Kwietnica okaza³a Protaetia speciosissima (Scopoli, 1786) (Coleoptera: Scarabaeidae) chroniony gatunek saproksyliczny drzewostanów dêbowych w Polsce

Transkrypt

1 DOI: /frp ORYGINALNA PRACA NAUKOWA Leœne Prace Badawcze (Forest Research Papers), Wrzesieñ (September) 214, Vol. 75 (3): Kwietnica okaza³a Protaetia speciosissima (Scopoli, 1786) (Coleoptera: Scarabaeidae) chroniony gatunek saproksyliczny drzewostanów dêbowych w Polsce Flower chafer Protaetia speciosissima (Scopoli, 1786) (Coleoptera: Scarabaeidae) protected saproxylic species of oak stands in Poland Rados³aw Plewa*, Jacek Hilszczañski, Tomasz Jaworski, Grzegorz Tarwacki Instytut Badawczy Leœnictwa, Zak³ad Ochrony Lasu, Sêkocin Stary, ul. Braci Leœnej 3, 5 9 Raszyn * Tel ; r.plewa@ibles.waw.pl Abstract: The paper presents the results of our studies on the preferences of the flower chafer, Protaetia speciosissima (Scopoli, 1786). The studies were carried out in in the Forest Districts of Hajnówka, Krotoszyn, ochów, Piñczów, and Pu³awy, located in various regions of Poland. Barrier traps consisting of a Moericke's trap and a Malaise's trap combined with a barrier of fine net were used to collect beetles. Traps were installed at two heights in over 1 years old oak stands, with the upper level in the canopy layer (mean height of 2.5 m) and the lower level adjacent to the tree trunk (mean height of 4,5 m). During two-year study, we collected a total of 328 specimens of P. speciosissima, 299 from the upper- and 29 from the lower forest layer. Thus, we confirmed strong preferences of the adult of P. speciosissima for the canopy layer in oak stands. Furthermore, our observations on phenology indicate that the second half of June and all of July are the months with the highest population density of P. speciosissima. This paper also proposes modes of action for conservation of the species. Key words: saproxylic beetles, oak stand, forest strata, yellow pan traps, vertical distribution 1. Wstêp W przeprowadzonej w ostatnim czasie rewizji rodzaju Scarabaeus rozstrzygniêto, e aktualnie obowi¹zuj¹c¹ nazw¹ kwietnicy okaza³ej jest Protaetia speciosissima (Scopoli, 1786), natomiast dotychczas funkcjonuj¹ca nazwa Protaetia aeruginosa (Drury, 177) jest jej m³odszym synonimem (Krell et al. 212). W Polsce P. speciosissima (ryc. 1) objêta jest ochron¹ gatunkow¹ (Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 12 paÿdziernika 211). W Polskiej Czerwonej Liœcie Zwierz¹t Gin¹cych i Zagro onych wymieniona jest jako gatunek nara ony na wyginiêcie (VU) (Paw³owski et al. 22). Z kolei w europejskiej czerwonej liœcie chrz¹szczy saproksylicznych (Nieto, Alexander 21) kwietnica okaza³a posiada status gatunku zagro- onego wyginiêciem w bliskiej przysz³oœci (NT). P. speciosissima nale y do gatunków saproksylobiontycznych, tj. obligatoryjnie zwi¹zanych z drewnem martwych drzew (Speight 1989). Larwy rozwijaj¹ siê w dziuplach drzew liœciastych, g³ównie dêbów Quercus spp., choæ gatunek spotykany bywa tak e na lipach Tilia spp., bukach Fagus spp., topolach Populus spp., wierzbach Salix spp., wi¹zach Ulmus spp., a nawet na czereœni Prunus avium L. (Tauzin 25). Opis stadiów rozwojowych kwietnicy zamieszczaj¹ Medvedev (1964) i Tauzin (25). Preferencje kwietnicy okaza³ej odnoœnie cech œrodowiska nie by³y dot¹d szczegó³owo badane. Przyjmuje siê, e gatunek znajduje odpowiednie warunki do rozwoju na drzewach maj¹cych oko³o 2 lat (Gutowski et al. 24). Rozwój larw odbywa siê w murszej¹cym drewnie w obrêbie próchnowisk po³o onych w górnych partiach pni oraz w konarach drzew. Niekiedy larwy Praca zosta³a z³o ona r. i po recenzjach przyjêta r. 214, Instytut Badawczy Leœnictwa

2 226 R. Plewa et al. / Leœne Prace Badawcze, 214, Vol. 75 (3): Rycina 1. Kwietnica okaza³a Protaetia speciosissima (Scop.) (fot. G. Tarwacki) Figure 1. Adult of Protaetia speciosissima (Scop.) (photo by G. Tarwacki) kwietnicy okaza³ej wystêpuj¹ allopatrycznie z larwami innych kruszczyc (Cetoniinae), a tak e z pachnic¹ Osmoderma barnabita (Motsch.), unikaj¹c jednak próchnowisk w dolnej czêœci pni (Burakowski et al. 1983; Byk, Cieœlak 211). Niewiele natomiast wiadomo na temat biologii i ekologii postaci doros³ych. Najczêœciej spotyka siê pojedynczo osobniki od ywiaj¹ce siê sokiem wyciekaj¹cym z pni drzew i owoców (np. gruszy i jab³oni), a sporadycznie korzystaj¹ce tak e z py³ku kwiatów b¹dÿ kwiatostanów drzew (Paw³owski 1961; Stebnicka 1978; Œliwiñski, Kowalczyk 1995; Byk, Cieœlak 211). Obecnoœæ gatunku w œrodowisku mo na tak e stwierdziæ na podstawie odnalezionych martwych osobników lub ich szcz¹tków w s¹siedztwie drzew, w których prawdopodobnie nastêpowa³ rozwój (Marczak et al. 21; Plewa 211: niepublikowane; Marczak et al. 212). Postacie doros³e kwietnicy okaza³ej s¹ dobrymi i aktywnymi lotnikami potrafi¹ penetrowaæ ró ne warstwy drzewostanu, np. w poszukiwaniu pokarmu lub dogodnych miejsc rozwoju. Celem niniejszej pracy by³o okreœlenie preferencji gatunku w pionowej strukturze drzewostanu, a tak e uzupe³nienie informacji o jego fenologii. i dolnej obejmuj¹cej warstwê pni. Powierzchnie badawcze zlokalizowano na terenie piêciu nadleœnictw: Hajnówka (52 42'31"N, 23 37'55"E; UTM: FD74), Krotoszyn (51 39'18"N, 17 3'1"E; XT72), ochów (52 21'25"N, 22 5'56"E; ED7), Piñczów (5 28'12"N, 2 35'5"E; DA79) i Pu³awy (51 22'33"N, 21 55'59"E; EB69). Drzewostany charakteryzowa³y siê zwarciem przerywanym i umiarkowanym. W ka dym z nich gatunkiem dominuj¹cym by³ d¹b szypu³kowy Quercus robur L. w wieku od 115 do 169 lat. Do od³owu chrz¹szczy saproksylicznych wykorzystano pu³apki samo³owne w³asnej konstrukcji. W pierwszym roku badañ opracowano pu³apkê sk³adaj¹c¹ siê z czarnego daszka wykonanego z p³yty komorowej (pe³ni¹cego funkcjê pu³apki Malaise a), dwóch skrzy owanych barier oraz ó³tej miski (pu³apka Moericke go) (ryc. 2a). Z uwagi na podatnoœæ pu³apki na zniszczenie pod wp³ywem silnego wiatru, w 21 roku konstrukcjê zmodyfikowano poprzez zast¹pienie daszka pó³przezroczyst¹ siatk¹ (ryc. 2b). W pu³apkach obu typów górn¹ ich czêœæ zaopatrzono w pojemnik do od³owu owadów. Zarówno pojemniki, jak i ó³te miski wype³niano roztworem glikolu etylenowego z wod¹ w stosunku 1:1 z dodatkiem detergentu zmniejszaj¹cego napiêcie powierzchniowe cieczy, w celu uniemo liwienia ucieczki od³owionym owadom. Pu³apki w górnej warstwie drzewostanu zainstalowano w koronach drzew na œredniej wysokoœci 2,5 m. Pu³apki w warstwie dolnej zainstalowano na ni ej po³o- onych ga³êziach w s¹siedztwie pni na œredniej wysokoœci 4,5 m. ¹cznie zainstalowano 6 pu³apek sa- a b 2. Materia³ i metody badañ Dane dotycz¹ce preferencji œrodowiskowych P. speciosissima zebrano w latach w trakcie badañ maj¹cych na celu poznanie zgrupowañ chrz¹szczy saproksylicznych zasiedlaj¹cych dêbowe drzewostany gospodarcze i ich preferencji wzglêdem dwóch warstw drzewostanu, tj. górnej definiowanej jako strefa koron, Rycina 2. Pu³apka samo³owna w³asnej konstrukcji stosowana do od³owu chrz¹szczy w 29 (a) i 21 (b) roku Figure 2. Trap for collecting saproxylic beetles in oak stands in 29 (a) and 21 (b)

3 R. Plewa et al. / Leœne Prace Badawcze, 214, Vol. 75 (3): mo³ownych, po 3 pu³apek w ka dej z wymienionych warstw drzewostanu. Z uwagi na utrudniony dostêp do koron drzew w g³êbi drzewostanu wybierano drzewa rosn¹ce w s¹siedztwie naturalnych luk lub niewielkich gniazd. W obu latach trwania badañ kontrole pu³apek wykonywano co oko³o 3-4 tygodnie. Do zbadania istotnoœci ró nic pomiêdzy liczb¹ chrz¹szczy od³owionych w górnej i dolnej warstwie drzewostanu zastosowano nieparametryczny test U Manna-Whitneya (przy =,5). Analizê statystyczn¹ przeprowadzono w programie Statistica 8 (StatSoft 27). Fenologiê doros³ych osobników kwietnicy okreœlono na podstawie liczby chrz¹szczy od³owionych zarówno w górnej, jak i dolnej warstwie drzewostanu, ³¹cznie dla piêciu badanych powierzchni w ca³ym okresie trwania badañ. Zebrany materia³ znajduje siê w zbiorze entomologicznym Zak³adu Ochrony Lasu Instytutu Badawczego Leœnictwa w Sêkocinie Starym. 3. Wyniki W ci¹gu dwóch lat badañ na wszystkich analizowanych powierzchniach od³owiono 328 osobników P. speciosissima, z czego 299 osobników w górnej warstwie drzewostanu i 29 w warstwie dolnej (tab. 1). Najwiêcej osobników odnotowano na terenie Nadleœnictwa Pu³awy (25 osobników), Nadleœnictwa Krotoszyn (66) i Nadleœnictwa Hajnówka (53). Po raz pierwszy stwierdzono wystêpowanie kwietnicy na Podlasiu, w Nadleœnictwie ochów. Pomimo zastosowania w pu³apkach dwóch elementów ³ownych, wszystkie osobniki P. speciosissima od³owiono do pu³apek Moericke go ( ó³ta miska). Analiza statystyczna wykaza³a wystêpowanie istotnych ró nic pomiêdzy liczb¹ chrz¹szczy P. speciosissima wystêpuj¹cych w strefie koron a liczb¹ osobników wykazanych w dolnej warstwie drzewostanu (ryc. 3). Osobniki P. speciosissima od³awiano do pu³apek w ci¹gu ca³ego sezonu wegetacyjnego (ryc. 4). Pierwsze chrz¹szcze stwierdzono w maju, a w kolejnych miesi¹cach ich liczba wyraÿnie wzrasta³a, osi¹gaj¹c kulminacjê w lipcu. Po tym okresie nastêpowa³ spadek liczebnoœci populacji, a ostatnie osobniki odnotowano pod koniec sierpnia. N a G Po³o enie pu³apki Trap location Mediana /Median 25%-75% Min-Maks /Min-Max Rycina 3. Liczba osobników P. speciosissima od³owionych do pu³apek zainstalowanych w górnej (G) i dolnej (D) warstwie drzewostanu (Z=3,5113; N=6; p=,4; ró ne litery wskazuj¹ istotnoœæ ró nic przy =,5) Figure 3. Number of specimens of P. speciosissima collected in traps installed in upper (G) and lower (D) stand layer (Z=3,5113; N=6; p=,4; different letters indicate significant differences at α=,5) b D Tabela 1. Liczba osobników P. speciosissima od³owionych w 29 r. i 21 r. w poszczególnych obiektach badañ w dwóch warstwach drzewostanu Table 1. Number of specimens of P. speciosissima collected in 29 and 21 in all localities from both stand layers N Nadleœnictwo Forest District Warstwa drzewostanu / Stand layer górna upper dolna lower górna upper dolna lower Krotoszyn 26 4 Pu³awy Piñczów 3 ochów 1 Hajnówka Razem / Total k. IV V VI VII k. VIII Miesi¹c / Month Rycina 4. Liczba osobników P. speciosissima w poszczególnych miesi¹cach trwania badañ w latach (k. koniec danego miesi¹ca) Figure 4. Number of specimens of P. speciosissima during individual month of the study in (k. end of the month) 81

4 228 R. Plewa et al. / Leœne Prace Badawcze, 214, Vol. 75 (3): Dyskusja i podsumowanie Kwietnica okaza³a do niedawna by³a uznawana za gatunek bardzo rzadki w Polsce. Dla przyk³adu w Puszczy Bia³owieskiej, bêd¹cej obiektem doœæ dobrze poznanym pod wzglêdem fauny chrz¹szczy saproksylicznych, wystêpowania tego gatunku nie uda³o siê potwierdziæ od koñca lat 4. ubieg³ego wieku (Karpiñski 1949) a do niedawna (Byk, Cieœlak 211). Równie w innych rejonach Polski gatunek znany by³ jedynie z historycznych stanowisk lub nie by³o informacji o jego wystêpowaniu (Burakowski et al. 1983). Brak potwierdzenia wystêpowania kwietnicy w wielu rejonach kraju mo e dziwiæ równie z tego powodu, i nale y ona do gatunków o stosunkowo d³ugim okresie wystêpowania imagines w ci¹gu roku, na co tak e wskazuj¹ wyniki naszych badañ. Du a liczba od³owionych osobników kwietnicy w koñcu sierpnia mo e sugerowaæ wystêpowanie imagines omawianego gatunku nawet jeszcze we wrzeœniu. Prawdopodobn¹ przyczyn¹ nadania kwietnicy okaza³ej statusu gatunku rzadkiego s¹ cechy jej biologii, a w szczególnoœci wystêpowanie wyraÿnych preferencji wzglêdem górnej warstwy drzewostanu. Wyniki naszych badañ wskazuj¹ jednoznacznie, i doros³e osobniki P. speciosissima przebywaj¹ chêtniej w koronach drzew, rzadko odwiedzaj¹c ni sze partie lasu. Z tego wzglêdu mog³y byæ przeoczone podczas wszelkiego rodzaju badañ czy prac inwentaryzacyjnych, które ze wzglêdów praktycznych i metodycznych dotycz¹ zazwyczaj dolnej czêœci lasu. W wielu miejscach (tj. Nadl. Krotoszyn, Pu³awy, Hajnówka) stwierdzano liczne wystêpowanie osobników tego gatunku, co œwiadczy o mo- liwoœci istnienia stabilnych populacji, nawet w obiektach o stosunkowo niskim re imie ochronnym, jakimi s¹ drzewostany gospodarcze. Preferencje kwietnicy okaza³ej wzglêdem górnych partii drzewostanu s¹ prawdopodobnie wynikiem du- ych wymagañ tego gatunku odnoœnie temperatury otoczenia oraz potencjalnych miejsc jej rozwoju. Na podstawie przeprowadzonych przez nas obserwacji mo na stwierdziæ, i warunki dogodne do wystêpowania populacji P. speciosissima wystêpuj¹ w mocno nas³onecznionych, ju ponad 1-letnich drzewostanach dêbowych. W dostêpnej literaturze wiêkszoœæ danych odnosi siê do 25 3-letnich drzewostanów rosn¹cych w luÿnym zwarciu czy te do wolnostoj¹cych starych drzew, zadrzewieñ parkowych, alei, a tak e drzew rosn¹cych na po³udniowych, dobrze nas³onecznionych zboczach (Tauzin 28; Mokrzycki et al. 28; Oleksa et al. 212). Kolejnym, zas³uguj¹cym na uwagê aspektem przeprowadzonych przez nas badañ jest potwierdzenie przywabiania doros³ych osobników P. speciosissima do pu³apek wykonanych z materia³u w ó³tym kolorze ( ó³ta miska). Zjawisko to jest doœæ powszechne wœród wielu gatunków owadów (Bañkowska 1993; Hilszczañski 1995; Hilszczañski, Plewa 29) i jest prawdopodobnie zwi¹zane z takimi cechami biologii, jak od ywianie siê doros³ych owadów py³kiem kwiatów (tzw. gatunki antofilne). Potwierdzeniem tej hipotezy mog¹ byæ tak e podobne obserwacje poczynione przez innych autorów dotycz¹ce doros³ych kwietnic odwiedzaj¹cych kwiaty (Conrad 1994). Z kolei w po³udniowej czêœci Europy, w suchym klimacie œródziemnomorskim, postacie doros³e chêtniej korzystaj¹ z pokarmu o wiêkszej zawartoœci wody, np. z owoców o soczystym mi¹ szu (Adlbauer, Fritz 1996). Pomimo doœæ licznego wystêpowania kwietnicy okaza³ej w kilku spoœród badanych rejonów Polski wzglêdna rzadkoœæ jej wystêpowania w innych czêœciach kraju sprawia, e gatunek ten nadal zas³uguje na ochronê. W przypadku drzewostanów gospodarczych do podstawowych warunków, jakie nale a³oby spe³niæ w celu zachowania populacji kwietnicy nale ¹: a) pozostawianie ywych i martwych drzew liœciastych, g³ównie dêbów z widocznymi dziuplami, szczególnie znajduj¹cymi siê w górnych, bardziej nas³onecznionych czêœciach pnia, b) utrzymywanie ponad 1-letnich drzewostanów w przerywanym, a w miarê mo liwoœci luÿnym zwarciu i usuwanie krzewów w bezpoœrednim s¹siedztwie pni, c) utrzymywanie ró nowiekowej struktury drzewostanów w celu zapewnienia ci¹g³oœci potencjalnych œrodowisk wystêpowania gatunku, d) wprowadzanie b¹dÿ utrzymywanie rodzimych gatunków krzewów nektarodajnych oraz owocodajnych, które mog¹ byæ cenne jako baza pokarmowa dla doros³ych chrz¹szczy. 5. Wnioski 1. Doros³e osobniki P. speciosissima w warunkach gospodarczych drzewostanów dêbowych w Polsce wykazuj¹ wyraÿn¹ preferencjê wzglêdem górnych warstw drzewostanu. 2. W odpowiednich œrodowiskach lasów gospodarczych P. speciosissima jest gatunkiem liczniejszym i bardziej pospolitym, ni dotychczas s¹dzono. 3. Pu³apka typu ó³ta miska okaza³a siê efektywnym narzêdziem do od³owu chrz¹szczy P. speciosissima. Pu³apka tego typu mog³aby byæ stosowana w monitoringu omawianego gatunku pod warunkiem modyfikacji zapewniaj¹cej prze ycie od³owionych chrz¹szczy. 4. Ochrona kwietnicy okaza³ej w drzewostanach gospodarczych powinna uwzglêdniaæ, jak dotychczas:

5 R. Plewa et al. / Leœne Prace Badawcze, 214, Vol. 75 (3): pozostawianie starych, dziuplastych drzew, g³ównie dêbów, rosn¹cych w lasach o charakterze otwartym. Podziêkowania Autorzy sk³adaj¹ podziêkowania pracownikom nadleœnictw: Hajnówka, Krotoszyn, ochów, Piñczów i Pu³awy za pomoc podczas wykonywania niniejszych badañ. Praca zosta³a sfinansowana ze œrodków przeznaczonych na dzia³alnoœæ statutow¹ Instytutu Badawczego Leœnictwa w ramach tematu nr Literatura Adlbauer K., Fritz J.J Protaetia (Cetonischema) aeruginosa in der Steiermark (Col., Scarabaeidae). Mitteilungen der Abteilung für Zoologie am Landesmuseum Joanneum Graz, 5: Bañkowska R Species composition and structure of pine forest fauna in Poland. Introduction. Fragmenta Faunistica, 36 (1): Burakowski B., Mroczkowski M., Stefañska J Chrz¹ szcze Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. Katalog fauny Polski. PWN, Warszawa, 23 (9): 194 s. Byk A., Cieœlak R Kwietnica okaza³a Protaetia aeruginosa (Coleoptera: Scarabaeidae) w Polsce. Chroñmy Przyrodê Ojczyst¹, 67 (5): Conrad R Zur Verbreitung und Gefährdung ausgewählter Blatthornkäferarten Coleoptera: Scarabaeidae Thüringens. Naturschutzreport, 7: Gutowski J.M., Bobiec A., Pawlaczyk P., Zub K. 24. Drugie ycie drzewa. WWF Polska, Warszawa Hajnówka: 245 s. ISBN Hilszczañski J Badania nad kózkowatymi (Coleoptera, Cerambycidae) zwi¹zanymi z warstw¹ koron drzewostanów sosnowych, przy u yciu pu³apek Moericke go. Wiadomoœci Entomologiczne, 14 (4): Hilszczañski J., Plewa R. 29. Kózkowate (Coleoptera, Cerambycidae) koron drzew w d¹browach krotoszyñskich na podstawie od³owów do pu³apek Moericke go. Leœne Prace Badawcze, 7 (4): Karpiñski J.J Materia³y do bioekologii Puszczy Bia³owieskiej. Rozprawy i Sprawozdania.Prace Instytutu Badawczego Leœnictwa, Seria A, 56: 212 s. Krell F.-T., Rey A., Micó E., Dutto M On nomenclature and identity of Scarabaeus aeruginosus Linnaeus, S. aeruginosus Drury and S. speciosissimus Scopoli (Coleoptera: Scarabaeoidea: Cetoniinae and Rutelinae). Revue Suisse de Zoologie, 119 (1): Marczak D., Kurek P., PrzewoŸny M., Dany³ow J. 21. Nowe gatunki chronionych chrz¹szczy (Insecta: Coleoptera) w Kampinoskim Parku Narodowym. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 29 (4): Marczak D., Hoste-Dany³ow A., Pep³owska-Marczak D., Melke A., Pacuk B., Masiarz J Nowe stanowiska rzadkich, interesuj¹cych i chronionych gatunków chrz¹szczy (Coleoptera) w faunie Kampinoskiego Parku Narodowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 31 (1): Medvedev S.I Palastinczatousye (Scarabaeidae). Podsem. Cetoniidae, Valginae. Fauna SSSR. Tom X. Wyp. 5. Moskwa-Leningrad, Nauka. Mokrzycki T., Byk A., Borowski J. 28. Rzadkie i reliktowe saproksyliczne chrz¹szcze (Coleoptera) starych dêbów Rogaliñskiego Parku Narodowego. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody, 27 (4): Nieto A., Alexander K.N.A. 21. European Red List of Saproxylic Beetles. Luxemburg, Publications Office of the European Union: 45 s. ISBN Oleksa A., Kadej M., Smolis A Mieszkañcy alej i jak ich chronimy. Chronione owady. Kwietnica okaza³a Protaetia aeruginosa. w: P. Tyszko-Chmielowiec (red.). Aleje skarbnice przyrody. Praktyczny podrêcznik ochrony drzew przydro nych i ich mieszkañców. Wroc³aw, Fundacja EkoRozwoju: ISBN Paw³owski J Próchnojady blaszkoro ne w biocenozie w biocenozie leœnej Polski. Ekologia Polska Seria A, 9 (21): Paw³owski J., Kubisz D., Mazur M. 22. Coleoptera Chrz¹ szcze. w: Z. G³owaciñski (red.). Czerwona lista zwierz¹t gin¹cych i zagro onych w Polsce. Kraków, IOP PAN: Rozporz¹dzenie Ministra Œrodowiska z dnia 12 paÿdziernika 211 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierz¹t. Dz. U. nr 237, poz Speight M.C.D Saproxylic invertebrates and their conservation. Nature and Environment Series, No 42. Strasbourg. 79 ss. ISBN StatSoft, Inc. 27. STATISTICA (data analysis software system), version 8. Stebnicka Z ukowate Scarabaeidae. Grupa podrodzin: Scarabaeidae pleurosticti. Chrz¹szcze Coleoptera. Klucze do oznaczania owadów Polski. Warszawa, PWN, 19 (28b) 63 s. Œliwiñski Z., Kowalczyk J.K Nowe stanowiska interesuj¹cych gatunków chrz¹szczy (Coleoptera) w Polsce. Wiadomoœci Entomologiczne, 14 (3): 187. Tauzin P. 25. Ethologie et distribution de Cetonischema aeruginosa Drury 177 en France (Coleoptera, Cetoniidae, Cetoniinae, Cetoniini). Cetonimania, 1: 9 3. Tauzin P. 28. Informations complémentaires sur la chorologie de Protaetia (Cetonischema) aeruginosa Drury 177 en France (Coleoptera, Cetoniinae, Cetoniini). Cetonimania, 3-4: Wk³ad autorów R.P. pomys³ podjêcia przedstawionej tematyki, opracowanie danych, przygotowanie manuskryptu oraz prace terenowe i laboratoryjne. J.H., T.J. i G.T. wspó³autorzy idei, przegl¹d literatury, komentarze merytoryczne i edytorskie do przygotowanego manuskryptu, prace terenowe i wykonanie fotografii.