hodowli koników polskich na podstawie art. 21 ust. 2 rozporządzenia PE i Rady 2016/1012 są następujące: Sztuczne unasiennianie nasieniem mrożonym dopuszczalne tylko po uzyskaniu Zgody Komisji Księgi Stadnej Przenoszenie zarodków dopuszczalne tylko po uzyskaniu zgody Komisji Księgi Stadnej Ograniczenia w zakresie wykorzystania zwierząt hodowlanych czystorasowych i ich materiału biologicznego w hodowli koników polskich na podstawie art. 21 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/1012 są następujące: W kryciu naturalnym mogą być użyte ogiery wpisane do księgi głównej ogierów GO zgodnie z pkt W sztucznym unasiennianiu nasieniem świeżym lub schłodzonym może być użyte nasienie ogierów wpisanych do księgi głównej ogierów GO zgodnie z pkt W sztucznym unasiennianiu nasieniem mrożonym może być użyte nasienie ogierów wpisanych do księgi głównej ogierów GO zgodnie z pkt. 7.2 z zastrzeżeniem uprzedniej zgody Komisji Księgi Stadnej na dopuszczenie tej techniki W technikach rozrodu, o których mowa w pkt. 9.1., nie mogą być używane: Ogiery i klacze maści innej niż odcienie maści myszatej (jasnomyszaty, myszaty, ciemnomyszaty oraz bułanomyszaty) Ogiery i klacze (GKI) z odmianami. 21

22 9.6. Ogiery i klacze, które nie ukończyły 30 miesięcy, za wyjątkiem krycia naturalnego w hodowli rezerwatowej Ogiery blisko spokrewnione z krytymi klaczami (tj. ich ojcowie, synowie, bracia, półbracia), za wyjątkiem krycia naturalnego w hodowli rezerwatowej Materiał biologiczny wykorzystywany w sztucznym unasiennianiu oraz przenoszeniu zarodków jest pozyskiwany, produkowany, przetwarzany i przechowywany w centrum pozyskiwania lub przechowywania nasienia lub przez zespół pozyskiwania lub produkcji zarodków zatwierdzony do celów wewnątrzunijnego handlu materiałem biologicznym zgodnie z prawem UE dotyczącym zdrowia zwierząt. 22

23 X. ZASADY UCZESTNICTWA W PROGRAMIE HODOWLI ZACHOWAWCZEJ KONIKÓW POLSKICH KONI WPISANYCH DO KSIĘGI GŁÓWNEJ OGIERÓW (GO) I KLACZY (GKI I GKII) W programie mogą uczestniczyć tylko konie wpisane do sekcji głównej księgi, w odniesieniu do których przestrzegano zasad rozrodu, określonych w rozdziale IX Ogiery i klacze wpisane do księgi głównej ogierów (GO) i klaczy (klasa GKI i GKII), a uczestniczące w Programie hodowli zachowawczej koników polskich, mają utrwalać określony w nim wzorzec rasy oraz służyć do oceny efektywności jego działania Do uczestnictwa w Programie kwalifkuje się ogiery i klacze, pochodzące od przodków wpisanych do Polskiej Księgi Stadnej Koni Rasy Konik Polski lub odpowiedniej księgi dla tej rasy prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony w wykazie prowadzonym przez KE na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, które zostały zidentyfkowane zgodnie z zasadami kontroli pochodzenia obowiązującymi dla tej rasy koni oraz spełniają warunki określone we wzorcu rasy Ogiery i klacze sprowadzone z zagranicy, a urodzone w kraju, w którym nie ma odpowiedniej księgi dla rasy koników polskich, prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony w wykazie prowadzonym przez KE na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, mogą za zgodą Komisji Księgi Stadnej Koni Rasy Konik Polski uczestniczyć w Programie po spełnieniu następujących warunków: Być przydatne do osiągnięcia celu hodowlanego. 23

24 Pochodzić po obojgu rodzicach wpisanych do Polskiej Księgi Stadnej Koni Rasy Konik Polski lub jednym z rodziców wpisanych do Polskiej Księgi Stadnej Rasy Konik Polski, a drugim do odpowiedniej księgi dla tej rasy prowadzonej przez związek hodowców uznany na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2016/1012, lub podmiot zajmujący się hodowlą uwzględniony w wykazie prowadzonym przez KE na podstawie art. 34 ww. rozporządzenia, lub prowadzonej w państwie wymienionym w akcie wykonawczym, o którym mowa w art. 35 tego rozporządzenia, potwierdzone badaniami markerów genetycznych W Programie mogą uczestniczyć tylko ogiery kwalifkujące się do księgi głównej ogierów (GO) i klacze kwalifkujące się do księgi głównej klaczy (GKI) zgodnie z zasadami określonymi w pkt. 7.2 i 7.3 niniejszego Programu Posiadać dokument identyfkacyjny (paszport) z aktualnym świadectwem zootechnicznym wydany w kraju pochodzenia. 24

25 XI. METODY SŁUŻĄCE REALIZACJI CELÓW HODOWLANYCH W ZAKRESIE SELEKCJI I HODOWLI Specyfką Programu hodowli zachowawczej koników polskich są trzy odrębne systemy hodowli (systemy utrzymania), tzn.: Hodowla rezerwatowa (konie utrzymywane są przez cały rok w naturalnym środowisku leśnym lub łąkowo-leśnym, na dużych obszarach o cennych walorach przyrodniczych, w otoczeniu innych dziko żyjących zwierząt, w grupach haremowych tabunach, w warunkach zbliżonych do tych, w jakich bytowała leśna odmiana tarpana Equus caballus gmelini Ant. forma silvatca Vet.). Uznanie hodowli za rezerwatową, wraz z zatwierdzeniem programu hodowlanego danego ośrodka, potwierdza Komisja Księgi Stadnej Koni rasy konik polski Hodowla bezstajenna (konie utrzymywane są przez cały rok na dużych pastwiskach, gdzie w przypadku niekorzystnych warunków pogodowych mają za schronienie wiatę lub naturalne zadrzewienia) Hodowla stajenna (konie w okresie pastwiskowym przebywają na pastwiskach, a w okresie zimowym w stajni, korzystając w ciągu dnia z wybiegów). W tym systemie zaleca się ograniczenie chowu alkierzowego i stosowanie chowu wolnowybiegowego W każdym z ww. systemów utrzymania muszą być bezwzględnie przestrzegane podstawowe zasady dobrostanu koni W hodowli stajennej możliwe jest używanie materiału hodowlanego, pochodzącego zarówno z hodowli stajennej, jak i pozostałych systemów hodowli W hodowli rezerwatowej zaleca się używanie tylko materiału hodowlanego, pochodzącego z hodowli rezerwatowej. Wyjątkiem (po akceptacji przez Komisję Księgi Stadnej opracowanego dla danego ośrodka programu hodowlanego) może być materiał hodowlany pochodzący z pozostałych systemów hodowli, który wpłynie na zwiększenie różnorodności genetycznej populacji rezerwatowej. 25

26 11.5. Elementy programu hodowlanego mogą być wspólne dla hodowli rezerwatowej, bezstajennej i stajennej. W przypadku różnic w elementach programu hodowlanego dla trzech typów hodowli, zostaną one podane oddzielnie dla każdego typu hodowli Dla osiągnięcia celów hodowlanych wskazanych w pkt. 2 realizowane będą następujące elementy pracy hodowlanej wynikające z uczestnictwa ogierów i klaczy w Programie hodowli zachowawczej koników polskich : Ocena wartości użytkowej Wartość użytkową ocenia się na podstawie następujących elementów: a b c. ocena rodowodu pod kątem wartości użytkowej jego przodków, ocena typu, budowy i rozwoju konia, ocena temperamentu i charakteru dokonana w trakcie przeprowadzania wstępnej próby użytkowości, Ocena wartości rozpłodowej i jakości potomstwa uwzględniająca: a. daty pokryć, b. daty wyźrebień lub poronień, c. płeć urodzonych źrebiąt, d. liczbę urodzonych źrebiąt po ogierze, e. liczbę urodzonych źrebiąt od klaczy, f. jakość źrebiąt przy matkach (typ rasowy, budowa i rozwój, zdrowie, ruch), g. jakość młodzieży hodowlanej (typ, pokrój, ruch w stępie, ruch w kłusie, kondycja i pielęgnacja), h. liczbę potomstwa wpisanego do ksiąg rasy konik polski, i. ocena na podstawie wyników własnych konia i jego potomstwa, uzyskiwanych w próbach użytkowości określonych w Załączniku nr 1. Metodyka oceny wartości użytkowej Na ocenę typu, budowy i rozwoju konia składa się wynik 3 pomiarów (wysokość w kłębie, obwód klatki piersiowej, obwód nadpęcia przedniego), ich wzajemny stosunek oraz ocena pokroju i ruchu wyrażona w punktach bonitacyjnych. Pomiary biometryczne nie dotyczą koni utrzymywanych w systemie hodowli rezerwatowej. 26

27 Poszczególne cechy tj. typ, budowę i ruch ocenia się na skalach 5, 10 lub 15- punktowych zgodnie z poniższą tabelą: typ głowa i szyja kłoda kończyny przednie kończyny tylne kopyta do 15 pkt. do 5 pkt. do 15 pkt. do 10 pkt. do 10 pkt. do 10 pkt. ruch (stęp i kłus) do 20 pkt. (10+10) wrażenie ogólne do 15 pkt. Maksymalny łączny wynik wynosi 100 punktów bonitacyjnych. 27

28 Po ukończeniu 5. roku życia konie wpisane do księgi głównej ogierów (GO) i księgi głównej klaczy (GKI i GKII), a uczestniczące w Programie hodowli zachowawczej koników polskich muszą być poddane weryfkacji wymiarów oraz oceny bonitacyjnej (wg ww. zasad), których wyniki należy zamieścić w dokumentacji hodowlanej i bazie danych KKS w imieniu prowadzącego księgę powołuje komisję do przeprowadzenia próby użytkowości Przeprowadzane będą 3 rodzaje polowych prób użytkowości: a. próba wstępna, b. polowa próba zaprzęgowa lub c. polowa próba wierzchowa Obok wymienionych prób użytkowości: polowej próby zaprzęgowej i polowej próby wierzchowej dopuszcza się możliwość oceny wartości użytkowej koników polskich na podstawie przeprowadzonych prób alternatywnych wierzchowych i zaprzęgowych zatwierdzonych przez Komisję Księgi Stadnej Minimalne wymagania co do wartości użytkowej: a. wstępna próba użytkowości zaliczona na co najmniej 4 punkty (obowiązkowa dla ogierów i klaczy przed wpisaniem do klas GO, GKI i GKII księgi głównej), b. polowa próba użytkowości zaprzęgowej lub wierzchowej zaliczona na co najmniej 21 pkt., w tym co najmniej 3 pkt. w ocenie zachowania (obowiązkowa dla ogierów po ukończeniu 30 msc. oraz dla klaczy wpisywanych do księgi głównej GKI lub GKII) Zgodnie z Regulaminem prób antydopingowych (załącznik nr 4), w przypadku podejrzenia o stosowanie dopingu, można wyznaczyć danego konia lub konie do przeprowadzenia badań antydopingowych Zasady oceny wartości użytkowej na pokazach, wystawach i czempionatach określa Komisja Księgi Stadnej i zawarte są one w załączniku nr 1 do niniejszego Programu. 28

29 11.9. Systemy selekcji Dla koni biorących udział w Programie hodowli zachowawczej koników polskich prowadzone będą dwa odrębne systemy selekcji, tzn. dla hodowli rezerwatowej oraz wspólny dla hodowli stajennej i bezstajennej Hodowla rezerwatowa a. Ze względu na specyfkę hodowli rezerwatowej system selekcji w tej hodowli będzie ukierunkowany wyłącznie na utrzymanie i utrwalenie istniejących cech b. Koniki utrzymywane w systemie hodowli rezerwatowej nie podlegają próbom użytkowości System selekcji w hodowli rezerwatowej składa się z 2 elementów: a. selekcji naturalnej, mającej decydujące znaczenie, zachodzącej samorzutnie w warunkach rezerwatowych, zmierzającej do utrzymania: odporności na warunki atmosferyczne związane z chowem bezstajennym, zaradności w wyszukiwaniu paszy dostępnej w warunkach naturalnych i dobrego jej wykorzystania, płodności i zdolności do odchowywania potomstwa bez ingerencji człowieka, odporności na schorzenia i pasożyty, braku szczególnych wymagań co do pielęgnacji (zwłaszcza kopyt), odpowiedniego zachowania się socjalnego, umożliwiającego tabunowy tryb życia (tworzenie stabilnych tabunów przez dominujące ogiery, braku dzieciobójstwa przez ogiery stadne), b. umiarkowanej selekcji zootechnicznej zmierzającej do zachowania typu rasowego (maść myszata bez odmian, brak rażących wad pokroju) Hodowla stajenna i bezstajenna 29

30 w hodowli stajennej i bezstajennej stosowana będzie selekcja zootechniczna, indywidualna, dwuetapowa, metodą niezależnych poziomów brakowania: I. etap selekcji - na podstawie eksterieru i rozwoju fzycznego, II. etap selekcji - na podstawie wyników prób użytkowości oraz wyników użytkowości rozpłodowej System kojarzeń (uwzględniający zachowanie zmienności genetycznej, zapobieganie nadmiernemu wzrostowi inbredu oraz kompensację cech) Dla zachowania zmienności genetycznej należy dążyć do zrównoważonego kontynuowania i rozwoju istniejących 6 linii męskich ogierów: Liliput (1918), Wicek (?), Goraj (1935), Myszak (1937), Chochlik (1940) i Glejt I (1944) oraz 16 linii żeńskich klaczy: Liliputka I (1920), Tygryska (1928), Karolka (1933), Zaza (1933), Urszulka (1934), Popielica (1937), Tarpanka I (1937), Wola (1943), Białka (1944), Ponętna (1946), Misia II (1948), Dzina I, Tunguska (1949), Traszka (?), Bona (1954) i Geneza (1965) Okresowo, tzn. co kilka lat (5-7), prowadzone będą analizy mające na celu śledzenie rozwoju poszczególnych linii aby nie dopuścić do ich wygaśnięcia, jak również zrównoważonej ich reprezentacji. Na podstawie ww. analizy Komisja Księgi Stadnej określać będzie, które z linii zagrożone są wygaśnięciem Oprócz kontynuowania linii męskich i żeńskich zaleca się prowadzenie komputerowego obliczania potencjalnego inbredu dla różnych kombinacji kojarzeń, które będą uwzględniane w planach kojarzeń w poszczególnych ośrodkach hodowli zachowawczej. Ponadto, na podstawie komputerowej analizy rodowodów typowane będą osobniki szczególnie cenne dla utrzymania zmienności genetycznej tzn. posiadające w genomie udział genów pochodzących od możliwie jak największej liczby przodków lub przodków rzadko reprezentowanych W hodowli stajennej i bezstajennej nie dopuszcza się kojarzeń kazirodczych typu: ojciec x córka, syn x matka, pełne rodzeństwo i półrodzeństwo W hodowli rezerwatowej mają miejsce spontaniczne kojarzenia i tworzenie haremów. 30

31 XII. OCENY EFEKTYWNOŚCI DZIAŁANIA PROGRAMU Efektywność realizacji programu ocenia Komisja Księgi Stadnej powoływana i działająca zgodnie z regulaminem prowadzącego księgę Efektywność realizacji programu sprawdzana będzie m.in. poprzez: monitorowanie liczebności populacji, sprawdzanie prawidłowości prowadzenia dokumentacji hodowlanej, sprawdzanie prawidłowości oceny wartości użytkowej, cykliczne określanie stabilizacji pożądanych cech w tej rasie na podstawie prowadzonej oceny wartości użytkowej. 31

32 ZAŁĄCZNIK NR 1. METODYKA OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ 1. Ocena młodzieży hodowlanej 1.1. Ocena źrebiąt przy matkach obejmuje: typ, budowę i rozwój, zdrowie, ruch (łącznie 20 pkt., maks. po 5 pkt. za każdą cechę, skala co 0,5 pkt.) Ocena roczniaków i dwulatków obejmuje: typ, pokrój, ruch w stępie, ruch w kłusie, kondycję i pielęgnację (łącznie 50 pkt., maks. po 10 pkt. za każdą cechę, skala co 0,5 pkt.) na zorganizowanych przeglądach, typ, budowa i rozwój, zdrowie, ruch (łącznie 20 pkt., maks. po 5 pkt. za każdą cechę, z dokładnością do 0,5 pkt) na indywidualnym przeglądzie u hodowcy/ właściciela. 2. Ocena na pokazach, wystawach i czempionatach 2.1. Typ, pokrój, ruch w stępie, ruch w kłusie, przygotowanie do wystawy (łącznie 50 pkt., maks. po 10 pkt. za każdą cechę, skala co 0,5 pkt.). 3. Próby użytkowości 3.1. Próba wstępna Ogiery i klacze wpisane do księgi głównej klaczy (GKI i GKII) i sekcji głównej księgi ogierów (GO) przechodzą tę próbę jako obowiązkową podczas kwalifkowania ich do udziału w Programie hodowli zachowawczej koników polskich, po spełnieniu warunków określonych w Zasadach wpisu koni do Polskiej Księgi Stadnej Koni Rasy Konik Polski (pkt. 7) Polega ona na ocenie zachowania się konia podczas zakładania ogłowia z wędzidłem pojedynczo lub podwójnie łamanym, trzymania do oceny i prowadzenia w ręku n a trójkącie (o wielkości zgodnej z przyjętymi standardami) w stępie i kłusie. Zachowanie się konia oceniane jest, w zależności od wykonania czynności, w skali 5 punktowej: 5 pkt. - z łatwością, bezbłędnie, w sposób płynny 32

33 4 pkt. - z drobnymi zahamowaniami, w sposób mało płynny 3 pkt. - z trudnościami, po 1-3 nieudanych próbach 2 pkt. - z dużymi oporami, po więcej niż 3 nieudanych próbach, konieczna pomoc drugiej osoby 1 pkt. - niemożliwa do wykonania wskutek oporu lub niebezpiecznych reakcji konia Otrzymanie 1 lub 2 pkt. w próbie wstępnej wyklucza konia z udziału w dalszej ocenie. Próbę wstępną można powtórzyć jednokrotnie, po co najmniej jednomiesięcznym ponownym przygotowaniu konia Minimalne wymagania co do wartości użytkowej: a. wstępna próba użytkowości zaliczona na co najmniej 4 punkty W ocenie zachowania uwzględnia się następujące cechy: a. temperament - zespół cech psychicznych, w przeważającej części dziedzicznych, ujawniający się już od pierwszych dni życia źrebięcia i względnie trwały przez całe życie. Określany jako forma, styl zachowania, silnie uwarunkowany biologicznie. Posiada charakter ilościowy odpowiada na pytanie jak szybko, jak długo, jak intensywnie zwierzę reaguje. Na temperament mają wpływ takie czynniki jak temperatura otoczenia, proces starzenia się, kondycja organizmu czy stan zdrowia. Pożądane wymiary temperamentu: energiczność wrodzona łatwość i lekkość ruchu, chęć do ruchu naprzód, łatwość w przechodzeniu do wyższych chodów i utrzymaniu tempa, niepłochliwość pod uwagę brane są tylko reakcje wobec nieznanych przedmiotów oraz reakcje w niespodziewanych sytuacjach, ocenie podlega dynamika reakcji (bezruch vs ucieczka), jej nasilenie i czas 33

34 utrzymywania się, koń powinien rzadko się płoszyć, w przypadku spłoszenia reagować niezbyt intensywnie i szybko przełamywać strach, eksplorując nowe miejsca i podchodząc z zaciekawieniem do nieznanych przedmiotów b. wrażliwość wysoka wrażliwość zmysłów oraz zainteresowanie otoczeniem, szybka wyraźna reakcja na subtelne sygnały i pomoce, zarówno popędzające jak i wstrzymujące, adaptacyjność odporność na stres, duża szybkość uczenia się, zdolność do koncentracji i zapamiętywania, cierpliwość, bezproblemowe dostosowywanie się do zmiennych warunków (elastyczność zachowania), zdolność do odpoczynku i regeneracji po pracy (spokojne zachowanie w boksie, brak stereotypii). charakter zespół cech psychicznych, w przeważającej części nabytych, kształtujący się w największym stopniu na drodze interakcji ze środowiskiem poprzez procesy uczenia się. Rozwija się od pierwszych chwil życia na bazie wrodzonych zachowań instynktownych i cech temperamentu, jednak kluczową rolę odgrywa nabywane doświadczenie. Posiada charakter jakościowy i określany jest jako treść zachowania - odpowiada na pytanie w jaki sposób zwierzę zinterpretuje daną sytuację i na które zachowanie się zdecyduje. Nasilenie cech charakteru jest uzależnione od wcześniejszych doświadczeń, kontekstu społecznego i sytuacyjnego, może ulegać radykalnym zmianom w ciągu życia. Pożądane wymiary charakteru: podporządkowanie podporządkowanie wobec człowieka, brak tendencji do buntu, podporządkowanie podczas prowadzenia w ręku, obsługi i pracy. O braku podporządkowania można mówić tylko wtedy gdy koń ignoruje polecenie mimo, że rozumie je i jest w stanie je wykonać. 34

35 brak agresji brane są pod uwagę zachowania agresywne o różnym nasileniu wobec człowieka i innych koni, również pchanie się, tulenie uszu czy grożenie zadem, koń powinien być uważny i łagodny wobec ludzi, chęć kontaktu dążenie do kontaktu z człowiekiem, zainteresowanie i podchodzenie do człowieka, łatwość łapania, chęć przebywania w towarzystwie człowieka, samodzielność niezależność od innych koni i opiekuna, koń jest spokojny gdy zostaje sam, samodzielność w trudnych sytuacjach oraz aktywne strategie radzenia sobie, np. metodą prób i błędów (vs zależność socjalna oraz bierne strategie, np. wyuczona bezradność) Próba polowa Zasady ogólne przeprowadzania prób polowych a b c. polowe próby użytkowości (wierzchowe lub zaprzęgowe) dotyczą wszystkich ogierów 3 lub 4-letnich, które przeszły etap selekcji eksterierowej i są przeznaczone na reproduktory (zostały wpisane do księgi głównej ogierów - GO) i klaczy stadnych, które zostały wpisane do księgi głównej klaczy (klasy GKI i GKII) oraz zostały zakwalifkowane do udziału w Programie hodowli zachowawczej koników polskich, ogiery wpisane do księgi głównej ogierów (GO) przed zakwalifkowaniem do Programu hodowli zachowawczej muszą obligatoryjnie zaliczyć wstępną próbę użytkowości na co najmniej 4 pkt. Następnie aby mogły dalej uczestniczyć w Programie hodowli zachowawczej koników polskich w wieku 3 lub 4 lat muszą zaliczyć polową próbę użytkowości zaprzęgowej lub wierzchowej z wynikiem pozytywnym, klacze wpisane do księgi głównej klaczy (klasy GKI i GKII) przed zakwalifkowaniem do Programu hodowli zachowawczej muszą 35