Studia Podyplomowe w zakresie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy. Edycja nr XXX. Praca dyplomowa

Transkrypt

1 Studia Podyplomowe w zakresie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy Edycja nr XXX Praca dyplomowa Projekt poprawy warunków BHP przy pracach na wysokości na podstawie budowy Centrum Nanotechnologii B wraz z Centrum Nauczania Matematyki i Kształcenia na Odległość Autor: Mateusz Mania Opiekun pracy: dr inż. Jan Krause Gdańsk, grudzień 2012r. 1

2 Spis treści 1. Wstęp Analiza literatury problemu Regulacje prawne Stosowane rozwiązania Wnioski Analiza i ocena stanu istniejącego Opis obiektu Ocena stanu obecnego Wnioski Koncepcja poprawy warunków bhp przy pracach na wysokości Podsumowanie Spis literatury

3 1. Wstęp Przemysł budowlany zaliczany jest do rodzajów działalności, z którym związane jest bardzo wysokie ryzyko zawodowe. Od bardzo wielu lat w Polsce, jak również w całej Europie w przemyśle tym odnotowywane są jedne z najgorszych statystyk dotyczących wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Co rocznie w wyniku zaniedbań w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy na placach budów ginie kilkadziesiąt osób. Nieużywanie lub brak środków ochrony indywidualnej, brak nadzoru i przeszkolenia w zakresie bhp oraz tolerowanie odstępstw od przepisów bhp, to tylko niektóre z przyczyn, a przecież ryzyko wypadków można zmniejszyć lub nawet całkowicie wyeliminować. Prowadzenie robót budowlanych zwłaszcza na wysokości wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia wypadku. Niestety, nie wszyscy o tym pamiętają. Często na budowie można spotkać pracownika, który pracuje na wysokości bez zabezpieczeń. Co gorsze pracownicy bagatelizują problem, nie używają hełmu czy szelek, tłumacząc np., że praca w tego typu zabezpieczeniach jest niewygodna albo, że wyglądają śmiesznie. O swoim bezpieczeństwie myślą dopiero gdy jest już za późno. Istotą bezpieczeństwa i higieny pracy są ochrona życia i zdrowia pracowników oraz zapobieganie ewentualnym wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. Dlatego przestrzeganie przepisów bhp, które mają na celu ochronę pracownika jest podstawowym obowiązkiem zarówno wobec niego, jak i jego bliskich. Wypadki to nie tylko przyczyna osobistego nieszczęścia tych, którzy im ulegli i ich rodzin, to także ogromne koszty obciążające budżet państwa i uszczuplenie zasobów finansowych pracodawcy i pracownika. Należy uczynić wszystko co możliwe, aby wypadków było systematycznie mniej i aby to była stała tendencja. Celem niniejszej pracy dyplomowej jest przedstawienie możliwości zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości na przykładzie budowy Centrum Nanotechnologii B wraz z Centrum Nauczania Matematyki i Kształcenia na Odległość. Wynikiem sporządzenia opracowania będzie koncepcja usprawnienia systemu działania prac budowlanych ze zwróceniem szczególnej uwagi na bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników wykonywującym prace na wysokości. 3

4 2. Analiza literatury problemu 2.1. Regulacje prawne Pracą na wysokości w rozumieniu Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1997r. nr 129 poz. 844 z późń. zm.) oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003r. nr 47 poz. 401) jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0m nad poziomem podłogi lub ziemi i zalicza się ją do prac szczególnie niebezpiecznych Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, niezależnie od wysokości, na jakiej się znajduje, jeżeli powierzchnia ta: 1) osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi, 2) wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości. Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15m. Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie tego typu balustrad jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób nie zmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi. Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nie przeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2m nad poziomem podłogi lub ziemi nie wymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby: 4

5 1) drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie, 2) pomost roboczy spełniał następujące wymagania: a. powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów, b. podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu, c. w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia. Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wiszących należy w szczególności: 1) zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy, 2) zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia, 3) przed rozpoczęciem użytkowania rusztowania należy dokonać odbioru technicznego w trybie określonym w odrębnych przepisach. Rusztowania i podesty ruchome wiszące powinny spełniać wymagania określone odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach. Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy w szczególności: 1) przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tym ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nie przewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa, 2) zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu - na słupach, masztach itp.), 5

6 3) zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości. Wymagania określone powyżej dotyczą również prac wykonywanych na galeriach, pomostach, podestach i innych podwyższeniach, jeżeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychylenia się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości. Ważną kwestią jest także używanie środków ochrony indywidualnej podczas wykonywania prac niebezpiecznych. To zagadnienie zostało przedstawione w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z 2005r. nr 259 poz. 2173) oraz w wielu Polskich Normach. Inne ważne akty prawne związane z pracą na wysokości to: 1) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1974r. nr 24 poz. 141 z późń. zm.), 2) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. nr 75 poz. 690 z późń. zm.), 3) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. z 1996r. nr 62 poz. 287), 4) Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996r. nr 69 poz. 332 z późń. zm.). W oparciu o powyższe rozporządzenia należy zapewnić bezpieczeństwo osób pracujących na wysokości Nie można zapomnieć o wydzieleniu stref niebezpiecznych, odpowiednim zabezpieczeniu miejsc, w których może wystąpić zagrożenie upadku, prawidłowym doborze środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej oraz ich zgodnym z przeznaczeniem stosowaniu. W przypadku występowania na placu budowy rusztowań istotne jest, by montażysta miał odpowiednie uprawnienia w tym zakresie oraz by został wykonany odbiór techniczny rusztowań przez uprawnioną do tego osobę. 6

7 2.2. Stosowane rozwiązania Pracownicy wykonujący prace na wysokości powinni mieć zapewnioną odpowiednią ochronę przed upadkiem z wysokości. Coraz częściej stosuje się nowoczesne systemy i środki pozwalające na uniknięcie upadków z wysokości, które jednocześnie podnoszą efektywność pracy na budowie. Doświadczenia wielu krajów Unii Europejskiej wskazują, że jedynie powszechne stosowanie środków ochrony zbiorowej może w radykalny sposób doprowadzić do zmniejszenia liczby wypadków spowodowanych upadkami z wysokości. Poniżej przedstawiłem podstawowe środki techniczne, zabezpieczające przed upadkiem z wysokości. Dobierając środki ochrony powinniśmy stosować rozwiązania zgodnie z poniższą drabinką hierarchii: 1) eliminacja zagrożeń w miejscu ich powstawania np. poprzez zmianę rozwiązań projektowych i wyeliminowanie potrzeby pracy na wysokości na etapie projektu, 2) zapobieganie zagrożeniom poprzez zmianę technologii pracy (np. montaż pomostów roboczych, drabin i poręczy zabezpieczających do systemów deskowań ściennych, stropowych lub słupów, w pozycji leżącej na podłożu), 3) ograniczenie pola pracy (pasywne) uniemożliwienie wystąpienia upadku poprzez zastosowanie środków nie wymagających udziału pracownika: zabezpieczenia (balustrady, poręcze, siatki pionowe) rusztowań roboczych, platformy i pomosty robocze, 4) ograniczenie pola pracy (aktywne) uniemożliwienie wystąpienia upadku poprzez zastosowanie środków wymagających udziału pracownika: a. środki ochrony indywidualnej ograniczające poruszanie się: urządzenia i linki na tyle krótkie, aby uniemożliwić wystąpienie upadku, b. środki do pracy w podparciu, c. praca przy wykorzystaniu technik linowych, 5) minimalizowanie długości upadku i konsekwencji (pasywne) środki ochrony zbiorowej minimalizujące długość upadku i konsekwencje, np. siatki na poziomie pracy, 6) minimalizowanie długości upadku i konsekwencji (aktywne) środki ochrony indywidualnej powstrzymujące upadek, wymagające udziału pracownika: amortyzatory, urządzenia samohamowne itp., 7) minimalizowanie konsekwencji upadku np. siatki na niższym poziomie. 7

8 Balustrady Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych podstawowym środkiem ochrony zbiorowej są balustrady. Należy je stosować podczas zabezpieczania stanowisk pracy, dróg komunikacyjnych, krawędzi oraz otworów w ścianach i stropach, a także do ogrodzenia stref niebezpiecznych, wykopów, dołów na wapno itp. Balustrada składa się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15m i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1m. Wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą wypełnia się w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości. Ryc. 1. Przykład balustrady firmy DELTA. Źródło: Rozporządzenie definiuje jedynie gabaryty balustrady, nie wspominając o wymaganiach wytrzymałościowych. Wymagania te określa norma PN-EN 13374: E Tymczasowe systemy zabezpieczeń na krawędzi budynków -- Warunki techniczne wyrobu -- Metody badań, zgodnie z którą wielu producentów zabezpieczeń projektuje swe rozwiązania. Oczywiście nie jest ona obowiązkowa, lecz stosowanie rozwiązań zgodnych z nią jest najprostszym sposobem wykazania, iż zabezpieczenie takie jest odpowiednie. Norma ta definiuje kilka klas tymczasowych zabezpieczeń krawędzi oraz wymagania i warunki badań. Klasa urządzenia zależy od pochylenia terenu oraz wysokości upadku: 8

9 1) klasa A - system odporny na statyczne obciążenia stanowiący zabezpieczenie osób opierających się o system albo używających systemu jako pochwytu podczas przechodzenia wzdłuż niego; stanowi zabezpieczenie osoby, która porusza się lub upada w kierunku zabezpieczenia; 2) klasa B - system odporny na statyczne i dynamiczne obciążenia, powstrzymujący spadanie osoby zsuwającej się po powierzchni pochyłej; 3) klasa C - system odporny na wysokie obciążenia dynamiczne osób spadających na stromych powierzchniach; powinien on nie tylko hamować, lecz także amortyzować siłę upadku. Ryc. 2. Dobór klasy urządzenia w zależności od wysokości upadku oraz kąta pochylenia dachu. Źródło: Siatki bezpieczeństwa W wielu przypadkach zastosowanie siatek bezpieczeństwa stanowi najlepszy sposób zabezpieczenia pracy na wysokości. Wykonywane są zgodnie z normą PN-EN :2004P Siatki bezpieczeństwa -- Część 1: Wymagania bezpieczeństwa, metody badań, a wskazówki dotyczące instalacji zawarto w normie PN-EN :2004P Siatki bezpieczeństwa -- Część 2: Wymagania bezpieczeństwa dotyczące instalowania siatek bezpieczeństwa. Siatki bezpieczeństwa produkowane są z polipropylenu lub poliestru, głównie z siatek o oczkach 100mm wykonanych z linek o grubości 4-5mm. Dodatkowo posiadają linę graniczną, za pomocą której siatka mocowana jest do konstrukcji. 9

10 Ryc. 3. Typy siatek bezpieczeństwa. Źródło: Ze względu na sposób wykorzystania w normie wymienione są następujące typy siatek bezpieczeństwa: 1) typ S: poziome siatki bezpieczeństwa - stosowane głównie w zabezpieczeniu prac na konstrukcjach hal oraz otworów w stropach budynków; powstrzymuje ona upadek nawet z wysokości 6m, lecz należy pamiętać, iż powinna być ona umieszczona jak najwyżej, aby minimalizować nie tylko skutki, lecz również długość spadania; podczas doboru siatek należy kalkulować także przestrzeń pod siatką potrzebną do powstrzymania upadku (ugięcie siatki); 2) typ T: siatki poziome mocowane do wsporników - wykorzystywane w powstrzymywaniu spadania podczas pracy przy krawędziach budynków; najważniejszym ich celem jest zabezpieczenie pracy podczas zbrojenia i deskowania na najwyższych kondygnacjach budynku (czyli tam, gdzie nie można jeszcze zainstalować balustrady); przy szerokości wsporników 3m powstrzymują upadek nawet z wysokości 6m, dlatego mocowane są zwykle do stropu lub elewacji na niższej kondygnacji, czyli tam gdzie beton uzyskał już wystarczającą wytrzymałość; 10

11 3) typ V: siatki mocowane do wsporników typu szubienica - spełniają podobne zadania i wymogi jak siatki mocowane na wspornikach typu T; zwykle zamocowanie konstrukcji odbywa się do stropów dwóch niższych kondygnacji, a dzięki swojej budowie mogą wystawać ponad najwyższą elewację; 4) typ U: siatki pionowe stanowiące zabezpieczenie krawędzi - siatki te wykorzystywane są do zabezpieczenia krawędzi zgodnie z normą PN-EN 13374; mocowane są do specjalnie zaprojektowanych słupków lub ograniczają (wypełniają) całą wolną przestrzeń elewacji lub rusztowania. Środki ochrony indywidualnej Przez środki ochrony indywidualnej rozumie się środki noszone bądź trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń. Powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy (np. podczas demontażu ochron zbiorowych). Środki ochrony indywidualnej, aby zapewnić wystarczającą i skuteczną ochronę powinny: 1) być odpowiednio dobrane do istniejącego zagrożenia oraz uwzględniać warunki na danym stanowisku, 2) uwzględniać wymagania ergonomii oraz w możliwie minimalnym stopniu powodować niedogodności związane z ich noszeniem (masa, gabaryty, regulacja, rozmiary), 3) dać się dopasować względem siebie bez zmniejszenia ich właściwości ochronnych w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej, 4) być odpowiednio dopasowane do użytkownika - po wykonaniu odpowiednich regulacji, 5) być stosowane zgodnie z przeznaczeniem i wymogami opisanymi w instrukcji. Należy przeprowadzać okresowe kontrole - sprzęt powinien być kontrolowany przez użytkownika przed każdym użyciem oraz okresowo przez osobę upoważnioną (zgodnie z wymogami instrukcji). Rodzaje prac na wysokości przy wykorzystaniu środków ochrony indywidualnej, możemy podzielić na cztery grupy: 1) powstrzymywanie spadania - zatrzymanie oraz amortyzacja upadku, 11

12 2) ograniczenie poruszania - uniemożliwienie wystąpienia spadania poprzez takie zaplanowanie pracy, aby upadek nie był możliwy, 3) praca w podparciu - praca z systemami, w których upadek jest możliwy jedynie na długości nie większej niż 60cm (np. linki opasające), 4) praca z użyciem technik linowych - tzw. prace technikami alpinistycznymi, w których użycie lin umożliwia dotarcie do stanowiska pracy. Ryc. 4. Rodzaje prac na wysokości przy wykorzystaniu środków ochrony indywidualnej, od lewej: powstrzymywanie spadania, praca z użyciem technik linowych, ograniczenie poruszania, praca w podparciu. Źródło: 12

13 Indywidualne środki chroniące przed upadkiem z wysokości składają się z trzech grup środków: 1) uprzęże (szelki bezpieczeństwa), 2) podsystemy łącząco-amortyzujące, 3) punkty zakotwienia. Rozwiązania specjalne Na rynku ukazuje się coraz więcej rozwiązań specjalnych umożliwiających zabezpieczenie konkretnego typu pracy. Jednym z nich jest system Alsipercha, przeznaczony przede wszystkim do asekuracji podczas wykonywania deskowań stropów oraz prac zbrojarskich. Alsipercha to rodzaj żurawika wkładanego w tuleję zatopioną w słupie (zaraz po zalaniu betonem). Do tego żurawika mocowane jest urządzenie samohamowne umieszczone ponad głową użytkownika. W takim systemie przestrzeń potrzebna do powstrzymania upadku jest minimalna (podniesiony punkt mocowania), dzięki czemu mamy możliwość zabezpieczania pracowników podczas deskowania i zbrojenia stropów szczególnie w budynkach o małej wysokości kondygnacji. Zaczepienie szelek do jednego wspornika umożliwia pracę w promieniu 6,5m wokół słupa, a przy odległości mniejszej niż 8,5m pomiędzy słupami, mamy możliwość przemieszczania w poziomie (stosując zasadę przypięcia szelek do minimum jednego wspornika). Ryc. 5. System Alsipercha. Źródło: 13

14 Tymczasowe stanowiska robocze oraz sposoby dostępu Na placu budowy jest wykorzystywanych wiele rozwiązań umożliwiających dostęp oraz prowadzenie prac na różnych poziomach budynku. Odpowiedni ich dobór w znaczny sposób wpływa na bezpieczeństwo pracy. Wszelkiego typu kładki, mostki, schody, schodnie, pomosty robocze powinny być wykonane w sposób gwarantujący przeniesienie wszelkiego typu obciążeń oraz powinny być wyposażone w balustrady, które w tym wypadku stanowią środek ochrony przed upadkiem. Należy jednak pamiętać, iż praca powinna być tak prowadzona, aby nie opierać się o poręcz, ani wychylać poza obrys pomostu roboczego. Jeżeli jednak zachodzi taka potrzeba należy użyć dodatkowych środków ochrony indywidualnej. Wszystkie środki dostępu powinny być użytkowane zgodnie z dostarczonymi instrukcjami oraz ustawione na pewnym podłożu, gwarantując stabilną pracę. Niedozwolone jest stosowanie środków niesprawnych lub niezgodnie z przeznaczeniem. Drabiny - stanowią jeden z głównych sposobów przemieszczania pomiędzy kolejnymi poziomami rusztowań lub dostępu do tymczasowych stanowisk pracy. Ich wykorzystanie jako stanowiska roboczego jest jednak możliwe dopiero, gdy zastosowanie innych, bardziej bezpiecznych środków dostępu nie jest uzasadnione ze względu na niski poziom ryzyka i krótkotrwały czas wykorzystania. W wielu przypadkach jedynym możliwym sposobem zabezpieczania pracy na drabinach przenośnych jest wyszkolenie oraz odpowiedni nadzór pracownika. Oczywiście praca ta może być zabezpieczona przez środki ochrony indywidualnej, szczególnie przez urządzenia samohamowne lub samozaciskowe w sytuacjach, w których możliwe jest wcześniejsze zainstalowanie ich ponad głową użytkownika (np. przy elewacjach). Rusztowania i podesty robocze - na rynku znajduje się wiele rozwiązań systemowych umożliwiających prowadzenie prac na najbardziej skomplikowanych projektach, a lekkie systemy rusztowań przejezdnych pozwalają w większości przypadków wyeliminować wykorzystanie drabin przenośnych. Wysokim ryzykiem obarczony jest natomiast montaż i demontaż rusztowań. Czynności te należy wykonywać zgodnie z instrukcją producenta lub projektem indywidualnym oraz powinny być one prowadzone jedynie przez monterów posiadających stosowne uprawnienia. Użytkowanie rusztowania jest możliwe dopiero po dokonaniu odbioru przez kierownika budowy lub uprawnioną osobę oraz wpisu w dzienniku budowy, a na rusztowaniach powinna być umieszczona tablica informacyjna opisująca warunki użytkowania. Rusztowania powinny być wyposażone w balustrady stanowiące ochronę na wszystkich pomostach roboczych. 14

15 Ruchome podesty robocze - w przypadku prowadzenia prac tymczasowych (szczególnie na większych wysokościach) już samo postawienie rusztowania może być obarczone większym ryzykiem niż wykonywana praca. Oczywiście w tym wypadku najlepszym sposobem zmniejszenia tego ryzyka, będzie zastosowanie ruchomych podestów roboczych wyposażonych w balustrady. Dodatkowo praca taka może być wykonana szybko i sprawnie. Najbardziej popularnymi ruchomymi podestami roboczymi są: 1) podnośniki koszowe, teleskopowe, nożycowe itp., 2) podesty zawieszane na linach, 3) platformy masztowe, 4) kosze zawieszane na haku żurawia. Wszystkie ruchome podesty robocze podlegają procedurom dozoru technicznego nadzorowanego przez Urząd Dozoru Technicznego, a operatorzy powinni posiadać stosowne uprawnienia Wnioski Powyżej przedstawiłem regulacje prawne oraz techniczne środki ochronne, maszyny i urządzenia służące zapewnieniu bezpieczeństwa pracy pracownikom wykonującym roboty na wysokości zaliczone do prac szczególnie niebezpiecznych. Mogą one spełniać właściwie swoją role w ograniczaniu upadków z wysokości, których skutkiem są często ciężkie urazy lub śmierć pracownika, jednak warunkiem osiągniecia tego celu jest prawidłowe użytkowanie tego wyposażenia pracy przez pracowników odpowiednio przygotowanych i systematycznie szkolonych w tym zakresie. Wszelkie podejmowane przez nich działania mogą wiązać się z ryzykiem upadku z wysokości. Należy zwrócić uwagę na odpowiednie przygotowanie stanowiska pracy, jego usytuowanie pod względem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Wyposażenie powinno być tak dobrane, aby odpowiednio chroniło pracownika i zapewniało swobodę poruszania się w czasie wykonywania robót. Wszystkie te działania w znacznym stopniu mogą przyczynić się do zmniejszenia szkód jakie mogą wyniknąć z niedokładnego kontrolowania bezpieczeństwa na budowie. 15

16 3. Analiza i ocena stanu istniejącego 3.1. Opis obiektu Budynek: Centrum Nanotechnologii B wraz z Centrum Nauczania Matematyki i Kształcenia na Odległość powstaje na terenie kampusu Politechniki Gdańskiej przy ulicy Siedlickiej na miejscu dotychczasowych baraków Działu Gospodarczego. Autorem koncepcji urbanistyczno-architektonicznej jest Przedsiębiorstwo Projektowo Wdrożeniowe FORT z Gdańska, wykonawcą zaś Mirbud S.A. ze Skierniewic. Nowy gmach będzie miał postać czterokondygnacyjnego budynku dydaktycznego o wysokości 15,5m, w którym znajdą się: audytorium dla 120 osób, pomieszczenia dydaktyczne, 11 laboratoriów, pokoje do preparatyki, pomieszczenia dla wykładowców i doktorantów, magazyny i podziemny parking na 50 miejsc postojowych. Na wewnętrznym dziedzińcu powstanie plac rekreacyjny z zielenią oraz elementami małej architektury. Przestrzenie wypoczynkowe z fotelami, stolikami i dostępem do Internetu zaplanowano także na każdej kondygnacji. Wykończenie budynku zaprojektowano w oparciu o szlachetne materiały czerwony kamień elewacyjny, który ostatecznie decyzją Sądu Konkursowego zostanie zastąpiony cegłą, aluminiowe fasady słupowo-ryglowe, aluminiową ślusarkę okienną i drzwiową oraz płyty kamienno-betonowe na nawierzchni placu. Czerwień zastosowana w elewacji rozcięta zostanie wąskimi pasami jasnego kamienia, by nawiązać do neorenesansu niderlandzkiego, dominującego w historycznej części kampusu. Przewidywany termin ukończenia budowy to czerwiec 2015r. Ryc. 6. Wizualizacje budynku: Centrum Nanotechnologii B wraz z Centrum Nauczania Matematyki i Kształcenia na Odległość. Źródło: 16

17 3.2. Ocena stanu obecnego Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce, w 2012r. w branży budowlanej zarejestrowano 864 wypadki spowodowane upadkami z wysokości (10,6% ogólnej liczby wypadków), w tym 19 śmiertelnych (23,2%) i 27 ciężkich (20,0%). Tab. 1. Wypadki w branży budowlanej wg GUS. Źródło: opracowanie własne. liczba wypadków w 2012r. liczba wypadków w I-III kwartale 2013r. śmiertelne ciężkie lekkie razem śmiertelne 19 (23,2%) --- ciężkie 27 (20,0%) --- lekkie 818 (10,3%) --- razem 864 (10,6%) 473 ogółem upadek z wysokości Na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego, przyczyny wypadków zdarzających się podczas prac na wysokości, można podzielić na kilka grup (stosując klasyfikację ze statystycznej karty wypadków): 1) wypadki związane z niewłaściwym stanem maszyn, urządzeń i materiałów, które określamy czynnikiem materialnym, 2) wypadki związane z niewłaściwą organizacją pracy ogólną oraz dotyczącą poszczególnych stanowisk, 3) wypadki związane z nieprawidłowym lub niewłaściwym zachowaniem pracownika oraz jego niewłaściwym stanem psychofizycznym, 4) wypadki związane ze stosowaniem niewłaściwych środków ochrony indywidualnej lub ich brakiem. Największa liczba upadków z wysokości związanych z niewłaściwym stanem czynnika materialnego powodowana jest niewłaściwą statecznością, wytrzymałością, ukrytymi wadami oraz niewłaściwym jego użytkowaniem. Zdarzenia prowadzące najczęściej do wypadków to: 1) poślizgnięcie się, potknięcie lub utrata równowagi podczas prowadzenia napraw, przeglądów oraz konserwacji maszyn i urządzeń, 2) utrata równowagi i upadek podczas pracy z wykorzystaniem maszyn i urządzeń użytkowanych przez pracownika znajdującego się na wysokości, 17

18 3) utrata równowagi i upadek podczas użytkowania maszyn do transportu. Należy również zwrócić uwagę na dużą liczbę wypadków związanych ze stosowaniem niewłaściwego środka ochrony zbiorowej lub jego brakiem. W tym przypadku najczęstszymi zdarzeniami i działaniami prowadzącymi do upadków z wysokości są: 1) niewłaściwe odgradzanie stref niebezpiecznych, np.: a. nieinstalowanie balustrad chroniących przed upadkiem (np. na rampach rozładunkowych, podestach roboczych, na schodach), b. niewłaściwe balustrady ochronne w strefach zagrożonych upadkiem z wysokości (stosowane mocowanie lub materiały, dobór wysokości), c. lokalizowanie balustrad ochronnych na dachach budynków oraz stropach w zbyt małej odległości od krawędzi, d. prace na stropie budynku zabezpieczonego tylko balustradą z górną poręczą ochronną (co może w wyniku potknięcia się pracownika spowodować jego wypadnięcie pod poręczą), e. ogradzanie krawędzi dachów lub stropów, na których prowadzone są prace na wysokości tylko za pomocą szarf prowadzonych bezpośrednio po linii krawędzi (co nie stanowi żadnego zabezpieczenia, lecz jedynie informację o zagrożeniu), 2) nieoznakowanie miejsc stwarzających zagrożenie upadkiem z wysokości, 3) niezainstalowanie dodatkowych środków ochrony w postaci np. siatek ochronnych, 4) niewyznaczanie stref niebezpiecznych wokół otworów w dachach w czasie prowadzenia tam prac na wysokości, 5) brak zakotwień rusztowań ruchomych. Największa liczba wypadków związanych z niewłaściwą organizacją pracy jest następstwem tolerowania przez nadzór odstępstw od zasad bezpieczeństwa pracy lub braku nadzoru oraz nieodpowiednich przejść i dojść. Do wypadków związanych z niewłaściwą organizacją pracy dochodzi najczęściej, gdy: 1) stosowane są niewłaściwe technologie, metody i środki pracy, np.: a. kontynuowane są prace budowlane bez zachowania wymaganej technologicznie przerwy w postępie robót (np. ze względu na niezbędną wytrzymałość betonu), b. układane są płyty, pomosty rusztowań bez zachowania wymaganej kolejności i ciągłości, 18

19 c. nie wykonuje się wymaganych i zaplanowanych przeglądów oraz kontroli stanu drabin, rusztowań, podestów roboczych oraz odstępuje się od wykonywania czynności kontrolno-porządkowych w miejscach ich ustawiania (aby uniknąć ich ustawiania na niestabilnym podłożu), d. używa się drabin niezgodnie z przeznaczeniem (stosowanie drabiny rozstawnej jako przystawnej, wykonywanie z drabiny prac niedozwolonych, np. robót murarskich, tynkarskich), e. wykonuje się na wysokości czynności zbrojarskie bez rusztowań lub pomostów, f. ustawia się prowizoryczne podesty lub rusztowania (np. na kozłach), w celu wykonania doraźnych prac na wysokości, 2) stanowiska pracy są niewłaściwie przygotowane (łącznie z wykonaniem nieodpowiednich przejść i dojść), wypadki te są związane np. z: a. występowaniem innych urządzeń w miejscu lub bezpośrednim sąsiedztwie ustawienia drabiny (ograniczających swobodę poruszania się po niej), b. pozostawieniem na podłożu kabli, węży malarskich lub wodnych oraz innych elementów, c. wspinaniem się na konstrukcje i maszty, które ulegają złamaniu, d. złym wykonaniem podestów roboczych (np. przemieszczeniem się desek), e. poślizgnięciem się na schodach na skutek niewłaściwej warstwy antypoślizgowej lub jej braku, f. pozostawieniem prowizorycznie zabezpieczonych lub niezabezpieczonych otworów w stropie lub w podłodze, g. poślizgnięciem się na niezaschniętej farbie, h. niezapewnieniem bezpieczeństwa na stanowisku pracy podczas prowadzenia prac rozbiórkowych (np.: niespodziewanym złamaniem się lub ugięciem elementu pokrycia rozbieranego dachu, na którym stanął pracownik, nastąpieniem na część odciętego od podpory elementu stropu, nagłym przemieszczeniem się elementu rozbieranego szalunku), 3) niewłaściwym lub wykonywanym przez niekompetentne osoby szkoleniem w zakresie ochrony przed upadkami z wysokości, co może także prowadzić do nieprzestrzegania zasad i przepisów bhp przy wykonywaniu prac na wysokości, 4) wykonywaniem pracy na wysokości, mimo przeciwwskazań lekarskich. 19

20 Zdecydowanie największa liczba wypadków związanych z nieprawidłowym lub niewłaściwym zachowaniem pracownika oraz jego niewłaściwym stanem psychofizycznym jest powodowana niedostateczną koncentracją uwagi na wykonywanej czynności. Nieprawidłowe zachowania się człowieka to np.: 1) podnoszenie przez dwóch pracowników niezamocowanej płyty chroniącej przed upadkiem do otworu w stropie (podczas podnoszenia płyty idący z tyłu pracownik, który nie widzi otworu wpada do niego), 2) upadek podczas wspinania się na słupy i inne konstrukcje, 3) utrata równowagi podczas montażu blach na stalowej konstrukcji budynku, 4) poślizgnięcie się podczas prac wykonywanych na dachu, 5) poślizgnięcie się lub potknięcie podczas czyszczenia kominów, 6) upadek z rusztowania zewnętrznego, przystawnego w trakcie jego montażu lub demontażu, 7) upadek w związku z wykonywaniem (montażem) skrajnych (zewnętrznych) elementów obiektu na skraju dachu, 8) utrata równowagi podczas patrzenia do góry, np. śledzenia wzrokiem za elementem podnoszonym żurawiem, 9) potknięcie się lub poślizgnięcie na parapecie przy montażu nowych okien lub usuwaniu starych ram okiennych. Przyczyną takich wypadków może być także lekceważenie lub nieusunięcie zagrożenia podczas wykonywania prac na: rusztowaniach stałych i przestawnych (np. niezablokowanie kół, przemieszczanie rusztowania wraz z pracownikiem, wychylanie się poza obrys podstawy rusztowania), drabinach (np. przenoszenie w jednym ręku przedmiotów, stanie na najwyższym szczeblu), wózkach jezdniowych podnośnikowych (np. podnoszenie ludzi na prowizorycznym podeście umieszczonym na wózku widłowym), dachach (np. chodzenie tyłem po dachu), konstrukcjach budowlanych (np.: zrzucanie ciężkich przedmiotów, wychylanie się poza obrys obiektu, praca na niestabilnych i wąskich elementach konstrukcji budowlanej, ręczne przenoszenie dużych i ciężkich przedmiotów, praca w niestabilnych pozycjach, sięganie rękami do przedmiotów będących poza normalnym zasięgiem, wykonywanie gwałtownych ruchów, skakanie w dół lub przeskakiwanie na inne elementy konstrukcji, uderzenie pracownika przez spadające lub zrzucane przedmioty), żurawiach (np. przemieszczanie ludzi na wyższe poziomy wznoszonego obiektu na zawiesiu linowym podwieszonym do żurawia wieżowego), składowanych wyrobach (np. zawalenie się źle składowanych towarów). Wypadki tego typu występują również w następstwie przebywania 20

21 lub przechodzenia w miejscach niedozwolonych, np.: na skraju dachu lub podestu roboczego, na niezabezpieczonych balustradami płytach balkonów i klatek schodowych, na konstrukcji rusztowania poza pionami komunikacyjnymi, blisko niezabezpieczonych krawędzi obiektów budowlanych, w bezpośrednim sąsiedztwie otworów w ścianach i w podłodze oraz przy krawędzi dachu wznoszonych budynków, na świeżo wykonanym murze (np. ściankach działowych pomieszczeń). Wypadki związane ze stosowaniem niewłaściwych środków ochrony indywidualnej lub ich brakiem są najczęściej powodowane: 1) brakiem lub stosowaniem niekompletnych lub niewłaściwych (niepoddawanych przeglądom, uszkodzonych oraz nieposiadających wymaganych certyfikatów) środków ochrony indywidualnej, 2) niewłaściwą instalacją lub niewłaściwym rozmieszczeniem (np. za nisko w stosunku do poziomu stanowiska pracy) oraz brakiem szyn do kotwiczenia linek bezpieczeństwa, 3) niewłaściwym kotwiczeniem uprzęży (np.: kotwiczenie linek bezpieczeństwa do złamanych lub suchych gałęzi drzew, prowizorycznie zamocowanych elementów konstrukcyjnych, części maszyn, które mogą być w sposób przypadkowy uruchomione), 4) odpięciem podczas pracy linek od uprzęży lub urządzenia kotwiczącego linki bezpieczeństwa, 5) zmianą, w nieodpowiednim momencie, punktu zakotwiczenia linki bezpieczeństwa, 6) brakiem środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości po usunięciu balustrad ochronnych w trakcie wykonywanych prac, 7) nienoszeniem odpowiedniego obuwia chroniącego przed poślizgiem i rękawic ochronnych Wnioski Na podstawie powyższego rozdziału można łatwo zauważyć, że co czwarty wypadek śmiertelny w budownictwie i co piąty ciężki spowodowane są upadkiem z wysokości. Dlatego należy uczynić wszystko co możliwe, aby tego typu wypadków było jak najmniej. 21

22 4. Koncepcja poprawy warunków bhp przy pracach na wysokości Niniejszy rozdział ma na celu przedstawienie koncepcji wdrażania wytycznych bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie Budynku: Centrum Nanotechnologii B wraz z Centrum Nauczania Matematyki i Kształcenia na Odległość. Skupiłem się na środkach technicznych i organizacji miejsc pracy w taki sposób, aby maksymalnie zapobiegać, występowaniu niebezpiecznych zdarzeń związanych z pracą na wysokości, prowadzących do utraty zdrowia lub życia pracowników. Czynniki techniczne Stanowiska pracy na wysokości winny być zabezpieczone balustradą z poręczą ochronną na wysokości 1,1m, deską krawężnikową o wysokości 0,15m oraz poręczą pośrednią w połowie wysokości, dotyczy to także biegów schodowych i otworów technologicznych.. Jeżeli ustawienie balustrad jest niemożliwe lub nieuzasadnione (np. przy krótkotrwałych robotach), należy stosować inne skuteczne zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości, np. środki ochrony indywidualnej, takie jak szelki bezpieczeństwa z linkami bezpieczeństwa przymocowanymi do stałych elementów konstrukcji o odpowiedniej wytrzymałości. Ponadto wokół budynku należy zainstalować siatki bezpieczeństwa typu V. Wyposażanie stanowisk pracy w siatki chroniące przed upadkiem eliminuje uciążliwości związane ze stosowaniem sprzętu ochrony indywidualnej. Stosowanie siatek ochronnych nie zwalnia jednak z obowiązku stosowania balustrad. Tylko prawidłowe stosowanie środków ochrony zbiorowej zapewnia bezpieczne wykonywanie prac na wysokości. Przy pracach na wysokości do 2,0m, które najczęściej wykonywane są z drabin lub pomostów, należy zwracać szczególną uwagę, aby: 1) odpowiednio dobrać je do rodzaju wykonywanej pracy; 2) drabiny rozstawne były sprawne technicznie, zwłaszcza szczeble i podłużnice powinny być w dobrym stanie technicznym, bez uszkodzonych (wyłamanych, pękniętych) szczebli i podłużnic, a segmenty drabiny powinny być spięte łańcuchem lub połączeniem ograniczającym jej rozstaw; drabinę rozstawną należy przestawiać w inne miejsce stojąc obok niej, nigdy nie przestawiać stojąc na niej; 3) drabiny przystawne były ustawione stabilnie (zabezpieczone przed niekontrolowaną zmianą położenia) i pod kątem 65-75º w stosunku do podłoża; drabina winna 22

23 wystawać co najmniej 0,75m ponad krawędź płaszczyzny, na którą ma wyjść pracownik; 4) nie dopuszczać do stosowania drabin jako dróg stałego transportu, a także do przenoszenia ciężarów o masie powyżej 10kg, używania drabin niezgodnie z przeznaczeniem, używania drabin rozstawnych jako przystawnych, ustawiania drabin na niestabilnym podłożu, opierania drabin przystawnych o śliskie płaszczyzny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy materiałów niezapewniające stabilności drabiny, stawiania drabin przed zamkniętymi drzwiami, jeżeli nie są one zamknięte na klucz od strony ustawianej drabiny, ustawiania drabin w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn i innych urządzeń w sposób stwarzający zagrożenia dla pracowników używających drabiny, wchodzenia i schodzenia z drabiny plecami do niej; 5) rusztowania, np. kozłowe, powinny być stabilne, a pomosty zabezpieczone barierką ochronną; ich powierzchnia ma zapewnić odpowiednią ilość miejsca dla pracowników, sprzętu i materiałów; rusztowania i pomosty muszą mieć odpowiednią wytrzymałość, o czym winna informować tabliczka o dopuszczalnej nośności. Przy pracach na wysokości powyżej 2,0m wykonywanych na rusztowaniach należy przede wszystkim zapewnić pracownikom bezpieczną komunikację pionową i dojścia do stanowisk pracy. Prawidłowo zorganizowane stanowisko pracy na rusztowaniu powinno składać się z pełnego pomostu, zabezpieczonego przed niekontrolowanym przesunięciem, wypełniającego całą przestrzeń konstrukcji. Pomost powinien być obarierowany poręczą na wysokości 1,0m (z uwagi na zastosowanie rozwiązań systemowych), krawężnikiem o wysokości 0,15m i poręczą pośrednią lub innym wypełnieniem przestrzeni pomiędzy poręczą a krawężnikiem. Pomost powinien być ograniczony balustradami ze wszystkich stron, na które pracownik może spaść z wysokości. W przypadku, gdy rusztowanie jest oddalone od ściany budynku o więcej niż 20cm należy zabezpieczyć balustradami od strony wewnętrznej. Jeżeli ograniczenie balustradami od strony wewnętrznej utrudniałoby pracę można zastosować wspornikowe poszerzenia pomostu tzw. konsole. Na pomost rusztowania powinny prowadzić piony komunikacyjne składające się z drabinek, które powinny być usytuowane wewnątrz rusztowania, a nie na zewnątrz. Rusztowania, aby się nie przewróciły muszą być zakotwione do ściany budynku w sposób zapewniający ich stateczność i sztywność oraz umożliwiający przeniesienie sił zewnętrznych działających na rusztowanie (siły od bocznego parcia wiatru, obciążenia wywołane pracą ludzi). Zakotwienia nie powinny przenosić sił pionowych. Prawidłowo wykonane zakotwienie powinno być właściwie 23

24 usytuowane (prostopadle do ściany oraz nie więcej niż 20cm od węzła ramy). Teren pod rusztowaniem powinien być wytrzymały (nie wolno ustawiać go na rozkopanym, nieutwardzonym gruncie podmywanym wodą) i wyrównany. Poszczególnych stóp rusztowania nie wolno stawiać na pojedynczych elementach o nieznanej wytrzymałości. Stojaki rusztowania muszą być zakończone stopą (to rozkłada obciążenie od rusztowania na większą powierzchnię). Stopy stojaków ustawionych prostopadle do budynku powinny stać na jednym wytrzymałym elemencie wspólnym, tzw. podkładzie. Czynniki organizacyjne Przy organizowaniu stanowisk pracy na wysokości należy stosować zabezpieczenia wynikające z rozporządzeń właściwych ministrów i norm. Przystępując do prac, przy których grozi upadek z wysokości, należy w zależności od charakteru prac wybrać metodę gwarantującą bezpieczne ich wykonanie, a także dobrać zespół pracowników mających stosowne umiejętności i doświadczenie. Do ich wykonywania mogą być zatem dopuszczeni pracownicy, którzy: 1) odbyli szkolenie w zakresie bhp oraz instruktaż stanowiskowy zapoznający ich z charakterem prac na wysokości, zagrożeniami związanymi z wykonywanymi przez nich czynnościami, możliwymi skutkami zagrożeń oraz głównymi przyczynami wypadków, 2) posiadają aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na wysokości, 3) umieją posługiwać się przydzielonymi im środkami ochrony indywidualnej oraz urządzeniami zabezpieczającymi, 4) umieją bezpiecznie obsługiwać podstawowe urządzenia służące do transportu poziomego i pionowego, w tym mają odpowiednie uprawnienia kwalifikacyjne. Należy także pamiętać o ciągłej kontroli zachowań pracowników i warunków bhp przez osoby nadzorujące budowę. Jeśli chodzi o użytkowanie drabin, to zabronione jest poziome przemieszczanie się na nich oraz ustawianie ich na nierównym i niestabilnym gruncie. Ponadto nie wolno wykonywać prac murarskich i tynkarskich z drabin przystawnych, prace ciesielskie można wykonywać wyłącznie do wysokości 3m, a prace malarskie do wysokości 4m. Drabiny powinny być używane jedynie do: 1) prac krótkotrwałych, w której drabiny nie zmieniają pozycji do 30 minut, 24

25 2) prac o niskim ryzyku, gdy np. warunki pracy są takie, że prawdopodobieństwo upadku jest znikome lub ewentualny upadek nie spowoduje poważnych obrażeń, 3) prac lekkich drabiny nie są odpowiednie do wykonywania pracy wymagającej dużego wysiłku lub użycia dużych sił, 4) prac niewymagających przenoszenia ciężkich lub niewygodnych do przenoszenia narzędzi lub wyposażenia, 5) prac w których pewny uchwyt jest możliwy zarówno w czasie wchodzenia po drabinie jak i w trakcie wykonywania pracy. Rusztowań nie wolno montować, demontować i pracować na nich w czasie mgły, deszczu, śniegu, gołoledzi, burzy i silnego wiatru. Montaż i demontaż rusztowania mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające książeczki operatora z uprawnieniami montażysty rusztowań wydane przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie. Osoby prowadzące montaż i demontaż rusztowania bezwzględnie muszą stosować hełmy oraz środki chroniące przed upadkiem z wysokości. Po zmontowaniu rusztowania należy zgłosić ten fakt kierownikowi budowy lub uprawnionej osobie, która musi je odebrać. Nie wolno pracować na rusztowaniach, które nie zostały odebrane. Należy przy tym pamiętać, że po burzy, ulewach, opadach śniegu oraz po dłuższej przerwie w użytkowaniu można przystąpić do ponownej pracy na rusztowaniu dopiero po jego komisyjnym odbiorze. W trakcie pracy zabronione jest wychylanie się poza obrys pomostu i wchodzenie na poręcze. Nie wolno także przeciążać pomostów. Informacje o dopuszczalnym obciążeniu pomostów powinna się znajdować na rusztowaniu. Równoczesne wykonywanie robót na różnych poziomach rusztowania jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy zachowane są wymagane odstępy między stanowiskami: 5m w poziomie i odstęp jednego pomostu (nie licząc tego, na którym wykonywane są prace) w pionie. Nie wolno też po zakończonej pracy zostawiać na pomostach żadnych narzędzi i materiałów. Czynniki ludzkie Każdy pracownik powinien odbyć instruktaż ogólny, którego celem jest zapoznanie pracownika z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy i przepisach wykonawczych, a także w przepisach wewnątrzzakładowych. Instruktażowi ogólnemu poddawani są nowo zatrudnieni w przedsiębiorstwie pracownicy, dlatego powinien on zagwarantować pracownikowi podstawową znajomość zasad bezpieczeństwa obowiązujących w jego nowym zakładzie pracy, w tym ochrony przeciw pożarowej i udzielania pierwszej pomocy. Szkolenie to warto także wzbogacić o zajęcia 25

26 praktyczne z wykorzystaniem sprzętu indywidualnej ochrony, a mianowicie uprzęży i szelek bezpieczeństwa Właściwie przeprowadzone szkolenie powinno przynieść korzyść za równo pracownikowi, jak i pracodawcy. Przeszkolony pracownik będzie miał świadomość zagrożeń, dzięki czemu samodzielnie oceni, czy pracuje w warunkach bezpiecznych. Pracownicy przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku powinni odbyć także instruktaż stanowiskowy. Powinien on zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy, występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach. 26

27 5. Podsumowanie Głównym celem niniejszej pracy było stworzenie koncepcji poprawy i udoskonalenia warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie wykonywania robót budowlanych na wysokości, która ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ułatwienie pracy robotnikom poprzez zwiększenie ich komfortu podczas wykonywanych zadań. W koncepcji poprawy warunków bezpieczeństwa pracy uwzględniłem trzy aspekty merytoryczne rozwiązań: 1) czynniki techniczne, 2) czynniki organizacyjne, 3) czynniki ludzkie. Pierwsza grupa czynników skupia uwagę na odpowiednim doborze środków ochrony zbiorowej i indywidulanej, druga na poprawnej organizacji pracy i stanowisk pracy, a trzecia na przeprowadzeniu wszelkich wymaganych i dodatkowych szkoleń, ze szczególnym nastawieniem na rozszerzenie części praktycznej. Zakładam, że nie powinno być przeszkód podczas wdrażania projektu poprawy warunków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia poprzez zastosowanie wspomnianych szkoleń, urządzeń pomocniczych i innych środków ochrony indywidualnej. Z praktycznego punktu widzenia wdrożenie zaproponowanego systemu przyniesie oczekiwane skutki, czyli zmniejszenie wypadkowości na stanowiskach pracy, zapewnienie większego komfortu bezpieczeństwa pracowników, a co za tym idzie poprawienie stanu ich zdrowia psychicznego oraz fizycznego. Uważam, że przy zastosowaniu powyższej koncepcji poprawy i udoskonalenia warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie wykonywania robót budowlanych na wysokości, cel zostanie osiągnięty z powodzeniem. 27

28 Spis literatury 1) literatura: a. Baszczyński K., Korycki R. (2001), Dobór sprzętu uniemożliwiającego rozpoczęcie spadania z wysokości, Bezpieczeństwo Pracy 11/2001, CIOP, Warszawa, b. Dąbrowski A. (2004), Prace na wysokości - najczęstsze przyczyny wypadków, Bezpieczeństwo Pracy 1/2004, CIOP, Warszawa, c. Dąbrowski A. (2006), Wyposażenie i techniczne środki ochronne do prac na wysokości, Bezpieczeństwo Pracy 11/2006, CIOP, Warszawa, d. Dobrzańska I. (2012), Budownictwo - Dobór środków technicznych zabezpieczających przed upadkiem z wysokości, PIP, Warszawa, e. Gawrysiak U. (2009), Budownictwo - Bezpiecznie od startu, PIP, Warszawa, f. GUS (2013), Wypadki przy pracy w 2012r., GUS, Warszawa, g. GUS (2013), Wypadki przy pracy w okresie I-III kwartał 2013r., GUS, Warszawa, h. Kmieciak P., Gnot D. (2011), Budownictwo - Bezpieczne rusztowania, PIP, Warszawa, i. Kupka D. (2013), Budownictwo - O bezpiecznej pracy na budowie - materiał szkoleniowy, PIP, Warszawa, j. Nazim-Bałuk D. (2010), Budownictwo - Siatki, które ratują życie, PIP, Warszawa, k. Wieczorek Z. (2010), Budownictwo - Wymagania bezpieczeństwa pracy, PIP, Warszawa, 2) przepisy prawne: a. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1974r. nr 24 poz. 141 z późń. zm.), b. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1997r. nr 129 poz. 844 z późń. zm.), c. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003r. nr 47 poz. 401), 28

29 d. Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. z 2005r. nr 259 poz. 2173), e. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002r. nr 75 poz. 690 z późń. zm.), f. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. z 1996r. nr 62 poz. 287), g. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996r. nr 69 poz. 332 z późń. zm.), 3) źródła internetowe: a. b. c. d. e. f. g. h. 29