Blacharz budowlany (721302)

Transkrypt

1 Blacharz budowlany (721302) Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy

2 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1 Krajowy standard kompetencji zawodowych Blacharz budowlany (721302) Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013 Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem źródła ISBN (całość) ISBN (209) Nakład 1000 egz. Publikacja bezpłatna Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. (22) , fax (22) sekretariat@crzl.gov.pl Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji Państwowego Instytutu Badawczego Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) , fax (48) instytut@itee.radom.pl 2

3 Spis treści 1. Dane identyfikacyjne zawodu Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach Notka metodologiczna i autorzy Opis zawodu Synteza zawodu Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy) Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/walidacji kompetencji Zadania zawodowe Wykaz kompetencji zawodowych Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK Opis kompetencji zawodowych Wykonywanie i naprawianie elementów użytkowych z blachy Kz Wykonywanie i montowanie opierzeń blacharskich oraz instalacji z blachy Kz Wykonywanie i naprawianie pokryć dachowych Kz Kompetencje społeczne KzS Profil kompetencji kluczowych Słownik

4 1. Dane identyfikacyjne zawodu 1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfikacjach Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (KZiS 2010): Blacharz budowlany Grupa wielka 7 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (w Międzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 poziom 2). Grupa elementarna 7213 Blacharze (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie 7213 Sheetmetal workers). Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) Sekcja F. Budownictwo, Działa 43. Roboty budowlane specjalistyczne, Grupa Pozostałe specjalistyczne roboty budowlane Notka metodologiczna i autorzy Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie: analizy źródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe) oraz głównie wyników badań analitycznych na 18 stanowiskach pracy w 6 przedsiębiorstwach (duże 4, średnie 2, w tym produkcyjne 2, produkcyjno-handlowe 4) przeprowadzonych w kwietniu Zespół Ekspercki: Wiktor Ulański ZALGO w Gorzowie Wielkopolskim, Jerzy Stasiukiewicz Partner-Plus sp. z o.o. w Stargardzie Szczecińskim, Piotr Rosiński FACH DACH w Dębogórze, Tomasz Szybowski Zespól Szkół nr 4 w Szczecinie. Ewaluatorzy: Zbigniew Wrzosek Zakład Instalacyjno-Budowlany w Szczecinie, Cecylia Kolanowska Ośrodek Doskonalenia Kadr SIPM w Poznaniu. 4

5 Recenzenci: Grzegorz Żmuda-Trzebiatowski COMPAX w Namyślinie, Mirosław Machałowski Zachodniopomorskie Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie. Komisja Branżowa (zatwierdzająca): Jerzy Rzetelski (przewodniczący) NSZZ Solidarność w Kamieniu Pomorskim, Piotr Rawski przedstawiciel pracodawców, Spółdzielnia Przedsiębiorców Budowlanych Budowa w Szczecinie, Andrzej Rydzowski Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Nowogrodzie. Data zatwierdzenia: r. 5

6 2. Opis zawodu 2.1. Synteza zawodu Blacharz budowlany wykonuje operacje blacharskie polegające na obróbce i kształtowaniu elementów z blach Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary występowania zawodu Blacharz budowlany jest zawodem o charakterze usługowym. Celem pracy blacharza budowlanego jest wykonanie pokryć dachowych z blachy oraz ich naprawa i konserwacja. Blacharz budowlany montuje urządzenia do odprowadzania wody, instalacje z blach stalowych, aluminiowych, miedzianych oraz elementy pokryć i instalacji z blachy. Demontuje, montuje i naprawia elementy pokryć blacharskich o charakterze zabytkowym i artystycznym. Głównym wytworem jego pracy są pokrycia dachowe oraz opierzenia i instalacje. Do jego zadań należy czytanie planów technicznych, wykonywanie pomiarów, sprawdzanie jakości materiałów, obróbka i kształtowanie elementów z blach i profili (cięcie, kształtowanie), łączenie (nitowanie, klejenie, połączenia śrubowe i za pomocą zamków) oraz demontaż i montaż elementów z blachy Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy) Miejscem pracy blacharza budowlanego jest warsztat blacharski i obiekty budowlane. Blacharz budowlany posługuje się ręcznymi i mechanicznym narzędziami do cięcia i wiercenia oraz do kształtowania blachy, urządzeniami do podnoszenia i wciągania, urządzeniami i narzędziami do łączenia blach na zimno i na gorąco, urządzeniami zabezpieczającymi, drabinami, rusztowaniami, pomostami roboczymi i podestami ruchomymi. Zagrożenia związane z wykonywanymi czynnościami to upadki z wysokości, skaleczenia i zranienia, oparzenia, odmrożenia, udar słoneczny, zatrucie środkami chemicznymi (rozpuszczalniki, lepiki, azbest), hałas i wibracje oraz kontakt z czynnikami biologicznymi (odchody zwierzęce, pasożyty gniazd ptasich) i wymuszona pozycja ciała. Blacharz budowlany narażony jest na choroby zawodowe układu ruchu, obwodowego układu nerwowego, układu oddechowego, skóry, oczu, gorączkę metaliczną. Blacharz budowlany pracuje w systemie jednozmianowym, samodzielnie lub w zespole (na wysokości tylko w zespole). Ponosi odpowiedzialność za powierzony mu sprzęt i maszyny, bezpieczeństwo osobiste i miejsca pracy, wykorzystanie materiałów oraz jakość wykonanych robót. 6

7 2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu Wykonywanie zawodu blacharza budowlanego wymaga takich cech, jak spostrzegawczość, wyobraźnia przestrzenna, sprawność manualna, umiejętność koncentracji i samokontroli, zmysł równowagi. Blacharz budowlany powinien cechować się dokładnością i cierpliwością. W przypadku napraw wyrobów o charakterze zabytkowym i artystycznym niezbędna jest wrażliwość estetyczna i uzdolnienia artystyczne. Blacharz budowlany powinien być sprawny ruchowo, mieć dobry wzrok i słuch, rozróżniać barwy, posiadać koordynację wzrokowo-ruchową. Powinien umieć pracować w zespole. Przeciwwskazaniem do wykonywania pracy w zawodzie jest lęk wysokości i zaburzenia równowagi Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia pracy w zawodzie Nie ma formalnych wymogów dotyczących wykształcenia w zawodzie blacharza budowlanego. Pracodawcy najczęściej poszukują blacharzy budowlanych z wykształceniem na poziomie gimnazjalnym. Zawód można zdobyć po odbyciu szkolenia praktycznego (przyuczenie) na stanowisku pracy i poprzez zdobywanie doświadczenia w trakcie pracy. W przypadku korzystania z podestów ruchomych wymagane jest posiadanie uprawnień Urzędu Dozoru Technicznego Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/ /walidacji kompetencji Uzyskane w procesie pracy kompetencje zawodowe można potwierdzić w organizacjach rzemieślniczych egzaminem czeladniczym i mistrzowskim dla zawodu blacharz lub blacharz izolacji przemysłowych. Pracodawcy chętnie zatrudniają do pracy w zawodzie blacharza budowlanego absolwentów szkół zawodowych kształcących w zawodach: Blacharz; Dekarz; Blacharz izolacji przemysłowych. Blacharz budowlany zwykle rozpoczyna pracę jako pomocnik blacharza, następnie może awansować na stanowisko blacharza budowlanego. W zawodzie blacharza budowlanego można awansować na stanowisko brygadzisty lub majstra. Można także kontynuować naukę w systemie szkolnym w kierunkach związanych z budownictwem. Posiadając kompetencje w zawodzie blacharza budowlanego można pracować na równorzędnych stanowiskach robotniczych w zawodach: Blacharz izolacji przemysłowych (zawód szkolny) i Dekarz (zawód szkolny). 7

8 2.7. Zadania zawodowe Z1. Sprawdzanie jakości stosowanych materiałów (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3,KzS). Z2. Odczytywanie dokumentacji technicznej (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z3. Wykrywanie pomiarów warsztatowych (niezbędne kompetencje: Kz2, KzS). Z4. Przygotowywanie stanowiska do wykonywania elementów i instalacji z blach (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z5. Wykonywanie operacji obróbki ręcznej i mechanicznej blachy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z6. Wykonywanie operacji cięcia blachy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z7. Wykonywanie operacji kształtowania blachy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS) Z8. Wykonywanie połączeń blach poprzez lutowanie, nitowanie i klejenie oraz połączenia śrubowe i za pomocą zamków (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z9. Wykonywanie oraz naprawa elementów, wyrobów, pokryć i instalacji z blachy (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z10. Ocenianie prawidłowości wykonanych prac blacharskich (niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, Kz3, KzS). Z11. Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami ergonomii, BHP, ochrony ppoż. i ochrony środowiska (niezbędne kompetencje: Kz1 Kz2, Kz3, KzS) Wykaz kompetencji zawodowych Kz1 Wykonywanie i naprawianie wyrobów użytkowych z blachy (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z6, Z8, Z9, Z10, Z11). Kz2 Wykonywanie i montowanie opierzeń blacharskich oraz instalacji z blachy (potrzebne do wykonywania zadań: Z3, Z4, Z5, Z7, Z9, Z10, Z11). Kz3 Wykonywanie i naprawianie pokryć dachowych (potrzebne do wykonywania zadań: Z1, Z2, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9, Z10, Z11). KzS Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zadań: Z1 Z11). 8

9 2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w zawodzie sugeruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 2 właściwym dla wykształcenia gimnazjalnego w Europejskiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miejscem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalności (grupa wielka 7 i jej odpowiednik w ISCED 2011). Osoba wykonująca zawód blacharza budowlanego: 1) w zakresie wiedzy: zna i rozumnie poszerzony zbiór elementarnych faktów, prostych pojęć dotyczących operacji blacharskich oraz zależności pomiędzy wybranymi zjawiskami z zakresu budownictwa; 2) w zakresie umiejętności: potrafi wykonywać proste zadania według ogólnej instrukcji; rozwiązywać proste problemy z zakresu swojego zawodu blacharza budowlanego; uczyć się pod kierunkiem, w zorganizowanej formie; odbierać niezbyt proste wypowiedzi, tworzyć proste wypowiedzi. 9

10 3. Opis kompetencji zawodowych Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefiniowanych w badaniach na stanowiskach pracy. Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9, Z10, Z11 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz Wykonywanie i naprawianie elementów użytkowych z blachy Kz1 Wiedza zna i rozumie poszerzony zbiór elementarnych faktów i prostych pojęć związanych z wykonywaniem i naprawianiem elementów użytkowych z blach, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ochrony środowiska i ergonomii w zakresie wykonywania prac blacharskich; zasady obsługi i przeznaczenie narzędzi i maszyn stosowanych w blacharstwie; podstawy wytrzymałości materiałów; budowę typowych elementów, wyrobów i instalacji wykonanych technologię napraw wyrobów i elementów wykonanych przyczyny korozji; metody zabezpieczania przed korozją elementów wykonanych z blach. Umiejętności potrafi wykonywać proste zadania związane z wykonywaniem i naprawą elementów użytkowych z blach według ogólnej instrukcji, w typowych warunkach, w szczególności potrafi: stosować zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ochrony środowiska i ergonomii w zakresie wykonywania prac blacharskich; dobierać narzędzia i maszyny do wykonania zadania; dobierać materiały pod względem wytrzymałości; stosować obróbkę plastyczną na zimno; naprawiać i konserwować uszkodzonych instalacji blacharskich; naprawiać uszkodzenia oblachowania w maszynach i urządzeniach; wykonywać oblachowania w maszynach i urządzeniach; zabezpieczać przed korozją elementy wykonane z blach. 10

11 Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9, Z10, Z 11 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz Wykonywanie i montowanie opierzeń blacharskich oraz instalacji z blachy Kz2 Wiedza zna i rozumie poszerzony zbiór elementarnych faktów i prostych pojęć związanych z wykonywaniem i montowaniem opierzeń blacharskich oraz instalacji z blachy, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ochrony środowiska występujące podczas wykonywania prac blacharskich; materiały metalowe i niemetalowe oraz pomocnicze stosowane w pracach blacharskich; podstawy rysunku technicznego w zakresie blacharstwa budowlanego i użytkowego; podstawowe zasady konserwacji i zabezpieczeń wyrobów blacharskich przed korozją; jednostki miar i podstawowe pomiary warsztatowe; podstawowe operacje obróbki ręcznej; technologię cięcia blach; zasady obsługi i przeznaczenie maszyn i urządzeń stosowane do operacji blacharskich; zasady obsługi narzędzi ręcznych do kształtowania blach; rodzaje połączeń blacharskich; technologię montażu i demontażu elementów, wyrobów i instalacji z blachy. Umiejętności potrafi wykonywać proste zadania związane z wykonywaniem i montowaniem opierzeni blacharskich oraz instalacji z blachy według ogólnej instrukcji, w typowych warunkach, w szczególności potrafi: stosować zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ochrony środowiska i ergonomii w zakresie wykonywania prac blacharskich; stosować materiały metalowe i niemetalowe oraz pomocnicze w pracach blacharskich; szkicować wyroby blacharskie; czytać rysunki złożeniowe i wykonawcze wyrobów blacharskich i instalacji z wykonywanych posługiwać się dokumentacją techniczną wyrobów blacharskich i instalacji wykonywanych rozpoznawać typowe prace blacharskie na podstawie rysunków i szkiców; dobierać narzędzia, maszyny i urządzenia do prac blacharskich; wykonywać podstawowe obliczenia warsztatowe potrzebne do wykonania wyrobów z blachy i instalacji wykonywanych 11

12 wykonywać podstawowe operacje blacharskie cięcia i gięcia blach; łączyć blachy przez nitowanie, lutowanie i połączenia śrubowe; demontować i montować elementy, wyroby, opierzenia i instalacje oceniać jakość i przydatność wyrobów i instalacji wykonanych rozpoznawać wady i uszkodzenia obróbek blacharskich i instalacji blacharskich. Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z3, Z4, Z5, Z6, Z7, Z8, Z9, Z10, Z 11 wymaga posiadania kompetencji zawodowej Kz Wykonywanie i naprawianie pokryć dachowych Kz3 Wiedza zna i rozumie poszerzony zbiór elementarnych faktów i prostych pojęć związanych z wykonywaniem i naprawianiem pokryć dachowych, w szczególności zna: zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ochrony środowiska występujące w trakcie wykonywania prac blacharskich; zasady zabezpieczania i oznakowania robót przy wykonywaniu pokrycia proces przygotowywania materiałów blacharskich do montażu; materiały, narzędzia i sprzęt do wykonywania robót pokrywczych zasady użytkowania narzędzi i sprzętu do robót pokrywczych Umiejętności potrafi wykonywać proste zadania związane z wykonywaniem i naprawianiem pokryć dachowych według ogólnej instrukcji, w typowych warunkach, w szczególności potrafi: stosować zasady i przepisy BHP, ochrony ppoż., ochrony środowiska i ergonomii podczas wykonywania prac blacharskich; zabezpieczać i oznakowywać miejsca montażu oraz rozbiórki pokryć dachowych dobierać materiały do wykonywania pokryć dachowych dobierać narzędzia i sprzęt do wykonywania określonych robót pokrywczych 12

13 materiały i narzędzia do wykonywania izolacji dachów i stropodachów; zasady montowania obróbek blacharskich; rodzaje rynien i rur spustowych oraz wpusty dachowe wykonane z różnych materiałów; warunki wykonania i odbioru pokryć dachowych zasady konserwacji i naprawy pokryć dachowych zasady rozbiórki pokryć dachowych zasady segregacji, składowania i transportu materiałów pochodzących z rozbiórki pokryć dachowych; zasady i sposoby kontroli sprawności i wytrzymałości, wyposażenia, sprzętu oraz środków ochrony indywidualnej. użytkować sprzęt i narzędzia do robót pokrywczych z blachy zgodnie z zasadami ich eksploatacji; wykonywać izolacje dachów i stropodachów; wykonywać pokrycia dachowe z różnych blach; demontować i montować różne systemy odwodnienia; przestrzegać warunków wykonania i odbioru pokryć dachowych konserwować i naprawiać pokrycia dachowe wykonywać rozbiórkę pokryć dachowych segregować, składować i transportować materiały pochodzące z rozbiórki pokryć dachowych; sprawdzać sprawność i wytrzymałość, wyposażenia, sprzętu oraz środków ochrony indywidualnej. Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS Kompetencje społeczne KzS: ponosi odpowiedzialność za realizację zadań blacharskich, pracuje i podejmuje współpracę w zakresie prac blacharskich pod kierunkiem, w zorganizowanych warunkach, ocenia swoje działania w zakresie wykonywania prac blacharskich oraz przyjmuje odpowiedzialność za ich skutki. 13

14 4. Profil kompetencji kluczowych Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu blacharza budowlanego przedstawia rys. 1. Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Dorosłych projekt PIAAC (OECD). Rozwiązywanie problemów Współpraca w zespole Komunikacja ustna Wywieranie wpływu/przywództwo Planowanie i organizowanie pracy Sprawność motoryczna Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania Umiejętności matematyczne Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu Serie Zbędne Mało ważne Istotne Ważne Bardzo ważne Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu Blacharz budowlany 14

15 5. Słownik Zawód Specjalność Zadanie zawodowe Kompetencje zawodowe Wiedza Umiejętności Kompetencje społeczne Kompetencje kluczowe Standard kompetencji zawodowych Kwalifikacja Europejska Rama Kwalifikacji Polska Rama Kwalifikacji Krajowy System Kwalifikacji zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych) zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub dodatkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego szkolenia lub praktyki. logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraźnie określonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją. wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowiednio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane są trzema zbiorami: wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych. zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właściwych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej. zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju, z uwzględnieniem kontekstu etycznego. wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. norma opisująca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych. zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwierdzone przez uprawnioną instytucję. przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji, umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji. opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowanego rejestru kwalifikacji w Polsce. ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji (potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości. 15