PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHRZĄSTOWICE NA LATA

Transkrypt

1 Plan Odnowy Miejscowości Załącznik do uchwały Nr XXXI Rady Gminy Chrząstowice z dnia 26 marca 2014 roku PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI CHRZĄSTOWICE NA LATA Opracowanie: Stowarzyszenie Przyszłość Chrząstowic Rada Sołecka sołectwa Chrząstowice Konsultacja merytoryczna: Sebastian Faron 2014

2 Spis treści Wstęp... 6 Charakterystyka miejscowości... 6 Rys historyczny... 6 Pieczęć i logotyp... 8 Położenie... 9 Warunki klimatyczne... 9 Ludność i przynależność etniczna Struktura przestrzenna miejscowości Analiza zasobów Zasoby przyrodnicze Gleby Cieki wodne Fauna Flora Zasoby kulturowe Budynki o charakterze zabytkowym Parafialny kościół katolicki Kapliczki Kapliczka Napoleońska Kapliczka Najświętszej Maryi Panny Kapliczka św. Józefa Krzyż Szwedzki Cmentarz komunalny Pomniki Pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej Pomnik ku czci poległych w II wojnie światowej Obszary o szczególnym znaczeniu Obrzędy i tradycje kultywowane rodzinnie Tradycje weselne Polterabend

3 Kołocz śląski Obrzędy i tradycje kultywowane publicznie Tradycje rolnicze Żniwniok Tradycje pogańskie Topienie marzanny Wodzenie niedźwiedzia Kroszonki i Śmigus Dyngus Tradycje rzemieślnicze Korytowanie Kalendarz kultywowanych tradycji i obrzędów Zasoby obszarowe Ścieżki rowerowe Łąki z obszarami widokowymi Obszar natura 2000 z aleją dębów Zasoby strukturalne Infrastruktura edukacyjna Publiczna Szkoła Podstawowa Publiczne Przedszkole w Chrząstowicach Gminna Biblioteka Publiczna Ochronka dla dzieci w wieku przed-przedszkolnym Infrastruktura urzędowa Urząd Gminy Chrząstowice Urząd Sołtysa Infrastruktura sportowa Hala sportowa Boisko LZS Infrastruktura społeczna

4 Klub Samorządowy z towarzyszącą infrastrukturą Plac Ciolka Plac zabaw dla dzieci - Dziecięcy raj Infrastruktura usługowa Filia Banku Spółdzielczego w Leśnicy Infrastruktura opieki zdrowia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Panaceum Apteka Infrastruktura techniczna Drogi Komunikacja kolejowa Komunikacja samochodowa Komunikacja telefoniczna Sieć wodociągów Kanalizacja Gospodarka odpadami Ekologiczne źródła energii Gospodarka i rolnictwo Uprawy Hodowla Usługi i handel Sklepy spożywcze Sklepy przemysłowe i zaopatrzenie w paliwa Gastronomia i zakwaterowanie Przetwórstwo Turystyka Produkt regionalny: Zasoby materialne ruchome

5 Zasoby posiadane przez poszczególne organizacje Zasoby społeczne Organizacje społeczne: Rada Sołecka Stowarzyszenie Przyszłość Chrząstowic Stowarzyszenie Ludowy Zespół Sportowy Ochotnicza Straż Pożarna w Chrząstowicach Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim Koło DFK w Chrząstowicach Rada Młodzieży Chrząstowice Ocena mocnych i słabych stron Analiza SWOT Relacja mocnych stron do zagrożeń Relacja słabych stron do szans Priorytety w rozwoju Sołectwa Chrząstowice Zasoby organizacyjne Analiza problemów i celów Analiza celów Cele rozwoju sołectwa Priorytety czyli cząstkowe plany rozwoju Rejestr zmian w dokumencie Bibliografia Materiały książkowe: Materiały internetowe: Pozostałe opracowania: Lista załączników: Załącznik nr 1: Załącznik nr 2: Załącznik nr 3: Załącznik nr 4: Załącznik nr 5: Załącznik nr 6: Kalendarz kultywowanych tradycji i obrzędów Drzewa celów Matryce logiczne Harmonogramy i budżety Źródła finansowania. Podsumowanie planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną 5

6 Wstęp Idea odnowy wsi wywodzi się z przekonania, że odnowiona, odpowiednio doinwestowana i ożywiona kulturowo wieś odzyska swoją atrakcyjność jako miejsce zamieszkania i wypoczynku oraz zapewni swoim mieszkańcom godziwy standard i jakość życia. W celu prawidłowego przygotowania do odnowy wsi należy opracować dokument strategiczny określający kierunki rozwoju miejscowości, jakim jest Plan Odnowy Miejscowości. Specyfika tego dokumentu polega na tym, że jest to dokument planowania na najniższym szczeblu, czyli na poziomie sołectwa, ukierunkowany na zagadnienia cywilizacyjno-kulturowe, koncentrujący się na prostych, lokalnych przedsięwzięciach, które prowadzić mają do poprawy standardu i jakości życia mieszkańców. Plan Odnowy Miejscowości Chrząstowice został opracowany w celu wyznaczenia jasnego kierunku rozwoju sołectwa a wybór dróg dochodzenia do wyznaczonego celu pozostawia organizacjom, instytucjom i mieszkańcom sołectwa. Jego właściwe opracowanie znacząco ułatwi korzystanie ze środków zewnętrznych, w tym ze środków Unii Europejskiej przeznaczonych na rozwój społecznych i infrastrukturalnych obszarów wiejskich. Plan odnowy Miejscowości Chrząstowice dotyczy mieszkańców sołectwa Chrząstowice i ogranicza się terenowo do jego obszaru. Niniejsze opracowanie zawiera społeczną i infrastrukturalną charakterystykę miejscowości, inwentaryzację zasobów służącą ujęciu stanu rzeczywistego, analizę silnych i słabych stron, wyznaczenie strategicznych kierunków rozwoju, opis planowanych przedsięwzięć wraz z szacunkowym kosztorysem i harmonogramem działań. Niniejszy plan jest dokumentem otwartym stwarzającym możliwość aktualizacji w zależności od potrzeb społecznych i uwarunkowań finansowych. W formie pisemnych aneksów mogą być dopisywane nowe zadania a ich kolejność może się zmieniać. Plan Odnowy Miejscowości Chrząstowice ma pobudzić mieszkańców do wspólnego działania na rzecz lokalnej społeczności. Określa najważniejsze cele, ustala priorytety i wyznacza zarys działań, istotnych dla swojego sołectwa. Działania, które pomogą rozwiązać problemy, pokonać bariery i osiągnąć stawiane cele. Priorytety ujęte w planie odnowy zostały uznane przez lokalną społeczność za realne i możliwe do zrealizowania, przy wykorzystaniu środków z budżetu gminy, funduszy unijnych i innych dostępnych środków finansowych oraz zaangażowaniu społecznym. Charakterystyka miejscowości Rys historyczny Pierwsza wzmianka o Chrząstowicach pochodzi z aktu fundacyjnego opolskiego księcia piastowskiego Bolesława z 1295 roku. Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od imienia Chansto - Pana tych włości, gdyż dokument wspomina o jego polach de agris Chanstonis. Tak jak większość pod opolskich wsi Chrząstowice były lokowane nad rzeką. Urbarz z roku 1534 wymienia Chrząstowice jako jedną z 68 wsi należących do dworu opolskiego. Najstarszą część wsi stanowiło kilka drewnianych chałup wzdłuż prawego brzegu rzeki, usytuowanych wokół ówczesnego placu wiejskiego 1. W dniu św. Jerzego i św. Michała mieszkańcy płacili czynsz panu na zamku. Zobowiązani byli też do wykonywania żłobów oraz koryt dla świń i psów myśliwskich. W 1618 roku w Chrząstowicach żyło 8 kmieci i 7 zagrodników. W 1779 roku, podobnie jak Szczedrzyk i Daniec, wieś została zwolniona z obowiązku składania daniny dla opolskiego pana i Kościoła. Mieszkający tu rolnicy wozili furmankami rudę z Tarnowskich Gór 2 do huty w Ozimku. W 1784 roku żyło tu 299 mieszkańców; 9 1 Aktualnie jest to miejsce, w którym stoi pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej. 2 Wg. Die Gemeinde Chronstau bein Oppeln und Umgeburg p. Oswalda Ciolka chłopi z Chrząstowic byli zobowiązani do wożenia rudy 6

7 kmieci, 10 zagrodników i 11 chałupników. W 1723 roku w dokumentach pojawia się młyn wodny, a część wsi gdzie stał nazywana jest do dziś Munek. Pierwszym odnotowanym właścicielem był Rogowski do 1820, potem Nowak, a od końca XIX w. do II wojny światowej rodzina Fikus. Dzielnice Chrząstowic 3 W roku 1830 w Chrząstowicach w 60 domach zamieszkiwało 446 osób, wśród nich 5 ewangelików i 4 Żydów. Ewangelicy modlili się w kościele w Ozimku, katolicy zaś mieli swoją świątynię w Opolu. W szkole katolickiej dla Chrząstowic i Lędzin uczył jeden nauczyciel. Do szkoły uczęszczało 110 dzieci wyznania katolickiego. W 1865 roku w Chrząstowicach stała karczma Żyda Dawida Sterna, były tu też dwie kuźnie i leśniczówka. W latach w Chrząstowicach wybudowano kościół katolicki przewidziany na potrzeby tej miejscowości oraz pobliskich Lędzin i Suchego Boru. Samodzielna parafia pw. Niepokalanego Poczęcia NMP powstała w 1920 roku 4. Na przełomie wieków w Chrząstowicach działały trzy gospody. Gospoda przy dworcu kolejowym U Linkerta, z dobudowaną po pierwszej wojnie światowej wielką salą i ogrodem dla gości. Według przekazów ustnych oraz kart pocztowych z tamtego okresu Gospoda u Linkerta stanowiła wizytówkę wsi i cieszyła się dużą popularnością nie tylko wśród mieszkańców wsi, ale także przyjeżdżających tutaj na wypoczynek mieszkańców miasta Opola. Na istniejącej tu scenie występował teatr ludowy a przed sceną odbywały się festyny. Na znajdującym się nieopodal stawie powstałym po wyrobisku bazaltu mieszkańcy i letnicy pływali na łódkach roku do nowo założonego klasztoru w Chrząstowicach wprowadziły się trzy siostry zakonne Służebniczki Najświętszej Maryi Panny z Poręby k/ Góry Św. Anny. Służyły one pomocą w kościele i opiekowały się chorymi. Na klasztor obrano dawny budynek szkolny między rzeką, a nieistniejącym już budynkiem celnym. W sierpniu 1953 roku decyzją władz siostry zakonne musiały opuścić budynek klasztoru. Zostały internowane w obozie w rejonie krakowskim, gdzie przebywały do grudnia 1956 roku. W 1955 roku w budynku klasztoru uruchomiono państwowe przedszkole, które funkcjonowało do początku lat dziewięćdziesiątych. W latach przeprowadzono modernizację klasztoru. W 1991 roku uruchomiono w zmodernizowanym budynku wiejską ochronkę, która prowadzona przez siostry służebniczki działa do dziś, zachowując formę punktu opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym. 3 Podział obszaru sołectwa na dzielnice, ułatwiający dawnym mieszkańcom orientację w terenie. Z uwagi na brak nazw ulic lub innych wskazówek, nadane przez mieszkańców nazwy służyły do informowania najbliższych o planowanym miejscu przebywania przez resztę dnia. Opracowanie Sebastian Faron. 4 Wg. Die Gemeinde Chronstau bein Oppeln und Umgeburg p. Oswalda Ciolka parafia powstała 1921r.na mocy decyzji Ministra Kultury i Nauki z 7 stycznia 1921r. G II nr. 8883/20. 7

8 Pieczęć i logotyp Od 1779 roku wieś nazywała się Chronstau i nazwa ta obowiązywała do 1936 roku, kiedy to zmieniono ją na Kranst. Nazwa Kranst obowiązywała do ostatnich miesięcy II wojny światowej. W kwietniu 1945 roku na terenie Śląska wprowadzono administrację polską i wsi nadano nazwę Chronsty. We wsi powstał urząd gminy, posterunek policji i leśnictwo. W 1946 roku nazwę miejscowości zmieniono na Chrząsty, a w 1949 roku na Chrząstowice. Odcisk pieczęci z II połowy XVIII wieku 5 Współczesna wersja pieczęci sołectwa Chrząstowice 6 Stylizowany obraz drzewa z pieczęci sołectwa Umieszczenie na pieczęci drzewa pozbawionego liści może świadczyć o zorientowaniu ekonomii sołectwa głównie na drewnie. Z uwagi na podania głoszące, iż w dawnych czasach były w Chrząstowicach wykonywane koryta dla zwierząt hodowanych na zamku w Opolu uznaje się, że jest to gatunek liściasty, z jasnym drewnem, twardym i nienasiąkliwym (olcha, buk, brzoza). Narzędzie do obróbki drewna z pieczęci i współczesna interpretacja w postaci ciosła stolarskiego. Podczas prac nad określeniem typu narzędzia prowadzonych wspólnie przez Radę Sołecką i Stowarzyszenie Przyszłość Chrząstowic twierdzono początkowo, iż narzędziem z pieczęci jest siekiera, następnie kopaczka, lecz w ostatecznej wersji przyjęto, iż zgodnie z symboliką drzewa jest to narzędzie służące do żłobienia wgłębnego drewna. W języku polskim narzędzie znane jako: ciosła wklęsła, ciosło; w niemieckim: hohl Zimmermannsdexel; w angielskim: The hewing adz (ship carpenter's adz); w czeskim: Žlabová teslice (žlabovka). Dalsze możliwości wykorzystania motywu przewodniego, to: 5 Die Gemeinde Chronstau bein Oppeln und Umgeburg, Oswald Ciolek, s. 331 Pruskie pieczęcie wiosek dzisiejszej Gminy Chrząstowice z XVIII w. 6 Opracowanie Sebastian Faron Rada Sołecka 8

9 Współczesna wersja odcisku pieczęci Flaga sołectwa Chrząstowice Godło sołectwa Chrząstowice Położenie Chrząstowice jest jednym z 9 sołectw należących do gminy Chrząstowice. Sołectwo zajmuje obszar 8,66 km 2. Miejscowość położona jest w odległości około 10 km na wschód od miasta wojewódzkiego Opole i ok. 95 km od stolicy Dolnego Śląska Wrocławia, natomiast o ok. 85 km na zachód od Częstochowy i ok. 90 km od stolicy Górnego Śląska Katowic. Sołectwo jest siedzibą władz samorządowych gminy noszącej tę samą nazwę. 7 Swoją powierzchnią stanowi około 1/10 powierzchni całej gminy Chrząstowice. Warunki klimatyczne Chrząstowice leżą w strefie umiarkowanej, średnia temp. roczna wynosi tutaj: 8ºC, łączna liczba opadów wynosi: 650mm, usłonecznienie 1530h, roczna temp. maksymalna wynosi: 27ºC, minimalna: -8ºC 8. Najchłodniejszym miesiącem z temp. średnią -1ºC jest styczeń, następnie luty i grudzień ze średnią temp. od -1ºC do 0ºC dalej marzec i listopad ze średnią temp. od 3ºC do 4ºC, następnie kwiecień i październik ze średnią temp. od 8ºC do 9ºC, następnie maj i wrzesień ze średnią temp. od 13ºC do 14ºC, czerwiec ze średnią temp. 16ºC, następnie lipiec i sierpień ze średnią temp. od 17ºC do 18ºC Siedziba władz gminy Chrząstowice Urząd Gminy Źródło danych meteorologicznych IMGW Źródło danych meteorologicznych IMGW - mapy klimatyczne dla Polski 9

10 Średnia długookresowa temperatura dla czerwca 10 Najmniej opadów występuje w miesiącu lutym, natomiast najbardziej obfitującym w opady miesiącem jest lipiec, co pod względem organizacji imprez plenerowych stawia lipiec jako najbardziej ryzykowny dla powodzenia całej imprezy. Średnia długookresowa suma opadów dla lipca 11 Pomimo średniej ilości opadów rocznych sięgającej 650 mm rejon zlewni rzeki Chrząstawy należy do średnio wilgotnych, a nawet suchych (dodatkowy wpływ moją występujące w rejonie susze), co znacząco ogranicza możliwość wykorzystania istniejących cieków wodnych do organizacji spływów lub innych tego typu imprez. Również występujące w miesiącach zimowych długotrwałe okresy temperatur wyższych od zera nie dają pewności na utrzymanie się sztucznych lodowisk i orientacji na typowe sporty zimowe. 10 Wielolecie , miesiąc lipiec, średnia opadów dla Polski, mapa pochodzi z serwisu informacyjnego IMGW, sekcja: Wiedza / Mapy klimatyczne dla Polski. 11 Wielolecie , miesiąc lipiec, średnia opadów dla Polski, mapa pochodzi z serwisu informacyjnego IMGW, sekcja: Wiedza / Mapy klimatyczne dla Polski. 10

11 Ludność i przynależność etniczna Sołectwo Chrząstowice jako należące do Gminy Chrząstowice zostało wraz z innymi miejscowościami wpisane do rejestru gmin dwujęzycznych 12, w których ponad 20% mieszkańców deklaruje przynależność do mniejszości narodowej 13. Mieszkańcy Chrząstowic, których niemieckojęzyczna nazwa brzmi Chronstau, posługują się zarówno gwarą śląską, językiem polskim jak i niemieckim językiem literackim. Zgodnie ze stanem na dzień 30 czerwca 2010 roku Chrząstowice zamieszkiwało 1307 osób, w tym 662 kobiety i 645 mężczyzn. W ogólnej liczbie mieszkańców znajdowało się 228 dzieci. Zgodnie z wynikami prognozy na lata miejscowość Chrząstowice charakteryzować się będzie się niewielkim wzrostem ludnościowym 14. Prognoza liczby mieszkańców Chrząstowic na lata : / / / Prognoza liczby mieszkańców Chrząstowic na lata : 16 Rok Liczba mieszkańców Powyższa prognoza wskazuje, że liczba mieszkańców Chrząstowic w najbliższym dziesięcioleciu nie ulegnie znaczącej dla rozwoju miejscowości zmianie. Struktura wiekowa Chrząstowic w 2010 i 2020 roku: 17 Ogółem 0-6 Dzieci% 7-64 % % % 65< % , , ,24 63, , , , ,47 66, ,0 12 Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, Dz. U. z 2005 r. Nr 17, poz W przypadku sołectwa Chrząstowice jest to mniejszość niemiecka. 14 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chrząstowice, opr. Biuro Projektowo-Konsultingowe BIPROK, 4 15 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chrząstowice, opr. Biuro Projektowo-Konsultingowe BIPROK, 4 16 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chrząstowice, opr. Biuro Projektowo-Konsultingowe BIPROK, 4 17 Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chrząstowice, opr. Biuro Projektowo-Konsultingowe BIPROK, 4 11

12 Analizując powyższą prognozę należy stwierdzić, że w najbliższym dziesięcioleciu przewiduje się spadek o połowę liczby dzieci w grupie od 0-6 lat oraz wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym, natomiast dane w pozostałych grupach wiekowych pozostaną na zbliżonym poziomie do roku Do najbardziej znanych osób wywodzących się z Chrząstowic należą dwaj medaliści olimpijscy w kolarstwie i honorowi obywatele gminy Chrząstowice: Edward Barcik i Benedykt Kocot. Z tego też powodu jedną z ulic sołectwa nazwano im. Olimpijczyków. Struktura przestrzenna miejscowości Cały obszar Chrząstowic to teren płaski, położony na obszarze Równiny Jemielnickiej. Wieś charakteryzuje się zwartą zabudową, rozdzieloną jedynie na dwie części przez przebiegającą tędy drogę krajową 18. Większość domów, także tych zabytkowych jest sukcesywnie odnawiana i remontowana. Przybywa też nowych zabudowań o charakterze przemysłowym i publicznym, a w szczególności mieszkalnym. Wśród zabudowań użyteczności publicznej dla mieszkańców szczególne znaczenie ma położony w centrum wsi klub samorządowy wraz z parkingiem i placem zabaw. Miejsce to pełni funkcję centrum spotkań mieszkańców sołectwa i jest wykorzystywane do organizacji różnego rodzaju imprez. W granicach sołectwa Chrząstowice zlokalizowany jest obszar aktywizacji gospodarczej, mający duże znaczenie dla ekonomicznego rozwoju nie tylko sołectwa Chrząstowice, ale także całej Gminy Chrząstowice. Analiza zasobów Zasoby przyrodnicze Gleby Na obszarze sołectwa dominują gleby bielicowe luźne i słabo gliniaste wytworzone z piasków i żwirów. Pod względem wartości użytkowo-rolniczej przeważają gleby żytnio-ziemniaczane. W klasyfikacji bonitacyjnej gleby te zaliczane są do klasy IV i V. Charakteryzują się dużą wrażliwością na suszę. 18 Droga krajowa nr 46 12

13 Na ogólną powierzchnię Chrząstowic ( ha) składają się lasy, łąki, tereny zabudowane, grunty orne IV klasy, grunty V kasy oraz grunty VI klasy. Cieki wodne Przez Chrząstowice przepływa rzeka Jemielnica (Chrząstawa), będąca lewobrzeżnym dopływem rzeki Mała Panew oraz rzeki Sucha. Rzeka nie jest zaliczana do pławnych i przez większą część roku nie przekracza głębokości 40 cm. Fauna Występują tu: modraszek teleius (Maculinea Teleius), czerwończyk nieparek (Lycaena dispar), modraszek nausithus (Maculinea nausithous), rzekotka drzewna (Hyla arborea), żaba jeziorkowa (Rana lessonae). Samiec żaby jeziorkowej 19 Na wilgotnych łąkach koło Chrząstowic występuje chroniony gatunek pająka tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi), na obszarze całej gminy w miejscach nasłonecznionych i otwartych występują chronione gatunki owadów z rzędu chrząszczy: biegacz ogrodowy (carabus arvensis), biegacz wręgaty (carabus cancellatus) oraz biegacz granulowaty (carabus granulatu), a w borach sosnowych spotkać można tycza cieślę (acanthocinus aedilis). Tycz cieśla 20 Na terenie kompleksu łąk pomiędzy Zawadą a Chrząstowicami stwierdzono występowanie rzadkich gatunków zwierząt. Należą do nich takie gatunki ptaków jak: żerujący bocian czarny (Ciconia nigra), derkacz (Crex crex), bekas (Gallinago gallinago), srokosz (Lanius excubitor), słonka (Scolopax rusticola), zimorodek (Alcedo atthis), świergotek łąkowy (Anthus pratensis), strumieniówka (Locustella 19 Samiec żaby jeziorkowej sfotografowany 15 maja 2007 w północno-wschodniej Dolnej Saksonii, zdjęcie pochodzi z artykułu w wikipedii, 20 Tycz cieśla, zdjęcie pochodzi z artykułu w wikipedii, 13

14 fluviatilis), trzciniak (Acrocephalus arundinaceus), jarzębatka (Sylvia nisoria), dziwonia (Carpodacus erytrinus), dzięcioł zielony (Picus viridis), dzięcioł zielonosiwy (Picus canus), przepiórka (Coturnix coturnix) oraz ssak drapieżny z rodziny łasicowatych gatunku Wydra europejska (Lutra Lutra). Flora W podziale geobotanicznym Szafera 21 sołectwo Chrząstowice leży w granicach Okręgu Nadodrzańskiego należącego do Krainy Śląskiej. Na system zieleni składają się: zbiorowiska leśne, łąki i zbiorowiska turzycowe oraz zieleń łęgowa i śródpolna. System zieleni uzupełniają zadrzewienia i zakrzewienia przydrożne oraz tereny zieleni urządzonej. Lasy w zdecydowanej większości należą do zasobów Lasów Państwowych administrowanych przez Nadleśnictwo Opole. Cisza, spokój, lasy i łąki, ciekawa fauna i flora są niewątpliwie atutami zarówno gminy, jak i sołectwa Chrząstowice. Ze względu na znaczne zróżnicowanie siedlisk i zbiorowisk roślinnych teren obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Do gatunków ściśle chronionych występujących w Chrząstowicach zaliczamy: Bluszcz pospolity (hedera helix) - występuje często w lasach liściastych na obszarze całej gminy Chrząstowice, jednak okazy kwitnące występują tylko w rejonie Chrząstowic i Dębskiej Kuźni, Bobrek trójlistny (menyanthes trifoliata) dość rzadka, lecznicza bylina, spotykana na bagnach, torfowiskach, zalewanych łąkach, Kukułka szerokolistna (dactylorhiza majalis) - gatunek z rodziny storczykowatych, spotykany nielicznie na podmokłych łąkach w okolicach Chrząstowic. Z gatunków chronionych częściowo na terenie Chrząstowic można spotkać: 21 Źródło: Szafer

15 Kopytnika pospolitego (asarum europaeum) - niską, płożącą się bylinę z rodziny kokornakowatych, występującą w lasach liściastych i zaroślach, Krzewy kruszyny pospolitej (frangula alnus), gatunek krzewu, rzadziej niewysokie drzewko o wysokości do 5, rzadko 7 m, należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Polska nazwa zwyczajowa pochodzi od kruchych, podatnych na złamanie gałęzi 22. Przytulię wonną (galium odoratum) - wieloletnią roślinę z rodziny marzanowatych, występuje najczęściej w lasach. Na terenie Chrząstowic rośnie dąb szypułkowy (Quercus robur L.), który został objęty ochroną prawną, ma status pomnika przyrody. Liczy około 220 lat, ma 50 cm w obwodzie i 27 m wysokości. Zasoby kulturowe Budynki o charakterze zabytkowym W ewidencji zabytków prowadzonej przez Wójta Gminy Chrząstowice na terenie miejscowości Chrząstowice znajdują się następujące zabytki: 22 Źródło: 15

16 1. Budynek parafialnego kościoła katolickiego pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z XIX wieku ( ), przy ulicy Szkolnej 3 2. Budynek plebani przy kościele pw. NMP z 1912r., przy ulicy Szkolnej 3 3. Dom z k. XIX wieku położony przy ulicy Szkolnej 4 4. Dom z 1 ćw. XX wieku położony przy ulicy Dworcowej Dom z końca XIX wieku położony przy ulicy Dworcowej Dom z p. XX wieku położony przy ulicy Dworcowej Dom z końca 1 ćw. XX wieku położony przy ulicy Dworcowej Dom z 1 ćw. XX wieku położony przy ulicy Dworcowej Dom z 1893 r. położony przy ulicy Krótkiej Dom z 1926 roku położony przy ulicy Ozimskiej 1, 11. Dom Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej z lat 30 XX wieku, położony przy ulicy Ozimskiej 1a 12. Dom z 1887 r. położony przy ulicy Ozimskiej Dom z 1887 r. położony przy ulicy Ozimskiej Dom z 1905 r. położony przy ulicy Ozimskiej Kaplica cmentarna z cegły z I ćw. XX wieku, przy ulicy Ozimskiej 16. Dom z p. XX wieku położony przy ulicy Zwycięstwa Dom z 1902 roku położony przy ulicy Zwycięstwa 3 Mapa rozmieszczenia zabytków Parafialny kościół katolicki. Kościół w Chrząstowicach wybudowany został w latach Do parafii należeli również mieszkańcy Lędzin i Suchego Boru. Obie wsie w 1920 roku wydzielone zostały z parafii Św. Krzyża w Opolu tworząc samodzielną parafię p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP. Tu, w tej neogotyckiej świątyni duszpasterzami byli: a) od 1921 do ksiądz Franz Sonnek b) od 1925 do ksiądz Johann Lebok c) od 1946 do ksiądz Reinhold Braun d) od 1957 do ksiądz Alfons Kubis e) od 1959 do ksiądz Ernest Kuboń f) od ksiądz Dominik Rybol 16

17 Parafia skupia się głównie na organizacji obchodów świąt kościelnych, bez znaczącego zaangażowania w święta organizowane przez organizacje społeczne. Budynek kościoła przeznaczony jest głównie do odprawiania mszy i innych obrządków związanych z wiarą katolicką. Kapliczki Kapliczki i przydrożne krzyże to charakterystyczny element krajobrazu gminy Chrząstowice. Są one trwałą i namacalną kroniką jej historii. Stanowią nie tylko symbol religijności mieszkańców, ale także nieodłączny element dziedzictwa kulturowego. W Chrząstowicach wzniesiono kilka kapliczek: Kapliczka Napoleońska Powstanie tej, stojącej przy ul. Ozimskiej, kapliczki sięga początków XIX wieku, a ściślej historii zwycięskich wojsk napoleońskich walczących na polach bitewnych w całej Europie. W latach wojska napoleońskie skupione były na zdobywaniu twierdz pruskich w Świdnicy, Nysie, Koźlu. Oddziały te były złożone głównie z Bawarczyków. Część rannych powracających z frontu pozostała na zawsze w Chrząstowicach. Zmarłych upamiętniono wznosząc tę kapliczkę. Kapliczka Najświętszej Maryi Panny Kapliczka z figurą Najświętszej Maryi Panny ufundowana została na początku XX wieku przez jednego z mieszkańców Chrząstowic Andreasa Klimka, który wzniósł ją na ziemi zakupionej z zamiarem posadowienia na niej gospody. Ów wotywny pomnik stawił zawierusze wojennej opór silniejszy niż wzniesiona obok kapliczki karczma, która mocno ucierpiała w wyniku działań prowadzonych w okolicy drugiej wojny światowej. Kapliczka św. Józefa Fundatorami kapliczki wzniesionej przy ulicy Ozimskiej byli Maria i Antoni Klimkowie. Budowla powstała przed frontem ich domu jako wyraz dziękczynienia złożony świętemu patronowi za dar przetrwania epidemii tyfusu. Według potomków fundatorów powstała około 1891 roku. W kapliczce znajduje się figura świętego Józefa Oblubieńca Maryi. Dawnym lokalnym zwyczajem były odpustowe procesje z figurą z kapliczki. Nadal kultywowany jest zwyczaj budowania obok tej małej świątyni jednego z czterech ołtarzy na trasie procesji odbywającej się w dzień Święta Bożego Ciała. Krzyż Szwedzki Na drodze między Chrząstowicami, a Dębiem spośród bujnej kępy drzew i krzewów wyłania się drewniany krzyż. Ustawiono go w miejscu, gdzie rzeka Sucha układa się w charakterystyczny zakos, odcinając od drogi trójkątny skrawek ziemi. Jak wynika z ustnych przekazów krążących nadal wśród mieszkańców, teren ten jest miejscem spoczynku żołnierzy szwedzkich, którzy 17

18 polegli w tych okolicach podczas próby zdobycia Opola w 1632 roku, w związku z rozgrywającą się wówczas w Europie wojną trzydziestoletnią. Ufundowany przez członków rodziny Steinhoff z Dębia krzyż ustawiony został prawdopodobnie na cześć ofiar tamtych wydarzeń. Po dziś dzień w obiegowej opinii obiekt ten funkcjonuje pod nazwą krzyża szwedzkiego. Cmentarz komunalny W dzielnicy Pirschhütte znajduje się cmentarz komunalny. Na terenie, którego znajdują się groby mieszkańców sołectwa i zabytkowa kaplica cmentarna z cegły z I ćw. XX wieku oraz pomnik poległych w czasie II Wojny Światowej. Pomniki Pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej Pomnik ofiar pierwszej wojny światowej postawiony został w roku 1929 dla upamiętnienia 38 mieszkańców wsi, służących w armii niemieckiej, którzy zginęli podczas wojny. W 1945 roku tablica z brązu z wyrytymi nazwiskami poległych została zdjęta z pomnika przez milicję obywatelską i zaginęła. Na głazie pomnika w 1972 roku władze gminy zawiesiły tablicę upamiętniającą 50 rocznicę powstania Związku Polaków w Niemczech. Mieszkańcy Chrząstowic podjęli działania w celu odnowienia pomnika i wystąpili do władz gminy o przeniesienie tablicy w inne miejsce. W roku 1994 tablica została zawieszona na budynku Urzędu Gminy przy ulicy Dworcowej 38. Miejscowe Koło DFK zleciło odtworzenie tablicy upamiętniającej śmierć poległych w I wojnie światowej. Nowa tablica została umieszczona na głazie w 1994 roku. Pomnik ku czci poległych w II wojnie światowej W roku 1939 w Chrząstowicach żyło 1000 mieszkańców. W okresie II wojny zginęło 102 osoby. W roku 1996 na chrząstowickim cmentarzu wzniesiono pomnik ku czci ofiar II wojny światowej. Wyryto na nim nazwiska wszystkich poległych w tej wojnie. Obszary o szczególnym znaczeniu Szczególne znaczenie dla mieszkańców Chrząstowic mają następujące budynki i miejsca, które można zaklasyfikować do: 1. Zasobów obszarowych - trasy rowerowe i Rodzinne miejsca postoju zlokalizowane w każdej z historycznych dzielnic sołectwa, tj.: Munek, Kopalina, Olsyny, Pyszita (Pirschhütte), Kręślina, Stoparce, Podgatnie, Dąbrowa, Porąbka, Łaziska, Łońs. - Łąki z obszarami widokowymi i obszar natura Infrastruktury edukacyjnej: - Publiczna Szkoła Podstawowa, Publiczne Przedszkole w Chrząstowicach, Gminna Biblioteka Publiczna, Ochronka dla dzieci w wieku przed-przedszkolnym 3. Infrastruktury urzędowej: - Urząd Gminy Chrząstowice, Urząd Sołtysa 4. Infrastruktury sportowej: 18

19 - Hala sportowa, Boisko LZS 5. Infrastruktury społecznej: - Klub Samorządowy z towarzyszącą infrastrukturą, Plac Ciolka, Plac zabaw dla dzieci Dziecięcy raj 6. Infrastruktury opieki zdrowia - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Panaceum, Apteka 7. Infrastruktury technicznej - Drogi, Komunikacja kolejowa, Komunikacja samochodowa, Komunikacja telefoniczna, Sieć wodociągów, Kanalizacja 8. Zasoby kulturowe - Budynki o charakterze zabytkowym, Parafialny kościół katolicki. 9. Kapliczki - Kapliczka Napoleońska, Kapliczka Najświętszej Maryi Panny, Kapliczka św. Józefa, Krzyż Szwedzki, Cmentarz komunalny 10. Pomniki - Pomnik ku czci poległych w II wojnie światowej, Pomnik ku czci poległych w I wojnie światowej Obrzędy i tradycje kultywowane rodzinnie Tradycje weselne Polterabend Niezwykle popularny jest tzw. Polterabend, otwarty wieczór poprzedzający o kilka dni uroczystość ślubną. Przed domem panny młodej zbierają się goście rodzina, przyjaciele, znajomi, sąsiedzi i czekają na rozśpiewany i przebrany korowód. Na czele kolorowego pochodu idą państwo młodzi, za nimi pozostali przebierańcy. Zazwyczaj chłopcy i mężczyźni przebierają się w stroje damskie, natomiast dziewczyny i kobiety w męskie. Przebierańcom towarzyszy orkiestra. Uczestnicy polterabendu przynoszą ze sobą szkło, które w czasie zabawy tłuczone jest przed wejściem do domu. Ma to przynieść Młodej Parze szczęście na wspólnej drodze życia. Głośna muzyka i hałas podczas zabawy ma odstraszyć złe duchy. Uczestnicy polterabendu oraz obserwatorzy częstowani są śląskim kołoczem i wódką. Kołocz śląski Kołocz śląski jest regionalnym spadkobiercą tradycji wypieku staropolskiego kołacza i jest nie tylko wyrobem spożywczym, lecz również pieczywem obrzędowym. 23 Dlatego też zwyczajem praktykowanym w Chrząstowicach jest pieczenie weselnego placka. Kołocz piecze się na kilka tygodni przed weselem. Młoda para obdarowuje nim sąsiadów, gości weselnych, księdza, rodzinę i znajomych. Jeśli jest to pierwsze wesele w rodzinie to kołocz daruje się wszystkim, od których się wcześniej takie ciasto otrzymało. Głównie jest to kołocz z makiem i z serem, często też z jabłkiem. Charakterystyczna jest też kruszonka na cieście, zwana posypką. Dawniej kołocz pakowano w biały 23 Wikipedia, artykuł o Kołoczu śląskim, 19

20 pergamin, potem pergamin zastąpiła przezroczysty celofan. Pakunek ozdabia się mirtą i wstążeczką, do której Młoda Para dołącza bilecik z życzeniami. Obdarowani kołoczem odwdzięczają się jakimś praktycznym prezentem przynoszonym do domu panny młodej przed weselem. Obrzędy i tradycje kultywowane publicznie Tradycje rolnicze Żniwniok Święto plonów lub dożynki to dzień, w którym rolnicy i ogrodnicy dziękują za zebrane plony i proszą o jeszcze lepsze w roku przyszłym. Z wcześniej zebranych kłosów zbóż mieszkańcy wyplatają koronę żniwną, dekorując ją wyłącznie prawdziwymi kwiatami i owocami. Uroczystość ma zarówno religijny, jak i świecki charakter. Obchody rozpoczynają się w chrząstowickim kościele mszą świętą połączoną z tradycją składania darów. Po mszy rozpoczyna się świecka uroczystość, w trakcie której ulicami wsi przechodzi barwny korowód przebierańców. Następnie wszyscy spotykają się na parkingu przy klubie samorządowym. Organizowane są występy oraz zabawy dla całych rodzin. Rada Sołecka kadencji wprowadziła zwyczaj organizacji wystawy maszyn rolniczych mającej na celu przybliżenie dzieciom i młodzieży narzędzi pracy współczesnych rolników. Tradycje pogańskie Topienie marzanny Tradycja topienia marzanny podtrzymywana jest przez szkołę i przedszkola w pierwszym dniu wiosny, tj. 21 marca. Zniszczona tego dnia kukła symbolizująca zimę ma zapewnić rychłe przyjście wiosny. Od kilku lat w trosce o środowisko naturalne odstąpiono od topienia jej w rzece. Wodzenie niedźwiedzia Kolejnym zwyczajem kultywowanym w sołectwie jest wodzenie niedźwiedzia, popularnie nazywane Berami. Cała grupa to przebierańcy, wśród których są m. in. kominiarz, leśnik, cyganka, diabeł, lekarz, policjant i para nowożeńców. Na czele z Misiem odwiedzają domostwa w ostatnim tygodniu karnawału. Niedźwiedź w tradycji ludowej symbolizuje wszelkie zło, jakie spotyka człowieka, z tego też powodu nie jest puszczany wolno, lecz prowadzony na uwięzi. Jak tradycja nakazuje każda gospodyni powinna zatańczyć z niedźwiedziem, bo to wróży szczęście na cały rok, gospodarz z kolei powinien poczęstować wodzących niedźwiedzia wódką. Kroszonki i Śmigus Dyngus W sołectwie podobnie jak na terenie całej gminy kultywuje się wiele obrzędów śląskich. Tradycją przekazywaną od pokoleń jest skrobanie wielkanocnych jajek i lany poniedziałek. Do barwienia jaj wykorzystywane są naturalne sposoby, takie jak gotowanie jaj w łupkach cebuli czy kory olszy. Młodsze pokolenie często korzysta z gotowych barwników kupowanych w sklepach. Zabarwiona skorupka pokrywana jest misternie skrobanym wzorem. Kolorowymi pisankami obdarowywani są chłopcy, uczestniczący w śmigusie dyngusie. 20

21 Tradycje rzemieślnicze Korytowanie Zgodnie z tradycją na terenie sołectwa wytwarzane były korytka dla zwierząt hodowlanych. Tradycja ta dziś już całkowicie zanikła. Zgodnie z podaniami Chranst protoplasta produkował korytka na dwór książęcy. Korytka Chrząstowickie wyróżniają się przegrodą oraz rzemieniami chwytnymi. Kalendarz kultywowanych tradycji i obrzędów Ramowy kalendarz imprez i spotkań organizowanych przez poszczególne organizacje opracowany podczas spotkania z przedstawicielami organizacji działających w sołectwie zorganizowanego w marcu 2012 roku przez Radę Sołecką stanowi załącznik nr 1 do Planu rozwoju Chrząstowic 24. Zasoby obszarowe Ścieżki rowerowe Przez Chrząstowice przebiega sieć oznakowanych ścieżek rowerowych, należących do szlak Chransta. W celu promocji sołectwa wśród rowerzystów przejeżdżających przez terytorium wsi, Rada Sołecka proponuje stworzenie Rodzinnych Miejsc Postoju, składających się z parkingu dla rowerów, ławki i gry rodzinnej. Miejsca postoju powinny być zlokalizowane w sposób umożliwiający zwiedzenie całej wsi oraz odwiedzenie najważniejszych punktów usługowych. Wstępna koncepcja przebiegu szlaku rowerowego z Rodzinnymi Miejscami Postoju: 24 Opracowany podczas spotkania z przedstawicielami organizacji działających w sołectwie zorganizowanego w marcu 2012 roku przez Radę Sołecką. 21

22 Projekty zagospodarowania niektórych Rodzinnych Miejsc Postoju 25 : Łąki z obszarami widokowymi Obszar natura 2000 z aleją dębów W dolinie Jemielnicy utworzono jedną z ostoi sieci NATURA 2000 Łąki w okolicach Chrząstowic 26. Obszar obejmuje duży kompleks łąkowy o powierzchni ok. 220 ha rozciągający się po obu stronach drogi krajowej nr 46 Opole-Częstochowa. Występują tam kępy zadrzewień złożone z wierzb i olch lub ich pojedyncze okazy, pojawiają się także brzozy. Rośnie tu: wiązówka błotna, trzęślica modra, ostrożeń warzywny, także osty i krwiściąg lekarski. W zachodniej części obszaru przepływa rzeka Jemielnica, niewielka, miejscami zarośnięta. Gleby to głównie mady, lokalne namuły Opracowanie koncepcji Rodzinnych Miejsc Postoju Sebastian Faron Kod obszaru: PLH więcej na 22

23 Zasoby strukturalne Infrastruktura edukacyjna Publiczna Szkoła Podstawowa Historia szkoły w Chrząstowicach sięga II poł. XVIII wieku. Trzy sąsiadujące ze sobą wioski tj. Dębie, Dębska Kuźnia i Chrząstowice uzyskały zgodę władz pruskich na budowę wspólnej szkoły. Potrzebne materiały najszybciej zgromadziło Dębie i tam miała powstać szkoła. Mieszkańcy Chrząstowic nie zgodzili się, aby ich dzieci uczęszczały do dębskiej szkoły i postarali się o pozwolenie na utworzenie szkoły u siebie. Taką zgodę otrzymali w 1770 roku. Zatrudnili nauczyciela, a lekcje odbywały się w wynajmowanych u gospodarzy izbach. W 1770 roku szkoła liczyła 13 uczniów. Prawie sto lat później, w 1867 roku, szkoła miała już 114 uczniów. Pierwszy budynek szkolny zbudowano w 1881 roku, obecnie mieści się w nim klasztor. Służył on uczniom do 1930 r., kiedy to do użytku oddano nową szkołę. W tym miejscu szkoła mieści się do dziś. Z kronik i zapisów archiwalnych znani są niektórzy nauczyciele. Do 1830 r. (od kiedy - nie wiadomo) nauczycielem był Franz Centner. W roku 1864 objął posadę Franz Schubert, po nim Johann Maushagen jako kierownik szkoły. Do 1945 roku uczyli następujący nauczyciele: Zimmer, Winkler, Piwko, Jakob Hadulla, Fechtner, Ochlast, Himmel, panna Klein, panna Stolka. W latach istniała w Chrząstowicach szkoła polska założona przez Antoniego Pawletę. Języka polskiego uczył niemiecki nauczyciel - Winkler. W czasie wojny szkoła nie ucierpiała. Rok szkolny 1945/46 w języku polskim rozpoczął się jednak z opóźnieniem a w ławkach zasiadły dzieci nie tylko urodzone w Chrząstowicach, ale i te które po wojnie wraz z rodzicami lub opiekunami zamieszkały w naszej wsi. W latach 50-tych Szkoła Podstawowa w Chrząstowicach została 7 - klasową szkołą zbiorczą dla dzieci z Chrząstowic, Suchego Boru i Lędzin. 15 września 1954 roku został oddany do użytku drugi budynek szkolny. W ten sposób szkoła otrzymała dwie izby lekcyjne, kancelarię i mieszkania nauczycielskie. Obecnie mieszczą się w nim tylko mieszkania. Rozbudowa właściwego budynku szkolnego nastąpiła w latach , powiększono również boisko szkolne. 20 października 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie rozbudowanej Zbiorczej Szkoły Gminnej i nadanie jej imienia Stanisława Staszica. W latach kierownikami, później dyrektorami szkoły byli: Aleksander Muszyński, Tadeusz Buczek, Eliasz Obruśniak, Anatol Buczek, Teresa Bożyczko, Bolesław Kulpa, Irena Wieczorek, Iwona Knuter-Suszczyńska, Krystyna Talaga, Irena Łysy Cichoń. Publiczne Przedszkole w Chrząstowicach Publiczne Przedszkole w Chrząstowicach mieści się przy ul. Ozimskiej 3 z dala od ruchu ulicznego. Placówka posiada bardzo dobre warunki lokalowe: duże przestrzenne sale, łazienki, hol z szatnią, nowoczesne zaplecze kuchenne, ogrodzony duży plac zabaw z fragmentami naturalnego lasu. Dookoła budynku rozciąga się ogród o dużej powierzchni pokryty w 1/3 naturalnym lasem, zapewniającym cień w najbardziej upalne dni. Na terenie ogrodu znajdują się: górka do saneczkowania, piaskownica, przyrządy do zabaw dla dzieci, skalniaki wysadzane roślinami o zróżnicowanej kolorystyce, kwitnące od wczesnej wiosny do późnej jesieni. W pobliżu przedszkola znajduje się biblioteka, boisko z zapleczem sportowym i sanitarnym dla drużyny LZS Chrząstowice oraz duże obszary łąk. To piękne malownicze otoczenie wykorzystywane jest do realizacji zajęć dydaktycznych z dziećmi przez cały rok. Często organizowane są tam również imprezy integracyjne dla przedszkolaków i mieszkańców Chrząstowic, jak również całej gminy - odbywały się tam Dni Gminy Chrząstowice. Na trwałe do kalendarza imprez wpisał się festyn rodzinny, podczas którego nie brakuje atrakcji zarówno dla dzieci jak i dorosłych. W przedszkolu funkcjonują trzy oddziały - dwa w Przedszkolu w Chrząstowicach, jeden w oddziale zamiejscowym w Suchym Borze. Od 2010 roku w przedszkolu wprowadzono nowe zasady w przygotowywaniu posiłków z 23

24 kuchni wyeliminowano margarynę i gotowe przyprawy zawierające glutaminian sodu. Produkty zastąpiono olejem winogronowym oraz naturalnymi przyprawami i ziołami. Zamiast cukru używa się miodu. Zmieniono też kolejność podawania posiłków najpierw dzieci jedzą drugie danie, a godzinę później zupę. Wszystko to ma zaszczepić w dzieciach i ich rodzicach zdrowy styl życia. Gminna Biblioteka Publiczna Placówka rozpoczęła swoją działalność w 1947 roku w lokalu prywatnym, na powierzchni czterech metrów kwadratowych. Na pierwszy księgozbiór składało się 58 polskich książek wygrzebanych ze strychów i komórek. Ze zbioru korzystało 130 czytelników. Z czasem nastąpił szybki rozwój zarówno księgozbioru, jak i czytelnictwa. Już w 1950 roku księgozbiór składał się z książek, 15 lat później stanowił książek, natomiast w 1997 roku wynosił już książek z zakresu literatury pięknej, popularno-naukowej, słowników, encyklopedii, leksykonów. Od początku istnienia biblioteka borykała się z trudnościami lokalowymi. Zajmowany przez bibliotekę lokal przy ul. Dworcowej był nieprzystosowany do potrzeb i prowadzenia działalności statutowej biblioteki, nie wspominając o pracy kulturalno-oświatowej. Rok 1995 przyniósł zmianę, Samorząd Gminy przyznał dla potrzeb biblioteki samodzielny lokal przy ul. Ozimskiej 3a, rozwiązując problem lokalowy. Lepsze warunki pracy, systematyczny dopływ nowości to czynniki, które pozwalają na właściwe wykorzystanie zbiorów. Zorganizowano czytelnię, w której można korzystać z bogatego księgozbioru podręcznego. W 2004 roku biblioteka przystąpiła do ogólnopolskiego programu komputeryzacji bibliotek publicznych i w jego ramach powstała Czytelnia Ikonka, wyposażona w cztery stanowiska komputerowe z bezpłatnym dostępem do Internetu. Oprócz udostępnienia zbiorów biblioteka prowadzi działalność kulturalnooświatową: organizuje ferie zimowe, spotkania autorskie, zajęcia plastyczne, konkursy min. konkurs kroszonkarski, wystawy (własne i pozyskiwane) oraz lekcje biblioteczne. Gminna Biblioteka Publiczna w Chrząstowicach prowadzi filię biblioteczną w Dańcu, filię biblioteczną dla dzieci w Suchym Borze wraz z Centrum Kształcenia Wioska internetowa oraz sprawuje patronat nad Regionalną Izbą Śląską im. Konrada Mientusa w Dańcu. Biblioteka realizuje również projekty finansowane ze środków zewnętrznych, w tym wieloletni projekt pt.: Historia lokalna. Począwszy od 2012 roku zasoby biblioteki są wprowadzane do katalogu księgozbioru dostępnego dla wszystkich zainteresowanych w formie elektronicznej. Ochronka dla dzieci w wieku przed-przedszkolnym Placówka prowadzona jest przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny w Chrząstowicach. Prowadzi opiekę nad dziećmi w wieku od jednego roku życia do sześciu lat. Otwarcie Ochronki odbyło się 1 października 1991 roku z inicjatywy Przełożonej Prowincjonalnej siostry Rufiny Golly. Poświęcenia Ochronki dokonał ks. Ernest Kuboń, ówczesny proboszcz chrząstowickiej parafii. Jednym z darczyńców, którzy przez wiele lat wspierali działalność ochronki był były mieszkaniec Chrząstowic - Paul Hadasch. Zgromadzenie posiada odpowiednie warunki lokalowe oraz odpowiednio przygotowaną kadrę. W roku szkolnym 1991/1992 z opieki Ochronki korzystało tylko 7 dzieci. Liczba ta jednak sukcesywnie wzrastała i w 2000 roku liczba uczęszczających tu dzieci przekroczyła

25 Infrastruktura urzędowa Urząd Gminy Chrząstowice Sołectwo Chrząstowice jest siedzibą władz samorządowych. Przy ulicy Dworcowej 38 zlokalizowany jest budynek Urzędu Gminy. W latach w budynku tym istniała średnia szkoła rolnicza, do której uczęszczali uczniowie po szkole podstawowej z Chrząstowic i okolicznych miejscowości. Nauczali w niej Pan Kosiński oraz małżeństwo Hetnal. Urząd obsługuje mieszkańców wszystkich miejscowości z terenu gminy, inwestorów, partnerów indywidualnych i instytucjonalnych. Zadania i kompetencje Urzędu wynikają z przepisów prawa, w szczególności z ustawy o samorządzie gminnym. Związane są przede wszystkim z zaspakajaniem zbiorowych potrzeb mieszkańców gminy. W budynku Urzędu Gminy funkcjonuje Ośrodek Pomocy Społecznej. W części dobudowanej w latach 90-tych funkcjonuje Urząd Pocztowy. Urząd Sołtysa Urząd sołtysa nie posiada wyznaczonej siedziby. Urząd sprawuje wybrany przez mieszkańców sołtys w swoim domu. Organem pomocniczo-doradczym Sołtysa jest Rada Sołecka 27. Infrastruktura sportowa Hala sportowa W 2011 roku przy szkole rozpoczęto budowę hali sportowej. W pełni wyposażony na potrzeby organizacji wszelkiego rodzaju zawodów sportowych nowoczesny obiekt jest ogólnodostępny. Widownia wyposażona jest w około 300 miejsc siedzących. Hala sfinansowana została z budżetu gminy oraz budżetu państwa. Boisko LZS Boisko z zapleczem sportowym i sanitarnym dla drużyny Ludowego Zespołu Sportowego z Chrząstowic oraz duży obszar łąk służący jako boisko treningowe. To piękne malownicze otoczenie wykorzystywane jest do organizacji zawodów sportowych. Ponadto na tym terenie organizowane są imprezy integracyjne dla mieszkańców Chrząstowic, takie jak Dni Gminy Chrząstowice. Miejsce to zarówno ze względu na swoje położenie, jak i funkcjonalność ma szczególne znaczenie dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, sprzyja nawiązywaniu więzi społecznych. Stanowi swego rodzaju centrum sportowo-rekreacyjne Chrząstowic. Infrastruktura społeczna Klub Samorządowy z towarzyszącą infrastrukturą Budynek klubu samorządowego wraz z remizą, parkingiem oraz placem zabaw jest także ważnym miejscem dla mieszkańców Chrząstowic. Położony jest w centrum wsi i stanowi doskonałe miejsce do wypoczynku oraz spotkań. Organizowane są zarówno spotkania wewnątrz budynku, jak i imprezy na wolnym powietrzu na terenie sąsiadującego parkingu. Miejsce to tętni życiem przez cały rok. Każdego roku organizowane są dożynki oraz festyn z okazji Dnia Dziecka. Na pokrytym kostką brukową parkingu można pojeździć na łyżworolkach oraz pograć w koszykówkę. 27 Zgodnie ze statutem Sołectwa Chrząstowice 25

26 Szkic parkingu oraz budynku klubu samorządowego wraz z remizą strażacką. W klubie samorządowym odbywają się sesje rady Gminy Chrząstowice, kursy, szkolenia i spotkania okolicznościowe dla mieszkańców oraz zajęcia językowe i taneczne dla dzieci, młodzieży i dorosłych z całej gminy. Budynek powstał w latach sześćdziesiątych. Posiadał małą salę, w której nie można było organizować spotkań dla większej liczby uczestników. Część budynku zajmowana była przez tutejszą jednostkę ochotniczej straży pożarnej. Z inicjatywy Zarządu Koła DFK Chrząstowice na rozbudowę klubu pozyskano środki z Fundacji Rozwoju Śląska oraz Wspierania Inicjatyw Lokalnych. Uroczyste otwarcie miało miejsce w styczniu 1999 roku. Wygląd samego Klubu i jego bliskiego otoczenia jest zasługą przede wszystkim mieszkańców, którzy w czynie społecznym przepracowali wiele godzin przy rozbudowie budynku. Siłami mieszkańców odnowiono zaplecze sanitarne oraz wyłożono kostką parking oraz plac przed wejściem. Sołectwo Chrząstowice jako pierwsze w gminie przystąpiło w 2001 r. do Programu "Odnowy Wsi". Wizja "Odnowy Wsi" Chrząstowic brzmi: "Aby wieś była wsią, a miasto miastem, ale na równym poziomie". Plac Ciolka Dużym wyzwaniem była budowa parkingu sąsiadującego z klubem samorządowym, który dodatkowo pełniłby funkcję miejsca spotkań mieszkańców. Prace rozpoczęto w kwietniu, a zakończono w lipcu 2001 roku. Mieszkańcy w ramach szeroko pojętego czynu społecznego poświęcili swój czas, energię i sprzęt, dzięki czemu zaoszczędzono 70% środków finansowych, które musiałyby zostać wydatkowane, gdyby budowę parkingu zlecić profesjonalnej firmie. Realizacja zadania zyskała uznanie na forum regionalnym w postaci II nagrody w konkursie "Piękna Wieś Opolska 2001" w kategorii na "Najlepszy Projekt Odnowy Wsi". Również w 2001 r. w ramach tego konkursu w kategorii "Piękna Wieś Opolska", miejscowość Chrząstowice otrzymała wyróżnienie. Plac przy Klubie Samorządowym został zbudowany na terenie przekazanym gminie przez rodzinę Ciolek. Jeden z członków tej rodziny jest zasłużony dla chrząstowickiego środowiska, honorowy Obywatel Gminy Chrząstowice, autor książki pt. Die Gemeinde Chronstau (Kranst) bei Oppeln und Umgebung, Oswald Ciolek. 26

27 Plac zabaw dla dzieci - Dziecięcy raj Za środki uzyskane dzięki wyróżnieniu w konkursie "Piękna Wieś Opolska 2001" oraz środki z budżetu Gminy Chrząstowice zbudowano nowoczesny plac zabaw dla dzieci i młodzieży o wymownej nazwie "Dziecięcy Raj". Realizacją tego projektu zajęła się grupa Liderów "Odnowy Wsi" pod przewodnictwem sołtysa, która w czynie społecznym nadzorowała wykonywane prace oraz zachęciła miejscową młodzież do prac wstępnych i wykończeniowych. Uroczyste otwarcie nastąpiło w Dniu Dziecka - 1 czerwca 2002 r. Infrastruktura usługowa Filia Banku Spółdzielczego w Leśnicy Mieszkańcy Chrząstowic mają ułatwiony dostęp do usług bankowych w filii Banku Spółdzielczego w Leśnicy, mieszczącej się przy ulicy Polnej. Świadczone tu są między innymi takie usługi jak: udzielanie i obsługa kredytów, prowadzenie rachunków bieżących i kont osobistych, rachunków walutowych, rachunków rolników, doradztwo finansowe, obsługa kont przez Internet, Home banking, międzynarodowe karty płatnicze i kredytowe oraz całodobowy dostęp do bankomatu. Infrastruktura opieki zdrowia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Panaceum Przychodnia świadczy usługi medyczne mieszkańcom Chrząstowic i całej gminy zarówno prywatnie jak i w ramach ubezpieczenia powszechnego. Od początku 2009 roku funkcjonuje w nowo wybudowanej siedzibie przy ulicy Polnej. Aktualnie funkcjonują tu następujące poradnie specjalistyczne: lekarza rodzinnego, poradnia ginekologiczno-położnicza, kardiologiczna, medycyny sportowej, medycyny pracy, stomatologiczna, ortopedyczna, rehabilitacyjna, chirurgii ogólnej, poradnia dla dzieci zdrowych. Ponadto istnieje tu punkt pobierania materiału do badań laboratoryjnych i gabinet zabiegowy. Zakład świadczy usługi w zakresie badań kierowców i kandydatów na kierowców. Pacjentami starszymi i obłożnie chorymi zajmuje się profesjonalnie pielęgniarka środowiskowa. Apteka Mieszkańcy sołectwa Chrząstowice mają dostęp do leków za pośrednictwem znajdującej się w budynku przychodni aptece. Infrastruktura techniczna Drogi Komunikacja drogowa w Chrząstowicach oparta jest na drodze krajowej nr 46 na trasie Opole - Częstochowa, drogach powiatowych nr 1711 tzw.: stara trasa Częstochowska, nosząca nazwę Ozimska, drodze nr 1746 łącząca wieś z Dębską Kuźnią i Dańcem i drodze nr 1751 (ulica Dworcowa) łącząca Chrząstowice z miejscowością Dębie i drogą krajową nr 94 oraz sieci dróg gminnych, z których największe znaczenie komunikacyjne posiada ulica Kotorska i Olimpijczyków, łączące drogę krajową nr 46 z ulicą Ozimską. W sołectwie jest 26 dróg gminnych, z czego o nawierzchni: asfaltowej: ul. Olimpijczyków, ul. 1-go Maja, ul. Polna, ul. Szkolna, ul. Wąska, ul. Zielona, ul. Cmentarna, ul. Ogrodowa 27