Panel I Jak rozwój techniki wojskowej wpływa na sposób prowadzenia współczesnych wojen: targeted killings, signature strikes, drone warfare

Transkrypt

1 Szkolenie dla dziennikarzy Polskie stanowisko w sprawie systemów dronów bojowych. Nowe technologie w polskiej armii szanse i zagrożenia. Panel I Jak rozwój techniki wojskowej wpływa na sposób prowadzenia współczesnych wojen: targeted killings, signature strikes, drone warfare Opracowanie: dr Marcin Marcinko Ogólnopolska Komisja ds. Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego przy Zarządzie Głównym PCK marcin.marcinko@uj.edu.pl 20 lutego 2015 roku Warszawa Projekt Społeczeństwo obywatelskie wobec rozwoju polskich bojowych bezzałogowców jest realizowany przez fundację Inicjatywa na rzecz Międzynarodowego Prawa Karnego i Praw Człowieka w Europie Środkowej i Wschodniej (ICLHR), w partnerstwie z Polskim Czerwonym Krzyżem, fundacją Polska Debatuje oraz Norweskim Stowarzyszeniem Pokojowym Fredslaget. 1

2 1. Międzynarodowe prawo humanitarne informacje ogólne: Międzynarodowe prawo humanitarne (MPH) to zbiór międzynarodowych norm traktatowych i zwyczajowych, które służą rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych; ze względów humanitarnych normy te ograniczają prawo stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania oraz chronią osoby i mienie, które są lub mogą być zagrożone przez konflikt. Termin międzynarodowe prawo humanitarne przyjęło również Zgromadzenie Ogólne ONZ w rezolucji 2677/XXV z 1970 roku. Międzynarodowe prawo humanitarne: stanowi istotną część międzynarodowego prawa publicznego; zawiera normy zmierzające do ochrony w czasie konfliktu zbrojnego osób, które w ogóle nie uczestniczą w walce albo przestały w niej uczestniczyć; zawiera normy zmierzające do ograniczenia stosowanych metod i środków prowadzenia działań zbrojnych. Uwagi terminologiczne: a) nomenklatura wojskowa: prawo konfliktów zbrojnych, prawo wojny, prawo wojenne; b) nomenklatura czerwonokrzyska: międzynarodowe prawo humanitarne, prawo Czerwonego Krzyża. 2

3 Od XX Konferencji Czerwonego Krzyża w 1965 r. w Wiedniu jest to Międzynarodowe Prawo Humanitarne Konfliktów Zbrojnych (MPHKZ). Prawo genewskie (właściwe prawo humanitarne) powstało w celu zapewnienia ochrony członkom personelu wojskowego, którzy w ogóle nie uczestniczą w walce albo przestali w niej uczestniczyć oraz osobom nie biorącym czynnego udziału w działaniach zbrojnych, zwłaszcza osobom cywilnym. Prawo haskie (prawo wojenne) określa prawa i obowiązki stron walczących w trakcie prowadzenia operacji wojskowych oraz ogranicza zakres dozwolonych środków szkodzenia nieprzyjacielowi. 2. Pojęcie metod i środków walki w międzynarodowym prawie humanitarnym: Metody i środki walki (metody i środki prowadzenia wojny/działań zbrojnych) zbiorcze określenie na zakazane i dozwolone rodzaje broni oraz sposoby prowadzenia działań zbrojnych (szkodzenia nieprzyjacielowi). Broń termin ten oznacza element wyposażenia wojskowego posiadający zdolności ofensywne, które można wykorzystać przeciw celom wojskowym lub wrogim kombatantom. Metody i środki prowadzenia wojny : środki prowadzenia wojny to różne rodzaje broni i systemy broni, metody prowadzenia wojny oznaczają sposób, w jaki broń jest używana (bomba będzie zatem środkiem, a bombardowanie lotnicze metodą prowadzenia wojny). Termin broń zawiera się w bardziej ogólnym pojęciu środków prowadzenia wojny, zaś metody prowadzenia wojny to sposób używania środków walki zgodnie z określoną koncepcją lub taktyką wojskową dlatego w praktyce przyjęło się, by łącznie używać terminów metody i środki. W takim zatem rozumieniu środki prowadzenia wojny obejmują również te elementy wyposażenia, które choć same w sobie nie są bronią mają bezpośredni wpływ na zdolności militarne będących w ich posiadaniu sił zbrojnych. 3

4 1 Artykuł 22 Regulaminu haskiego dotyczącego praw i zwyczajów wojny lądowej z 1907 roku : Strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi. Artykuł 35 Protokołu Dodatkowego I do konwencji genewskich dotyczącego ochrony ofiar 2 międzynarodowych konfliktów zbrojnych (z 1977 r.) : 1. Prawo stron konfliktu do doboru metod i środków prowadzenia wojny nie jest nieograniczone. 2. Zabronione jest stosowanie broni, pocisków i materiałów, a także metod prowadzenia wojny, które mogą powodować niepotrzebne cierpienia. Artykuł 51 ust. 4 Protokołu Dodatkowego I z 1977 r. : Zabronione są ataki bez rozróżnienia. Określenie bez rozróżnienia oznacza: (a) ataki, które nie są skierowane przeciwko określonemu celowi wojskowemu; (b) ataki, w których stosuje się metody i środki walki, jakie nie mogą być ograniczone do określonego celu wojskowego, albo (c) ataki, w których stosuje się metody i środki walki, których skutki nie mogą być ograniczone, jak to nakazuje niniejszy protokół, i w następstwie tego w każdym z tych wypadków mogą godzić bez rozróżnienia w cele wojskowe i w osoby cywilne lub w dobra o charakterze cywilnym. Zwyczajowe międzynarodowe prawo humanitarne nie wolno stosować broni powodujących zbędne cierpienia lub nadmierne ranienia oraz broni, które z natury rzeczy nie czynią rozróżnienia między 3 kombatantami i nie kombatantami oraz między celami wojskowymi i dobrami o charakterze cywilnym. 1 Dz. U. z 1927 r., Nr 21, poz Dz. U. z 1992 r., Nr 41, poz. 175, załącznik. 3 Zob. zasada 70 i zasada 71, [w:] J. M. Henckaerts, Studium poświęcone zwyczajowemu międzynarodowemu prawu humanitarnemu: wkład w zrozumienie i poszanowanie zasad prawa dotyczących konfliktu zbrojnego (tłum. M. Sajkowski), Ośrodek Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego przy Zarządzie Głównym PCK, Warszawa 2006, s

5 Istota zasady rozróżniania polega na wyznaczeniu wyraźnej granicy między siłami zbrojnymi i objętymi ochroną osobami cywilnymi (szerzej zaś między kombatantami i niekombatantami) między obiektami, które mogą stanowić dozwolony cel ataków, a obiektami, którym przysługuje ochrona przed atakami. Innymi słowy, zasada rozróżniania wprowadza dychotomiczny podział na kombatantów i niekombatantów oraz na cele wojskowe i obiekty cywilne w prawie humanitarnym nie ma więc żadnych kategorii pośrednich. Zakaz powodowania niepotrzebnego cierpienia Deklaracja petersburska z 1868 roku o zakazie 5 używania małokalibrowych pocisków eksplodujących : Jedynym uprawnionym celem, jaki państwa winny sobie postawić w czasie wojny, jest osłabienie sił zbrojnych nieprzyjaciela. W tym celu wystarczy możliwie największą liczbę ludzi uczynić niezdolnymi do walki ( ) poza ten cel prowadziłoby używanie broni, która by niepotrzebnie zwiększała cierpienia ludzi już niezdolnych do walki albo sprowadzała z konieczności ich śmierć, a więc używanie podobnej broni byłoby sprzeczne z prawami ludzkości. Zasada proporcjonalności: Artykuł 51 ust. 5 lit. (b) Protokołu Dodatkowego I z 1977 r.: Zabrania się dokonywania ataków, co do których można przypuszczać, że spowodują niezamierzone straty wśród ludności cywilnej, ranienie osób cywilnych, szkody w dobrach o charakterze cywilnym lub takie straty i szkody łącznie nadmierne w porównaniu z oczekiwaną konkretną i bezpośrednią korzyścią wojskową. 4 oraz 4 Pojęcie niekombatant jest szersze niż pojęcie osoba cywilna każda osoba cywilna będzie oczywiście niekombatantem, ale do kategorii tej należą też np. członkowie sił zbrojnych, których funkcje nie polegają na prowadzeniu operacji wojskowych (np. sędziowie wojskowi). Tacy niekombatanci nie powinni brać udziału w działaniach zbrojnych, jednak w razie schwytania przez nieprzyjaciela przysługuje im status jeńca wojennego. 5 Tekst Deklaracji zob. K. Lankosz (oprac.), Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Wybór dokumentów, Wyższa Szkoła Administracji, Bielsko Biała 2007, s

6 Artykuł 57 ust. 2 lit. (a) p. (iii) Protokołu Dodatkowego I z 1977 r.: Strony walczące powinny powstrzymać się od podjęcia ataku, który mógłby spowodować nie zamierzone straty w życiu ludzkim wśród ludności cywilnej, ranienie osób cywilnych, szkody w dobrach o charakterze cywilnym lub takie straty i szkody łącznie, których rozmiary byłyby nadmierne do oczekiwanej konkretnej i bezpośredniej korzyści wojskowej. Artykuł 57 ust. 2 lit. (b) Protokołu Dodatkowego I z 1977 r.: Strony wojujące mają obowiązek odstąpić od ataku lub go przerwać, gdy okaże się, że jego cel nie ma charakteru wojskowego lub korzysta ze szczególnej ochrony albo że można oczekiwać, iż wywoła on nie zamierzone straty w życiu ludzkim wśród ludności cywilnej, ranienia osób cywilnych lub szkody w dobrach o charakterze cywilnym albo takie straty i szkody łącznie, których rozmiary byłyby nadmierne w stosunku do oczekiwanej konkretnej i bezpośredniej korzyści wojskowej. Koniecznością wojskową będzie dopuszczalność podejmowania w czasie wojny działań rzeczywiście i bezpośrednio niezbędnych dla militarnego obezwładnienia przeciwnika, polegających na zastosowaniu środków, które pozostają we właściwej proporcji do tego celu i nie są zabronione prawem międzynarodowym. Z jednej zatem strony zasada konieczności wojskowej jest wyrazem realistycznego podejścia do sytuacji konfliktu zbrojnego, ale z drugiej nie oznacza ona prawa do pełnej dowolności w ocenie dopuszczalności podejmowanych działań. 3. Koncepcja prowadzenia działań zbrojnych przy pomocy bezzałogowych aparatów latających: Bezzałogowy bojowy aparat latający/statek powietrzny ( Unmanned Combat Aerial Vehicle UCAV) może być jakiejkolwiek wielkości, przy czym jest on uzbrojony w broń śmiercionośną lub nieśmiercionośną lub posiada na pokładzie technologię umożliwiającą nakierowanie takiej broni na cel. Jak do tej pory, nie przyjęto żadnych regulacji prawnomiędzynarodowych dotyczących bezzałogowych aparatów latających. Można jednak oceniać legalność stosowania UAV w świetle podstawowych zasad 6

7 MPH oraz reguł i norm tego prawa, które w ogólnym zakresie odnoszą się do prowadzenia wojny powietrznej. Wykorzystywanie dronów do takich celów, jak zbieranie informacji, komunikacja, zakłócanie komunikacji przeciwnika oraz koordynacja prowadzenia operacji, samo w sobie nie jest sprzeczne z MPH. Lista celów, do których może być wykorzystywany dron, nie ma charakteru zamkniętego. Bez względu na cel, któremu aparat ten miał pierwotnie służyć, jego wykorzystanie w czasie konfliktu zbrojnego musi być zgodne z MPH. Ataki przy użyciu dronów, gdy są konieczne z wojskowego punktu widzenia, powinny być przeprowadzane z poszanowaniem zasady humanitaryzmu i rozróżniania oraz proporcjonalne względem celu, który ma być dzięki nim osiągnięty. Człowiek powinien monitorować misję wykonywaną przez bezzałogowy aparat latający i mieć możliwość odwołania decyzji o ataku, jeśli okaże się to właściwe jeśli człowiek jest w stanie analizować napływające informacje i decydować, czy kontynuować atak, wykorzystanie dronów do przeprowadzenia ataku nie stanowi o wyjątkowym charakterze wykorzystania tych aparatów z punktu widzenia MPH. Prowadząc działania wojenne przy użyciu dronów w trakcie toczącego się konfliktu zbrojnego, strony wojujące muszą zatem pamiętać o przestrzeganiu zasad rozróżniania i proporcjonalności oraz o podejmowaniu takich środków ostrożności, by sprowadzać do minimum ryzyko niezamierzonych strat i szkód w życiu ludzkim i dobrach o charakterze cywilnym. Z prawnego punktu widzenia bezzałogowy aparat latający, jako środek walki, zasadniczo nie budzi zastrzeżeń. Kontrowersje dotyczą raczej sposobów wykorzystania dronów, a ściślej kwestii, kto w trakcie ataku kieruje dronem oraz gdzie i kiedy taki atak jest przeprowadzany. Operator bezzałogowego aparatu latającego, który jest członkiem sił zbrojnych i posiada status kombatanta, w świetle MPH jest uprawniony do kierowania tym statkiem w trakcie konfliktu zbrojnego. 7

8 Jeśli jednak operatorem jest osoba cywilna (np. pracownik prywatnej spółki wojskowej lub agent cywilnych służb wywiadowczych), to dochodzi do naruszenia MPH, taka osoba nie dysponuje bowiem prawem do bezpośredniego uczestnictwa w działaniach zbrojnych i w konsekwencji powinna za to ponieść odpowiedzialność karną. W świetle prawa międzynarodowego, jeśli doszło do wybuchu konfliktu zbrojnego, prowadzenie operacji wojskowych powinno być ograniczone do terytoriów stron walczących. Tymczasem w praktyce zdarzały się przypadki militarnego wykorzystania bezzałogowych aparatów latających albo na obszarze państw, które nie były zaangażowane w konflikt zbrojny, albo przez państwa, które nie były stroną walczącą w toczącym się konflikcie zbrojnym. Przypadki te dotyczyły przede wszystkim likwidowania przy pomocy dronów konkretnych osób (np. terrorystów), przy czym osoby te przebywały poza teatrem wojny i nie prowadziły w danym miejscu i czasie żadnych działań zbrojnych. Taka akcja, w wyniku której dochodzi do zabójstwa danej osoby bez podjęcia próby jej zatrzymania lub umożliwienia poddania się, jest niezgodna z prawem międzynarodowym. Wykorzystanie do tego celu dronów może dodatkowo doprowadzić do śmierci lub zranienia osób postronnych, które przebywały w pobliżu celu ataku. Za nielegalny należy również uznać sam fakt użycia bezzałogowego aparatu latającego na terytorium nieobjętym konfliktem zbrojnym. 4. Taktyka targeted killings : Targeted killing (inne terminy: targeted elimination, targeted self defence, selective targeting, targeted assassination, extrajudicial killing, extrajudicial execution ) jak do tej pory, w żadnym akcie o charakterze prawnomiędzynarodowym nie zdefiniowano tej taktyki, sporo definicji formułuje natomiast doktryna i można je znaleźć w publikacjach z zakresu prawa międzynarodowego. Propozycja polskiego tłumaczenia targeted killing selektywna eliminacja. 8

9 Nils Melzer, Targeted Killing in International Law (2008) pod pojęciem selektywnej eliminacji rozumie on użycie siły śmiercionośnej przypisywane podmiotowi prawa międzynarodowego, działającego w sposób zamierzony, rozmyślny i zaplanowany, mające na celu zabicie konkretnych, wybranych osób, które nie zostały pozbawione wolności przez podmiot przeprowadzający selektywną eliminację. Pięć elementów definicyjnych targeted killing : 1) użycie siły śmiercionośnej ( lethal force ); 2) zamiar, rozmyślność i zaplanowanie spowodowania śmierci ( dolus directus ); 3) eliminacja konkretnych, wybranych osób; 4) brak pozbawienia wolności; 5) możliwość przypisania selektywnej eliminacji podmiotowi prawa międzynarodowego. Nie ma powszechnej zgody w kwestii legalności stosowania taktyki selektywnej eliminacji. Jej zwolennicy zazwyczaj podkreślają, iż jest to konieczna i uzasadniona forma odpowiedzi na zagrożenia terrorystyczne i wyzwania konfliktu asymetrycznego, rodzi ona jednak szereg problemów, rozmywając i rozszerzając granice znajdujących zastosowanie dziedzin prawa międzynarodowego prawa praw człowieka, międzynarodowego prawa humanitarnego oraz prawa do użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Poza tym, państwa sięgają po to rozwiązanie w rozmaitych okolicznościach, zarówno w czasie pokoju, jak i podczas konfliktu zbrojnego. Nawet w sytuacjach, co do których nie ma wątpliwości, że należy je oceniać w świetle MPH, w praktyce pojawia się skłonność do poszerzania zakresu podmiotów, które mogą być dozwolonym celem omawianej taktyki oraz katalogu warunków, kiedy można ją stosować. Podobnie, metody i środki służące do przeprowadzenia selektywnej eliminacji mogą być różnorodne i polegać np. na oddaniu strzału z karabinu snajperskiego bądź strzału z bliskiej 9

10 odległości, ataku przy pomocy pocisku rakietowego wystrzelonego ze śmigłowca, okrętu lub 6 bezzałogowego aparatu latającego, wykorzystaniu samochodu pułapki, albo zastosowaniu trucizny. Ocena legalności selektywnej eliminacji powinna uwzględniać takie kwestie, jak: 1) okoliczności jej zastosowania czy zastosowano ją w okresie pokoju, czy w trakcie konfliktu zbrojnego, co implikuje odwołanie się do odpowiednio paradygmatu ochrony porządku publicznego ( law enforcement paradigm wówczas w ocenie kierować się należy przede wszystkim standardami w dziedzinie praw człowieka) lub paradygmatu wojennego ( war paradigm wówczas prawem właściwym jest międzynarodowe prawo humanitarne), 2) określenie, czy zachodzą przesłanki prawne dopuszczające pozbawienie życia jednostki (w przypadku odwołania się do paradygmatu ochrony porządku publicznego), 3) zdefiniowanie bezpośredniego udziału osoby cywilnej w działaniach zbrojnych (w przypadku odwołania się do paradygmatu wojennego), 4) znaczenie stosowania selektywnej eliminacji dla suwerenności państwowej, w tym kwestia zgody danego państwa na przeprowadzenie selektywnej eliminacji na jego terytorium. Z perspektywy paradygmatu ochrony porządku publicznego zabójstwo jednostki jest dozwolone jedynie wówczas, gdy jest to konieczne w celu ochrony życia i nie ma możliwości podjęcia żadnych innych środków (takich jak aresztowanie czy obezwładnienie nie prowadzące do śmierci), które mogłyby zapobiec istniejącemu zagrożeniu dla życia. Legalność użycia siły śmiercionośnej zależy więc od spełnienia warunków proporcjonalności i konieczności. Proporcjonalność oznacza, iż należy ograniczyć dozwolony poziom siły, uwzględniając zagrożenie, jakie osoba ścigana stanowi dla innych. Konieczność nakłada obowiązek zredukowania do 6 Szerzej zob. Report of the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, Philip Alston Study on targeted killings, Human Rights Council, A/HRC/14/24/Add.6, 28 May

11 minimum poziomu zastosowanej siły, niezależnie od potrzeby zachowania odpowiedniej proporcji pomiędzy siłą a zagrożeniem. Targeted killings a drone warfare : sytuacja konfliktu zbrojnego poszanowanie zasad MPH rozróżniania, humanitaryzmu, konieczności wojskowej i proporcjonalności, operatorzy są kombatantami, wykorzystywanie dronów tylko na obszarze objętym konfliktem zbrojnym; operacja antyterrorystyczna/działania poza konfliktem zbrojnym użycie siły śmiercionośnej wobec jednostek musi być absolutnie konieczne, proporcjonalne i traktowane jako środek ostateczny, kiedy nie ma już żadnych innych, mniej dotkliwych środków do zastosowania. 5. Koncepcja signature strikes : Jest to koncepcja zbliżona do targeted killing oznacza atak (przeważnie przy użyciu bezzałogowych aparatów latających) wymierzony w grupę osób charakteryzujących się pewną określoną cechą, która łączy ich z działalnością zbrojną/terrorystyczną oponenta podmiotu stosującego signature strike, jednak tożsamość tych osób nie jest znana. Signature strikes mogą być przeprowadzane zarówno w czasie konfliktu zbrojnego, jak i poza nim. Z perspektywy MPH, signature strikes byłyby dopuszczalne jedynie wobec dozwolonych celów wojskowych w przypadku osób są nimi kombatanci (członkowie regularnych i nieregularnych sił zbrojnych strony wojującej), mogą być to też osoby cywilne, ale wyłącznie wówczas, gdy biorą bezpośredni udział w działaniach zbrojnych (na czas tego udziału tracą przysługującą im ochronę przed atakiem) oraz w konfliktach niemiędzynarodowych członkowie zorganizowanych grup zbrojnych sprawujący ciągłe funkcje bojowe. 11

12 Interpretacja bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych według Wytycznych dotyczących interpretacji pojęcia bezpośredni udział w działaniach zbrojnych, przyjętych w lutym 2009 roku przez Zgromadzenie Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, aby zakwalifikować dane działanie jako bezpośredni udział w działaniach zbrojnych, muszą być spełnione łącznie trzy warunki : 1) dany czyn powinien móc w sposób szkodliwy wpłynąć na operację wojskową czy zdolności wojskowe strony konfliktu zbrojnego lub (alternatywnie) spowodować śmierć, zranienie lub zniszczenie osób lub obiektów chronionych przed bezpośrednim atakiem (próg szkody); 2) powinien istnieć bezpośredni związek przyczynowy między czynem a szkodą, która byłaby rezultatem albo tego czynu, albo skoordynowanej operacji wojskowej, której integralną częścią miał być dany czyn (związek kauzalny); 3) czyn powinien być zaplanowany w ten sposób, aby bezpośrednio osiągnąć wymagany próg szkody dla wsparcia jednej strony konfliktu i dla szkody drugiej strony (związek bojowy). Kwestia członkostwa w zorganizowanej grupie zbrojnej brak w prawie międzynarodowym postanowień, które precyzowałyby, na czym polega takie członkostwo według Wytycznych Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, takie zorganizowane grupy zbrojne stanowią siły zbrojne niepaństwowej strony konfliktu i składają się wyłącznie z osób, których ciągłą funkcją jest branie bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych. Takie osoby sprawują zatem ciągłe funkcje bojowe ( continuous combat function ) i nie są one chronione przed atakami, mogą więc być zaatakowane zawsze i wszędzie, chyba że trwale porzucą funkcje bojowe. Kategoria ta ma służyć odróżnieniu członków zorganizowanych grup zbrojnych strony niepaństwowej od osób cywilnych, które w sposób spontaniczny, sporadyczny lub niezorganizowany biorą bezpośredni udział w działaniach zbrojnych lub które wykonują wyłącznie funkcje polityczne, administracyjne bądź inne o charakterze nie bojowym (np. działają w ramach politycznego skrzydła danej organizacji zbrojnej). 12

13 Z uwagi na podstawowe znaczenie, jakie dla MPH ma zasada rozróżniania, planujący lub decydujący o podjęciu ataku powinni uczynić wszystko, co jest praktycznie możliwe, dla sprawdzenia, czy celami ataku nie są osoby cywilne ani dobra o charakterze cywilnym i czy nie korzystają ze szczególnej ochrony. Na atakującym ciąży więc obowiązek wykazania, że posiada niezbite dowody np. na członkostwo danej osoby w zorganizowanej grupie zbrojnej, w której sprawuje ona ciągłe funkcje bojowe. Prawo humanitarne nie określa jednak, jakie dowody będą wystarczające, by uznać, że dana osoba cywilna jest członkiem zorganizowanej grupy zbrojnej bądź bierze bezpośredni udział w działaniach zbrojnych. W świetle art. 50 ust. 1 PD I, w razie wątpliwości dana osoba będzie uważana za cywilną. Atakujący musi zatem zdobyć wszelkie stosowne informacje jeszcze przed atakiem, a w jego trakcie na bieżąco analizować rozwój sytuacji i odpowiednio reagować. Signature strikes są zatem dozwolone, jeśli: określona cecha, którą charakteryzuje się dana osoba, pozwala z perspektywy MPH na uznanie jej za legalny cel ataku oraz dowody wyraźnie wskazują na to, że dana osoba charakteryzuje się wspomnianą cechą. Dopiero łączne spełnienie obu warunków uprawnia do przeprowadzenia ataku. Cechy, które pozwalają na przeprowadzenie signature strikes według administracji amerykańskiej, można wyróżnić 14 takich cech, należy je jednak pogrupować na trzy kategorie: 1) akceptowane przez MPH zalicza się tu: planowanie ataków, transport broni, podkładanie ładunków wybuchowych, teren należący do al Kaidy, obóz szkoleniowy al Kaidy. 13

14 2) nie akceptowane przez MPH zalicza się do nich: posiadanie wieku poborowego na obszarze kontrolowanym przez terrorystów/objętym działalnością terrorystyczną, zadawanie się z terrorystami/bojownikami, podróżowanie z bronią w ciężarówkach na obszarze kontrolowanym przez al Kaidę w rejonie Półwyspu Arabskiego, podejrzane obiekty/obozy na obszarze kontrolowanym przez al Kaidę. 3) dyskusyjne w świetle MPH są to: grupy uzbrojonych osób kierujące się w stronę strefy walki, prowadzenie obozu szkoleniowego dla al Kaidy, szkolenie się, by zostać członkiem al Kaidy, wspieranie al Kaidy, obiekty służące do odpoczynku. Raz jeszcze należy podkreślić, że sam fakt występowania cechy, która pozwala w świetle MPH na dokonanie ataku, nie wystarcza do jego przeprowadzenia ponieważ celem takiego ataku są osoby cywilne, należy udowodnić, że osoby te rzeczywiście taką cechę posiadają (np. biorą właśnie bezpośredni udział w działaniach zbrojnych). 14

15 Dodatkowe informacje: W. Bieńkowski, Bezzałogowe aparaty latające na polu walki nowe wyzwanie dla prawa wojennego czy powtórka z historii?, Międzynarodowe Prawo Humanitarne (rocznik Akademii Marynarki Wojennej), tom IV, M. Bucholc, Użycie bezzałogowych aparatów latających w sytuacji konfliktu zbrojnego. Wybrane aspekty z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego, Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego, nr 3, M. Bucholc, J. Kowalewski, Ocena legalności stosowania uzbrojonych bezzałogowych aparatów latających w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka [w:] E. Karska (red.), Wpływ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka na systemy ochrony praw człowieka oraz międzynarodowe prawo karne i humanitarne, Warszawa M. Marcinko, Selektywna eliminacja Osamy bin Ladena w świetle prawa międzynarodowego, Międzynarodowe Prawo Humanitarne (rocznik Akademii Marynarki Wojennej), tom IV, W. Węgrzyn Łęcki, Bezzałogowe statki powietrzne wyzwanie dla prawa humanitarnego? [w:] B. Janusz Pawletta (red.), Konwencje Genewskie 60 lat później. Nowe wyzwania dla międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, Warszawa