Nazwa: Mikrokomputerowy przelicznik MacMAT II Typ: GT, KR Wersja: A model MID

Transkrypt

1 Nazwa: Mikrokomputerowy przelicznik MacMAT II Typ: GT, KR Wersja: A model MID DO GAZOMIERZA IMPULSOWEGO LUB KRYZOWEGO MA ZASTOSOWANIE DO OPROGRAMOWANIA: WERSJA PROGRAMU : /05 SERIA PROGRAMU: 6e147 WYDANIE DOKUMENTU: 08

2 Spis treści 1. WPROWADZENIE CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA I METROLOGICZNA Charakterystyka przetworników pomiarowych współpracujących z przelicznikiem typu KR Charakterystyka przetworników pomiarowych współpracujących z przelicznikiem typu GT Błędy graniczne przelicznika Dane techniczne Wyposażenie standardowe MONTAŻ, INSTALACJA I URUCHOMIENIE PRZELICZNIKA Montaż mechaniczny Połączenia elektryczne - opis listwy zaciskowej Połączenie obwodów iskrobezpiecznych Parametry wejść iskrobezpiecznych Podłączanie zewnętrznych obwodów nieiskrobezpiecznych Podłączanie zasilania Uruchomienie przelicznika Magazynowanie przeliczników OBSŁUGA PRZELICZNIKA Programowanie haseł/autoryzacji Ekran główny przelicznika, skróty klawiszowe ZEGAR WARTOŚCI LICZONE Objętość niekorygowana Liczniki Strumień bazowy i rzeczywisty Szczyt godzinowy w dobie gazowej Przewidywany szczyt godzinowy i godzinowy przyrost objętości gazu Pozostałe wielkości Korekcja błędów gazomierza turbinowego PRZEGLĄD I SKALOWANIE WEJŚĆ POMIAROWYCH Przeliczniki typu GT - do gazomierza impulsowego Wejścia impulsowe Zakres gazomierza Waga impulsu gazomierza Limit błędu HF2/LF Limit błędu HF2/HF Błąd pomiaru objętości rzeczywistej Wejścia pomiarowe Podłączenie przetworników analogowych 4..20mA Skalowanie wejść pomiarowych prądowych dp, p, t, rez1, rez2, rez Limity wejść pomiarowych prądowych dp, p, t, rez1, rez2, rez Jednostka i format wyświetlania Wartości pomiarowe w czasie alarmu Edycja numerów seryjnych przetworników pomiarowych Rodzaj przetwornika ciśnienia Nazwy wejść rezerwowych Przeliczniki typu KR - do gazomierza zwężkowego Strefa nieczułości przetworników p SKŁAD GAZU I LICZENIE WSPÓŁCZYNNIKA ŚCIŚLIWOŚCI Programowanie składu gazu Współpraca z chromatografem ZDARZENIA I ALARMY

3 9.1. Przeglądanie listy zdarzeń i alarmów Alarmy zbiorcze INFORMACJE SYSTEMOWE Tabliczka znamionowa, kontrast Przeglądanie danych Wybór danych Dane rejestrowane Dane dobowe Parametry transmisji szeregowej Adres GAZ-MODEM Zdalne programowanie przelicznika Format liczb F.P. w protokole MODBUS Sygnalizacje i przegląd wyjść Wejścia sygnalizacji Wyjścia sterujące dwustanowe Funkcje specjalne wyjść dwustanowych Wejścia pomiarowe nieiskrobezpieczne Wyjścia sterujące 4-20 ma Sterowanie nawanialnią Konfiguracja przelicznika Stałe algorytmu Konfiguracja wejść pomiarowych Przelicznik typu GT do gazomierza impulsowego Przelicznik typu KR do gazomierza zwężkowego Legalizacja wejść i obliczeń Sprawdzenie algorytmów Sprawdzanie torów pomiarowych Ostatnie wyniki Okres próbkowania przelicznika Sygnalizacja alarmów Początek doby rozliczeniowej Funkcje serwisowe EKSPLOATACJA PRZELICZNIKA Obsługa akumulatorów Stan akumulatora Test akumulatora Wyłączenie akumulatora Wymiana bezpiecznika sieciowego Przeglądy okresowe Protokoły transmisji danych Informacje ogólne Rodzaje przesyłanych danych za pomocą protokołów transmisji Rysunki i schematy Warunki zabudowy Schemat plombowania

4 1. WPROWADZENIE Przelicznik MacMAT IIA jest nowoczesnym urządzeniem pomiarowym, opartym o technikę mikroprocesorową. Jest zasilany z sieci 230V 50Hz. Służy do pomiarów i rejestracji przepływu objętości gazu. Przelicznik produkowany jest w dwóch typach różniących się zasadą zliczania objętości: - typ KR do gazomierza zwężkowego (kryza, kryza podwójna). Zliczanie objętości przepływającego gazu odbywa się na zasadzie całkowania chwilowego strumienia objętości gazu wyznaczanego przez spadek ciśnienia na kryzie (sygnałem pomiarowym jest standardowy sygnał prądowy (4-20 ma) z przetwornika różnicy ciśnień); - typ GT do gazomierza impulsowego (turbinowy, rotorowy,itp.). Zliczanie objętości przepływającego gazu odbywa się na podstawie sumowania przyrostów objętości zmierzonych przez gazomierz (sygnałem pomiarowym są impulsy LF niskiej częstotliwości lub HF wysokiej częstotliwości). Wejścia pomiarowe (ciśnienie i temperatura gazu) dla typów przelicznika GT, KR są wejściami analogowymi standardu prądowego 4-20mA. Zmierzone ciśnienie i temperatura gazu służą do skorygowania wpływu tych parametrów na wynik pomiaru przepływu i ilości gazu. Urządzenie przelicza zliczoną objętość na warunki bazowe (0 C i kPa) i kontraktowe. Przelicznik odpowiednio do rodzaju wejść dobiera algorytmy obliczeniowe. Na podstawie wprowadzonego składu gazu oraz zmierzonego ciśnienia i temperatury przelicznik wyznacza potrzebną do dalszych obliczeń gęstość gazu. Niezbędny do tego współczynnik ściśliwości wyznaczany jest w oparciu o metody SGERG-88, AGA- NX lub Beattie-Bridgemana. Wszelkie możliwe do wyznaczenia poprawki są uwzględniane w procesie obliczeń. Dla pomiaru zwężkowego na bieżąco wyznaczana jest liczba Reynoldsa, dzięki czemu uwzględnia się wpływ lepkości na wynik pomiaru. Przelicznik uwzględnia zmiany wymiarów kryzy i rurociągu spowodowane zmianami temperatury. Umożliwia także zastosowanie korekcji od chropowatości gazociągu. W ten sposób osiąga się maksymalna możliwą dla metody zwężkowej dokładność pomiaru. Obliczenia strumienia przepływu oparte są o normy międzynarodowe. Przelicznik zawiera opcję wyboru algorytmów. Typowy układ pomiarowy składa się z gazomierza zwężkowego lub turbinowego, rezystancyjnego czujnika temperatury Pt100 oraz przetworników różnicy ciśnień, ciśnienia i temperatury. W przypadku wymaganego szerokiego zakresu pomiarowego (qmax/qmin>3) istnieje możliwość dołączenia przetwornika różnicy ciśnień o charakterystyce pierwiastkującej lub dwóch przetworników o różnych zakresach. W przypadku dwóch przetworników automatyczne przełączanie następuje w punkcie górnego zakresu przetwornika o mniejszym zakresie pomiarowym ( p2). Obie te metody umożliwiają łatwe uzyskanie zakresowości na poziomie powyżej 10:1, w innym przypadku dla kryzy nieosiągalną. Przelicznik posiada iskrobezpieczne wejścia pomiarowe i może współpracować z iskrobezpiecznymi przetwornikami pomiarowymi zainstalowanymi w strefie zagrożonej wybuchem. Przelicznik może współpracować z przetwornikami ciśnienia i temperatury, których parametry odpowiadają parametrom wejść iskrobezpiecznych w przeliczniku (patrz: pkt 3.4. Parametry wejść iskrobezpiecznych). W przypadku przetworników bez własnego źródła zasilania przelicznik zapewnia ich zasilanie. Schematy typowych układów pomiarowych przedstawiono na rysunkach poniżej. 4

5 5

6 Dużą elastyczność stosowania przelicznika zapewnia możliwość programowania w szerokim zakresie parametrów jego pracy. Klawiatura i ciekłokrystaliczny, podświetlany wyświetlacz umożliwiają łatwą komunikację z użytkownikiem za pomocą komunikatów w języku polskim. Wprowadzać można m.in.: parametry układu pomiarowego, skład gazu, zakresy pomiarowe przetworników itp. Możliwości te będą omówione szerzej w dalszej części instrukcji. W przelicznikach istnieje wielostopniowe zabezpieczenie przed manipulacją danymi przez osoby niepowołane. W pamięci przelicznika znajduje się lista użytkowników. Każdy z użytkowników posiada przypisany zakres modyfikacji parametrów. Modyfikacja jakiegokolwiek parametru wymaga wybrania użytkownika i podania właściwego hasła. Przeglądanie parametrów przelicznika jest dostępne dla wszystkich użytkowników, bez podawania hasła. Wysoka niezawodność działania jest zapewniona poprzez zastosowanie szeregu środków zabezpieczających przed zewnętrznymi zakłóceniami niesionymi przez sieć zasilającą. Przelicznik spełnia w tym względzie wymagania normy PN-EN Wszelkie wejścia i wyjścia są odseparowane galwanicznie od obwodów wewnętrznych. Przelicznik stale kontroluje poprawność swojej pracy metodą sum kontrolnych (poprawność programu i pamięci) oraz za pomocą układu typu watchdog (poprawność działania). Ponadto posiada akumulatory NiMH umożliwiające przynajmniej sześciogodzinną pracę przy zaniku napięcia sieciowego. Akumulatory są doładowywane automatycznie po ponownym włączeniu napięcia sieciowego. O ile awaria sieci zasilającej 230V trwa dłużej, przelicznik zapisuje stan licznika, dzień i godzinę wyłączenia i zawiesza działanie aż do ponownego włączenia zasilania. Obudowa o stopniu ochrony IP65 zapewnia pyłoszczelność i ochronę przed strugami wody (podany stopień ochrony uzyskuje się po dokładnym zaciśnięciu kabli w przepustach, zamknięciu pokrywy komory zaciskowej oraz zamknięciu szyby ochronnej przy pomocy dwóch dodatkowych wkrętów mocujących szybę od strony zakrętki). Przelicznik rejestruje wybrane wielkości pomiarowe, szczyty godzinowe, awarie i zdarzenia. Ma również możliwość współpracy z urządzeniami zewnętrznymi, jak komputer nadrzędny i układy telemetrii. Opcjonalne wyjścia przelicznika pozwalają na współpracę z urządzeniami takimi jak: nawanialnia impulsowa, układy sterowania, itp. 6

7 2. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA I METROLOGICZNA 2.1. Charakterystyka przetworników pomiarowych współpracujących z przelicznikiem typu KR. 1. Przetwornik strumienia składa się ze znormalizowanej zwężki pomiarowej i przetwornika różnicy ciśnień. Przelicznik MacMAT IIA dostosowany jest do współpracy z trzema rodzajami kryz: z odbiorem ciśnienia przytarczowym, kołnierzowym lub D - D/2. Dla wersji podstawowej przelicznika pomiar pochodzi z jednego przetwornika różnicy ciśnień, a dla wersji o rozszerzonym zakresie zmian strumienia przepływu dwóch przetworników różnicy ciśnień ( p). Charakterystyki przetworników p mogą być liniowe lub pierwiastkowe. 2. Przetwornik ciśnienia statycznego przed gazomierzem lub zwężką może być przetwornikiem ciśnienia absolutnego lub nadciśnienia. 3. Przetwornik temperatury powinien być wyposażony w rezystancyjny czujnik temperatury typu Pt100 klasy A. Sygnały wyjściowe z przetworników: - standardowe prądowe 4-20 ma Charakterystyka przetworników pomiarowych współpracujących z przelicznikiem typu GT. 1. Przetwornik strumienia składa się z gazomierza turbinowego z wyjściem impulsowym proporcjonalnym do przepływu gazu. 2. Przetwornik ciśnienia statycznego przed gazomierzem lub zwężką może być przetwornikiem ciśnienia absolutnego lub nadciśnienia. 3. Przetwornik temperatury powinien być wyposażony w rezystancyjny czujnik temperatury typu Pt100 klasy A. Sygnały wyjściowe z przetworników: - standardowe prądowe 4-20 ma Błędy graniczne przelicznika 1. Błąd graniczny toru przetwarzania analogowo-cyfrowego wartości mierzonych < 0.04% (typ GT i KR) 2. Błąd graniczny algorytmu obliczeniowego < 0.001%. 3. Błąd graniczny obliczania objętości przepływającego gazu < 0.05%. 4. Błąd graniczny wyjść prądowych przelicznika < 0.2 % FS Dane techniczne Wymiary Masa Obudowa Temperatura otoczenia mm 4.5 kg. tworzywo ABS - odporna jest na większość czynników agresywnych z wyjątkiem acetonu i rozpuszczalników nitro od -10 C do 55 C dla typów bez dodatkowych opcji wykonania, od -10 C do 45 C dla typów z dodatkową opcją wykonania. 1 Wilgotność względna max 95% w temperaturze 55 C Warunki atmosferyczne Warunki otwarte z wykluczeniem bezpośredniego wpływu opadów atmosferycznych i promieniowania słonecznego (pod zadaszeniem). Warunki stosowania Nie stosować w pobliżu silnych pól elektromagnetycznych Wyświetlacz LCD 4x20 znaków Dopuszczenie Dopuszczony do współpracy z obwodami iskrobezpiecznych urządzeń 7

8 stosowania Cecha Ex pracujących w strefach 1 i 2 niebezpieczeństwa wybuchu mieszanin par, gazów i mgieł wybuchowych z powietrzem, zaliczonych do grupy wybuchowości IIA, IIB i IIC II (1)G [Ex ia Ga] IIC - certyfikat KDB 04ATEX325 Wejścia pomiarowe typ GT : iskrobezpieczne 3 impulsowe: LF, HF2 i HF3 typu NAMUR, Uz = 8,2V 4 analogowe: 4-20 ma - przetworniki pomiarowe i rezerwowe, Uz =20V typ KR: 6 analogowych: 4-20mA - przetworniki pomiarowe i rezerwowe, Uz = 20V Um = 253 V r.m.s. do gniazd zewnętrznych obwodów nieiskrobezpiecznych wolno podłączać obwody urządzeń dla których Um nie przekracza 253V r.m.s. Zasilanie zewnętrzne 230V, +10 / -15%, 50Hz - 2%, 0,24A alternatywnie 24+4V DC, Pobór mocy 23W Transmisja danych 2 x Standard RS-232 szybkość do bit/s 2 x Standard RS-485 szybkość do bit/s 1 x IrDA szybkość do bit/s Zakłócenia charakter i poziom zakłóceń odpowiadający normie PN-EN elektromagnetyczne (1) nie dotyczy opcji wykonania S 2.5. Wyposażenie standardowe Każdy przelicznik MacMAT IIA jest standardowo wyposażony w: kabel transmisji szeregowej standardu RS232-3 mb 1szt. kabel transmisji szeregowej standardu RS485/422-3 mb 1szt. szybę czołową wkręty mocujące szybę czołową - 2 szt. instrukcję montażu i uruchomienia dopuszczenia i atesty 3. MONTAŻ, INSTALACJA I URUCHOMIENIE PRZELICZNIKA Przelicznik MacMAT II A jest urządzeniem przemysłowym w wykonaniu przeciwwybuchowym. Powinien być instalowany zgodnie z obowiązującymi normami i przepisami oraz powinien być zabezpieczony przed dostępem osób nieuprawnionych Montaż mechaniczny Przelicznik przystosowany jest do montażu na ścianie za pomocą blachy montażowej rys lub specjalnych uchwytów (rysunki ). Na rysunkach i przedstawiono podstawowe wymiary obudowy przelicznika. Przy montażu przelicznika należy zapewnić podane odstępy w celu umożliwienia późniejszego demontażu w celach konserwacji lub naprawy. Po zawieszeniu przelicznika na ścianie należy dołączyć przewody przetworników pomiarowych oraz przewody zasilające. Przed przystąpieniem do demontażu przelicznika, należy bezwzględnie pamiętać o wykręceniu wkrętów zabezpieczających (rys.18.3.) z obydwu zawiesi obudowy przelicznika, o czym informuje tabliczka informacyjna umieszczona na urządzeniu. 8

9 3.2. Połączenia elektryczne - opis listwy zaciskowej Na rys. 3.1, 3.2 przedstawiono listwy zaciskowe przelicznika, dostępne po zdjęciu pokrywy dolnej komory. Listwy zaciskowe Z8, Z9, Z14, Z15, Z16, Z17 oraz S1...S6 są listwami separowanych obwodów iskrobezpiecznych. Obwody iskrobezpieczne na każdej z listew są ze sobą galwanicznie połączone. Obudowa przelicznika wyposażona jest w jedno gniazdo do podłączenia przewodu zasilającego oraz w osiem przepustów do podłączenia obwodów Ex. W przypadku wykorzystania wszystkich wejść pomiarowych i sygnalizacji, obwody sygnalizacji powinny zostać wprowadzone do przelicznika za pomocą przewodu wielożyłowego. Połączenia tych obwodów należy wykonać poza przelicznikiem, w atestowanej skrzynce połączeniowej. Przetworniki z przelicznikiem należy łączyć za pomocą przewodów ekranowanych w izolacji z tworzywa samogasnącego. Przewody te, jako obwody iskrobezpieczne, powinny być oznakowane na niebiesko i spełniać wymagania podane w pkt.3.4. Sposób podłączenia przetworników wyposażonych w wyjście prądowe standardu 4-20mA, jest przedstawiony na rysunkach 3.1, 3.2. Podczas podłączania należy zwrócić uwagę na typ przetwornika, gdyż podłączenie przetworników jest różne w zależności od tego czy przetwornik danej wielkości jest aktywny, tj. czy posiada własne zasilanie i generuje sam sygnał prądowy, czy też realizowany jest jako przetwornik dwuprzewodowy, wymagający zasilania przez przelicznik Połączenie obwodów iskrobezpiecznych Obwody iskrobezpieczne powinny spełniać warunki dla obwodów iskrobezpiecznych określone w normie PN-EN , a w szczególności: połączenia obwodów iskrobezpiecznych przelicznika dwużyłowymi oddzielnymi przewodami lub poprzez zastosowanie przewodów wielożyłowych Typu A lub Typu B według punktu normy PN-EN Zaleca się stosowanie kabla dwużyłowego o przekroju 1mm 2 w ekranie (np. YnKSY ekw 2x1,0) do podłączania przetworników oddalonych od przelicznika nie więcej niż o 500m. Kabel powinien być oznaczony na niebiesko. Ekrany kabli należy podłączyć do uziemienia przelicznika MacMAT IIA. Połączenie ekranów z uziemieniem MacMAT IIA zapewniają specjalne przepusty kabli. Sposób złożenia przepustu pokazany jest na rysunkach 3.3 i 3.4. Ekrany kabli muszą być odizolowane od uziemienia po stronie przetworników. W ten sposób uziemienie ekranów kabli obwodów iskrobezpiecznych nastąpi w jednym punkcie przy przeliczniku MacMAT IIA. Ekrany kabli można dodatkowo łączyć z uziemieniem od strony przetworników tylko w przypadku gdy zapewniona jest ekwipotencjalność uziomów (przelicznika i przetworników). Takie warunki spełnia np. prawidłowo wykonane uziemienie otokowe stacji gazowej w przypadku instalowania przelicznika w szafce AKP na terenie tej stacji. W innym przypadku do uziemienia ekranów kabli od strony przetworników (ze względu na zabezpieczenie od skutków wyładowań atmosferycznych) zaleca się instalować i stosować zgodnie z obowiązującymi przepisami, atestowane ochronniki, które zapewniają izolację dla prądów błądzących a jednocześnie eliminują skutki przepięć udarowych (patrz rys. 3.5). 9

10 Rys.3.1. Widok listwy zaciskowej przelicznika MacMAT IIA do gazomierza impulsowego typ GT. Rys.3.2. Widok listwy zaciskowej przelicznika MacMAT IIA do gazomierza zwężkowego typ KR. Rys.3.3. Montaż kabla w przepuście i zarabianie kabla zewnętrznych obwodów iskrobezpiecznych: 1 - końcówka tulejkowa, 2 - przewody, 3 - ekran kabla, 4 - kabel, 5 - pierścień kontaktowy, 6 - element uszczelniający, 7 - nakrętka przepustu. 10

11 Rys.3.4. Złożenie przepustu. W trakcie odizolowywania kabla należy zwrócić szczególną uwagę na to, aby nie uszkodzić izolacji żył kabla i nie doprowadzić do zwarcia iskrobezpiecznych obwodów pomiarowych z uziemionym ekranem kabla lub obudową przepustu. Rys.3.5. Połączenie ekranów przewodów iskrobezpiecznych 11

12 Podczas podłączania zewnętrznych obwodów iskrobezpiecznych należy stosować się do poniższych zaleceń. Po podłączeniu przewodów zewnętrznych obwodów iskrobezpiecznych należy zamknąć i zaplombować pokrywę komory zacisków (schemat plombowania przedstawiony jest na rys.18.5.). 12

13 Tabela Nr 2 Parametry wejść/wyjść obwodów iskrobezpiecznych przelicznika MacMAT II wersja A model MID część Parametry wejść iskrobezpiecznych Według atestu KDB 04 ATEX 325: W tabelach poniżej podano parametry charakteryzujące poszczególne iskrobezpieczne obwody przelicznika. Wejście p aktywne 1 Wejście p pasywne 2 Wejście p aktywne 4 Wejście t aktywne 5 Wejście rez1 aktywne 6 Wejście rez2 aktywne 7 Uo Uo Io Io Po Po Ui Ui Ii Ii Pi Pi Lo [mh] Lo [mh] Co [ F] Co [ F] Li Li Ci [ F] Ci [ F] 1 Wejście aktywne oznacza wejście dla przetworników 4..20mA wymagających zasilanie 2 Wejście pasywne oznacza wejście dla przetworników 4..20A zasilanych z innego niż przelicznik obwodu. Maksymalne wartości pojemności i indukcyjności dopuszczalne do podłączenia do wejść pasywnych dobrać wg kryterium obwodu zasilającego, należy uwzględnić Ci i Li oraz nie przekroczyć dopuszczalnej wartości Co podanej w tabeli Typ przelicznika MacMAT II typu GT wersja A model MID Typ przelicznika MacMAT II typu KR wersja A model MID Nr listwy zaciskowej Z8 Z9 Z14 Z9 Z14 Z15 Z16 Z15 Z16 S1, S2, S3, S4, S5, S6 Funkcja wejścia/wyjścia LF HF2 HF3 Wejście t aktywne Wejście t pasywne Wejście rez1 aktywne Wejście rez2 aktywne Wejście rez1 pasywne Wejście rez2 pasywne Wejście dwustanowe Pary zaciskó , + [V] 8,61 8,61 25,2 10,5 25,2 10,5 10,5 [ma] 11,22 11,22 80,6 2,7 80,6 2,7 14,84 [W] 0,0195 0,0195 0,6 0,007 0,6 0,007 0,0523 [V] ,8-28,8 - [ma] [W] ,75-0,75 - IIA IIB dowolne 10 dowolne Tabela Nr 2 Parametry wejść/wyjść obwodów iskrobezpiecznych przelicznika MacMAT II wersja A model MID część 2 Nr listwy zaciskowej Wejścia p spełniają funkcję wejść dp3 dla typu KR wykonania 4dp Wejścia t spełniają funkcję wejść dp4 dla typu KR wykonania 4dp Wejścia rez1 spełniają funkcję wejść p dla typu KR wykonania 4dp Wejścia rez2 spełniają funkcje wejść t dla typu KR wykonania 4dp Z8 Z9 Z14 Z8 Z9 Z14 Z15 Z16 Z15 Z16 S1, S2, S3, S4, S5, S6 Funkcja wejścia/wyjścia Wejście dp1 aktywne Wejście dp2 aktywne Wejście dp1 pasywne Wejście dp2 pasywne Wejście p pasywne Wejście t pasywne Wejście rez1 pasywne Wejście rez2 pasywne Wejście dwustanowe Pary zaciskó w , + [V] 25,2 10,5 25,2 10,5 10,5 [ma] 80,6 2,7 80,6 2,7 14,84 [W] 0,6 0,007 0,6 0,007 0,0523 [V] - 28,8-28,8 - [ma] [W] - 0,75-0,75 - IIA IIB 10 Dowolne 10 dowolne 100 IIC IIC IIA ,9 70 2, IIA 2,9 70 2, IIB 7 7 0, , IIB 0, , IIC 1,1 1,1 0,107 2,2 0,107 2,2 1,1 IIC 0,107 2,2 0,107 2,2 1,1 [mh] 0,480 0,480 0,360 0,360 0,360 0,360 0 [mh] 0,360 0,360 0,360 0, ,132 0,013 0,077 0,077 0,077 0,077 0,077 0,077 0,077 0,077 13

14 3.5. Podłączanie zewnętrznych obwodów nieiskrobezpiecznych Zewnętrzne obwody nieiskrobezpieczne podłącza się za pomocą wtyków. Widok gniazd w wykonaniu standardowym przelicznika przedstawia rysunek 3.6. W przypadku gdy przelicznik rozbudowano o dodatkowe wykonania zgodnie z tabelą wykonań, wówczas w miejscu,,tabliczki dodatkowych opcji wykonań pojawiają się gniazda dodatkowe zgodnie z rysunkiem 3.7. Rys.3.6. Widok gniazd obwodów nieiskrobezpiecznych. Rys.3.7. Tabliczki dodatkowych opcji wykonań. 14

15 Wraz z przelicznikiem do odpowiedniego wykonania dostarczane są kable z zarobionymi wtykami. Schematy kabli przedstawiono na rysunku 3.8. Rys.3.8. Kable zewnętrznych obwodów nieiskrobezpiecznych. 15

16 3.6. Podłączanie zasilania Przelicznik MacMAT IIA standardowo przystosowany jest do zasilania napięciem z sieci energetycznej 230V 50Hz trójprzewodowej, jednofazowej rys Opcjonalnie przelicznik może być zasilany napięciem stałym 24V + 4V rys Rys.3.9. Podłączenie kabla sieciowego 230V do wtyku: 1 - przepust kabla, 2 - uszczelniacz, 3 - podkładka, 4 - wkręt, 5 - zaciski (3pin), 6 - obudowa wtyku zasilającego. Zasilanie sieci energetycznej należy łączyć do instalacji trójprzewodowej. Przewody zasilające L, N i PE należy podłączyć zgodnie z opisem zacisków na wtyku (rys. 3.9). Przelicznik nie jest wyposażony w wyłącznik sieciowy. Po przyłączeniu do stałej instalacji sieci energetycznej wymaga się aby: 1) w obwodzie zasilania przelicznika istniał wyłącznik ręczny lub automatyczny, 2) element ten powinien być w pobliżu urządzenia, łatwo dostępny dla OPERATORA, 3) dodatkowo powinien być oznaczony jako wyłącznik przelicznika. W przypadku zasilania przelicznika MacMAT IIA napięciem stałym 24V, kabel zasilający podłączamy według rysunku Przelicznik może współpracować z zewnętrznymi siłowniami 24V, wyposażonymi w sygnalizację rozładowania akumulatorów. Podanie sygnału rozładowany akumulator UPS powoduje w przeliczniku odłączenie zasilania zewnętrznego i pracę na wewnętrznych akumulatorach przelicznika. Do podłączania zasilania należy używać wyłącznie wtyków dostarczonych wraz z urządzeniem lub zakupionych u producenta przelicznika. Nie dopuszcza się zamiany wtyków przeznaczonych do urządzeń o zasilaniu 230V (3-pin) na wtyki urządzeń o zasilaniu 24V (4-pin). 16

17 Rys Podłączenie zasilania 24V DC do wtyku: 1 - przepust kabla, 2 - uszczelniacz, 3 - podkładka, 4 - wkręt, 5 - zaciski (4pin), 6 - obudowa wtyku. Rys Podłączenie wtyku zasilającego do urządzenia: 1 - wtyk zasilający, 2 - uszczelka, 3 - zacisk uziemiający Urządzenie wymaga uziemienia! Uziemić zgodnie z rysunkiem 3.11 Wtyk zasilający można obrócić tak, aby kabel zasilający był,,odgięty do wewnątrz urządzenia. W tym celu należy podczas składania wtyku obrócić jego element z zaciskami w ten sposób, aby prostokątny otwór oznaczony czerwoną strzałką na rys znalazł się po stronie przepustu kabla. 17

18 Rys Obrócenie wtyku zasilającego Uruchomienie przelicznika Po podłączeniu zasilania przelicznika i podłączeniu przetworników pomiarowych uruchamiamy przelicznik poprzez podanie napięcia zasilającego. Po włączeniu przelicznika należy dostosować jego ustawienia do parametrów układu pomiarowego. W tym celu należy wykonać następujące czynności: Sprawdzić ustawienia zegara przelicznik powinien pokazywać czas bieżący - ewentualnie ustawić czas (patrz pkt.5) W przypadku, gdy w przeliczniku był ustawiony czas przyszły należy skontaktować się z serwisem fabrycznym w celu wyzerowania przelicznika. Ustawić właściwą konfigurację wejść pomiarowych (patrz pkt ). Zaprogramować: wagę impulsów LF i HF dla typu GT do gazomierza impulsowego (patrz pkt str. 27) lub parametry kryzy dla typu KR do gazomierza zwężkowego (patrz pkt ). Zaprogramować zakresy przetworników pomiarowych, typ przetwornika ciśnienia: pomiar absolutny lub pomiar nadciśnienia (patrz pkt.7.2.). Ustawić wartość licznika objętości niekorygowanej zgodnie z liczydłem mechanicznym w gazomierzu dla przelicznika typu GT do gazomierza impulsowego (patrz pkt. 6.1). Zaprogramować skład gazu (patrz pkt. 8.1). Zaprogramować parametry transmisji danych i adres GAZ-MODEM (patrz pkt. 12.1). Zaprogramować okres zapisu próbek (patrz pkt.14.4). Po podaniu napięcia na zaciski przelicznika akumulator wewnętrzny zostanie załączony automatycznie. W przypadku odłączenia z jakichkolwiek powodów 18

19 przelicznika od sieci lub przy dłuższych (wielodniowych) awariach sieci zasilającej należy wyłączyć akumulator wybierając odpowiednie zlecenie za pomocą klawiatury Magazynowanie przeliczników. Przeliczniki przechowywane w magazynie krócej niż 2 tygodnie powinny mieć wyłączone akumulatory! W przypadku dłuższego magazynowania przeliczniki powinny być podłączone do napięcia sieciowego na stałe lub powinny mieć co 2 tygodnie doładowywane akumulatory. Pozostawienie przez dłuższy czas akumulatorów bez doładowywania powoduje ich rozładowanie poniżej krytycznej wartości napięcia i drastyczny spadek ich pojemności. 19

20 4. OBSŁUGA PRZELICZNIKA Komunikacja użytkownika z przelicznikiem odbywa się przy użyciu klawiatury i wyświetlacza alfanumerycznego. Klawiatura składa się z czterech klawiszy funkcyjnych NUM, CLEAR, EXIT, ENTER oraz z klawiatury numerycznej - klawisze od 1 do 9, kropka dziesiętna i - minus. Podczas edycji parametrów klawisz NUM przełącza tryb pracy klawiatury: NUM ON aktywne są klawisze numeryczne oraz NUM OFF aktywne są cztery klawisze wyposażone w strzałki: 8, 2, 4 i 6 (kursory). W trybie NUM OFF (gdy działają strzałki) kursor jest w formie podkreślenia (_). W trybie NUM ON kursor jest prostokątny, migający ( ) i aktywna jest klawiatura numeryczna: można wprowadzać liczby z klawiatury. Klawisz CLEAR w trybie NUM ON (wprowadzanie liczb) jest użyteczny w przypadku konieczności poprawienia ostatnich znaków - każde wciśnięcie cofa kursor o jedną pozycję, umożliwiając ponowne wprowadzenie poprawnego znaku. Klawisz ENTER kończy daną operację, np. powoduje zapamiętanie wprowadzonej liczby lub wybór określonej opcji menu. Klawisz EXIT powoduje wyjście z danej opcji i powrót do wyświetlania poprzedniego poziomu menu. Po przerwie 2 minut od ostatniego naciśnięcia klawisza następuje automatyczny powrót do wyświetlania wielkości głównej, którą jest zliczona objętość gazu, odniesiona do warunków bazowych. W trakcie przeglądania list (np. alarmy, dane dobowe i rejestrowane) klawisze 8, 2 powodują zmianę indeksu (czasu) wyświetlanej wielkości o jeden w górę lub w dół. Klawisz 7 powoduje skok o 10 indeksów w górę a klawisz 1 o 10 w dół. Klawisz 9 powoduje skok na początek a klawisz 3 na koniec listy. Klawisze 4 i 6 umożliwiają przeglądanie wartości zmiennych przypisanych danej próbce czasowej lub zdarzeniu. Wszelkie modyfikacje ustawień przelicznika wymagają wybrania konta użytkownika i podania hasła dostępu przypisanego do danego konta. W trybie wprowadzania tekstu poszczególne klawisze umożliwiają wprowadzenie znaków zgodnie z typowym układem telefonu komórkowego. 20

21 4.1. Programowanie haseł/autoryzacji W przeliczniku są zdefiniowane konta użytkowników do których przypisane są zakresy modyfikacji parametrów. Lista obejmuje pięciu użytkowników: USER-000 USER-004 oraz konto serwisu fabrycznego SERWIS-1. Zlecenie programowanie haseł/autoryzacji umożliwia zmianę i zaprogramowanie nowych wartości haseł lub załączenia/wyłączenia parametrów, które może zmieniać dany użytkownik. Po wywołaniu tego zlecenia z klawiatury za pomocą klawisza (* hasła) wyświetlany jest ekran: U S E R A d m i n i s t r a t o r k o n t 1, 2, 3, 4, I, K, L, G, C, U E N T E R - h a s ł o klawiszami 8, 2 wybiera się użytkownika. Po naciśnięciu klawisza ENTER pojawia się ekran: K o n t o : H a s ł o : U S E R Po podaniu hasła danego użytkownika (fabryczne ustawienie: 4096) i ENTER pojawi się ekran wyboru konfiguracji: * * * * U S E R * * * * 1 - z m i e ń h a s l o 2 - z m i e ń u p r a w n i e n i a 3 - d o d a j / u s u ń U S E R ` a naciśnięciu 1- umożliwia zmianę hasła danego użytkownika - programowane hasło musi składać się jedynie z cyfr. Długość maksymalna 10 cyfr, domyślne hasło Zaprogramowanie braku hasła (tylko klawisz ENTER) spowoduje wyłączenie funkcji hasła. Hasło kończy klawisz ENTER. Należy potwierdzić hasło podając je ponownie a następnie zatwierdzić zmianę hasła klawiszem ENTER. 2- umożliwia zmianę uprawnień danego użytkownika do modyfikacji parametrów przelicznika (fabrycznie funkcja ta jest zarezerwowania tylko dla użytkownika USER-000 administratora kont). 3- umożliwia dodanie lub usunięcie kolejnych użytkowników (dostępne tylko dla USER-000) (Przegląd parametrów za pomocą klawiszy 8, 2, zmiana ustawień za pomocą 4 lub 6 ) Możliwe jest nadanie uprawnień do modyfikacji: - praw użytkowników (U) - ustawień portów transmisji COM1 (1) do COM4 (4) - ustawień portu transmisji IrDA (I) - zakresów przetworników, stałych algorytmu, adresu i okresu próbkowania (K) - limitów wejść pomiarowych i ustawień wyjścia nawanialni (L) 21

22 - składu gazu (G) - ustawień zegara (C) Ustawienia fabryczne nadają użytkownikowi USER-000 pełne prawa modyfikacji a pozostałym użytkownikom USER-001 do USER-004 tylko uprawnienia do modyfikacji parametrów transmisji na portach COM1 i COM4. Wszelkie modyfikacje parametrów możliwe są do przeprowadzenia lokalnie (za pomocą klawiatury przelicznika) lub zdalnie (za pomocą transmisji szeregowej) w protokole GAZ-MODEM 2. Protokół transmisji GAZ-MODEM 2 umożliwia programowanie parametrów przelicznika tj. czas, skład gazu, zakresy pomiarowe itp. Możliwość zmiany parametrów jest uzależniona od użytkownika (USER-XXX) i jego uprawnień. Każdorazowo podczas modyfikacji parametrów przez transmisję należy podać nazwę użytkownika i hasło dostępu (podanie błędnego hasła lub brak podanego użytkownika i hasła spowoduje zaniechanie modyfikacji). Po zalogowaniu - lokalnie, użytkownik ma możliwość modyfikacji parametrów bez konieczności podawania hasła do momentu wylogowania ręcznego lub automatycznego (po 2 minutach od momentu ostatniego wciśnięcia jakiegokolwiek klawisza). Fakt modyfikacji parametru, numer użytkownika dokonującego zmian oraz wartości zmienianego parametru początkowa i po zmianie, są rejestrowane na liście zdarzeń. Zapis o ostatniej dokonanej modyfikacji znajduje się także w wartościach bieżących tablicy dostępnych parametrów DP przelicznika jako zmienne USER, Nrpar, last w1 i last w2. Przelicznik MacMAT II A jest wyposażony w przełącznik blokady programowania, umieszczony pod plombowaną pokrywą listwy zacisków (patrz rys. 3.1 i 3.2). Ustawienie tego przełącznika w pozycji Zablokowane uniemożliwia zmianę parametrów przelicznika za pomocą klawiatury i transmisji danych w protokole GAZ-MODEM 2. W przypadku transmisji danych w protokole GAZ-MODEM i MODBUS RTU możliwość zdalnej konfiguracji parametrów (ustawień zegara lub składu gazu) jest określana w odrębnym zleceniu (patrz pkt.12.2.) Ekran główny przelicznika, skróty klawiszowe W czasie normalnej pracy na wyświetlaczu przelicznika pokazywany jest ekran główny, na którym wyświetlane są podstawowe wielkości mierzone przez przelicznik. Podstawową wielkością jest zliczona objętość odniesiona do warunków bazowych. Przykład wyświetlania: V b = m 3 V m = m 3 Q b = m 3 / h Q m = m 3 / h Wszystkie liczniki w przeliczniku mają pojemność 1e11. Jeżeli w czasie działania przelicznika zaistnieje konieczność dosumowania wartości większej niż 1e11, to nastąpi przewinięcie licznika, odnotowane w zbiorze zdarzeń jako Przejście licznika /0. Ponadto w trzech dolnych liniach wyświetlane są wielkości mierzone, które mogą być wybrane przez użytkownika. Mogą to być, np. Vm- objętość gazu w warunkach pomiaru Vkt - objetość gazu w warunkach kontraktowych (tb=20 C i pb=101,325kpa) E - licznik energii Maw - awaryjny licznik masy 22

23 Vkta - awaryjny licznik objętości w warunkach kontraktowych Vbaw - awaryjny licznik objętości w warunkach bazowych Eaw - awaryjny licznik energii Qb - strumień objętości gazu w warunkach bazowych Qm - strumień objętości gazu w warunkach pomiaru QM - strumień masy P - strumień energii p - różnica ciśnień (typ KR) p - ciśnienie statyczne gazu t - temperatura gazu. Vbh - przyrost objętości gazu w warunkach bazowych, liczony od początku godziny zegarowej (wartość tego licznika zostaje na koniec godziny zapamiętana jako szczyt godzinowy). aktualna data i godzina wielkości rezerwowe (do 4 wejść 4-20 ma) Zmiana wyświetlanej wielkości odbywa się klawiszami, po wcześniejszym naciśnięciu klawisza NUM. Wybór pozycji menu, na której dokonujemy zmiany odbywa się klawiszami i. Zatwierdzenie zmian następuje po wciśnięciu klawisza EXIT. Klawisz EXIT wciśnięty w czasie wyświetlania wielkości głównej Vb powoduje przejście do menu. Uaktywniają się wówczas strzałki, które umożliwiają przechodzenie do poszczególnych pozycji menu. Wciśnięcie ENTER powoduje wybranie aktualnie wyświetlonej pozycji menu. Niektóre pozycje menu są także dostępne przez naciśnięcie klawiszy przyporządkowanych zleceniom - zgodnie z opisem na klawiaturze. Podczas wyświetlania ekranu głównego możliwe jest użycie skrótów klawiszowych, aby uruchomić podstawowe pozycje menu przelicznika. Należy wcisnąć klawisz: 1 Menu Wartości liczone patrz opis w punkcie 6, str Menu Wejścia pomiarowe patrz opis w punkcie 7, str Menu Skład gazu patrz opis w punkcie 8.1, str Menu Alarmy patrz opis w punkcie 9.1, str Menu Tabliczka znamionowa patrz opis w punkcie 10.1, str Menu Dane rejestrowane patrz opis w punkcie 11, str Menu Porty transmisji COM patrz opis w punkcie 12, str Menu Sygnalizacje, wyjścia patrz opis w punkcie 13, str Menu Konfiguracja patrz opis w punkcie 14, str Menu Zegar patrz opis w punkcie 5, str Menu Użytkownicy i hasła patrz opis w punkcie 4.1, str Menu Akumulator patrz opis w punkcie 15.1, str

24 5. ZEGAR Data i czas wyświetlane są w formacie: gdzie: * * * * D a t a i c z a s * * * g g : m m : s s D D - M M - R R R R d z i e ń t y g o d n i a gg:mm:ss = godziny: minuty: sekundy DD-MM-RRRR = dzień - miesiąc - rok na przykład: * * * * D a t a i c z a s * * * 1 2 : 0 3 : p o n i e d z i a ł e k Modyfikacja czasu możliwa jest za pośrednictwem łącza transmisji szeregowej lub z klawiatury po zalogowaniu użytkownika i podaniu poprawnego hasła. Klawisz NUM przełącza na tryb numeryczny, w którym możliwe jest modyfikowanie czasu i daty (kursor jest wtedy czarnym migającym prostokątem). Ruch kursora możliwy jest tylko po pozycjach zajmowanych przez cyfry. Wyświetlenie kursora powoduje zatrzymanie zegara na wyświetlaczu (wewnątrz przelicznika zegar zlicza czas bez zakłóceń). ENTER powoduje przepisanie czasu i daty z wyświetlacza do zegara wewnętrznego i start z nowymi wartościami. EXIT umożliwia porzucenie funkcji bez zmiany czasu i daty. W czasie ustawiania daty dzień tygodnia jest wyliczany automatycznie przez przelicznik. Fakt modyfikacji zegara jest zapamiętywany w pamięci zdarzeń przelicznika (czas przed i po modyfikacji). Zmiana ustawień zegara ma wpływ na rejestrację danych. Manipulacje czasem, a zwłaszcza przestawianie zegara na czas przeszły, mogą uniemożliwić odczyt danych za pomocą komputera w protokole GM1, ponieważ w pamięci przelicznika mogą znaleźć się dwie próbki o takim samym indeksie czasowym! Przelicznik umożliwia automatyczną zmianę czasu z letniego na zimowy i z powrotem. Funkcję tą można zablokować przechodząc klawiszami do ekranu wyboru: * * * * D a t a i c z a s * * * m o d y f i k a c j a c z a s u l e t n i / z i m o w y r ę c z n a Zmiana ustawienia - modyfikacja automatyczna/ręczna - klawiszami. 24

25 6. WARTOŚCI LICZONE Funkcja ta umożliwia odczyt i modyfikację: objętości niekorygowanej Vm, limitów strumieni Qm, Qb dla typów GT i GT-RG włączenie korekcji błędów gazomierza f(q) oraz tylko odczyt: szczytu godzinowego ph, strumieni Qm, Qb, QM, P, współczynników konwersji, ściśliwości C, Z, K1, liczników głównych przelicznika Vb, Vkt, E, M, Vcr, Vmd, liczników awaryjnych Vbaw, Vktaw, Eaw, Maw ciepła spalania i wartości opałowej Hs, Hi, gęstości gazu rob, rom, row, kumulowanej godzinowo objętości w warunkach bazowych dvbh, przewidywanego szczytu godzinowego eph, dla typu KR liczby Reynoldsa i współczynnika przepływu Re, Cp, Zmiana wyświetlonej wartości możliwa jest za pomocą strzałek i oraz i. Niżej opisane są bardziej szczegółowo tylko ważniejsze parametry Objętość niekorygowana. Jest to licznik objętości zliczonej przez gazomierz mechaniczny (bez korekcji). Wartość ta jest podstawą wyliczana objętości w warunkach bazowych. Przy uruchamianiu układu pomiarowego licznik ten musi być ustawiony zgodnie z liczydłem mechanicznym gazomierza impulsowego (dodatkowo w przeliczniku należy zaprogramować taką samą wagę impulsu LF jaką ma gazomierz impulsowy). W trakcie całej pracy układu pomiarowego, liczniki te powinny pokazywać taką samą wartość. Rozbieżność licznika Vm i liczydła mechanicznego gazomierza wskazuje na nieprawidłowa pracę układu. Przykład wyświetlania: O b j ę t o ś ć n i e k o r y g o w a n a V m = m 3 N U M - e d y c j a Licznik ten (podobnie jak wszystkie inne liczniki w przeliczniku) ma pojemność 1e11 m3 (wartość maksymalna: ). Modyfikacja licznika możliwa jest po wciśnięciu klawisza NUM, po wciśnięciu którego pod pierwszą cyfrą pojawi się znak podkreślenia. Wyświetlenie kursora powoduje zatrzymanie wyświetlania licznika (wewnątrz przelicznika objętość całkowana jest bez zakłóceń). Ponownie wciśnięcie NUM uaktywni klawiaturę numeryczną i umożliwi ustawienie licznika. ENTER powoduje przepisanie wartości z wyświetlacza do licznika wewnętrznego, EXIT umożliwia porzucenie funkcji bez zmiany wartości. 25

26 6.2. Liczniki W oknie tym wyświetlane są: licznik główny objętości w warunkach bazowych Vb oraz awaryjny licznik objętości w warunkach bazowych Vbaw (w warunkach poważnej awarii układu pomiarowo-obliczeniowego licznik Vb jest zatrzymywany). L i c z n i k o b j ę t o ś c i V b = m 3 L i c z n i k a w a r y j n y V b V b a w = m 3 Dodatkowo za pomocą klawiszy i można przeglądać inne liczniki takie jak: licznik energii E, licznik masy M oraz licznik objętości kontraktowej Vkt oraz ich odpowiedniki awaryjne. L i c z n i k e n e r g i i E = k W h L i c z n i k a w a r y j n y E E a w = k W h 6.3. Strumień bazowy i rzeczywisty Są to wielkości dodatkowe określające wartości chwilowego przepływu objętości gazu oraz energii i masy. Przy współpracy przelicznika z gazomierzem z wyjściem impulsowym niskiej częstotliwości LF, obliczenia strumienia przepływu gazu mogą być obarczone bezwładnością ze względu na rzadko przychodzące impulsy (dotyczy to zwłaszcza dolnej granicy pomiarowej gazomierza lub gazomierzy o dużej wadze impulsów np. 10 m 3 /imp.). W celu precyzyjnego określenia wartości chwilowego strumienia gazu należy zastosować pomiar impulsów HF z gazomierza. Przykład wyświetlania: S t r u m i e ń b a z o w y Q b = m 3 / h S t r u m i e ń r z e c z y w i s t y Q m = m 3 / h S t r u m i e ń e n e r g i i P = k W S t r u m i e ń m a s y Q M = k g / h Przelicznik umożliwia wpisanie limitów (min. i max.) na strumienie bazowy i rzeczywisty. Przekroczenie tych limitów powoduje wystąpienie i zarejestrowanie alarmu. L i m i t Q m N U M m i n : m 3 / h m a x : m 3 / h Zaprogramowanie wielkości min. i max. na zero - wyłącza limity. L i m i t Q b N U M m i n : m 3 / h m a x : m 3 / h 26

27 6.4. Szczyt godzinowy w dobie gazowej Przelicznik wykrywa i zapamiętuje największy, godzinowy przyrost objętości gazu w warunkach bazowych w dobie gazowej - szczyt godzinowy ph (odpowiada on średniemu strumieniowi godzinowemu). O godzinie początku doby (domyślnie 06) szczyt godzinowy jest zapamiętywany wraz z datą wystąpienia. Można go odczytać w menu Przepływy dobowe i szczyty godzinowe. Szczyt godzinowy jest wykrywany dla każdej doby gazowej niezależnie. W przykładzie na poniższym rysunku średni strumień godzinowy zmierzony pomiędzy godzinami i zostanie zapamiętany jako szczyt godzinowy w dobie (wartość 143 m 3 /h). Czas wystąpienia tego szczytu to godzina Przykład wyświetlania: S z c z y t g o d z i n o w y p h = m 3 / h 2 0 :

28 6.5. Przewidywany szczyt godzinowy i godzinowy przyrost objętości gazu. P r z e w i d y w a n y p h e p h = m 3 / h V b h = m 3 Parametry eph i Vbh są wielkościami określającymi zużycie gazu w bieżącej godzinie zegarowej. Parametr Vbh reprezentuje objętość gazu, którą przelicznik zmierzył od początku godziny. Wartość Vbh narasta w ciągu każdej godziny, a na początku nowej godziny jest zerowana. Parametr eph zawiera wartość szacunkową przyrostu godzinowego na koniec bieżącej godziny zegarowej, obliczaną według wzoru:, gdzie eph = Vbh + Qb śr (3600-t)/3600 t czas jaki upłynął od początku godziny [sek]; Qb śr strumień Qb (DP:6) uśredniony za zaprogramowany okres czasu ustawiany zdalnie przez modyfikację elementu tablicy DP w parametrze czas eph (DP:690) w zakresie sek, domyślnie 1 sek. Przelicznik umożliwia ustawienie trzech limitów godzinowego przyrostu Vbh. L i m i t y V b h N U M V b h 1 = m 3 V b h 2 = m 3 V b h 3 = m 3 Jeżeli ustawiony limit Vbh1 zostanie przekroczony w zaprogramowanym czasie czas limit 1 to zostanie wygenerowany alarm Przekr. limitu dvbh1. Jeżeli ustawiony limit Vbh2 zostanie przekroczony w zaprogramowanym czasie czas limit 2 to zostanie wygenerowany alarm Przekr. limitu dvbh2. Jeżeli ustawiony limit Vbh3 zostanie przekroczony w godzinie zegarowej to zostanie wygenerowany alarm Przekr. limitu dvbh3. Wartości parametrów czas limit 1 (DP:691) i czas limit 2 (DP:692) można modyfikować zdalnie przez modyfikację elementu tablicy DP w zakresie min, domyślnie 60 min. Alarmy o przekroczeniach limitów przyrostu objętości mogą służyć do kontroli zużycia gazu i eliminowania możliwości przekraczania mocy zamówionej. Alarmy o przekroczeniu limitów Vbh mogą sterować wyjściami dwustanowymi D1-D4 i mogą stanowić element automatyki sterowania zużyciem gazu. 28

29 6.6. Pozostałe wielkości. Ponadto wyświetlane są następujące wielkości (przeglądanie za pomocą strzałek i ): C i e p ł o s p a l a n i a H s = M J / m 3 W a r t o ś ć o p a ł o w a H i = M J / m 3 W s p. k o n w e r s j i C = W s p. ś c i ś l i w o ś c i Z = G ę s t o ś ć b a z o w a r o b = k g / m 3 G ę s t o ś ć r z e c z y w i s t a r o m = k g / m 3 oraz tylko w przelicznikach typu KR, L i c z b a R e y n o l d s a R e = W s p. p r z e p ł y w u C p =

30 6.7. Korekcja błędów gazomierza turbinowego. Funkcja ta występuje tylko w przelicznikach typu GT. K o r e k c j a b ł ę d ó w w y ł ą c z o n a N U M f ( Q ) = V k = m 3 Przelicznik MacMAT IIA jest wyposażony w oprogramowanie umożliwiające korekcję wyznaczanej objętości lub strumienia objętości w zależności od krzywej błędów gazomierza. Funkcja korekcyjna jest wyznaczana na podstawie tabeli błędów gazomierza określonej podczas wzorcowania. W obszarach pomiędzy zmierzonymi punktami charakterystyki stosowana jest interpolacja liniowa. Korekcja błędów gazomierza jest wykonywana zgodnie z zapisem: q skorygowana = q * F(q) fp fp i 1 i F ( q ) ( q QP ) i QP QP i 1 i fp i gdzie: q - strumień gazu przepływający przez gazomierz, F(q) funkcja korekcyjna, fp i+1, fp i - wartości błędów gazomierza w charakterystycznych punktach, QP i+1, QP i - wartości strumieni, dla których wyznaczona została wartość błędu. Funkcja F(q) powinna być określona i ciągła dla wszystkich wartości q w zakresie między q min a q max gazomierza. Ekstrapolacja poza q min i q max nie jest wykonywana. Przelicznik umożliwia wpisanie do siedmiu punktów z charakterystyki błędów gazomierza. Charakterystykę błędów gazomierza należy wprowadzić z karty kalibracji dołączonej do gazomierza. Włączenie lub wyłączenie korekcji, a także zmiana wartości punktów kalibracji w przeliczniku są traktowane jako zdarzenia i pojawią się na liście zdarzeń i alarmów. Jeżeli producent gazomierza w karcie kalibracji zamieścił mniej niż siedem punktów charakterystycznych, to w przeliczniku na wolnych pozycjach należy wpisać wartości zerowe. K o r e k c j a b ł ę d ó w P u n k t 1 : N U M f P = % Q P = m 3 / h 30

31 7. PRZEGLĄD I SKALOWANIE WEJŚĆ POMIAROWYCH 7.1. Przeliczniki typu GT - do gazomierza impulsowego Wejścia impulsowe. Przelicznik MacMAT IIA może współpracować z gazomierzem turbinowym wyposażonym w wyjścia impulsów niskiej częstotliwości LF lub wysokiej częstotliwości HF2 i HF3. Wejścia LF, HF2 i HF3 przelicznika są przystosowane do współpracy z indukcyjnym nadajnikiem impulsów (wyjście typu NAMUR). Wejście LF może także współpracować z kontaktronowym nadajnikiem impulsów pod warunkiem, że długość przewodów łączących przelicznik z gazomierzem nie przekracza 10m. W przypadku większych odległości, należy na wyjściu kontaktronu zainstalować diodę ZENERA o napięciu 15V, jako element eliminujący przepięcia. Diodę należy montować we wtyku wyjścia impulsowego gazomierza Rys.7.1. Sposób podłączenia wejścia impulsowego LF z kontaktronowym nadajnikiem impulsów z gazomierza. W wersji podstawowej przeliczników MacMAT IIA typu GT dostępne są wejścia pomiarowe: LF, HF2, HF3, p, t, rez1, rez2. Przelicznik można skonfigurować tak, aby pracował w trzech różnych konfiguracjach wejść pomiarowych (opis sposobu konfiguracji znajduje się w pkt ) - konfiguracja LF W e j ś c i a i m p u l s o w e L F = d L F = t = s pojedyncze wejście LF małej częstotliwości LF - stan licznika wejścia LF dlf - przyrost impulsów od poprzedniego cyklu obliczeniowego (cykl = 1 sekunda) t - wynik pomiaru czasu między impulsami: poprzednim i bieżącym (służy do obliczenia strumienia objętości Qm) - konfiguracja LF i HF2 W e j ś c i a i m p u l s o w e L F = d L F = H F 2 = d H F 2 = H F / L F = wejścia LF i HF2 dlf - przyrost impulsów z wejścia LF dhf2 - przyrost impulsów z wejścia HF2 31

32 HF/LF zmierzony stosunek dużej częstotliwości HF do małej LF - konfiguracja HF2 i HF3 W e j ś c i a i m p u l s o w e H F 2 = d H F 2 = H F 3 = d H F 3 = wejścia HF2 i HF3 dużej częstotliwości HF2, HF3 - stan liczników wejść HF2 i HF3 dhf2, dhf3 - przyrost impulsów od poprzedniego cyklu obliczeniowego (cykl = 1 sekunda) na wejściach HF2 i HF3 Pozostałe wejścia WE3=p, WE4=t, WE5=rez1 i WE6=rez2 wyświetlane są tak samo jak w przeliczniku do gazomierza zwężkowego Zakres gazomierza Po naciśnięciu klawisza przechodzimy do ekranu skalowania zakresu gazomierza. Funkcja umożliwia wpisanie dolnego i górnego zakresu pomiarowego gazomierza, przekroczenie którego powoduje wygenerowanie alarmu. W e j ś c i a i m p u l s o w e z a k r e s g a z o m i e r z a d o l n y m 3 / h g ó r n y m 3 / h Waga impulsu gazomierza. Po naciśnięciu klawisza w skalowaniu zakresu gazomierza, przechodzimy do ekranu wpisywania wagi impulsu gazomierza. Wpisywane wagi impulsów są zależne od konfiguracji wejść pomiarowych. W e j ś c i a i m p u l s o w e w a g a i m p u l s u L F m 3 / i m p konfiguracja: LF lub LF/ HF2 W e j ś c i a i m p u l s o w e i l o ś ć i m p u l s ó w H F i m p / m m 3 / i m p konfiguracja: LF /HF2 lub HF2/HF3 W e j ś c i a i m p u l s o w e i l o ś ć i m p u l s ó w H F i m p / m m 3 / i m p konfiguracja: HF2/HF3 32

33 7.1.4.Limit błędu HF2/LF. Przelicznik na bieżąco kontroluje stosunek przyrostu impulsów HF2 do LF (dotyczy konfiguracji LF/HF2), który dla danego egzemplarza gazomierza jest stały. Zmiana stosunku HF2/LF przekraczająca zaprogramowaną wcześniej tolerancję jest rejestrowana w pamięci przelicznika jako alarm. W e j ś c i a i m p u l s o w e l i m i t H F 2 / L F H F 2 / L F b ł ą d % wejścia LF /HF Limit błędu HF2/HF3. W konfiguracji przelicznika HF2 i HF3 możliwe jest ustawienie limitu błędu HF2/HF3. Błąd ten obliczany jest dopiero po zliczeniu zadanej liczby impulsów zarejestrowanych na wejściu HF2. Ilość impulsów, po których sprawdzana jest rozbieżność pomiędzy HF2 i HF3 można zaprogramować w granicach od do Ustawienie liczby impulsów na 0 wyłącza limit. Po przekroczeniu zaprogramowanej tolerancji zostanie wygenerowany i zapisany w pamięci przelicznika alarm. W e j ś c i a i m p u l s o w e l i m i t H F 2 / H F 3 i m p b ł ą d % wejścia HF3 /HF2 Sposób wyliczania błędu do kontroli poprawności pracy gazomierza z dwoma nadajnikami HF: WI HF - waga impulsów HF2 i HF3 [imp/m 3 ] Imp. - horyzont impulsów po którym dokonuje się obliczenia błędu dotyczy wejścia podstawowego HF2 wielkość programowalna impulsów. Zaprogramowanie 0 wyłącza sprawdzanie błędu HF2 HF3 L HF2 stan licznika impulsów HF2 po przekroczeniu horyzontu Imp. L HF3 stan licznika impulsów HF3 po przekroczeniu horyzontu Imp. przez L HF2 błąd - δ% = [ (L HF2 - L HF3 ) / L HF2 ] *100% Błąd pomiaru objętości rzeczywistej. W przeliczniku znajdują się dwa liczniki objętości rzeczywistej Vm i Vmd. Licznik podstawowy Vm jest zliczany z wejścia LF w przypadku konfiguracji wejść LF/HF2 lub z wejścia HF2 konfiguracja HF2/HF3. Licznik pomocniczy Vmd jest zliczany z drugiego wejścia w danej konfiguracji, odpowiednio HF2 lub HF3. W prawidłowo działającym gazomierzu objętości zliczane na podstawie impulsów z obydwu wyjść powinny być takie same. Rozbieżność pomiędzy objętościami wskazuje na uszkodzenie gazomierza np. uszkodzenie łopatek wirnika, uszkodzenie nadajnika HF lub LF, uszkodzenie sprzęgła w głowicy gazomierza, itp. Jeżeli różnica Vm-Vmd będzie większa od zaprogramowanej tolerancji zostanie wygenerowany i zapisany w pamięci alarm. W e j ś c i a i m p u l s o w e b ł ą d p o m i a r u V m - V m d m 3 m i n 0. 0, m a x

34 7.2. Wejścia pomiarowe Podłączenie przetworników analogowych 4..20mA Przetworniki analogowe 4..20mA należy podłączać zgodnie ze schematami na rysunkach 3.1 i 3.2 (typ GT i KR). Poprawne podłączenie przetworników analogowych jest sygnalizowane poprzez wyświetlanie wartości mierzonej wartości oraz prąd płynący w pętli prądowej 4..20mA. W E 3 c i ś n i e n i e p = M P a i = m A Wejście przetwornika ciśnienia gazu (przetwornik analogowy) W E 4 t e m p e r a t u r a t = i = m A o C Wejście przetwornika temperatury gazu (przetwornik analogowy) W E 5 r e z e r w a 1 r e z 1 = i = m A Wejście przetwornika wielkości dodatkowej Standardowo przelicznik MacMAT IIA wyposażony jest w dwa rezerwowe wejścia pomiarowe w wykonaniu iskrobezpiecznym. Przetworniki pomiarowe ciśnienia i temperatury są oddzielnymi urządzeniami pomiarowymi i nie znajdują się na wyposażeniu przelicznika MacMAT II A. 34

35 7.2.2.Skalowanie wejść pomiarowych prądowych dp, p, t, rez1, rez2, rez3. Po naciśnięciu klawisza w ekranie przeglądu dowolnego wejścia pomiarowego - patrz punkt przechodzimy do ekranu skalowania tego wejścia. Skalowanie polega na przypisaniu zakresowi mierzonego prądu zakresu odpowiadającej wielkości fizycznej, np. w przypadku przetwornika temperatury, gdy zakresowi sygnału prądowego 4-20 ma powinien odpowiadać zakres temperatur od -10 do +50 C. Skalowanie dotyczy wejść pomiarowych 4-20 ma aktywnych w danym typie przelicznika. Wszystkie wejścia pomiarowe muszą być wyskalowane zgodnie z zakresami pomiarowymi dołączonych przetworników. Format wyświetlania informacji o zakresach prądu i wielkości mierzonej jest następujący: W E 3 c i ś n i e n i e s k a l o w a n i e w e j ś c i a 4 m A : k P a 2 0 m A : k P a Po naciśnięciu klawisza NUM wprowadzić zakres pomiarowy odczytany z przetwornika. Klawiszami, można przejść do kolejnego wejścia pomiarowego. Zaprogramowanie zakresu skalowania od 0.0 do 0.0 powoduje wyłączenie wejścia pomiarowego (dotyczy to tylko wejść rezerwowych i p2) Limity wejść pomiarowych prądowych dp, p, t, rez1, rez2, rez3. Po naciśnięciu klawisza w ekranie skalowania wejść pomiarowych - patrz punkt przechodzimy do ekranu ustawiania limitów tego wejścia. W E 3 c i ś n i e n i e l i m i t w e j ś c i a m i n = k P a m a x = k P a Jeżeli bieżąca wartość parametru tego wejścia przekroczy ustawiony limit dolny lub górny to zostanie wygenerowany odpowiedni alarm np. dla wejścia ciśnienia: Przekr. limitu p. Taki alarm zostanie zamknięty, gdy bieżąca wartość tego parametru wróci do ustawionego przedziału limitów zawężonego o ustawiony próg histerezy - parametr Hist limit (DP:694). Parametr można programować zdalnie w zakresie 0 5 %, domyślnie 0,5 % (wartość procentowa odniesiona do szerokości ustawionego limitu). Przykład : Limity wejścia ciśnienia ustawiono na kpa, Hist limit=2 % (w przypadku tak ustawionych limitów 2 % odpowiada wartości 4 kpa). Jeżeli wartość ciśnienia wyjdzie poza zakres kpa, to alarm otworzy się, a zamknie się jeżeli wartość ciśnienia wróci do przedziału kpa. Zaprogramowanie na danym wejściu pomiarowym wartości limitów minimum i maksimum na 0 - wyłącza kontrolę tych limitów. Klawiszami, można przejść do kolejnego wejścia pomiarowego. Histerezą zamykania alarmów nie jest objęte wejście pomiarowe rez3. 35

36 7.2.4.Jednostka i format wyświetlania. Po naciśnięciu klawisza w ekranie ustawiania limitów wejść pomiarowych - patrz punkt przechodzimy do ekranu ustawiania jednostki i formatu wyświetlania dla wielkości mierzonej na tym wejściu. W E 3 c i ś n i e n i e j e d n o s t k a i f o r m a t # # # # # #. # # # k P a ######.### - format wyświetlanej liczby (ilość miejsc przed i po przecinku) kpa wybór jednostki - WE1, WE2 i WE3 Pa, kpa, MPa, bar, at, atm - WE4 K i o C Zmiana jednostki dla tych wejść powoduje automatyczne przeliczanie wyświetlanej wielkości. Oraz: WE5 i WE6 ma, m 3, nm 3, m/s, K, o C, Pa, kpa, MPa, bar, atm, at, mv, V, %, brak jednostki Format i jednostka dotyczy tylko wyświetlania na ekranie przelicznika. Format liczby przesyłanej w transmisji GAZ-MODEM2 jest określony przez tablicę dostępnych parametrów DP Wartości pomiarowe w czasie alarmu. Po naciśnięciu klawisza w ekranie ustawiania jednostek i formatów wyświetlania wejścia pomiarowego - patrz punkt przechodzimy do ekranu wyboru wartości zastępczej dla danego wejścia podczas przekroczenia zakresu pomiarowego. lub W E 3 c i ś n i e n i e w c z a s i e a l a r m u o s t a t n i o z m i e r z o n a W E 3 c i ś n i e n i e w c z a s i e a l a r m u w a r t o ś ć z a s t ę p c z a p = k P a W przypadku przekroczenia zakresu pomiarowego prądu z przetwornika, wyświetlana jest wartość prądu i=over. Podczas przekroczenia wejścia p lub t, przelicznik otwiera alarm systemowy i zatrzymuje zliczanie objętości w liczniku głównym Vb. Aby oszacować objętość przepływającą w trakcie awarii (uszkodzenie przetwornika, przerwanie obwodu pomiarowego, itp.) do obliczeń przyjmowane są wartości zastępcze. Objętość przepływającego gazu wyliczona przy użyciu wartości zastępczych, doliczana jest do liczników awaryjnych. Wartość zastępcza może być wybrana przez użytkownika jako ostatnio poprawnie zmierzona wartość lub wartość stała wpisana do przelicznika. W trakcie przekroczenia wejścia p (przeliczniki typu KR), otwierany jest alarm systemowy oraz zatrzymane jest doliczanie objętości przepływającego gazu we wszystkich licznikach. Zmiana sposobu wyznaczania wartości zastępczych możliwa jest za pomocą klawiszy. Po naciśnięciu NUM można edytować wartości ciśnienia lub 36

37 temperatury zastępczej. Zmiana sposobu wyznaczania wartości zastępczych możliwa jest jedynie na wejściu p i t Edycja numerów seryjnych przetworników pomiarowych. Po naciśnięciu klawisza w ekranie wyboru wartości zastępczej wejścia pomiarowego - patrz punkt przechodzimy do ekranów ustawiania danych o przetworniku pomiarowym dla danego wejścia. W E 3 c i ś n i e n i e n r s e r y j n y p r z e t w o r n n i e o k r e ś l o n y Po naciśnięciu klawisza NUM możliwe jest wpisanie numeru seryjnego przetwornika. Aktywne są wówczas klawisze numeryczne z przypisanymi im literami. Zmiana wejścia odbywa się za pomocą strzałek Rodzaj przetwornika ciśnienia. Po naciśnięciu klawisza w ekranie edycji numeru seryjnego przetwornika ciśnienia - patrz punkt przechodzimy do ustawiania typu przetwornika ciśnienia. W E 3 c i ś n i e n i e T y p p r z e t w o r n i k a p n a d c i ś n i e n i e N U M p a t m = k P a Wciśnięcie klawisza NUM umożliwia zmianę typu przetwornika ciśnienia na: absolutny lub nadciśnienia. W przypadku wyboru przetwornika nadciśnienia ponowne naciśnięcie NUM umożliwia edycję wartości ciśnienia atmosferycznego, którą przelicznik doliczy do wartości zmierzonej przez przetwornik. W przypadku wejść różnicy ciśnień, zlecenie to umożliwia wybór charakterystyki przetwornika p liniowej lub pierwiastkowej Nazwy wejść rezerwowych. W przypadku wejść rezerwowych po naciśnięciu klawisza w ekranie edycji numerów seryjnych wejść rezerwowych - patrz punkt przechodzimy do ustawiania opisu wejścia wyświetlanego na ekranie przelicznika. O p i s w e j ś c i a r e z 1 w l o t 2 Wciśnięcie klawisza NUM powoduje wejście w tryb edycji nazwy. W trybie tym aktywne są klawisze numeryczne z przypisanymi im literami. 37

38 7.3. Przeliczniki typu KR - do gazomierza zwężkowego. Przeliczniki MacMAT IIA typu KR i KR-RG są przystosowane do współpracy z gazomierzami zwężkowymi oraz innymi gazomierzami masowymi, które przekazują przepływ objętości gazu w warunkach pomiaru za pomocą wyjścia prądowego 4-20 ma. W wersji standardowej przelicznik współpracuje ze: - zwężką z przytarczowym odbiorem ciśnienia - zwężką z kołnierzowym odbiorem ciśnienia - zwężką podwójną - zwężką D-D1/2 - gazomierzem wirowym W wersji podstawowej przelicznika MacMAT IIA dostępne są wejścia pomiarowe: p1, p2, p,t,rez1, rez2. Przykład wyświetlania w konfiguracji z dwoma przetwornikami różnicy ciśnień: W E 1 r ó ż n. c i ś n i e ń p p = k P a p 1 = k P a i = m A Wejście przetwornika różnicy ciśnień - większy zakres W E 1 r ó ż n. c i ś n i e ń p p = k P a p 2 = k P a i = m A Wejście przetwornika różnicy ciśnień mniejszy zakres Przelicznik automatycznie wyznacza obliczeniową wartość różnicy ciśnień na podstawie zależności: p = p2 jeżeli p = p1 jeżeli p1 < 90% zakresu p2 lub p1 > 100% zakresu p2 Dla konfiguracji z jednym przetwornikiem na ekranie wyświetlane jest: W E 1 r ó ż n. c i ś n i e ń p p = k P a i = m A Wejście przetwornika różnicy ciśnień 38

39 7.3.1.Strefa nieczułości przetworników p. Funkcja ta umożliwia wprowadzenie strefy nieczułości dla przetworników różnicy ciśnień. W układach pomiarowych z gazomierzem zwężkowym w przypadku braku przepływu, różnica ciśnień na kryzie jest równa zeru. Prąd wystawiany wówczas przez przetwornik pomiarowy powinien wynosić 4,000 ma. Jednakże w warunkach rzeczywistych prąd ten może podlegać niewielkim wahaniom (głównie ze względu na klasę dokładności przetwornika oraz zmiany temperatury otoczenia). W przypadku, gdyby prąd przekraczał 4,000 ma (np. 4,002 ma) następowało by zliczanie objętości przez przelicznik pomimo braku rzeczywistego przepływu. Wprowadzenie w przeliczniku strefy nieczułości przy 4 ma zapobiega takim zjawiskom. Po wprowadzeniu strefy nieczułości przetwornika różnicy ciśnień zliczanie objętości następuje, dopiero gdy prąd ustawiony przez przetwornik będzie większy od zaprogramowanej strefy nieczułości. Wielkość strefy nieczułości podaje się w procentach dolnego zakresu pomiarowego wejścia maksymalnie może ona wynosić 2%. W E 1 r ó ż n. c i ś n i e ń p N i e c z u ł o ś ć p r z y 4 m A % m i n 0. 0, m a x 2. 0 % 39

40 8. SKŁAD GAZU I LICZENIE WSPÓŁCZYNNIKA ŚCIŚLIWOŚCI. Współczynnik ściśliwości obliczany jest według algorytmów całkowicie zgodnych z normą zakładową ZN-G Wybór algorytmu obliczania dokonywany jest automatycznie, w zależności od wybranego rodzaju gazu. Wybór oraz edycja składu gazu odbywa się przy pomocy klawiatury przelicznika. W pamięci przelicznika umieszczonych jest kilka typowych składów gazu: Numer gazu Rodzaj gazu Metoda liczenia współczynnika K1 N9 wysokometanowy SGERG-88 N43 wysokometanowy SGERG-88 N48 zaazotowany SGERG-88 HW-1 sztuczny BEATTIE-BRIDGEMAN HW-2 sztuczny BEATTIE-BRIDGEMAN HW-3 sztuczny BEATTIE-BRIDGEMAN nieokreślony AGA-NX-19 W celu zaprogramowania właściwego składu gazu należy wybrać, za pomocą klawiatury, rodzaj gazu i metodę liczenia współczynnika ściśliwości, a następnie wprowadzić skład gazu. Skład może być przeglądany/modyfikowany w postaci udziałów molowych lub objętościowych. Szczegółowy sposób postępowania znajduje się poniżej Programowanie składu gazu. W nazwie zlecenia wyświetlana jest nazwa algorytmu liczenia współczynnika ściśliwości. Wywołanie zlecenia powoduje wyświetlenie trzech możliwości: 1 - skład objętościowy % 2 - skład molowy % 3 - wybór numeru gazu Naciśnięcie klawisza 1, 2 lub 3 oznacza wybranie określonej opcji. Naciśnięcie klawisza 3 umożliwia przeglądanie listy dostępnych składów gazu (podane w tabeli powyżej) - klawisze (8 i 2 ). Wciśnięcie klawisza ENTER zatwierdza algorytm wyliczania współczynnika ściśliwości i przechodzi do okna wprowadzania poszczególnych składników składu gazu. Przelicznik wyświetla skład wybranego gazu w postaci procentowych udziałów objętościowych. Jeżeli wygodniejsze jest programowanie w postaci procentowych udziałów molowych, to należy zaprogramować skład typowy (wciśnięcie EXIT i potwierdzenie programowania), a następnie wybrać opcję 1 - skład objętościowy lub 2- skład molowy. Programowanie składników następuje po wciśnięciu klawisza NUM, zatwierdzenie edytowanego składnika następuje po wciśnięciu klawisza ENTER. Po dokonaniu wszystkich modyfikacji, w celu ich zaprogramowania należy nacisnąć klawisz EXIT. Przed zaprogramowaniem nowego składu gazu, przelicznik sprawdza czy wartości programowanych składników gazu. 40

41 Warunki sprawdzane przed zaprogramowaniem nowego składu gazu dla metody SGERG-88: Wielkość wejściowa jednostka warunki rob - gęstość bazowa kg/m Hs - ciepło spalania MJ/m CO 2 - dwutlenek węgla % H 2 - wodór % CH 4 - metan % C 3 H 8 - propan % C 2 H 6 - etan % n_butan n-c 4 H 10 + i_butan i-c 4 H 10 % Neo_pentan + N_pentan + I_pentan % Weglowodory + N_oktan % N 2 - Azot % N-C 6 H 14 - N_Heksan % C 7 H 16 - N_Heptan % H 2 O - woda % CO - tlenek wegla % He - Hel % Warunki sprawdzane przed zaprogramowaniem nowego składu gazu dla metody Beattie-Bridgeman: Wielkość wejściowa jednostka warunki CO 2 - dwutlenek węgla % H 2 - wodór % CH 4 - metan % CH - weglowodory % N 2 - azot % CO - tlenek wegla % O 2 - tlen % Gdy suma jest różna od % (podczas programowania z klawiatury przelicznika) lub nie jest spełniony któryś ze sprawdzanych warunków (tabele powyżej) skład gazu nie zostanie zaprogramowany i pojawi się komunikat: U d z i a ł p r o c e n t o w y m u s i w y n o s i ć % E X I T - p o t w i e r d z e n i e Jeżeli wszystkie warunki są spełnione, przelicznik zaprogramuje nowy skład gazu. 41

42 Możliwe jest również zdalne programowanie składu gazu przy użyciu protokołów transmisji GAZ-MODEM2, MODBUS-RTU. W przypadku modyfikacji zdalnej, dopuszczalna jest odchyłka sumy składników od 100% - dopuszczalną odchyłkę definiuje parametr gaz norm (DP:197). Podczas zdalnego programowania składu gazu mogą wystąpić 3 przypadki: a) suma składników jest poza przedziałem 100%±gaz norm taki gaz nie zostanie zaakceptowany przez przelicznik, suma składników nieprawidłowego składu jest prezentowana na odpowiednim parametrze pomocniczym w tablicy DP - indeksy odpowiednio (skład objętościowy) lub (skład molowy). Przelicznik wykonuje obliczenia w oparciu o wcześniejszy, prawidłowy skład gazu; b) suma składników jest w przedziale 100%±gaz norm, ale poza przedziałem 100%±gaz norm2 (DP:714) taki gaz jest wstępnie akceptowany co do ogólnej sumy składników i przekazywany do dalszych sprawdzeń odnośnie dopuszczalnej zawartości poszczególnych składników. Jeżeli wszystkie dalsze sprawdzenia potwierdzą prawidłowy skład zostaje wykonana funkcja normalizacji, która modyfikuje proporcjonalnie udziały niezerowych składników składu gazu tak, aby uzyskać sumę 100%; c) suma składników jest w przedziale 100%±gaz norm i w przedziale 100%±gaz norm2 (DP:714) taki gaz jest wstępnie akceptowany co do ogólnej sumy składników i przekazywany do dalszych sprawdzeń odnośnie dopuszczalnej zawartości poszczególnych składników. Jeżeli wszystkie dalsze sprawdzenia potwierdzą prawidłowy skład zostaje on zaakceptowany bez normalizacji; Parametry gaz norm oraz gaz norm2 można modyfikować w zakresie ±1%. Istniejące na rynku chromatografy gazowe oznaczają ilość składnika gazu XC6+ (heksan i węglowodory wyższe). W zależności od producenta chromatografu właściwości C6+ mogą się od siebie różnić. Wynika to z przyjmowanych doświadczalnie różnych udziałów procentowych właściwości heksanu, heptanu i oktanu na wynikowe właściwości C6+. Przelicznik umożliwia dopasowanie właściwości parametru C6+ do właściwości tego składnika w chromatografie. Domyślnie jako właściwości składnika C6+ przelicznik przyjmuje podział procentowy 48/35/17 gdzie kolejne liczby mówią o udziałach właściwości odpowiednio heksanu, heptanu i oktanu. Na rynku występują też inne podziały np. 50/25/25, 50/50/0, 60/30/10. Przelicznik umożliwia zdalne programowanie tych udziałów poprzez modyfikację parametrów tablicy DP o indeksach DP 708 i 709 (trzeci udział wylicza się automatycznie dosumowując udziały do 100%) Współpraca z chromatografem. UWAGA: Bezpośrednia współpraca przelicznika z chromatografem w wykonaniu standardowym nie jest dostępna. Na życzenie klienta producent może wykonać przelicznik współpracujący z chromatografem. Aby uzyskać informację o ewentualnej realizacji takiej funkcjonalności należy skontaktować się z producentem 42

43 9. ZDARZENIA I ALARMY Rozróżniane są dwie kategorie alarmów: systemowe i procesowe oraz zdarzenia: ciągłe i chwilowe. Alarmy systemowe mają zasadniczy i nie dający się przewidzieć wpływ na wynik służący do rozliczeń. W czasie występowania alarmów systemowych obliczenia wykonywane są z wykorzystaniem wartości zastępczych (patrz pkt ). Dodatkowo zmieniane są statusy danych pomiarowych i danych rejestrowanych wielkości, na które mają bezpośredni wpływ dane alarmy. W czasie trwania alarmu systemowego liczniki główne przelicznika (Vb, E, M, Vkt) są zatrzymane, a objętość przepływającego gazu dosumowywana jest do liczników awaryjnych. Alarmy procesowe dotyczą zjawisk, których wpływ na wynik rozliczeniowy można przewidzieć. Wystąpienie alarmów procesowych nie powodują wstrzymania liczników głównych przelicznika, zmienia tylko statusy danych pomiarowych i danych rejestrowanych wielkości, na które alarmy procesowe mogą mieć wpływ. Przykładem jest alarm procesowy: Ładowarka uszkodzona. Alarm ten sygnalizuje możliwość braku podtrzymania pracy przelicznika w momencie zaniku zasilania sieciowego. Zdarzenia chwilowe i ciągłe są to zjawiska nie mające wpływu na wyniki służące do rozliczeń. Nie powodują ani wstrzymania liczników ani zmiany statusów danych pomiarowych i danych rejestrowanych. Wyjątkiem są zdarzenia: Zmiana czasu, Zmiana czasu > 10min oraz Włączenie MacMAT, które zmieniają statusy danych pomiarowych i rejestrowanych na nieciągłość. Dane bieżące i rejestrowane są przesyłane z bajtem statusu, którego poszczególne bity są zdefiniowane następująco: b0 = 1 parametr pochodzący z pomiarów b1 = 1 alarm procesowy b2 = 1 alarm systemowy b3 = 1 wartość uzyskana w wyniku obliczeń b4 = 1 stała algorytmu b5 = 1 korekta zegara b6 = nie zdefiniowany --- b7 = 1 nieciągłość rejestracji Przyjęto następujące zasady: Zmiana / korekcja zegara w dowolny sposób (z klawiatury lub przez transmisję) powoduje zapis zdarzenia na liście zdarzeń oraz, w trakcie najbliższej rejestracji, we wszystkich rejestrowanych próbkach bajt statusu będzie miał ustawione bity b5=1 (korekta zegara) i b7=1 (nieciągłość rejestracji). Jeżeli w czasie uśredniania do kolejnej rejestracji (czas równy okresowi rejestracji) wystąpi co najmniej raz alarm systemowy lub procesowy, to licznik główny Vb, przyrost dvb oraz ewentualnie inne parametry są rejestrowane z bajtem statusu, w którym jest ustawiony odpowiedni bit alarmu (b1 lub b2). 43

44 Lista wszystkich alarmów i zdarzeń obsługiwanych przez przelicznik MacMAT IIA jest zawarta w tablicy ZD. Tablicę ZD można odczytać przez transmisję w protokole GAZ-MODEM2. Pojawienie się alarmu lub zdarzenia ciągłego jest sygnalizowane miganiem na czerwono diody sygnalizacyjnej na płycie czołowej przelicznika oraz wyświetleniem komunikatu o alarmie na wyświetlaczu. Skasowanie wyświetlania alarmu wymaga potwierdzenia alarmu klawiszem 8. Występowanie potwierdzonego alarmu sygnalizowane jest stałym świeceniem diody na czerwono. Po ustąpieniu potwierdzonego alarmu dioda zapala się na zielono co sygnalizuje normalny stan pracy przelicznika. W przypadku nie potwierdzonego alarmu dioda miga na czerwono nawet po ustąpieniu zakłócenia do czasu potwierdzenia alarmu klawiszem Przeglądanie listy zdarzeń i alarmów Po wejściu do zlecenia lista zdarzeń i alarmów do wyboru mamy przeglądanie wszystkich alarmów lub tylko tych, które są w tym momencie aktywne. L i s t a a l a r m ó w : 1 - W s z y s t k i e 2 - A k t y w n e Po wybraniu do wyświetlenia zarówno wszystkich alarmów jak i tylko aktywnych zostanie wyświetlone okno z najnowszym alarmem. P r z e k r o c z e n i e p V b = m : 2 8 : : 3 0 : 0 0 W powyższym przykładzie początek przekroczenia ciśnienia wystąpił dnia o godzinie 19:28:17, a koniec - dnia o godzinie 19:30:00. dvb oznacza przyrost objętości w warunkach bazowych, który miał miejsce w trakcie przekroczenia. Przyrost tej objętości doliczony również został do licznika awaryjnego (Vbaw). Po wciśnięciu klawisza ENTER na ekranie wyświetlony zostanie indeks zarejestrowanego alarmu. Klawiszami i możemy zobaczyć wartości innych wielkości zapisanych podczas trwania alarmu. Przeglądania pozostałych alarmów odbywa się za pomocą klawiszy: - i - o 1 alarm w górę lub w dół - 7 i 1 - o 10 alarmów w górę lub w dół - 9 i 3 - początek, koniec listy W pamięci przelicznika możliwe jest zapamiętanie ok zdarzeń. 44

45 9.2. Alarmy zbiorcze. Dodatkowym typem alarmu jest alarm zbiorczy aktywowany poprzez wystąpienie jednego z określonej grupy alarmów. Może on być wykorzystany w układach zdalnej, automatycznej sygnalizacji w celu powiadomienia Operatora (np. za pomocą łączy GPRS) o wystąpieniu jakiegoś stanu alarmowego na stacji gazowej. Konfiguracja listy alarmów inicjujących alarm zbiorczy możliwa jest tylko zdalnie. W przeliczniku MacMAT IIA dostępne są 4 niezależnie konfigurowalne alarmy zbiorcze. Każdy z tych alarmów zapisany jest w tablicy DP za pomocą pięciu parametrów: - konf zbiorczy A1 D1 (wektor konfiguracji alarmów o kodach od 0 do 31) - konf zbiorczy A2 D2 (wektor konfiguracji alarmów o kodach od 32 do 63) - konf zbiorczy A3 D3 (wektor konfiguracji alarmów o kodach od 64 do 95) - konf zbiorczy A4 D4 (wektor konfiguracji alarmów o kodach od 96 do 127) - czas zbiorczy A D (czas trwania alarmu zbiorczego) Konfiguracja alarmów zbiorczych polega na zdalnej modyfikacji parametrów: (dla alarmu Alarm zbiorczy 1) konf zbiorczy A1 do konf zbiorczy A4. Numery konfigurowanych alarmów z tablicy ZD przelicznika odpowiadają kolejnym bitom 32 bitowej liczby. Ustawienie bitu na odpowiedniej pozycji powoduje aktywację alarmu zbiorczego przy wystąpieniu alarmu o takim kodzie. Dla przykładu modyfikacja wartości parametru konf zbiorczy A1 na 1024 spowoduje wystąpienie alarmu Alarm zbiorczy 1 podczas przekroczenia limitu strumienia Qm (jest to alarm o kodzie 10, a 2^10=1024). Jeżeli dodatkowo Alarm zbiorczy 1 ma być aktywowany przy wystąpienia alarmu Zanik zasilania (alarm o kodzie 44, a 2^(44-32)=2^12=4096) to należy zmodyfikować wartość parametru konf zbiorczy A2 na wartość Analogicznie należy postępować podczas konfiguracji pozostałych alarmów zbiorczych x, gdzie x numer alarmu zbiorczego od 1 do 4. Alarm zbiorczy jest aktywny, przez czas określony parametrem czas zbiorczy x. Podczas trwania alarmu zbiorczego, wystąpienie innych alarmów (skonfigurowanych do jego aktywacji), nie spowoduje ani otwarcia nowego ani przedłużenia czasu trwania bieżącego alarmu zbiorczego. Jeżeli czas zbiorczy x zostanie ustawiony na wartość 0 to Alarm zbiorczy x jest aktywny tak długo jak długo jest aktywny dowolny z alarmów sterujących. 45

46 10.1. Tabliczka znamionowa, kontrast. 10. INFORMACJE SYSTEMOWE Wybranie tej opcji umożliwia przejrzenie podstawowych danych technicznych i informacji o przeliczniku (elektroniczna tabliczka znamionowa). Klawisze i umożliwiają przeglądanie, EXIT porzucenie funkcji. Informacje wyświetlane są w następujących, przykładowych postaciach: P r z e l i c z n i k M a c M A T I I n r : i 6 e r o k p r o d u k c j i : w e r. p r : / 0 5 Tabliczka znamionowa prezentuje: - numer fabryczny urządzenia i serię oprogramowania; - rok produkcji przelicznika; - wersję oprogramowania przelicznika Litera na końcu numeru fabrycznego opisuje typ przelicznika: k (typ KR), i (typ GT). Wersja oprogramowania dotyczy części metrologicznej urządzenia. Seria oprogramowania dotyczy interfejsu użytkownika (jak menu, transmisja, moduły dodatkowe, które nie mają wpływu na działanie metrologiczne). Ponadto wyświetlane są informacje: - o konfiguracji wejść impulsowych przelicznika: W e r s j a A i m p u l s o w a W e H F 3 W e H F 2 Q b W e L F V b - o algorytmie obliczania współczynnika ściśliwości: S t o s o w a n y a l g o r y t m : S G E R G 8 8 R o d z a j g a z u : w y s o k o m e t a n o w y - numery atestów i cech: K D B 0 4 A T E X E x I I ( 1 ) G [ E x i a G a ] I I C G U M P L T

47 - dane firmy: P L U M I G N A T K I 2 7 A K l e o s i n t e l. ( ) f a x. ( ) a d r e s i n t e r n e t o w y w w w. p l u m. p l e m a i l : p l u p l u m. p l - wykonanie zgodnie z normą: N o r m a Z a k ł a d o w a Z N - G test sprawności wyświetlacza; - ustawianie kontrastu i czasu podświetlenia wyświetlacza: p o d ś w i e t l e n i e : P P P P P P k o n t r a s t Ciągłe naciskanie klawisza lub powoduje płynną zmianę kontrastu: np. maleje do minimum lub rośnie do maksimum. Klawisz NUM umożliwia zaprogramowanie czasu, w ciągu którego wyświetlacz będzie podświetlony po każdorazowym naciśnięciu klawisza: 000 sek. - stale podświetlony sek. - czas podświetlenia po naciśnięciu klawisza 999 sek. - podświetlenie stale zgaszone W czasie zaniku zasilania podświetlenie zawsze jest wyłączone. 47

48 11. Przeglądanie danych Wybór danych. Po wybraniu tego zlecenia, wyświetlany jest ekran: W y b ó r r o d z a j u d a n y c h 1 - R e j e s t r o w a n e 2 - D o b o w e Dane rejestrowane. Zlecenie to umożliwia przegląd danych rejestrowanych w pamięci przelicznika. Klawiszami wybiera się próbkę czasową, a klawiszami przegląda się wartości zmiennych zarejestrowanych w danym czasie. Dodatkowo działają w tym menu Przykład wyświetlania: * D a n e r e j e s t r o w a n e : * d V b! m , 2 0 : 3 0 : Dane dobowe. Podstawowym parametrem rejestrowanym dobowo jest stan licznika objętości w warunkach bazowych Vb z zaprogramowanej godziny początku doby gazowej P.doby (DP:201) domyślnie 06:00. Dodatkowymi parametrami rejestrowanymi dobowo są: Vm - stan licznika oraz dvbd, ded - dobowe przyrosty liczników energii E i objętości Vb. Ponadto za czas doby gazowej wyznaczony jest szczyt godzinowy ph zdefiniowany jako największy z uśrednionych godzinowych strumieni liczonych pomiędzy pełnymi godzinami (patrz pkt.6.4). Wartości te wraz z datą są zapamiętywane w pamięci przelicznika. Pojemność pamięci pozwala na zapamiętanie 1024 danych dobowych. Po zapełnieniu pamięci najstarsze dane są automatycznie nadpisywane nowymi. Przykład wyświetlania zapisu z 1 października: * * D a n e d o b o w e * * * : 0 0 p h = m 3 / h V b = m 3 Zmiana wyświetlanej doby następuje za pomocą strzałek, klawiszami przegląda się zarejestrowane parametry: ph, Vb, dvbd, ded, Vm, E, natomiast EXIT powoduje porzucenie funkcji przeglądu danych dobowych. 48

49 12. Parametry transmisji szeregowej Przelicznik MacMAT IIA wyposażony jest w pięć niezależnych kanałów transmisji szeregowej: COM1 i COM2 COM3 i COM4 COM5 - w standardzie RS232, - w standardzie RS485, - łącze podczerwieni IrDA. Wszystkie działają niezależnie i umożliwiają jednoczesną transmisję z prędkością do bit/s. Każdy kanał wyposażony jest w dwa układy FIFO niezależnie do odbioru i do nadawania. Dzięki temu uzyskano znikome obciążenie procesora głównego transmisją danych. Łącze podczerwieni IrDA (okienko przy wyświetlaczu) umożliwia odczyt danych z prędkością bit/s na odległość ok.1m (kąt widzenia 15 ) bez złącz i połączeń galwanicznych. Łącze to jest zgodne ze standardem IrDA firm IBM, Apple i Sharp. Rozmieszczenie oraz opis gniazd przedstawione jest na rysunku poniżej (wszystkie gniazda typu męskiego): Po wybraniu zlecenia wyświetlane jest menu: P a r a m e t r y t r a n s m i s j i R S C O M C O M 2 R S C O M C O M 4 I r D A 5 - C O M 5 - / / \ - wskaźniki transmisji Wybranie numeru 1-5 powoduje wyświetlenie aktualnie zaprogramowanych parametrów transmisji dla wyjścia, odpowiednio COM1 COM5, np.: * * * * C O M 1 R S * * * * A d r e s , N 8 1 t 1 = t 2 = R T S - Możliwe jest po naciśnięciu klawisza NUM dokonanie zmian w ustawieniach parametrów za pomocą klawiszy strzałek. Opóźnienia t1 i t2 można programować w zakresie 0-999ms. 49

50 Przebieg transmisji RS232: Adres GAZ-MODEM. Adres przelicznika w protokole GAZ-MODEM można programować w zakresie od 1 do Każdy z portów transmisji może mieć przypisany inny adres. Podczas zmianie adresu z poziomu administratora (USER-000) możliwe jest automatyczne przypisanie takiego samego adresu wszystkim portom. Możliwe ustawienia parametrów transmisji: Prędkość Ilość bitów Ilość bitów Bit parzystości bodowa informacyjnych stopu N - bez bitu parzystości E - parzystość O - nieparzystość EXIT - wyjście do programowania (po zmianach) Adresy GAZ-MODEM oraz prędkości transmisji poszczególnych portów można ustawiać zarówno z klawiatury przelicznika jak i zdalnie przy wykorzystaniu polecenia modyfikacji parametrów tablicy DP (pozycje DP: od 695 do 704 patrz dokument MacMAT IIA MID Struktura danych ). 50

51 12.2. Zdalne programowanie przelicznika. Protokół transmisji GAZ-MODEM 2 umożliwia zdalne (za pomocą transmisji szeregowej) programowanie parametrów przelicznika takich jak: czas, skład gazu, zakresy pomiarowe. Możliwość zmiany parametrów uzależniona jest od użytkownika (USER-XXX) i jego uprawnień. Każdorazowo przy próbie modyfikacji należy podać nazwę użytkownika i hasło dostępu. Nazwy użytkowników, hasła i zakres uprawnień są opisane w pkt Przelicznik MacMAT IIA jest wyposażony w przełącznik blokady programowania, umieszczony pod plombowaną pokrywą listwy zacisków (patrz rys.3.1 i 3.2). Ustawienie tego przełącznika w pozycji Zablokowane domyślnie uniemożliwia zmianę parametrów przelicznika za pomocą klawiatury i transmisji danych w protokole GAZ-MODEM 2. W celu udostępnienia możliwości zdalnej modyfikacji składu gazu za pomocą protokołu GAZ-MODEM 2 przy zablokowanym przeliczniku należy zmienić ustawienia w parametrach transmisji, na TAK: * * * * C O M 1 R S * * * * z d a l n e p r o g r a m. g a z u p r z y b l o k a d z i e w G M 2 N I E Pozostałe protokoły transmisji danych, które obsługuje przelicznik MacMAT IIA (GAZ-MODEM, MODBUS) także umożliwiają modyfikację niektórych parametrów przelicznika, ale nie posiadają mechanizmów zabezpieczających przed dokonaniem zmian przez osoby nieuprawnione. W celu zabezpieczenia przelicznika przed takimi zmianami, możliwe jest zablokowanie zdalnej modyfikacji parametrów przelicznika za pomocą innych niż GAZ-MODEM2 protokołów transmisji. Blokowanie modyfikacji można ustawić dla każdego portu transmisji niezależnie. * * * * C O M 1 R S * * * * z d a l n e p r o g r a m o w a n i e w m o d b u s F. P. i G M 1 N I E Zmiana wartości TAK/NIE klawiszami. W fabrycznie zaprogramowanym przeliczniku funkcja programowania w protokołach MODBUS RTU F.P. i GAZ-MODEM jest zablokowana. Ustawienie wartości na TAK umożliwia modyfikację wybranych parametrów przelicznika za pomocą transmisji danych w protokołach GAZ-MODEM i MODBUS niezależnie od innych ustawień przelicznika Format liczb F.P. w protokole MODBUS. W przypadku gdy komunikacja pomiędzy przelicznikiem a urządzeniem zewnętrznym odbywa się za pomocą protokołu transmisji MODBUS, możliwa jest modyfikacja formatu liczb F.P. przesyłanych w protokole MODBUS pomiędzy i * * * * C O M 1 R S * * * * F o r m a t l i c z b F. P. w p r o t o k o l e M O D B U S

52 13.1. Wejścia sygnalizacji. 13. Sygnalizacje i przegląd wyjść Przelicznik MacMAT IIA opcjonalnie może być wyposażony w dwustanowe wejścia sygnalizacyjne przystosowane do współpracy ze stykami kontaktronów lub nadajnikami standardu NAMUR (dotyczy wejść zarówno iskrobezpiecznych jak i nieiskrobezpiecznych). Maksymalnie przelicznik może obsłużyć 16 wejść sygnalizacyjnych (ilość i typ sygnalizacji zależna jest od konfiguracji przelicznika). Przelicznik może obsługiwać 6 wejść sygnalizacji przeznaczonych do współpracy z nadajnikami umieszczonymi w strefie zagrożenia wybuchem. Przegląd sygnalizacji oraz ustawianie stanu aktywnego (styk zwarty lub styk rozwarty) jest możliwy w zleceniu sygnalizacje i przegląd wyjść. S6 S y g n a l i z a c j e z a s S x S n 4 S O x x x x x x S n 6 stan grupy 6 wejść sygnalizacji iskrobezpiecznych Sn4 stan grupy 4 wejść sygnalizacji nieiskrobezpiecznych (dodatkowo obsługiwana jest jedna sygnalizacja wewnętrzna informująca o przekroczeniu maksymalnej częstotliwości impulsowania sterownika nawanialni) SO, Sn6 stan grupy 6 wejść sygnalizacji nieiskrobezpiecznych x brak wejścia; (-) - wejście nieaktywne; 1 - wejście aktywne Naciśnięcie klawisza NUM lub ENTER powoduje wejście w opcję konfiguracji wejść: * * * S y g n a l i z a c j e * * * 1 - p o l a r y z a c j a 2 - e d y c j a n a z w Wybranie opcji 1 (polaryzacja) umożliwia ustawienie stanu wejścia sygnalizacji, który będzie wykrywany jako aktywny. Wystąpienie tego stanu będzie sygnalizowane na wyświetlaczu przelicznika oraz zarejestrowane w pamięci jako zdarzenie. P o l a r y z a c j a S x S n 4 S O x x x x x x S n stan aktywny styk zwarty 0 - stan aktywny styk rozwarty Po wciśnięciu klawisza NUM przelicznik przechodzi w tryb edycji polaryzacji. Klawiszami możliwe jest wybranie poszczególnych sygnalizacji, a klawiszami następuje modyfikacja stanu aktywnego. Wybranie opcji 2 (edycja nazw) umożliwia nadanie nazwy dla wejścia sygnalizacji. W trybie edycji (po naciśnięciu NUM) możliwe jest wpisywanie liter zgodnie z układem znaków typowego telefonu komórkowego. Wpisane nazwy sygnalizacji w przypadku wystąpienia stanu aktywnego będą rejestrowane na liście Zdarzeń i alarmów oraz wyświetlane na ekranie przelicznika. 52

53 Rys Schemat wyprowadzeń złącza wejść sygnalizacji iskrobezpiecznych S6 Rys Schemat połączeń wejść sygnalizacji nieiskrobezpiecznych Sn4 Rys Schemat połączeń wejść sygnalizacji nieiskrobezpiecznych Sn6 lub SO Wyjścia sterujące dwustanowe. Przelicznik MacMAT IIA opcjonalnie może być wyposażony w nieiskrobezpieczne dwustanowe wyjścia sterujące. Wyjścia te mogą współpracować wyłącznie z urządzeniami umieszczonymi poza strefą zagrożenia wybuchem. Zaciski wyjść dwustanowych znajdują się na dolnej części obudowy przelicznika. Maksymalnie przelicznik może być wyposażony w 4 wyjścia dwustanowe. Po wybraniu zlecenia sygnalizacje i przegląd wyjść i wciśnięciu klawisza wyświetlony zostanie ekran: W y j ś c i a d w u s t a n o w e W y D x x x x Po naciśnięciu klawisza NUM możliwa jest edycja parametrów wyjścia. * * * * w y j ś c i e D 1 * * * * N U M p o l a r y z a c j a : 1 P r z e k r. l i m i t u p Klawiszami można zmienić numer edytowanego wyjścia. Po naciśnięciu klawisza NUM klawiszami możliwa jest zmiana polaryzacji wyjścia (1- stan aktywny to wyjście rozwarte, 0- stan aktywny to wyjście zwarte). Zmiany zdarzeń przyporządkowanych do wyjścia (wg listy poniżej) dokonujemy klawiszami lub, lub zdalnie modyfikując odpowiednio parametry DP na wartości będące kodami zdarzeń zgodnie z numeracją tablicy ZD przelicznika: (indx WyD1, DP:456), (indx WyD2, DP:457), (indx WyD3, DP:458), (indx WyD4, DP:459). Szczegółowy opis parametrów tablicy DP oraz ZD umieszczono w dokumencie MacMAT IIA MID Struktura danych. 53

54 Lista zdarzeń możliwych do wyboru przy konfiguracji wyjść dwustanowych: Zanik zasilania Rozładowany akumulator Sprawdzenie pomiarów Limit strumienia Qb Limit strumienia Qm Przekroczenie p Przekroczenie limitu p Przekroczenie t Przekroczenie limitu t Przekroczenie limitu dvbh1 dvbh3 Alarm zbiorczy 1 4 Częstotliwość LF (typ GT) Zakres gazomierza Błąd gazomierza HF2/LF (typ GT) Błąd gazomierza HF2/HF3 (typ GT) Przekroczenie Vm-Vmd (typ GT) Przekroczenie rez1 Przekroczenie limitu rez1 Przekroczenie rez2 Przekroczenie limitu rez2 Sygnalizacja S6-1 S6-6 Sygnalizacja SN4-1 SN4-4 Sygnalizacja SN6-1 SN6-6 Sygnalizacja SO-1 SO-6 Przekroczenie dp (typ KR) Przekroczenie limitu dp (typ KR) Przekroczenie Re (typ KR) Spec: czas dh Spec: Vb-OUT Spec: Vm-OUT Parametry wyjść dwustanowych: - WY D1..D3 - styk bezpotencjałowy przekaźnika - WY D4 - wyjście bezpotencjałowe typu OPTO-MOS Parametry wyjść WY D1..D4: - maksymalne napięcie wejściowe: 30V AC/DC - maksymalny prąd : 100mA Rys Schemat połączeń wyjść sterujących (gniazdo żeńskie) Funkcje specjalne wyjść dwustanowych. Oprócz opisanych wyżej standardowych zastosowań wyjść sterujących dwustanowych gdzie wybranym wyjściem steruje aktywne/nieaktywne zdarzenie przelicznika, użytkownik może wykorzystać jedną z funkcji specjalnych: a) Odmierzanie czasu godziny zegarowej. Funkcję uruchamia się wybierając z klawiatury opcję czas dh - umieszczoną wśród standardowych zdarzeń sterującym wyjściem, lub zdalnie programując w zależności od numeru wybranego wyjścia parametr indx WyD1 (DP:456) lub indx WyD2 (DP:457) lub indx WyD3 (DP:458) lub indx WyD4 (DP:459) na wartość 95. Przelicznik odmierza czas od początku każdej godziny i po przekroczeniu wartości zapisanej w parametrze czas dh (DP:693) zmieni stan wyjścia na przeciwny. 54

55 Parametr czas dh (DP:693) można modyfikować zdalnie w zakresie sek, domyślnie 3600 sek. b) Wyjście dwustanowe WyD4 proporcjonalne do przepływu objętości w warunkach bazowych Vb (opcja Vb-OUT) lub w warunkach pomiaru Vm (opcja Vm-OUT). Funkcję uruchamia się wybierając z klawiatury w menu konfiguracji wyjścia WyD4 opcję Vb-OUT lub Vm-OUT - umieszczoną wśród standardowych zdarzeń sterującym wyjściem, lub zdalnie programując parametr indx WyD4 (DP:459) na wartość 96 (opcja Vb-OUT) lub na wartość 97 (opcja Vm-OUT). Przelicznik akumuluje przyrost objętości odpowiednio licznika Vb lub Vm w parametrze uchyb out (DP:705), po czym wystawia impulsy z wyjścia WyD4 proporcjonalnie do ustawionej wagi imp out (DP:706). Parametr imp out można programować zdalnie w zakresie m3/imp, domyślnie 10m3/imp. Informację o ilości wydanych impulsów przechowuje parametr wydano out (DP:707). Zaprogramowanie parametru wydano out na wartość 0 zeruje dodatkowo parametr uchyb out. Wyjście WyD4 może pracować z maksymalną częstotliwością 0,5 Hz Wejścia pomiarowe nieiskrobezpieczne. Przelicznik MacMAT IIA może być opcjonalnie wyposażony w dwa wejścia pomiarowe, do pomiaru prądu i napięcia z przetworników umieszczonych poza strefą zagrożoną wybuchem. Jedno z wejść mierzy prąd w zakresie 4..20mA, drugie wejście mierzy napięcie w zakresach V lub V. Wejście te jest przystosowane do pomiaru napięcia ochrony katodowej gazociągu. Rys Schemat połączeń wejść analogowych (gniazdo żeńskie). 55

56 13.4. Wyjścia sterujące 4-20 ma. Możliwe jest (opcjonalnie) wyposażenie przelicznika MacMAT IIA w dodatkowy układ zawierający (w zależności od wykonania) od jednego do trzech nieiskrobezpiecznych wyjść prądowych 4-20 ma. Wyjścia te mogą współpracować wyłącznie z urządzeniami umieszczonymi poza strefą zagrożenia wybuchem. Możliwe jest skonfigurowanie przelicznika tak, aby sygnał prądowy na wyjściu był proporcjonalny do następujących wielkości: Qb [m 3 /h] - strumień objętości odniesiony do warunków bazowych, Qm [m 3 /h] strumień objętości w warunkach pomiaru, p [kpa] - zmierzone ciśnienie statyczne gazu t [ o C] - zmierzona temperatura gazu, dp [Pa] różnica ciśnień (dla typu KR do gazomierza zwężkowego), rez1 rez4 wielkość prądu mierzona na wejściach rezerwowych, Iz1, Iz2, Iz3 stała wartość prądu Z - współczynnik ściśliwości gazu, C współczynnik korekcyjny, dvb [m 3 ] przyrost objętości w warunkach bazowych, dvm [m 3 ] - przyrost objętości w warunkach pomiaru, QM [kg/h] strumień masy, dm [kg] przyrost masy, P[kW] strumień energii, de [MJ] przyrost energii, rob [kg/m 3 ] gęstość gazu w warunkach bazowych, eph [m 3 /h] przewidywany szczyt godzinowy, dn [m 3 ] przyrost objętości nawonionego gazu, czas w godzinie [sek] - prąd proporcjonalny do upływu czasu. Do sterowania wyjściem prądowym został zastosowany przetwornik cyfrowoanalogowy 16 bitowy o zakresie wyjściowym od 4 do 20 ma. Należy zaprogramować wielkość sterującą i odpowiadającą prądowi wyjściowemu wartość tej wielkości. W tym celu należy w menu sygnalizacje i przegląd wyjść wywołać zlecenie: W y j ś c i a p r ą d o w e Q b i 1 = m A e p h i 2 = m A p i 3 = m A Wyświetlana jest informacja o wartości prądu na danym wyjściu oraz o przyporządkowaniu danego wejścia do wielkości mierzonej. Po naciśnięciu klawisza NUM możliwa jest edycja parametrów wyjścia. 56

57 * * * w y j ś c i e i 1 * * * Q b - s t r u m i e ń b a z o w y 4 m A : m 3 / h 2 0 m A : m 3 / h Powyżej zaprogramowane wartości oznaczają, że dla strumienia Qb = 0 m 3 /h prąd wyjściowy będzie równy 4 ma, a dla strumienia 1000 m 3 /h prąd wyjściowy będzie 20 ma. Klawisz NUM umożliwia dowolne zaprogramowanie zakresów dla 4 ma i dla 20 ma. Zmiany przyporządkowanych do wyjścia wielkości zmierzonych (wg listy powyżej) dokonujemy klawiszami lub. Klawiszami lub można zmienić numer edytowanego wyjścia. Wartość dla 4 ma nie musi być równa zeru oraz możliwa jest charakterystyka odwrócona, np.: * * * w y j ś c i e i 1 * * * Q b - s t r u m i e ń b a z o w y 4 m A : m 3 / h 2 0 m A : m 3 / h Prąd wyjściowy odpowiadający strumieniowi ma zakres 4-20 ma z nasyceniem, tzn. prądy wyliczone mniejsze od 4 ma zamieniane są na 4 ma, a większe od 20 ma na 20 ma. ta cecha wyjścia prądowego umożliwia zaprogramowanie go tak, by uzyskać ostrzeganie o zbliżaniu się limitu wielkości: np. mocy zamówionej. Jeżeli moc zamówiona (maksymalny szczyt godzinowy) jest równa 1500nm 3, to zaprogramowanie zakresu: * * * w y j ś c i e i 1 * * * Q b - s t r u m i e ń b a z o w y 4 m A : m 3 / h 2 0 m A : m 3 / h spowoduje następującą charakterystykę wyjścia prądowego: I1 [ma] Qb [m 3 /h] 57

58 możliwe jest również odwrócenie charakterystyki: * * * w y j ś c i e i 1 * * * Q b - s t r u m i e ń b a z o w y 4 m A : m 3 / h 2 0 m A : m 3 / h Rys męskie). Schemat wyprowadzeń wyjścia sterującego - prądowego (gniazdo Wyjście prądowe w przeliczniku MacMAT IIA zasila pętlę prądową - urządzenie pomiarowe dołączone do przelicznika musi posiadać wejście bierne (bez dodatkowego źródła zasilania) Sterowanie nawanialnią. Możliwe jest wyposażenie przelicznika MacMAT IIA w dodatkowy układ zawierający nieiskrobezpieczne wyjście do sterowania nawanialnią impulsową. Sygnał sterujący (ilość oraz częstotliwość impulsów) jest proporcjonalny do przepływu gazu w warunkach normalnych (odpowiednio do zliczonej objętości oraz strumienia chwilowego QVb). W opcji sygnalizacje i przegląd wyjść należy wybrać zlecenie: gdzie: N v = i m p N I = i m p d N = 0 m 3 u c h y b = 0 m 3 Nv ilość wydanych impulsów NI ilość zliczonych impulsów na wejściu nawanialni (podczas pracy w kaskadzie) lub licznik kontrolny pracy pompy nawaniacza (podczas pracy w trybie licznika) dn przyrost objętości nawonionego gazu w okresie próbkowania przelicznika uchyb różnica pomiędzy objętością gazu zmierzoną przez przelicznik a ilością gazu nawonionego (różnica może powstać np. w wyniku ograniczenia f max ). Zaprogramowanie parametrów sterowania nawanialnią możliwe jest po naciśnięciu klawisza NUM: N a w a n i a l n i a 1 - k o n f i g u r a c j a 2 - e d y c j a l i c z n i k ó w 58

59 Wybranie klawisza 1 powoduje przejście do okna ustawień parametrów wyjściowych. Edycja wagi impulsu nawanialni jak i maksymalna częstotliwość impulsowania możliwa jest po wciśnięciu klawisza NUM: N a w a n i a l n i a W a g a : m 3 / i f m a x : H z T r y b : k a s k a d a Waga - waga impulsu nawanialni, tzn. co ile normalnych metrów sześciennych gazu zmierzonych przez przelicznik pojawia się jeden impuls do sterowania nawanialnią, Zaprogramowanie wagi impulsu na zero wyłącza sterowanie nawanialnią. Przy kaskadowym połączeniu przeliczników powoduje bezpośrednie przeniesienie impulsów z wejścia Nw na wyjście bez dodawania mierzonego strumienia Qb. W przypadku trybu licznik nie zostaną wystawione żadne impulsy wyjściowe. fmax - maksymalna częstotliwość impulsowania (najczęściej od 1 do 3 Hz). Należy tam wpisać częstotliwość maksymalną dla danego typu nawanialni: impulsowanie z częstotliwością większą od dopuszczalnej może spowodować trwałe uszkodzenie nawanialni, Przelicznik posiada zabezpieczenie, które ogranicza maksymalną częstotliwość impulsów sterujących nawanialnią do fmax. W przypadku kaskadowego połączenia przeliczników wartość fmax powinna być taka sama dla wszystkich urządzeń. Tryb ustawienie trybu w stan kaskada umożliwia wystawianie na wyjściu sterującym nawanialnią sumy impulsów z wejścia Nw oraz impulsów obliczonych na podstawie bieżącego przepływu mierzonego przez przelicznik. Tryb wyłączona powoduje wyłączenie sterowania nawanialnią. Wybranie trybu licznik daje możliwość kontroli pracy nawanialni, impulsy wyjściowe z przelicznika są obliczane tylko z aktualnego przepływu, a wejście Nw może służyć jako licznik zliczający. Wybranie opcji 2 - powoduje przejście do okna edycji liczników impulsów wydanych na wyjściu i odebranych na wejściu Nw. L i c z n i k i i m p u l s ó w w y d a n y c h / z l i c z o n y c h N v = i m p N I = i m p Ilość impulsów wydanych może być informacją służącą do określenia ilości zużytego nawaniacza (THT). Znając ilość nawaniacza wtryskiwanego za każdym skokiem pompy oraz przelicznik pomiędzy impulsem wystawionym z przelicznika a ilością skoków pompy można określić ile nawaniacza zostało wydane. Wartość Nv można odczytać lub ustawić zdalnie, za pomocą protokołu GAZ-MODEM2. Jeżeli przy instalacji nowego zbiornika z THT wyzerujemy licznik Nv to można określić kiedy zawartość nawaniacza w zbiorniku zbliża się do zera i należy wymienić zbiornik na nowy. Przyrost objętości nawonionego gazu (ilość podanego nawaniacza) jest rejestrowana z okresem próbkowania. W komplecie ze sterownikiem nawanialni zainstalowane są cztery wejścia sygnalizacyjne nieiskrobezpieczne. Sposób konfiguracji opisany jest w pkt

60 Działanie nawaniali w trybie licznika charakteryzuje się tym, że wejście licznika sterowania nawanialnią (Ni) jest podłączone do wyjścia układu nawaniającego i jest niezależne od pracy przelicznika. W wyniku porównania liczników Nv i Ni możemy określić czy układ nawaniający pracuje poprawnie (przy poprawnej pracy przyrost obu liczników powinien być identyczny). Kaskadowe łączenie wyjść sterujących nawanialnią z poszczególnych przeliczników MacMAT IIA umożliwia nawanianie proporcjonalnie do sumy przepływów w kilku ciągach pomiarowych. Waga impulsu nawanialni we wszystkich przelicznikach łączonych kaskadowo musi być jednakowa. (wyjątkiem jest wartość zero). Dodatkowym warunkiem jest ustawienie takiej samej wartości fmax. Rys Schemat wyprowadzeń wejścia do kaskadowego łączenia przeliczników sterujących nawanialnią (gniazdo męskie). Rys Schemat wyprowadzeń wyjścia sterującego nawanialnią (gniazdo żeńskie) Sygnał wyjściowy (N): wyjście typu OC (wewnętrzna szeregowa rezystancja 480 Ω) impuls o czasie trwania 1/6 s Charakterystyka wyjściowa może zostać zmieniona przez producenta na życzenie Klienta w celu dostosowania do określonego typu nawanialni. Standardowo wyjście sterujące nawanialnią współpracuje z nawanialniami takich producentów jak: Tartarini, Lewa, RMG, Gaz-control. W przypadku innych nawanialni współpraca taka jest możliwa jeżeli prąd zwarciowy wejścia nawanialni jest nie większy niż 8mA oraz napięcie w stanie rozwarcia nie większe niż 50V Rys Schemat wyjścia sterowania nawanialnią. Sygnał wejściowy(nw): Parametry elektryczne wejścia Nw odpowiadają wymaganiom standardu NAMUR. 60

61 14. Konfiguracja przelicznika. Funkcja umożliwia przegląd i modyfikację (po podaniu hasła) podstawowych parametrów przelicznika. Poszczególne pozycje w menu tej funkcji pojawiają się w zależności od konfiguracji sprzętowej przelicznika czyli od rodzaju płyt pomiarowych zainstalowanych w przeliczniku Stałe algorytmu. Funkcja umożliwia przegląd i modyfikację stałych parametrów algorytmu. Pozycje menu są zależne od typu przelicznika, czy współpracuje z gazomierzem impulsowym czy ze zwężkowym. c i ś n i e n i e b a z o w e k P a wszystkie typy t e m p e r a t u r a b a z o w a K wszystkie typy ś r e d n i c a k r y z y m m typ KR ś r e d n i c a r u r o c i ą g u m m typ KR w s p ó ł c z y n n i k r o z s z e r z a l n o ś c i k r y z y / C typ KR w s p ó ł c z y n n i k r o z s z e r z a l n o ś c i r u r o c i ą g u / C typ KR n i e r ó w n o ś ć r o c i ą g u m m typ KR 61

62 Przegląd parametrów odbywa się za pomocą klawiszy lub, EXIT to porzucenie funkcji, NUM przełącza na tryb numeryczny i umożliwia modyfikację wartości. Dla przelicznika typu KR zaprogramowanie nierówności (chropowatości) rurociągu na wyłącza korekcję od chropowatości zgodnie z normą ZN-G- 4007:2001. Jest to ustawienie fabryczne. Programując nierówność rurociągu większą od zera uruchamiamy algorytm obliczania przepływu zgodny z norma ZN-G-4007:1995. Jeżeli wyliczony współczynnik korekcyjny od chropowatości b r <1 (świadczy to o zaprogramowaniu parametrów niezgodnych z normą), to parametry te nie zostaną zaprogramowane i pojawi się komunikat: b ł ą d : c h r o p o w a t o ś ć r. p o l e c e n i e a n u l o w a n e - P o t w i e r d z e n i e Po dokonaniu modyfikacji, w celu ich zaprogramowania należy nacisnąć klawisz EXIT. Spowoduje to wyświetlenie komunikatu: P r o g r a m o w a ć? T A K E X I T - r e z y g n a c j a Naciśnięcie klawisza 8 oznacza polecenie programowania nowych wartości. Klawisz EXIT powoduje zaniechanie programowania Konfiguracja wejść pomiarowych. Zlecenie to umożliwia wybranie i zaprogramowani jednej z kilku możliwości konfiguracji wejść pomiarowych. Rozmieszczenie wejść pomiarowych na listwie zaciskowej zależne jest od konfiguracji przelicznika. Schematy rozmieszczenia tych wejść widoczne są na rysunkach: Rys. 3.1 odpowiednia dla typów przeliczników GT, Rys. 3.2 odpowiednia dla typów przeliczników KR. Zmiana konfiguracji wejść pomiarowych odbywa się klawiszami 8 i 2. W przypadku przeliczników typu KR, naciśnięcie klawiszy umożliwia zmianę rodzaju zwężki pomiarowej. 62

63 Przelicznik typu GT do gazomierza impulsowego. Przelicznik MacMAT IIA może współpracować z gazomierzami impulsowymi wyposażonym w nadajniki impulsów niskiej częstotliwości (do 2 Hz) LF oraz nadajniki impulsów wysokiej częstotliwości (do 5 khz) HF2 i HF3. konfiguracja podstawowa LF/HF2: W e H F 3 objętość zliczana jest na W e H F 2 Q b podstawie impulsów LF a W e L F V b strumień na podstawie impulsów HF2 W powyższej konfiguracji wejście LF służy do zliczania objętości Vm natomiast wejście HF2 służy do obliczania bieżącego strumienia objętości gazu oraz zliczania objętości kontrolnej Vmd. W przypadku przekroczenia zadanych rozbieżności (patrz pkt.7.1.4) pomiędzy zliczanymi impulsami z każdego z wejść, generowany jest alarm. W tej konfiguracji wejście HF3 jest nieaktywne. konfiguracja LF: W e H F 3 W e H F 2 W e L F V b, Q b objętość i strumień obliczane są na podstawie impulsów LF Powyższa konfiguracja stosowana jest przy współpracy przelicznika z gazomierzem wyposażonym tylko w nadajnik impulsów LF. Taka konfiguracja nie jest zalecana ze względu na obliczanie bieżącego strumienia Qb, który w tym przypadku obarczony jest bezwładnością wskazań związaną z czasem pomiędzy impulsami LF. Przy małych strumieniach gazu (blisko lub poniżej Q min gazomierza) przelicznik może nie być w stanie poprawnie wyznaczyć wartości Qb. Konfiguracja HF2/HF3: W e H F 3 k o n t r o l n y W e H F 2 V b, Q b W e L F objętość i strumień obliczane są na podstawie impulsów HF Taka konfiguracja stosowana jest w przypadku współpracy z gazomierzem, który wyposażony jest tylko w nadajniki impulsów wysokiej częstotliwości lub w przypadku awarii nadajnika LF. W przypadku gdy gazomierz wyposażony jest w dwa nadajniki HF - wejście HF2 służy jako pomiar główny (Vm), a HF3 jako pomiar kontrolny (Vmd). 63

64 Przelicznik typu KR do gazomierza zwężkowego. Przeliczniki do współpracy z gazomierzami zwężkowymi przystosowane są do współpracy zarówno z jednym jak i dwoma przetwornikami różnicy ciśnień. W e 1 : p 1 p = p 1 p r z y t a r c z o w y o d b i ó r c i ś n i e n i a z jednym przetwornikiem różnicy ciśnień W e 1 : p 1 p H W e 2 : p 2 p L o d b i ó r c i ś n i e n i a t y p u D i D / 2 z dwoma przetwornikiem różnicy ciśnień przełączany zakres W konfiguracji z jednym przetwornikiem różnicy ciśnień do obliczeń brana jest wartość z wejścia oznaczonego na Rys. 3.2 jako p1. W konfiguracji z dwoma przetwornikami różnicy ciśnień wartość p wyznaczana jest na podstawie pomiarów z 2 przetworników dołączonych do wejść (oznaczonych na Rys. 3.2) p1 i p2. Wejście p1 dotyczy dużego zakresu różnicy ciśnień a p2 małego zakresu. Przelicznik automatycznie wyznacza obliczeniową wartość różnicy ciśnień na podstawie zależności: Legalizacja wejść i obliczeń. p = p2 jeżeli p1 < 90% zakresu p2 lub p = p1 jeżeli p1 > 100% zakresu p2 Zlecenie to umożliwia sprawdzenie i legalizację torów pomiarowych: różnicy ciśnień, ciśnienia, temperatury i wielkości rezerwowych lub sprawdzenie algorytmu obliczeniowego. * * * L E G A L I Z A C J A * * * 1 - a l g o r y t m 2 - t o r y p o m i a r o w e 3 - o s t a t n i e w y n i k i Po wybraniu opcji 1 lub 2 należy wprowadzić przewidywany czas sprawdzania: można podać czas dłuższy, a po zakończeniu czynności przerwać zlecenie klawiszem EXIT. Wpisanie wartości czasu powoduje, że przelicznik pozostaje w trybie legalizacji aż do naciśnięcia klawisza EXIT. * * * L E G A L I Z A C J A * * * P o d a j c z a s p o m i a r ó w : s N U M - e d y c j a c z a s u Po wprowadzeniu czasu pojawia się ekran startowy procesu legalizacji: * * * L E G A L I Z A C J A * * * P o d a j c z a s p o m i a r ó w : s E N T E R - o k, E X I T - k o n i e c 64

65 Sprawdzenie algorytmów. Po zatwierdzeniu czasu klawiszem ENTER przy opcji 1 algorytmy pojawia się ekran modyfikacji parametrów wejściowych gazu. * * * L E G A L I Z A C J A * * * p = k P a t = C N U M e d y c j a E N T E R s t a r t Po wprowadzeniu żądanych parametrów gazu, klawiszem ENTER uruchamiamy proces sprawdzania algorytmów obliczeniowych. Wyświetlane są: Vb zliczona objętość bazowa i Vm zliczona objętość w warunkach pomiaru w czasie trwania zlecenia oraz czas do zakończenia zlecenia. V b = m 3 V m = m 3 E N T E R - O K c z a s = s e k E X I T - k o n i e c W trakcie trwania legalizacji otwierany jest alarm systemowy: blokowane jest zliczanie objętości w liczniku głównym Vb, strumień Qb jest obliczany na podstawie ostatnich poprawnych pomiarów w chwili początku legalizacji lub wartości zastępczych, a wielkości mierzone sumowane w licznikach awaryjnych. Naciśnięcie klawisza ENTER umożliwia wyjście do głównego MENU. Pomiary są nadal zablokowane. Zlecenie Wartości liczone (1) umożliwia odczytanie wielkości wyliczanych, takich jak współczynnik ściśliwości Z, współczynnik korekcyjny C i inne. * * L E G A L I Z A C J A * * Q b = m 3 / h p = k P a t = c Sprawdzanie torów pomiarowych. Po zatwierdzeniu czasu klawiszem ENTER przy opcji 2 tory pomiarowe pojawia się ekran odczytu parametrów wejściowych gazu. * * * L E G A L I Z A C J A * * * p = k P a t = C E N T E R s t a r t Naciśnięcie klawisza ENTER umożliwia wyjście do głównego MENU w celu sprawdzenia wejść pomiarowych. W trakcie sprawdzania wejść pomiarowych tak jak w przypadku legalizacji otwierany jest alarm systemowy, a zliczanie objętości odbywa się do licznika awaryjnego. Zlecenie wejścia pomiarowe (2) umożliwia odczytanie wielkości mierzonych na wejściach pomiarowych. Zmiany tych wielkości nie mają wpływu na zliczoną objętość awaryjną w trakcie legalizacji. 65

66 Ostatnie wyniki. Zlecenie to umożliwia podgląd wyników ostatniego sprawdzenia algorytmów V b = m 3 V m = m 3 c z a s = s e k k o n i e c l e g a l i z a c j i Okres próbkowania przelicznika. Ważnym parametrem rejestracji (programowanym przez użytkownika) jest okres próbkowania - dtau (DP:199). Cykl pomiarowy w przeliczniku MacMAT IIA trwa jedną sekundę, tzn. co jedną sekundę wykonywane są wszystkie pomiary i obliczenia. Po każdym cyklu, rejestrowane wielkości są pamiętane w oddzielnych miejscach pamięci. Przelicznik zapisuje do pamięci komplet danych (tzw. próbkę) co okres próbkowania i w zależności od typu parametru wykonuje to w różny sposób: - zapis wartości chwilowej parametru, z chwili rejestracji (np. stany liczników przelicznika); - zapis wartości średniej parametru za okres próbkowania (np. ciśnienie i temperatura gazu); - zapis wartości maksymalnej lub minimalnej z okresu próbkowania (np. minimalne ciśnienie gazu, maksymalny strumień objętości gazu); - suma wartości chwilowych za okres próbkowania (np. przyrosty objętości gazu); Rejestracja synchronizowana jest wewnętrznym zegarem. Przyjęto zasadę, że o każdej pełnej godzinie następuje obliczenie i zapamiętanie próbki, tzn. jeżeli zaprogramowano czas próbkowania na 12 minut, to licząc od godziny czasy rejestracji próbek będą następujące: 12:00, 12:12, 12:24, 12:36, 12:48, 13:00, 13:12, 13:24 itd. Obszar pamięci przeznaczony na rejestrację jednej wielkości ma długość ok próbek ilość zależy od bieżącej konfiguracji przelicznika. Po zapełnieniu pamięci zapisanie nowej próbki powoduje utratę najstarszej. Zaprogramowany okres próbkowania wyznacza horyzont czasowy rejestracji, czyli czas jaki obejmują wszystkie próbki przechowywane w pamięci: Okres próbkowania Ilość próbek w godzinie Pamięć rejestracji okresowej obejmuje ok. [miesiące] 1 minuta minuty minuty minuty minut minut minut minut minut minut minut

67 60 minut dni Sygnalizacja alarmów. Funkcja ta umożliwia ustawienie czasu nieczułości na wykrywanie i rejestrację alarmów od wejść pomiarowych prądowych (dp, p, t, rez1, rez2). Jeżeli jakiś alarm trwa krócej niż czas ustawionego opóźnienia to nie jest on sygnalizowany na wyświetlaczu oraz rejestrowany w pamięci przelicznika. Dodatkowo wszystkim alarmom przelicznika można wyłączyć konieczność potwierdzania ich wystąpienia na wyświetlaczu. S y g n a l i z a c j a a l a r m ó w o p ó ź n i e n i e : 4 s e k p o t w i e r d z e n i a : T A K Fabrycznie opóźnienie alarmu w przeliczniku jest ustawione na 0 i wymagane są potwierdzenia alarmów Początek doby rozliczeniowej. To zlecenie umożliwia ustawienie początku doby rozliczeniowej w przeliczniku. O tej godzinie rejestrowane są wartości dobowe. Fabrycznie początek doby rozliczeniowej ustawiony jest na godz 06:00. G o d z i n a p o c z ą t k u d o b y : Funkcje serwisowe. To zlecenie zawiera funkcje zaawansowanej konfiguracji przelicznika i jest dostępne po podaniu hasła użytkownika SERWIS-1. Funkcja ta może być wykorzystywana jedynie przez Producenta lub Autoryzowany Serwis. 67

68 15.1. Obsługa akumulatorów. 15. EKSPLOATACJA PRZELICZNIKA Przelicznik MacMAT IIA wyposażony jest w baterię akumulatorów NiMH (niklowowodorkowych) podtrzymującą pracę urządzenia przy zaniku zasilania zewnętrznego. Aby czas podtrzymania zasilania był jak najdłuższy, należy dbać o stan naładowania oraz właściwe formowanie akumulatorów. Akumulatory NiMH wykazują minimalny efekt pamięci rozładowania i mogą być często doładowywane jednak co pewien okres czasu (np. raz w roku) należy wykonać test akumulatora, który eliminuje ten efekt Stan akumulatora. Zlecenie to umożliwia sprawdzenie parametrów pracy dotyczących akumulatorów. Wywołanie zlecenia odbywa się za poprzez naciśnięcia klawisza ( (-) akumulator) podczas wyświetlania głównego ekranu menu. Przykład wyświetlania * * * A K U M U L A T O R * * * 0 6 T r w a ł a d o w a n i e E X I T - w y j ś c i e Po naciśnięciu klawisza lub odczytać można parametry akumulatorów: D a n e z A k u m u l a t o r ó w V = V C : 9 7 t = C C s t : I : D a n e z A k u m u l a t o r ó w L a d o : ; R. L a d : B ł ę d y : F Q : % gdzie: V - napięcie baterii akumulatorów C - max. pojemność dostępna w temp. t t - temperatura akumulatorów I - prąd pobierany z akumulatorów Błędy - błędy transmisji z ładowarki F - symbol ten oznacza koniczność wykonania formowania akumulatorów Q - aktualny poziom ładunku Lado, R.Lado, st - statusy ładowarki Test akumulatora. Funkcja test akumulatora jest dostępna tylko w przypadku obecności napięcia zasilającego przelicznik i umożliwia sprawdzenie (bez ryzyka utraty jakichkolwiek danych), jak długo przelicznik będzie pracował przy zaniku zasilania. Wywołanie zlecenia odbywa się poprzez naciśnięcia klawisza (NUM) podczas wyświetlania stanu akumulatora. 68

69 R o z p o c z ą ć t e s t a k u m u l a t o r a? 7 - f o r m o w a n i e T A K Po naciśnięciu klawisza 8 rozpoczyna się test akumulatora polegający na pełnym rozładowaniu akumulatorów i ponownym pełnym ładowaniu do 100% pojemności. Po naładowaniu akumulatorów do pojemności C, test automatycznie się zakończy. W każdej chwili test akumulatora może zostać przerwany ręcznie przez użytkownika: * * * A K U M U L A T O R * * * 6 7 P r z e r w a ć t e s t a k u m u l a t o r a? T A K Wyłączenie akumulatora. Funkcja wyłączenie akumulatora jest dostępna tylko w czasie trwania zaniku zasilania i umożliwia wyłączenie wewnętrznego akumulatora. Wywołanie funkcji odbywa się poprzez naciśnięcia klawisza ( (-) akumulator) podczas wyświetlania głównego ekranu menu. * * * A K U M U L A T O R * * * 4 7 Z a n i k z a s i l a n i a! W y ł ą c z y ć a k u m u l a t o r? T A K Naciśnięcie klawisza 8 spowoduje odłączenie akumulatora i wyłączenie przelicznika. Przeliczniki przechowywane w magazynie powinny mieć wyłączone akumulatory! Patrz pkt. 3.8 Uwaga: W wykonaniu temperaturowym +55 C nie jest możliwe ładowanie akumulatora w temperaturze otoczenia przelicznika większej niż +45 C. Praca przelicznika przez czas dłuższy niż 1 tydzień w temperaturze otoczenia większej niż +45 C prowadzi do rozładowania akumulatorów i uniemożliwi podtrzymanie zasilania w przypadku zaniku napięcia sieciowego. 69

70 15.2. Wymiana bezpiecznika sieciowego. Bezpiecznik sieciowy w postaci wkładki topikowej 5x20 umieszczony jest w oprawce w dolnej części urządzenia na ściance zewnętrznej. W celu wymiany należy lekko wcisnąć nakrętkę oprawki po czym przekręcić w lewo (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara). Dopuszcza się zamontowanie wyłącznie jednego z poniższych bezpieczników: przy zasilaniu 230V - bezpiecznik T 1,25A typ 215P (Littelfuse), bezpieczniki T 1,25A typ (SIBA) lub bezpiecznik T 1,25 A typ181 (Wickmann). przy zasilaniu 24V - bezpiecznik T 1,6A typ 215P (Littelfuse), bezpiecznik T 1,6A typ (SIBA) lub bezpiecznik T 1,6A typ 181 (Wickmann). Uwaga: bezpiecznik należy wymieniać przy odłączonym zasilaniu sieciowym. Pozostałe funkcje są używane tylko w procesie produkcji i kalibracji przelicznika. Producent zastrzega sobie prawo do dokonywania zmian konstrukcyjnych nie naruszających: bezpieczeństwa użytkowania oraz zgodności wyrobu z właściwymi normami. 70

71 16. Przeglądy okresowe. Przelicznik MacMAT IIA jest urządzeniem częściowo iskrobezpiecznym. W celu zachowania wymogów iskrobezpieczeństwa przyrząd powinien zostać poddany kontroli okresowej zgodnie z normą PN-EN Ponadto należy przeprowadzać kontrole wyrywkowe w celu ustalenia ewentualnego zwiększenia częstości przeprowadzania kontroli okresowej. Kontrole okresowe i wyrywkowe powinny być wykonywane przez osoby uprawnione do dozoru urządzeń elektrycznych, budowy przeciwwybuchowej oraz powinny być przeszkolone przez producenta przyrządu. Częstość kontroli okresowej: nie rzadziej niż raz w roku. Stopień kontroli okresowej: kontrola z bliska. Częstość kontroli wyrywkowej: dobierana w zależności od warunków środowiskowych użytkowania przyrządu. Stopień kontroli wyrywkowej: kontrola wzrokowa. W celu zachowaniu właściwości metrologicznych i wymogów iskrobezpieczeństwa, raz na 5 lat, przyrząd powinien zostać poddany, w serwisie fabrycznym producenta, kontroli okresowej o stopniu kontroli szczegółowej oraz powinna zostać przeprowadzona kalibracja w laboratorium producenta Informacje ogólne. 17. Protokoły transmisji danych Realizacja protokołów transmisyjnych oparta jest o zasadę odpytywania przelicznika przez komputer nadrzędny. Komendy przysłane do przelicznika oznaczają polecenia nadania określonego rodzaju informacji. Informacje przesyłane zarówno do, jak i z przelicznika, zorganizowane są w bloki funkcjonalne o programowalnej długości. Optymalne dostosowanie długości bloków do jakości łącza może znacząco wpłynąć na efektywność przesyłania danych. Przelicznik obsługuje protokoły transmisji danych: GAZ-MODEM (opisany w normie ZN-G-4007:1995), GAZ-MODEM 2 (opisany w normie ZN-G-4007:2001), MODBUS-RTU. Dodatkowo wszystkie wymienione wyżej protokoły transmisji opisane są w dokumencie: MacMAT II A MID protokoły transmisji.pdf Przelicznik automatycznie rozpoznaje protokół transmisji. 71

72 17.2. Rodzaje przesyłanych danych za pomocą protokołów transmisji. Wymienione wyżej protokoły transmisji różnią się od siebie funkcjonalnością w zakresie zdalnego odczytu i modyfikacji parametrów przelicznika. Protokół GAZ-MODEM umożliwia: odczyt bieżących danych pomiarowych, odczyt danych rejestrowanych, odczyt danych dobowych, odczyt zdarzeń. Protokół GAZ-MODEM 2 umożliwia: odczyt bieżących danych pomiarowych, odczyt danych rejestrowanych, odczyt zdarzeń, modyfikację parametrów. Z uwagi na wymagania protokołu transmisji GAZ-MODEM2 przelicznik MacMAT II A posiada 3 tablice, które definiują sposób wymiany danych. Są to: tablica dostępnych parametrów (DP), Tablica DP zawiera informacje o danych pomiarowych dostępnych w przeliczniku. Odczyt tablicy DP możliwy jest za pomocą programu Konfigurator przeliczników dołączanego do każdego przelicznika MacMAT II A, tablica określająca kolejność wysyłania danych bieżących (KWDB), Za pomocą tablicy KWDB użytkownik może indywidualnie określić kolejność przesyłania danych bieżących tylko tych danych, które interesują danego użytkownika. Jest to tablica definiowana indywidualnie dla każdego z kanałów transmisji. Tablica KWDB jest aktualna do czasu wyłączenia zasilania przelicznika lub do ponownego zdefiniowania tablica definicji alarmów i zdarzeń (ZD), Tablica ZD zawiera informacje na temat alarmów i zdarzeń, które mogą wystąpić podczas użytkowania przelicznika. Każde zdarzenie opisane jest za pomocą kodu zdarzenia, nazwy zdarzenia, ilości parametrów oraz numerów (z tablicy DP) parametrów zapisywanych przy zdarzeniu. UWAGA: Domyślnie w przeliczniku tablice KWDB dla protokołów GAZ-MODEM 2 i MODBUS-RTU są zgodne i podlegają zerowaniu po restarcie. Przelicznik umożliwia ustawienie osobnej tablicy KWDB dla protokołu transmisji MODBUS-RTU. Tablica ta jest przechowywana w pamięci nieulotnej i nie podlega zerowaniu przy restarcie przelicznika - zerowanie tablicy można wykonać wyłącznie programowo. Aby ustawić osobną tablicę KWDB dla protokołu MODBUS-RTU należy zaprogramować wartość parametru sterującego MODBUS konf (DP:678) na 1. Następnie należy wykonać modyfikację tablicy KWDB dokładnie tak samo jak w przypadku protokołu GAZ-MODEM 2. Po ustawieniu tablicy KWDB należy wartość parametru MODBUS konf zaprogramować ponownie na 0. Od tego momentu zaprogramowana tablica KWDB będzie obowiązywać dla protokołu MODBUS bez względu na stan standardowej tablicy KWDB obowiązującej dla protokołu GAZ-MODEM 2. Protokół MODBUS RTU umożliwia: odczyt bieżących danych pomiarowych, modyfikację składu gazu. 72

73 18. Rysunki i schematy Warunki zabudowy. Rys Blacha montażowa warunki zabudowy widok z przodu. 73

74 Rys Warunki zabudowy widok z góry. Rys Montaż na zawiesiach sposób montażu. 74

75 Rys Montaż na zawiesiach warunki zabudowy widok z przodu. 75

76 18.2. Schemat plombowania. Rys Schemat plombowania. 76

77 Ignatki, ul. Wspólna 19 Ignatki 27a Kleosin Kleosin tel tel fax fax