DYLEMATY PRZYSZŁOŚCI POLSKICH OKRĘTÓW PODWODNYCH

Transkrypt

1 WALNE ZEBRANIE CZŁONKÓW STOWARZYSZENIA RADY BYDOWY OKRĘTÓW DYLEMATY PRZYSZŁOŚCI POLSKICH OKRĘTÓW PODWODNYCH kmdr rez. mgr Krzysztof MARCINIAK Konsultacja merytoryczna: wiceadm. w st. spocz. dr Henryk SOŁKIEWICZ AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ 17 kwietnia 2015r.

2 ZAGADNIENIA 1. Wprowadzenie 2. Geneza procesu pozyskiwania OP i rezultaty działań 3. Charakterystyka oferowanych okrętów 4. System napędu niezależny od powietrza atmosferycznego 5. Uzbrojenie 6. Podsumowanie 2

3 1. WPROWADZENIE OKRĘTY PODWODNE POD POLSKĄ BANDERĄ W LATACH Marynarka Wojenna to ciągłość, cierpliwość, tradycja wiceadmirał Jerzy Świrski 4xOP t. Kobben 2xOP t. Foxtrot ORP t. Orzeł 4x OP t. Whiskey 6xOP t. Malutka ORP Sęp 2x OP t. Wilk 3

4 1. WPROWADZENIE ZMIANA GENERACYJNA 207 Kobben ORP Sokół (294) 4 czerwca 2002r. ORP Sęp (295) 16 sierpnia 2003r. ORP Bielik (296) 8 września 2003r. ORP Kondor (297) 8 września 2003r. ORKA?? 4

5 2. GENEZA PROCESU POZYSKIWANIA OKRĘTÓW PODWODNYCH I REZULATY DZIAŁAŃ 5

6 1. WPROWADZENIE JAKI OOKRĘT PODOWDNY PLANOWALIŚMY POZYSKAĆ? ZADANIA WYMAGANIA 1. 3 x okręt podwodny nowego typu 2. Wyporność 1500/1900t; 3. Długość 60m; 4. Napęd AIP; 5. Kierowane pociski rakietowe, torpedy, miny; 1. Zwalczanie OP przeciwnika; 2. Zwalczanie ZOB, Zdes. i KON przeciwnika; 3. Kontrola morskich szlaków komunikacyjnych; 4. Rozpoznanie; 5. Wsparcie działań grup Sił Specjalnych; 6. Stawianie min; 6

7 2. GENEZA PROCESU POZYSKIWANIA OP 10 lat procedur i 17 lat do wprowadzenia 1. OP do służby w MW 4 stracone lata 3 lata WZTT na OPNT Wrzesień 2006r. Decyzja RU MON o pozyskaniu OPNT 2010 Pełna dokumentacja na OPNT Próba pozyskania U Propozycja leasingu okrętu t. 212A Kwiecień 2014 Dialog techniczny z oferentami. Marzec 2012 Koncepcja rozwoju MW do 2030r. Wrzesień 2014 Decyzja MON o pozyskaniu Orki. Program Operacyjny Marzec 2015 MON zwraca się do USA o zgodę na pozyskanie rakiet Tomahawk Styczeń 2015 Orka z rakietami cruise Listopad 2014 Orka + rakiety manewrujące 2017 WYBÓR OFERTY Program Operacyjny / /2024 Wprowadzenie 1. Orki do służby w MW RP 4 x OP Kobben ORP Orzeł 7

8 2. GENEZA PROCESU POZYSKIWANIA OP 10 lat procedur i 17 lat do wprowadzenia 1. OP do służby w MW 4 stracone lata 3 lata WZTT na OPNT Wrzesień 2006r. Decyzja RU MON o pozyskaniu OPNT 2010 Pełna dokumentacja na OPNT Próba pozyskania U Propozycja leasingu okrętu t. 212A Kwiecień 2014 Dialog techniczny z oferentami. Marzec 2012 Koncepcja rozwoju MW do 2030r. Wrzesień 2014 Decyzja MON o pozyskaniu Orki. Program Operacyjny Marzec 2015 MON zwraca się do USA o zgodę na pozyskanie rakiet Tomahawk Styczeń 2015 Orka z rakietami cruise Listopad 2014 Orka + rakiety manewrujące 2017 WYBÓR OFERTY Program Operacyjny / /2014 Wprowadzenie 1. Orki do służby w MW RP 4 x OP Kobben ORP Orzeł 8

9 2. GENEZA PROCESU POZYSKIWANIA OP 10 lat procedur i 17 lat do wprowadzenia 1. OP do służby w MW 4 stracone lata 3 lata WZTT na OPNT Wrzesień 2006r. Decyzja RU MON o pozyskaniu OPNT 2010 Pełna dokumentacja na OPNT Próba pozyskania U Propozycja leasingu okrętu t. 212A Kwiecień 2014 Dialog techniczny z oferentami. Marzec 2012 Koncepcja rozwoju MW do 2030r. Wrzesień 2014 Decyzja MON o pozyskaniu Orki. Program Operacyjny Marzec 2015 MON zwraca się do USA o zgodę na pozyskanie rakiet Tomahawk Styczeń 2015 Orka z rakietami cruise Listopad 2014 Orka + rakiety manewrujące 2017 WYBÓR OFERTY Program Operacyjny / /2014 Wprowadzenie 1. Orki do służby w MW RP 4 x OP Kobben ORP Orzeł 9

10 2. REZULTATY DZIAŁAŃ A Scorpène 2 3 S120/U 214 U 214 U 212A 2 3 Orka REALIA ORP Kondor ORP Bielik ORP Sęp 51 lat 55 lat 48 lat 52 lata 49 lat Orka 1 3 Orka PO /30 3 ZAŁOŻENI A ORP Sokół 48 lat OPNT 1 2 PO ORP Orzeł 30 lat Luka szkoleniowooperacyjna 5 LAT 10

11 2. REZULTATY DZIAŁAŃ A Scorpène 2 3 S120/U 214 U 214 U 212A 2 3 Orka REALIA ORP Kondor ORP Bielik ORP Sęp 51 lat 55 lat 48 lat 52 lata 49 lat Orka 1 3 Orka PO /30 3 ZAŁOŻENI A ORP Sokół 48 lat OPNT 1 2 PO ORP Orzeł 30 lat Luka szkoleniowooperacyjna 5 LAT 11

12 3. CHARAKTERYSTYKA OFEROWANYCH OKRĘTÓW 12

13 3. OFERENCI 5 STOCZNI 6 OKRĘTÓW 13

14 3. Okręt podwodny typu 212A Użytkownicy: Niemcy (6), Włochy (4). Ogółem: 10 jednostek Wyporność (t): 1550/1950 (zapas pływalności 400t 20,5%!!) Długość, szerokość (m): 57/6,9 Załoga: 28 Warianty uzbrojenia: WT: 6x533mm (12 torped lub 24miny) KPR: UGM 84 Sub Harpoon/SubSM, IDAS RM: Tomahawk TLAM E Block IV Cechy ogólne okrętu/oferty: Konstrukcja opracowana na Bałtyk; Kadłub ze stali amagnetycznej; Jeden silnik diesla; Dostępność ośrodka szkoleniowego dla OP; 14 Możliwość leasingu okrętu używanego;

15 3. Okręt podwodny typu 214 (209PN/218SG) Użytkownicy: Portugalia (2), Korea Płd. (5/4), Turcja (0/6), Grecja (4), Singapur (0/2) Ogółem: 11/12 jednostek Wyporność (t): 1690/1980 (zapas pływalności 290t 14,6%) Cechy ogólne okrętu/oferty: Długość, szerokość (m): 68/6,3 Łączy zalety OP typu 209 i 212A; Załoga: Warianty uzbrojenia: WT: 8x533mm (16 torped lub 24miny) W służbie 3 flot NATO KPR: 4xUGM 84 Sub Harpoon/SubSM, Bliskość ośrodka szkoleniowego dla tego typu OP IDAS RM: Tomahawk TLAM E Block IV Szeroka dostępność zaplecza logistycznego w Europie 15

16 3. Okręt podwodny typu A26 Użytkownicy: Szwecja (0/2) Wyporność (t): 1800/2000 (zapas pływalności 200t 10%) Długość, szerokość (m): 62/6,75 Załoga: Warianty uzbrojenia: WT: 4x533mm (15 torped lub min) 1x1,6 Multimission Portal KPR: SubSM? PM: Tomahawk TLAM E Block IV? Cechy ogólne okrętu/oferty: Konstrukcja opracowana na Bałtyk; Szerokie zastosowanie technologii stealth; Bliskość ośrodka szkoleniowego dla tego typu OP; Zaplecze logistyczne; 16

17 3. Okręt podwodny typu SCORPÈNE 2000 Użytkownicy: Malezja (2), Chile (2), Indie (1/5), Brazylia (0/4) Ogółem: 5/9 jednostek (wszystkie bez AIP) Wyporność (t): 1940/2100 (zapas pływalności 160t 7,6%) Długość, szerokość (m): 78,5/6,2 Załoga: 31 Warianty uzbrojenia: WT: 6x533mm (18 torped lub 30 min) KPR: SM39 Exocet Block 2 A3SM Mica PM: Missile de Croisière Naval (MdCN) Cechy ogólne okrętu/oferty: Wykorzystanie systemów i technologii z AOP; Kompleksowość oferty uzbrojenia; Brak ośrodka szkoleniowego dla tego typu OP Prototyp dla Polski 17

18 3. Okręt podwodny typu CHANG BOGO Użytkownicy: Korea Płd. (9), Indonezja (0/3), Ogółem: 9/3 jednostki (wszystkie bez AIP) Wyporność (t): 1660/1800 (zapas pływalności 160t 7.7%) Długość, szerokość (m): 67/6,5 Załoga: 32 Warianty uzbrojenia: WT: 8x533mm (14 torped lub 28 min) KPR: 4xUGM 84 Sub Harpoon PM: Hyunmoo IIIC (Chonzyong) Cechy ogólne okrętu/oferty: Bazuje na udanej konstrukcji projektu U209; Konieczność tworzenia ośrodka szkoleniowego; Brak zaplecza logistycznego w Europie; 18

19 3. Okręt podwodny typu S80 Użytkownicy: Hiszpania (0/4) Wyporność (t): 2200/2500 (zapas pływalności 300t 12%) Długość, szerokość (m): 80/7,3 Załoga: 32 Warianty uzbrojenia: WT: 6x533mm (18 torped lub 36 min) KPR: 4xUGM 84 Sub Harpoon PM: 2xTomahawk TLAM E Block IV Cechy ogólne okrętu/oferty: Jednostka o cechach okrętu oceanicznego; Duży zapas pływalności; Problemy techniczne oferowanych jednostek; 19

20 3. PODSTAWOWE DTT OFEROWANYCH OKRĘTÓW L.p. Typ okrętu Stocznia 1. U212A HDW -Niemcy 2. U214 HDW -Niemcy 3. Scorpène 2000 (MESMA) DCNS-Francja 4. A26 Saab Kockums- Szwecja Chang Bogo DSME - Korea Płd. Wyporność (t) Wymiary (m) 1550/ /6,9 1690/ /6,3 1940/ ,5/6,2 1800/ /6, / /6,5 S80 Navantia Hiszpania 2200/ /7,3 Zanurzenie (m) Zasięg naw.(mm) Vmax. podw /8w. 20w /6w. 20,5w Autonomiczność/ w zanurzeniu (doby) 70/<20 50/< /8w. 19,5w. 45/> /.. 20w. 40/< /10w. 21,5w. 50/< /.. 19w. 50/<15 Uzbrojenie WT: 6x533mm (12 torped lub 24miny) KPR: UGM 84 Sub Harpoon/SubSM IDAS RM: Tomahawk TLAM E Block IV WT: 8x533mm (16 torped lub miny) KPR: UGM 84 Sub Harpoon/NSM IDAS RM: Tomahawk TLAM E Block IV WT: 6x533mm (18 torped lub 30 min) KPR: SM39 Exocet Block 2 RM: Missile de Croisière Naval WT: 4x533mm (15 torped lub miny) 1x1,6 Multimission Portal KPR: SubSM RM: Tomahawk TLAM e lock IV WT: 8x533 WT (14 torped lub 28 min) KPR: UGM 84 Sub Harpoon; RM: Chonzyong WT: 6x533 WT (18 torped lub36 min) KPR: UGM 84 Sub Harpoon RM: Tomahawk TLAM E Block IV 20

21 4. SYSTEM NAPĘDU NIEZALEŻNY OD POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO (Air Independent Propultion AIP) 21

22 4. ZASADA DZIAŁANIA SYSTEMU AIP SYSTEM NAPĘDU NIEZALEŻNY OD POWIETRZA (Air Independent Propultion) Przetwarzanie energii mechanicznej na elektryczną System Stirling a MESMA (autonomiczny moduł energetyczny dla OP) Reakcja elektrochemiczna (ogniwa paliwowe) PEMFC (ogniwo paliwowe z polimerową membraną elektrolityczną) SOFC (ogniwo paliwowe z zestalonym elektrolitem tlenkowym) RMFC (ogniwo paliwowe zasilane reformatem metanolu) 22

23 4. SYSTEM Stirling Moc modułu: 70 kw Sprawność: 40% Zastosowanie na OP: 12/6 23

24 4. AUTONAOMICZNY MODUŁ ENERGETYCZNY (MESMA - Module d Energie Sous-Marine Autonome) 78,5 m Moc modułu: 320 kw Sprawność: 20% Zastosowanie na OP: 1 24

25 4. OGNIWA PALIWOWE Z POLIMEROWĄ MEMBRANĄ ELETROLITYCZNĄ (PEMFC -Polymer Electrolyte Membrane Full Cel) Moc modułu: 34 kw 120 kw Sprawność: 60% Zastosowanie na OP: 23/12 25

26 4. OGNIWA PALIWOWE ZE STAŁYM RDZENIEM TLENKOWYM (SOFC - Solid Oxide Fuel Cell) Moc modułu:. Sprawność: 40-60% Zastosowanie na OP: 0 Długość modułu: 10-12m!! Zasilanie wodorem: Proces reformingu auto-termicznego oleju napędowego (Auto-thermal Diesel-Fuel Reformer) 26

27 4. OGNIWA PALIWOWE ZASILANE REFORMATEM METANOLU (RMFC - Reformed Methanol Full Cell) Moc modułu: 320 kw Sprawność: 90% Zastosowanie na OP: 4/2? Zasilanie wodorem: Proces reformingu metanolu. 27

28 4. PARAMETRY AIP - PORÓWNANIE L.p. Nazwa systemu (stocznia) 1. Stirling Zastosowanie Typ OP (ilość) Gotland (3) Södermanland (2) Sōryū (5/6) Archer (2) AIP Zasięg 2 tyg./5w. 2. MESMA Hamza (1/0) 536Mm/4w. 3. PEMFC 4. SOFC ATDFR 5. RMFC U212A (10) U214 (11/12) U209 (1) Dolphin (2) Chang Bogo (?) Scorpène 2000 (0) S80 (4) P75 Scorpène (2?) 500Mm/6w. 800Mm/6w. Ogólna zasada działania Uzyskanie energii mechanicznej poprzez sprężanie i rozprężanie helu i jej przetworzenie w energię elektryczną Spalanie diesla/etanolu i wytwarzanie pary wodnej do napędu turbiny i alternatora prądu stałego Uzyskiwanie energii elektrycznej w wyniku syntezy tlenu i wodoru Pozyskiwanie wodoru w procesie spalania diesla, a następnie wytwarzanie energii elektrycznej w wyniku jego syntezy z tlenem Uzyskiwanie energii elektrycznej w wyniku reakcji elektrochemicznej reformatu metanolu (wodoru) i tlenu Autonomicznoś ć Sprawność <18dni 40% <21 dni 25% <20 dni 60% >21 dni 45-60% >21 dni 90% jw.. UWAGI Cichy Konieczność schładzania i usuwania spalin (bez dodatkowego kompresora) Niska moc Tani w eksploatacji Bardzo głośny Konieczność schładzania i wyrzucania spalin za burtę Tani w eksploatacji Bardzo cichy Łatwy w obsłudze Temperatura pracy 80 C Konieczność wymiany membran U32 w ciągu 18 dni zanurzenia z Europy w rejon Florydy (kwiecień 2013r.) Temperatura pracy C Potrzeba instalacji licznych systemów wspomagających Podatny na uszkodzenia Duża żywotność i autonomiczność PEMFC (Polymer Electrolyte Membrane Full Cel) ogniwo paliwowe z polimerową membraną elektrolityczną; MESMA (Module d Energie Sous-Marine Autonome) autonomiczny moduł energetyczny dla OP; SOFC (Solid Oxide Fuel Cell) - ogniwo paliwowe ze stałym rdzeniem tlenkowym; ATDFR (Auto-thermal Diesel-Fuel Reformer) reformator auto-termiczny oleju napędowego; RMFC (Reformed Methanol Full Cell) ogniwo paliwowe zasilane reformatem metanolu; 28

29 5. UZBROJENIE 29

30 5. PARAMETRY UZBROJENIA L.p. NAZWA Zasięg (km) 1. SM39 Exocet Block 2 (Francja) Wymiary (m) dł./śr. Masa rakiety/głowicy Kierowane Pociski Rakietowe (KPR) Prędkość (km/h) 70 6,69/0,35 660/ Uwagi 2. UGM 84 Sub Harpoon Block 2 (USA) 3. SubSM (Norwegia) ,60/0,34 691/ KPR opracowywany w oparciu o wersję lądową (NSM) oraz lotniczą (JSM) Planowane wejście do służby ok. 2022r. wraz z nowymi OP dla marynarki Norwegii OPL okrętu 2. IDAS (Niemcy) 20 2,8/0,18 138/20 <1Ma 4 szt. w zasobniku wystrzeliwane z WT 2. A3SM Mica Mistral SAM (Francja) 1. DM 2A4 (Niemcy) Torpedy../12../.. <3Ma <2,5Ma 50 6,6/0, / Wystrzeliwana z WT z kapsuły SM39Exocet Wystrzeliwana w poł. naw. z kontenera 2. Black Shark (Włochy) 50 6,3/0, / Mark 48 (USA) 50 5,79/0, / Tp 62 (Torpedo 2000) (Szwecja) 40 5,99/0, / F21 (Francja) 50 5,97/0, /.. 93

31 1. WPROWADZENIE WIADOMOŚCI Z NIEOMAL OSTATNIEJ CHWILI Marzec 2015r. Wysłaliśmy zapytanie do USA o możliwość zakupu dla OP rakiet manewrujących Tomahawak Styczeń 2015r. Pozyskamy Orki wraz z rakietami manewrującymi Listopad 2014r. Pozyskamy rakiety manewrujące na Orkę 31

32 L.p. NAZWA Zasięg (km) Tomahawk Land Attack Missile Block IV (TLAM E) (USA) Missile de Croisière Naval (MdCN) (Francja) 3. Hyunmoo IIIC (Chonzyong) 4. (Korea Płd.) Popeye Turbo SLCM (Izrael) Wymiary (m) Głowica (kg) ,25 x 0, kg System naprowadzania INS/GPS- NAVSTAR/TERCOM/ DSMAC ,5 x 0,5 250 IMU/GPS/IR ,15 x 0, ,25 x 0, INS - Inertial navigation system, bezwładnościowy system nawigacyjny; INS/GPS-NAVSTAR /TERCOM GPS-NAVSTAR - Global Positioning System NAVigation Signal Timing and Ranging; Prędkość (km/h) INS/IR/Camera.. Uwagi zdolność do zwalczania celów ruchomych; możliwość przeprogramowania zadania w trakcie lotu rakiety na jeden z 15 zaprogramowanych wcześniej celów możliwość przeprogramowania zadania w trakcie lotu pocisku 2018r. planowane wprowadzenie do służby na francuskich OP Barracuda mało podatna na zakłócenia Zmodernizowana wersja SLCM Chong Ryong o zasięgu 1000km (Hyunmoo IIIB) rakieta przewidziana do odpalania VLS z pokładu okrętów typu KSS III Rakieta przystosowana do przenoszenia ładunku jądrowego o sile 200kt; 4 szt. na uzbrojeniu OP t. Delfin; TERCOM - Terrain Contour Matching, system naprowadzania rakiety oparty o zaprogramowane trójwspółrzędne zobrazowanie terenu z możliwością korekty parametrów lotu rakiety w jego fazie marszowej; DSMAC - Digital Scene-Mapping Area Correlator, system zintegrowany z TERCOM naprowadzający rakietę na cel w terminalnej fazie ataku; IR Infra Read, system naprowadzania w podczerwieni; 5. PARAMETRY RAKIET MANEWRUJĄCYCH 32

33 5. ODSTRASZANIE KOSZTY SYSTEMU MdCN 2,5 MLN EURO (2013r.) + cena kapsuły Tomahawk Block IV 1,6 MLN USD (2014r.) + cena kapsuły 33

34 5. ODSTRASZANIE ROZPOZNANIE, ANALIZA, PLANOWANIE,TARGETING SYSTEM ROZPZONANIA SATELITARNEGO GPS SYSTEM DOWODZENIA I ŁĄCZNOŚCI TERCOM - system naprowadzania rakiety w oparciu o trójwspółrzędne zobrazowanie terenu; DSMAC - system zintegrowany z TERCOM naprowadzający precyzyjnie rakietę na cel w fazie ataku; MAPY RZEŹBY TERENU BAZA CELÓW 34

35 5. KOSZTY SYSTEMU ANALIZA, PLANOWANIE, TARGETING Ośrodek Wsparcia Misji Rakiet Manewrujących (Cruise Missile Support Activities - CMSA) HQ U.S. Pacific Command HQ U.S. Atlantic Command HQ Royal Navy Command Centrum Planowania Misji na Teatrze (Theater Mission Planning Center - TMPC) 1. Cyfrowe zobrazowanie danych 2. Planowanie misji TLAM 3. Przesyłanie danych do rakiety i SD 4. Naprowadzanie precyzyjne rakiety SAT GEO HUMAN C³ 35

36 6. PODSUMOWANIE 36

37 6. WNIOSKI 1. Skala opóźnienia w realizacji projektu Orka pozwala realnie ocenić termin wejścia do służby pierwszego OP na lata ; 2. Wybór oferty zaplanowany na 2017 rok potwierdza powyższy termin oraz implikuje pięcioletnią przerwę w funkcjonowaniu dywizjonu OP, po wycofaniu ze służby czterech OP typu Kobben; 3. Istnieje pilna konieczność wypożyczenia (leasingu) dwóch okrętów podwodnych na okres 5-6 lat w celu utrzymania nawyków i kondycji załóg wycofywanych Kobbenów (ok. 100 podwodniaków z niszowymi specjalnościami okrętowymi); 4. Rozpatrywane OP reprezentują najnowsze rozwiązania w dziedzinie budowy tego typu jednostek na świecie, choć oferentów cechuje różnorodny stopień doświadczenia w ich budowie oraz wykorzystania systemu AIP; 5. Zastosowanie systemu AIP gwarantuje autonomię okrętu powyżej 14 dób, co w warunkach przestrzennych Bałtyku należy uznać za wystarczające; 6. Rakiety manewrujące mają stać się elementem morskiego odstraszania konwencjonalnego, a pełne wykorzystanie ich możliwości taktycznych determinowane jest posiadaniem przez SZ RP dostępu do satelitarnego systemu rozpoznania, ośrodka analiz danych, planowania misji rakiety i wskazywania celu ataku; 7. Pozyskanie systemu rakiet manewrujących opóźnia i podraża realizację projektu Orka, co może stanowić przesłankę do jego zaniechania; 37

38 6. REKOMENDACJE 1. Orka powinna być wybrana głównie według kryteriów operacyjno-taktycznych (elementów taktyczno-technicznych, możliwości i właściwości taktycznych, realizacji zadań podstawowych, możliwości serwisowania uzbrojenia, dostępności do części zamiennych i remontu w stoczni polskiej) adekwatnych do warunków przestrzennych i hydrologicznych Morza Bałtyckiego; 2. Spowodować przyspieszenie terminu pozyskania Orki, poprzez doprowadzenie do rozstrzygnięcia przetargu w 2015r., przy równoległym prowadzeniu uzgodnień GtoG dotyczących zakupu systemu rakiet manewrujących; 3. Niezwłocznie rozpocząć procedury pozyskania (leasingu) 2 okrętów zastępczych w miejsce wycofywanych jednostek typu 207 Kobben; 4. Biorąc pod uwagę parametry analizowanych OP, dotychczasowe doświadczenia oferenta w budowie jednostek wyposażonych w AIP, dostępność do zaplecza logistycznego i szkoleniowego, okrętami najbardziej odpowiadającymi oczekiwaniom MW są kolejno konstrukcje niemieckie (212A, 214), szwedzka (A26), francuska (Scorpène 2000), hiszpańska (S80) oraz koreańska (Chang Bogo); 38

39 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 39