ROLA WSKAŹNIKÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W BADANIU ZIELONEJ GOSPODARKI

Transkrypt

1 ROLA WSKAŹNIKÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU W BADANIU ZIELONEJ GOSPODARKI D R P A U L I N A S Z Y J A K A T E D R A E K O N O M I I I P O L I T Y K I G O S P O D A R C Z E J U N I W E R S Y T E T P E D A G O G I C Z N Y W K R A K O W I E

2 Zrównoważony i trwały rozwój (sustainable development) Sustainable development means that the needs of the present generation should be met without compromising the ability of future generations to meet their own needs ( )istota rozwoju zrównoważonego nie tkwi w równoważeniu relacji między takimi dziedzinami (ładami), jak gospodarka, społeczeństwo, przestrzeń czy przyroda, lecz w wyborze stopnia trwałości. P. Jeżowski: Ekonomiczne problemy środowiska i rozwoju zrównoważonego w XXI wieku. SGH, Warszawa 2007.

3 Wskaźniki, człowieka, środowisko naturalne CELE wskaźników: - Tworzenie zestawu wskaźników presji, stanu, wpływu i reakcji pozwala na ustalenie minimalnych kryteriów dla zarządzania środowiskiem w układach przestrzennych (P. Jeżowski: Ekonomiczne problemy środowiska i rozwoju zrównoważonego w XXI wieku. SGH, Warszawa 2007); - Konstruowanie wskaźników służy wskazaniu granic aktywności człowieka w relacji do środowiska naturalnego. - Wskaźniki pomagają szacować możliwości zaspokojenia potrzeb ludzkich w oparciu o zasoby środowiska naturalnego. - Wskaźniki pozwalają określić trwałość trzech układów społeczeństwa, gospodarki i środowiska naturalnego.

4 Granice planety Johan Rockström (red.) Model proponuje podejście do globalnego zrównoważonego rozwoju. Polega ono na określeniu granic w 7 kluczowych obszarach, w oparciu o które ludzkość może bezpiecznie egzystować. [w:] Ecology and Society 14(2): 32

5 Granice planety Johan Rockström (red.) [w:] Ecology and Society 14(2): 32 GRANICE: - Zmiany klimatu - Zakwaszenie oceanów - Poziom ozonu w stratosferze, - Cykl biogeochemiczny azotu i fosforu, - Globalne wykorzystanie słodkiej wody, - Wielkość powierzchni gruntów przeznaczonych na pola uprawne, - Tempo pogorszenia stanu bioróżnorodności

6 Granice planety Wg. badań przekroczono granice w następujących obszarach: 1. Zmiany klimatyczne, 2. Wskaźnik bioróżnorodności 3. Zmiany globalnego cyklu azotu Johan Rockström (red.) [w:] Ecology and Society 14(2): 32 Natomiast ludzkość zbliża się do granic możliwości w odniesieniu do: Zakwaszenia oceanów Cyklu biogeochemiczny fosforu Wielkości powierzchni gruntów przeznaczonych na pola uprawne

7 Wskaźniki zrównoważonego i trwałego rozwoju Wskaźniki zrównoważonego rozwoju to podstawowe narzędzia monitoringu odsłaniające w sposób wymierny istotę tej koncepcji ( Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Polski. GUS, Urząd Statystyczny w Katowicach, Katowice 2011); Wg. EUROSTAT wyróżnione wskaźniki sustainable development służą ocenie stopnia realizacji Europejskiej strategii zrównoważonego rozwoju, przyjętej w Göteborgu w 2001 roku tj.w oparciu o zintensyfikowanie działań w następujących obszarach : - ograniczyć postęp zmian klimatycznych i zwiększyć wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, - ograniczyć zagrożenia dla zdrowia człowieka (głównie poprzez poprawę bezpieczeństwa i jakości zdrowia), - bardziej odpowiedzialne zarządzanie zasobami naturalnymi, - poprawa systemu transportu i wykorzystania gruntów, Ponadto dodano: - ochrona bioróżnorodności - - przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społeczne, - przeciwdziałać starzeniu się społeczeństwa,

8 Rozwój społeczno-gospodarczy realny PKP per capita Wskaźniki zrównoważonego i trwałego rozwoju Unii Europejskiej Zrównoważona produkcja i konsumpcja Włączenie społeczne Produktywność surowcowa Ryzyko zagrożenia ubóstwem i wyłączenie społeczne The Sustainable Development Indicators (SDIs) Zmiany demograficzne Zdowie publiczne Stopa zatrudnienia starszych osób Życie w zdrowiu i długość życia Zmiany klimatyczne i energia Poziom emisji gazów cieplarnianych, Udział OZE w finalnym zużyciu energii, Zużycie energii pierwotnej

9 Wskaźniki zrównoważonego i trwałego rozwoju Unii Europejskiej Zrównoważony transport Zasoby naturalne Zużycie energii w transporcie w stosunku do PKB Indeks ptaków, Stan zasobów rybnych zarządzane przez UE The Sustainable Development Indicators (SDIs) Globalne partnerstwo Dobre zarządzanie Udział pomocy rozwojowej w dochodzie narodowym brutto

10 Wskaźniki zrównoważonego i trwałego rozwoju Rozwój społeczno-gospodarczy Luksemburg Szwecja Holandia Zrównoważona produkcja i konsumpcja Wielka Brytania Luksemburg Holandia Włączenie społeczne Czechy Holandia Szwecja Zmiany demograficzne Niemcy Estonia Cypr Zdrowie publiczne Malta Szwecja Irlandia Zmiany klimatyczne i energia Emisja gazów cieplarnianych Udział OZE w finalnym zużyciu energii Zużycie energii pierwotnej Łotwa Litwa Estonia Szwecja Finlandia Łotwa Malta Cypr Łotwa

11 Wskaźniki zrównoważonego i trwałego rozwoju Zrównoważony transport Malta Irlandia Niemcy Zasoby naturalne Globalne partnerstwo Luksemburg Dania Irlandia

12 Zielona gospodarka To gospodarka oparta na ograniczeniu zużycia energii opartej o tradycyjne surowce energetyczne, zwiększenie wydajności energetycznej i surowcowej oraz zwiększenie udziału energii z odnawialnych źródeł. Wg. UNEP: to gospodarka, w której wzrost dochodów i zatrudnienia jest powodowana publicznymi i prywatnymi inwestycjami związanymi z redukcją emisji gazów i zanieczyszczeń, zwiększeniem efektywności wykorzystania energii i surowców, ochronie bioróżnorodności i ekosystemu. Gospodarka niskoemisyjna (low-carbon economy)

13 Zielona gospodarka Elementy powiązane z zieloną gospodarką: - zielone inwestycje (green investments) - zielone miejsca pracy (green jobs) - zielone produkty i usługi - Zielone sektory gospodarki

14 Cele kształtowania zielonej gospodarki - ograniczenie negatywnych skutków działalności człowieka na środowisko naturalne, - zwiększenie wydajności energetycznej i surowcowej, - zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego - mobilizowanie wykorzystania potencjału innowacyjnego, - zdobycie nowych przewag konkurencyjności

15 Pojęcie powiązane: Zielona gospodarka zielony wzrost gospodarczy (green growth) Declaration on Green Growth OECD 2009: Osiągnięcie tego rodzaju wzrostu możliwe będzie dzięki zielonym inwestycjom, które mają opierać się na rozwijaniu technologii służących oszczędniejszemu korzystaniu z energii oraz ograniczeniu emisji CO 2.

16 Zielone inwestycje Kryteria związane z: -poziomem zużycia energii, -- poziomem emisjico2 --wydajnością surowcową, --ecoinnowacyjnością, -- tworzeniem zielonych miejsc pracy, -- produkcją lub usługami przyjaznymi dla środowiska naturalnego, -- wykorzystywaniem systemu zarządzania środowiskiem

17 Zielone inwestycje- instrumenty wspomagania ZIELONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE ( G REEN PUBLIC PROCUREMENT) P R O C E S, W K T Ó R Y M W Ł A D Z E P U B L I C Z N E S T A R A J Ą S I Ę U Z Y S K A Ć T O W A R Y, U S Ł U G I I P R A C E O O G R A N I C Z O N Y M O D D Z I A Ł Y W A N I U N A Ś R O D O W I S K O N A T U R A L N E W C A Ł Y M C Y K L U I C H Ż Y C I A W S T O S U N K U D O T O W A R Ó W, U S Ł U G I P R A C O T Y C H S A M Y C H F U N K C J A C H P O D S T A W O W Y C H, K T Ó R E W I N N Y M P R Z Y P A D K U B Y Ł Y B Y P O B I E R A N E P U B L I C P R O C U R E M E N T F O R A B E T T E R E N V I R O N M E N T. C O M M U N I C A T I O N F R O M C O M M I S S I O N TO T H E E U R O P E A N P A R L I A M E N T, T H E C O U N C I L, T H E E U R O P E A N E C O N O M I C A N D S O C I A L C O M M I T T E E A N D T H E C O M M I T T E E OF T H E R E G I O N S, B R U S S E L S, , C O M ( ) 400 F I N A L, S. 4.

18 Zielone miejsca pracy Z I E L O N E M I E J S C A P R A C Y S P E Ł N I A J Ą D W I E W A Ż N E F U N K C J E : - M A J Ą O N E W Y M I A R I N N O W A C Y J N Y W Z A K R E S I E S U B S T Y T U C J I I U Z U P E Ł N I A N I A T R A D Y C Y J N I E P O J M O W A N Y C H M I E J S C P R A C Y, - S Ą P O D S T A W Ą T W O R Z E N I A N O W Y C H R A M G O S P O D A R O W A N I A P O P R Z E Z P O W I Ą Z A N I E Z N O W O C Z E S N Y M I, E K O - W Y D A J N Y M I T E C H N O L O G I A M I P R Z Y S Z Ł O Ś C I

19 Zielone miejsca pracy A M E R Y K A Ń S K I E B I U R O D S. S T A T Y S T Y K I Z A T R U D N I E N I A ( B U R E A U O F L A B O U R S T A T I S T I C S, B L S ) D E F I N I U J E Z I E L O N E M I E J S C A P R A C Y W O P A R C I U O P O D E J M O W A N E B A D A N I A W D W Ó C H O B S Z A R A C H : - O F E R T Y P R A C Y W P R Z E D S I Ę B I O R S T W A C H, K T Ó R E W Y T W A R Z A J Ą P R O D U K T Y L U B Ś W I A D C Z Ą U S Ł U G I, P R Z Y N O S Z Ą C E K O R Z Y Ś C I Ś R O D O W I S K U I S Ł U Ż Ą C E Z A C H O W A N I U Z A S O B Ó W N A T U R A L N Y C H ; - M I E J S C A P R A C Y, K T Ó R E T O W A R Z Y S Z Ą T W O R Z E N I U P R O C E S Ó W P R O D U K C Y J N Y C H B A R D Z I E J P R Z Y J A Z N Y C H Ś R O D O W I S K U L U B Z U Ż Y W A J Ą C Y C H M N I E J Z A S O B Ó W N A T U R A L N Y C H.

20 Zielone miejsca pracy Niejednoznaczność ujęć definicyjnych Problemy z ilościowym ujęciem zjawiska Powszechnie uznaje się, że zielone miejsca pracy są powiązane z zielonymi technologiami tj. przyjaznymi dla środowiska naturalnego (energooszczędne, zasobooszczędne) lub zielonymi sektorami gospodarki np. elektrownie wykorzystujące odnawialne źródła energii. Przy okazji tych ostatnich pojawia się wątpliwość, które z tworzonych, przy uruchamianiu i funkcjonowaniu np. elektrowni wodnej, miejsc pracy ma zielony wymiar.

21 Zielone miejsca pracy Metodyka pomiaru Amerykańskie Biuro ds. Statystyki Zatrudnienia dokonuje pomiaru w dwóch obszarach: -liczba miejsc pracy w produkcji zielonych dóbr i usług - liczba miejsc pracy powiązana z wykorzystaniem zielonych technologii i praktyk. W tym pierwszym w 2010 roku 3,1 mln miejsc pracy, co stanowi 2,4% ogółu zatrudnienia w USA.

22 Zielone sektory gospodarki 1. R O L N I C T W O, L E Ś N I C T W O, R Y B O Ł Ó W S T W O 2. O D N A W I A L N E Ź R Ó D Ł A E N E R G I I 3. E C O P R Z E M Y S Ł ; P R O D U K C J A M A S Z Y N I U R Z Ą D Z E Ń Z W I Ą Z A N Y C H Z O C H R O N Ą Ś R O D O W I S K A N A T U R A L N E G O L U B P R Z Y J A Z N Y C H D L A Ś R O D O W I S K A N A T U R A L N E G O, M A J Ą C Y C H Z A S T O S O W A N I E W I N N Y C H G A Ł Ę Z I A C H G O S P O D A R K I

23 Modele badania zielonej gospodarki wpływ inwestycji na nadanie zielonego wymiaru gospodarce w porównaniu z inwestycjami komercyjnymi w ramach business as usual (BAU) T21 Andrea M. Bassi globalna wersja modelu obejmuje najistotniejsze relacje pomiędzy produkcją a kluczowymi zasobami naturalnymi na zagregowanym poziomie

24 Schemat 1. Założenia inwestycji biznesowych oraz zielonych. Scenariusz BAU -wykorzystanie surowców, - paliwa kopalne, - tworzenie miejsc pracy Scenariusz zielony -wydajność surowcowa, -odnawialne źródła energii -tworzenie miejsc pracy Źródło; A.M. Bassi: Modelling global green investment scenarios supporting the transition to a global green economy, W: Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication, UNEP, New York, 2011, s. 508

25 Pomiar zielonej gospodarki Wykorzystanie wskaźników zrównoważonego i trwałego rozwoju Wraz z pojawieniem się działań na rzecz zielonej gospodarki, popartych realizacją projektów inwestycyjnych, uwzględnionych w programach antykryzysowych państw ( ), należy wprowadzić sposoby pomiaru stopnia wdrożenia i efektywności zielonej gospodarki. Pomocne mogą okazać się wskaźniki zrównoważonego rozwoju skupione w takich obszarach tematycznych jak: - zmiany klimatu, - zrównoważony transport, - zasoby naturalne, - zużycie energii, - zrównoważona produkcja i konsumpcja. Należy jednak wskazać, że będą one miały wymiar pomocniczy w zakresie określenia efektów wdrażania elementów zielonej gospodarki.

26 Pomiar zielonej gospodarki Wykorzystanie wskaźników zrównoważonego i trwałego rozwoju Pomocniczość wynika z faktu, że w przypadku zielonej gospodarki rozpatrujemy kwestię czynników, które powodują, że różni się ona od tradycyjnie rozumianej gospodarki z uwagi na elementy przyjazne dla środowiska naturalnego. Dopiero w oparciu o te elementy dokonujemy określenia wpływu na kształtowanie zrównoważonego i trwałego rozwoju. Do identyfikacji zielonej gospodarki niezbędne jest zdefiniowanie i określenie sposobów pomiaru takich elementów jak: zielone inwestycje, zielone technologie, zielone miejsca. Te zaś nie są lub są pośrednio określane w oparciu o wskaźniki sustainable development.

27 Pomiar zielonej gospodarki Globalny Indeks Zielonej Gospodarki (The Global Green Economy Index, GGEI) Dual Citizen LLC Analizuje 27 państw (Niemcy, Dania, Szwecja, Stany Zjednoczone, Chiny, Norwegia, Nowa Zelandia, Brazylia, Wielka Brytania, Australia, Argentyna, Kanada, Finlandia, Francja, Islandia, Indonezja, Indie, Izrael, Włochy, Japonia, Meksyk, Holandia, Republika Południowej Afryki, Korea Południowa, Hiszpania, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie) i ich postępy w zakresie wdrażania praktyk ukierunkowanych na kształtowanie zrównoważonego i trwałego rozwoju. Jako główne kategorie badawcze przyjęto: - przywództwo, - polityka, - inwestycje oparte o czyste technologie, - zrównoważona turystyka.

28 Pomiar zielonej gospodarki Globalny Indeks Zielonej Gospodarki (The Global Green Economy Index, GGEI) W 2010 i 2011 roku pionierami w zakresie kształtowania zielonej gospodarki okazały się Niemcy i Dania. Dual Citizen LLC

29 Pomiar zielonej gospodarki P R O B L E M Y : 1. Z D E F I N I O W A N I E I O K R E Ś L E N I E K R Y T E R I Ó W D L A : - Z I E L O N Y C H T E C H N O L O G I I, - Z I E L O N Y C H M I E J S C P R A C Y, - Z I E L O N Y C H S E K T O R Ó W G O S P O D A R K I 2. P O Z I O M C Z Y N N I K A E K O L O G I C Z N E G O W P R O D U K T A C H I U S Ł U G A C H U Z N A N Y C H Z A Z I E L O N E

30 Pomiar zielonej gospodarki Z A Z I E L O N I O N Y P K B?

31 Zielona gospodarka D Z I Ę K U J Ę