Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Żabie Doły koło Bytomia

Transkrypt

1 Acta entomologica silesiana Vol. 18, 2010: ISSN Bytom, December 28, 2010 Lądowe pluskwiaki różnoskrzydłe (Hemiptera: Heteroptera) zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Żabie Doły koło Bytomia Krzysztof Musik Katedra Zoologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 9, Katowice krzysztof.musik@us.edu.pl ABSTRACT. Terrestial true bugs (Hemiptera: Heteroptera) of Żabie Doły natural-landscape area near Bytom. This paper reports on 78 species of true bugs (Hemiptera: Heteroptera) from Żabie Doły naturallandscape area near Bytom in Upper Silesia. The surveys where conducted in seasons. Six of the mentioned species are recorded for the first time in Upper Silesia. KEY WORDS: Insecta, Hemiptera, Heteroptera, faunistics, Poland, Bytom, Żabie Doły, natural-landscape area, new records. WSTĘP Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły został utworzony w 1997 roku na pograniczu Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich, w celu zachowania kompleksu nieużytków, stawów popłuczkowych i zapadliskowych oraz gruntów rolnych. Całkowita powierzchnia zespołu wynosi 226,24 ha (Ce m p u l i k et al. 2000). Na terenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Żabie Doły stwierdzono 251 gatunków roślin naczyniowych. Zbiorowiska roślinne omawianego terenu cechują się zubożałym składem gatunkowym. Wyraźnie widoczna jest strefowość zbiorowisk powstałych wokół zbiorników wodnych, obejmująca roślinność wodną, pasy trzcinowisk, łąki wilgotne i świeże oraz skupiska zadrzewień (Do b o s z et al. 1993). Badania faunistyczne na terenie zespołu prowadzone były w trakcie jego waloryzacji w 1993 roku. Wykazano 37 gatunków lądowych Heteroptera należących do 13 rodzin (Do b o s z et al. 1993, Lis 1993). MATERIAŁ I METODY Badania nad fauną lądowych Heteropera na terenie zespołu przyrodniczokrajobrazowego Żabie Doły [UTM CA57] w Bytomiu prowadzono w latach Zbieranie materiału przeprowadzono przez standardowe czerpakowanie roślin zielnych, krzewów oraz niższych partii drzew. Wykorzystano również metodę otrząsania roślin do czerpaka entomologicznego. Zbiór materiału przeprowadzony był także dzięki metodzie na upatrzonego, polegającej na dokładnym przeglądaniu roślin zielnych oraz niższych partii drzew. Materiał zdeponowany jest w Katedrze Zoologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. PRZEGLĄD GATUNKÓW W wyniku badań terenowych w sezonach stwierdzono występowanie 78 gatunków lądowych Heteroptera należących do 13 rodzin. Dla 6 z nich jest to pierwsze stanowisko na Górnym Śląsku. W trakcie badań nie stwierdzono 16 gatunków wykazywanych w piśmiennictwie: Carpocoris fuscispinus (Bo h e m a n, 1851), 23

2 Eysarcoris aeneus (Sc o p o l i, 1763), Eurygaster testudinaria (Ge o f f r o y, 1785), Rhopalus parumpunctatus Sc h i l l i n g, 1829, Corizus hyoscyami (Li n n a e u s, 1758), Coriomeris scabricornis (Pa n z e r, 1809), Berytinus minor minor (He r r i c h-sc h a e f f e r, 1835), Chilacis typhae (Pe r r i s, 1857), Cymus aurescens Di s ta n t, 1883, Scolopostethus pictus (Sc h i l l i n g, 1829), Drymus ryeii Do u g l a s & Sc o t t, 1865, Sphragisticus nebulosus (Fa l l é n, 1807), Megalonotus chiragra (Fa b r i c i u s, 1794), Megaloceroea recticornis (Ge o f f r o y, 1785), Stenotus binotatus (Fa b r i c i u s, 1794), Dryophilocoris flavoquadrimaculatus (De Ge e r, 1773) (Do b o s z et al. 1993, Lis, Lis 1993, Lis & Lis, 1998). Zastosowane oznaczenia: * - gatunek nowy dla fauny Górnego Śląska. 1. Saldula saltatoria (Li n n a e u s, 1758) , brzeg jeziora, 5 exx. Saldidae Tingidae 2. Dictyla echii (Schrank, 1782) , przydroże, 4 exx.; , nasyp kolejowy, 5 exx.; , przydroże, 8 exx.; , hałda, 26 exx.; , nasyp kolejowy, 1 ex.; , nasyp kolejowy, 12 exx.; , przydroże, 28 exx. 3. Tingis cardui Li n n a e u s, 1758 ; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 2 exx. 4. Tingis pilosa Hu m m e l, , łąka, 1 ex. Miridae 5. Dicyphus errans (Wolff, 1804) , przydroże, 1ex. 6. Dicyphus globulifer (Fallén, 1829) , hałda, 1ex.; , łąka, 1 ex. 7. Leptopterna dolabrata (Linnaeus, 1758) , łąka, 33 exx.; , przydroże, 15 exx.; 8. Stenodema calcarata (Fallén, 1807) , Betula pendula, osadnik, 1 ex.; , przydroże, 2 exx.; , łąka, 2 exx.; , łąka, 2 exx.; , osadnik, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , brzeg jeziora, 1 ex.; , osadnik, 2 exx.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 2 exx.; , łąka, 2 exx.; , brzeg jeziora, 1 ex.; , łąka, 9 exx.; , łąka, 4 exx.; , przydroże, 2 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 9. Stenodema laevigata (Linnaeus, 1758) , przydroże, 1 ex.; , łąka, 4 exx.; , przydroże, 2 exx.; , zadrzewienie, 1 ex. 10. Notostira elongata (Geoffroy, 1785) , łąka, 1ex.; , łąka, 1 ex.; , hałda, 2 exx.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , hałda, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 2 exx.; , hałda, 10 exx.; , łąka, 6 exx.; , przydroże, 24

3 1 ex.; , łąka, 5 exx.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 6 exx.; , hałda, 3 exx.; , łąka, 2 exx.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , hałda, 3 exx. 11. Notostira erratica (Li n n a e u s, 1758) , hałda, 3 exx. 12. Trigonotylus coelestialium (Kirkaldy, 1902) , przydroże, 1 ex.; , łąka, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 13. *Phytocoris ulmi (Linnaeus, 1758) , łąka, 1 ex. 14. Adelphocoris lineolatus (Go e z e, 1778) , hałda, 3 exx.; ; , nasyp kolejowy, 2 exx.; , hałda, 3 exx.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 1 ex. 15. Adelphocoris quadripunctatus (Fa b r i c i u s, 1794) , przydroże, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 7 exx.; , hałda, 2 exx.; , łąka, 4 exx. 16. Adelphocoris seticornis (Fa b r i c i u s, 1775) , łąka, 1 ex. 17. Lygocoris pabulinus (Li n n a e u s, 1761) , brzeg jeziora, 2 exx.; , łąka, 2 exx. 18. *Apolygus limbatus (Fa l l é n, 1807) , Betula pendula, 1 ex.; , łąka, 1 ex. 19. Apolygus lucorum (Me y e r-dü r, 1843) , przydroże, 1 ex.; , łąka, 5 exx.; , przydroże, 2 exx. 20. Lygus pratensis (Li n n a e u s, 1758) , łąka, 2 exx.; , łąka, 9 exx.; , nasyp kolejowy, 5 exx.; , łąka, 5 exx.; , łąka, 30 exx.; , nasyp kolejowy, 2 exx.; , łąka, 8 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 15 exx.; , łąka, 3 exx.; , łąka, 5 exx.; , nasyp kolejowy, 3 exx.; , przydroże, 12 exx.; , hałda, 6 exx.; , przydroże, 1 ex. 21. Lygus rugulipennis Po p p i u s, , łąka, 1 ex.; , przydroże, 2 exx.; , hałda, 9 exx.; , przydroże, 2 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 22. *Lygus wagneri Re m a n e, , hałda, 1 ex. 23. Orthops basalis (A. Co s ta, 1853) , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 24. Orthops campestris (Linnaeus, 1758) , osadnik, 1 ex.; , przydroże, 3 exx.; , przydroże, 1 ex. 25. Orthops kalmii (Linnaeus, 1758) , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 1 ex. 25

4 26. *Pinalitus rubricatus (Fa l l é n, 1807) , łąka, 1 ex. 27. Liocoris tripustulatus (Fa b r i c i u s, 1781) , łąka, 4 exx.; , przydroże, 2 exx.; , przydroże, 3 exx. 28. Charagochilus gyllenhalii (Fa l l é n, 1807) , przydroże, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 29. Polymerus nigrita (Fa l l é n, 1807) , przydroże, 3 exx. 30. Polymerus unifasciatus (Fa b r i c i u s, 1794) , przydroże, 8 exx. 31. Capsus ater (Li n n a e u s, 1758) , łąka, 1 ex. 32. Orthotylus marginalis Re u t e r, , Salix sp., 9 exx.; , przydroże, 1 ex. 33. Pilophorus clavatus (Li n n a e u s, 1767) , Betula pendula, osadnik, 1 ex.; , Betula pendula, osadnik, 1 ex. 34. Campylomma verbasci (Me y e r-dü r, 1843) , nasyp kolejowy, 2 exx. 35. Chlamydatus pullus (Re u t e r, 1870) , hałda, 2 exx.; , hałda, 1 ex. 36. Europiella artemisiae (Be c k e r, 1864) , łąka, 2 exx.; , hałda, 4 exx.; , łąka, 1 ex.; , nasyp kolejowy, 3 exx.; , przydroże, 1 ex.; , brzeg jeziora, 1 ex.; , łąka, 5 exx.; , nasyp kolejowy, 4 exx.; , hałda, 48 exx.; , przydroże, 3 exx.; , łąka, 3 exx.; , nasyp kolejowy, 1 ex.; , hałda, 7 exx.; , przydroże, 16 exx.; , przydroże, 13 exx.; , przydroże, 3 exx. 37. Hoplomachus thunbergii (Fa l l é n, 1807) 38. Lopus decolor decolor (Fallén, 1807) , łąka, 2 exx. 39. Parapsallus vitellinus (Scholtz, 1847) , przydroże, 1 ex. 40. Plagiognathus arbustorum arbustorum (Fa b r i c i u s, 1794) , brzeg jeziora, 10 exx.; , łąka, 5 exx.; , przydroże, 2 exx.; , przydroże, 3 exx. 41. Plagiognathus chrysanthemi (Wo l f f, 1864) , łąka, 1 ex.; , hałda, 3 exx.; , przydroże, 2 exx. 42. Psallus ambiguus (Fa l l é n, 1807) , Salix sp. 1 ex. 43. Psallus betuleti betuleti (Fa l l é n, 1826) , łąka, 1 ex.; , Betula pendula, 1 ex. 26

5 44. Himacerus apterus (Fa b r i c i u s, 1798) , przydroże, 1 ex. Nabidae 45. Himacerus mirmicoides O. Co s ta, , przydroże, 1 ex.; , łąka, 2 exx. (larwy); , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 6 exx. 46. Nabis flavomarginatus (Sc h o lt z, 1847) , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex. 47. Nabis pseudoferus pseudoferus Re m a n e, , łąka, 1 ex.; , hałda, 4 exx.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 5 exx.; , nasyp kolejowy, 2 exx.; , zadrzewienie, 1 ex.; , nasyp kolejowy, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 2 exx.; , przydroże, 1 ex. Anthocoridae 48. Anthocoris nemorum (Linnaeus, 1761) , łąka, 1 ex.; , zadrzewienie, 4 exx.; , przydroże, 3 exx.; , Salix sp., 1 ex.; , zadrzewienie, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 9 exx.; , zadrzewienie, 7 exx. 49. *Orius agilis (Flor, 1860) 50. Orius minutus (Linnaeus, 1758) , łąka, 1 ex.; , brzeg jeziora, 4 exx.; , przydroże, 2 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 7 exx.; , nasyp kolejowy, 2 exx.; , hałda, 1 ex.; , przydroże, 3 exx.; , zadrzewienie, 1 ex. 51. Orius niger (Wolff, 1811) , nasyp kolejowy, 2 exx.; ; , łąka, 2 exx.; , nasyp kolejowy, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , nasyp kolejowy, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 1 ex.; , przydroże, 4 exx.; , łąka, 3 exx.; , nasyp kolejowy, 2 exx.; , przydroże, 16 exx.; , przydroże, 3 exx. 52. Neides tipularius (Li n n a e u s, 1758) , łąka, 1 ex. Berytidae Lygaeidae 53. Nithecus jacobaeae (Schilling, 1829) 54. Nysius thymi thymi (Wolff, 1804) , hałda, 1 ex. 55. Kleidocerys resedae resedae (Panzer, 1797) , Betula pendula, osadnik, 1 ex.; , Betula pendula, 9 exx.; , przydroże, 1 ex.; , Betula pendula, 1 ex.; , hałda, 2 exx.; , przydroże, 4 exx.; , Betula pendula, 37 exx.; , przydroże, 1 ex.; , Betula pendula, 6 exx. 56. *Ischnodemus sabuleti (Fallén, 1826) , wiadukt, 1 ex. 27

6 57. Geocoris dispar (Wa g a, 1839) , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , łąka, 1 ex. 58. Heterogaster artemisiae Sc h i l l i n g, , łąka, 3 exx.; , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 59. Stygnocoris sabulosus (Sc h i l l i n g, 1829) , łąka, 4 exx.; , łąka, 6 exx.; , nasyp kolejowy, 1 ex. 60. Eremocoris podagricus (Fa b r i c i u s, 1775) , przydroże, 1 ex. 61. Scolopostethus thomsoni Re u t e r, , przydroże, 19 exx.; , przydroże, 1 ex. 62. Pachybrachius fracticollis (Sc h i l l i n g, 1829) , łąka, 1 ex. 63. Pyrrhocoris apterus (Li n n a e u s, 1758) , przydroże, 1 ex. Pyrrhocoridae Coreidae 64. Coreus marginatus (Li n n a e u s, 1758) , łąka, 1 ex.; , przydroże, 3 exx.; , przydroże, 6 exx.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 5 exx.; , przydroże, 11 exx.; , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 65. Alydus calcaratus (Li n n a e u s, 1758) , hałda, 1 ex. Alydidae Rhopalidae 66. Stictopleurus abutilon (Rossi, 1790) 67. Stictopleurus punctatonervosus (Goeze, 1778) , przydroże, 1 ex.; , hałda, 1 ex.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 19 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 2 exx.; , nasyp kolejowy, 1 ex.; , hałda, 2 exx.; , przydroże, 1 ex,; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 3 exx.; , hałda, 2 exx.; , przydroże, 2 exx. 68. Myrmus miriformis (Fallén, 1807) , hałda, 1 ex.; , hałda, 2 exx.; , hałda, 6 exx.; , hałda, 4 exx. Pentatomidae 69. Graphosoma lineatum (Linnaeus, 1758) , łąka, 5 exx.; , hałda, 2 exx.; , przydroże, 1 ex.; , łąka, 8 exx.; , łąka, 2 exx.; , przydroże, 1 ex. 70. Aelia acuminata (Linnaeus, 1758) , łąka, 1 ex.; , hałda, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , brzeg jeziora, 1 ex.; , łąka, 3 exx.; , przydroże, 1 ex.; , hałda, 1 ex.; , łąka, 1 ex. 28

7 71. Peribalus strictus (Fa b r i c i us, 1803) , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 72. Palomena prasina (Li n n a e u s, 1761) , przydroże, 2 exx.; , przydroże, 1 ex.; , przydroże, 2 exx. 73. Dolycoris baccarum (Li n n a e u s, 1758) , łąka, 2 exx. 74. Carpocoris purpureipennis (De Ge e r, 1773) , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex. 75. Eurydema oleraceum (Linnaeus, 1758) , nasyp kolejowy, 2 exx.; , przydroże, 1 ex.; , brzeg jeziora, 3 exx.; , łąka, 1 ex.; , przydroże, 1 ex.; , zadrzewienie, 1 ex. 76. Arma custos Fa b r i c i u s, , Betula pendula, osadnik, 1 ex.; , osadnik, 1 ex. Acanthosomatidae 77. Elasmostetchus interstinctus (Linnaeus, 1758) , Betula pendula, 1 ex. 78. Elasmucha grisea (Linnaeus, 1758) , Betula pendula, osadnik, 1 ex.; , Betula pendula, osadnik, 2 exx.; , Betula pendula, 3 exx.; , Betula pendula, 7 exx.; , przydroże, 1 ex. PIŚMIENNICTWO Ce m p u l i k P., Do b o s z R., Ka s p e r e k-ce m p u l i k J., Pi s z c z e k M Ścieżka dydaktyczna po zespole przyrodniczokrajobrazowym Żabie Doły. (Przyrodnicze ścieżki województwa śląskiego, nr 8). Wydawnictwo Progres, Sosnowiec: 48 pp. Do b o s z R., Ho l e k s a K., Lis J. A., Kł y s G Dokumentacja projektowanego zespołu przyrodniczokrajobrazowego Żabie Doły. Cz. II. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody pro Natura, Wrocław: 44 pp fot. [mps w Dziale Przyrody Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu]. Lis J. A Pluskwiaki różnoskrzydłe (Insecta: Heteroptera) Wyżyny Śląskiej. Roczn. Muz. górnośl. (Przyr.) 12: Lis J. A Kilka ciekawszych gatunków pluskwiaków różnoskrzydłych (Heteroptera) z terenów projektowanego rezerwatu Żabie Doły koło Bytomia. Acta ent. siles. 1(1): 16. Lis J. A., B. Lis True-bugs of Upper Silesia an annotated checklist (Hemiptera: Heteroptera). Ann. up. siles. Mus. (Ent.) 8 9: