Prawidłowe zawieranie transakcji eksportowych

Transkrypt

1 Prawidłowe zawieranie transakcji eksportowych Włodzimierz Brych, Prezes Sądu Arbitrażowego przy Nowotomyskiej Izbie Gospodarczej Prawidłowo zawarty kontrakt powinien składać się z następujących elementów: Rozdział 1 informacje formalne Rozdział 2 regulacje podstawowe Rozdział 3 klauzule kontraktowe Rozdział 4 załączniki

2 Zdolnośćprawna Prawo cywilne a prawo prywatne międzynarodowe W myśl obowiązujących przepisów Rosji, Białorusi i Ukrainy (art. 7 k.c. FR, art. 6 k.c. Białorusi, art. 10 k.c. Ukrainy) umowa międzynarodowa stanowi częśćkrajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Obligatoryjna forma pisemna umowy Umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da siępogodzićz umową. np.wstosunkach prawnych między polskimi podmiotami prawnymi a podmiotami krajów naszych wschodnich sąsiadów zdolnośćprawnąi zdolnośćdo czynności prawnych osoby prawnej ocenia się zgodnie z przepisami konkretnego kraju, ponieważ tak stanowiąprzepisy umów o pomocy prawnej zawartych z każdym z tych krajów.

3 Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjskąo pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych została sporządzona w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz. U ). Umowa między RzeczpospolitąPolskąa RepublikąBiałoruśo pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych (Dz.U ) została sporządzona w Mińsku dnia 26 października 1994 r. Umowa między RzeczpospolitąPolskąa Ukrainąo pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych (Dz.U ) została sporządzona w Kijowie dnia 24 maja 1993 r. Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów wielostronna umowa międzynarodowa ujednolica zasady prawa handlowego międzynarodowego dotyczy umów zawieranych w celu międzynarodowej sprzedaży towarów

4 konwencja reguluje : Konwencja cd - ofertową procedurę zawierania kontraktu -uprawnienia oraz obowiązki sprzedawcy i kupujacego Przepisy prawa Rosji i Białorusi stanowią, że czynnośćprawna w zakresie obrotu gospodarczego z zagranicądokonana bez zachowania formy pisemnej jest nieważna (ustęp 3 art. 162 k.c. FR, ustęp 3 art. 163 k.c. RB). W myśl prawa tych krajów każda osoba prawna powinna posiadaćpieczątkęokrągłą, która zawiera pełnąnazwępodmiotu, adres siedziby (na przykład: art. 1 ust. 5 ustawy FR z dnia r. o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, art. 2 ust. 3 ustawy FR z dnia r. o państwowych i municypalnych przedsiębiorstwach unitarnych), której wyrobienie oraz zniszczenie wymaga określonej przepisowo procedury. Według obyczajów wschodnich każda umowa powinna być podpisana przez strony z koniecznym przyłożeniem pieczątki.

5 Ukaz Prezydenta FR z dnia r. o państwowej regulacji umów w zakresie barteru w handlu zagranicznym nakłada na strony tej umowy określone obowiązki, w tym i w zakresie treści umowy. Przez barter w handlu zagranicznym prawo rosyjskie rozumie umowy w zakresie zamiany towarów (robót, usług, obiektów własności intelektualnej) w handlu zagranicznym. Umowa w zakresie barteru powinna byćsporządzona w postaci jednego dokumentu Istotne elementy takiej umowy: daty zawarcia i numeru umowy, asortymentu towarów, ilości towarów, jakości towarów, terminów i warunków importu oraz eksportu towarów, wykazu robót, usług, obiektów własności intelektualnej, ceny, terminów wykonania robót, momentu wykonania świadczenia usług lub przekazania praw na obiekty własności intelektualnej, wykazu dokumentów potwierdzających fakt wykonania świadczenia usług lub przekazania praw na obiekty własności intelektualnej, tryb zaspokajania roszczeńw razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez jakąkolwiek ze stron umowy.

6 Rozdział 1 Rozdział1. powinien zawieraćtreści o charakterze formalnym. Powinien obejmować co najmniej dane eksportera i importera, czyli ich nazwę(pełną), adres, wskazanie osób upoważnionych do reprezentacji, a także ich stanowiska). Istotne z praktycznego punktu widzenia są także dane kontaktowe. Nie może zostaćpominięty numer kontraktu oraz data i miejsce zawarcia kontraktu. Rozdział 2 W tej części zawarte sąpodstawowe regulacje określające: - przedmiot kontraktu; - ilość towaru; - opakowanie i oznakowanie towaru; - cenę jednostkową towaru; - wartość kontraktu; - warunki płatności; - warunki dostawy.

7 Incoterms(InternationalCommercialTerms) lub Międzynarodowe Reguły Handlu zbiór międzynarodowych reguł, określających warunki sprzedaży, których stosowanie jest szeroko przyjęte na całym świecie. Reguły te dzieląkoszty i odpowiedzialnośćpomiędzy nabywcę i sprzedawcę oraz odzwierciedlają rodzaj uzgodnionego transportu. Incoterms odnosząsiędo Konwencji ONZdotyczącej Kontraktów dla Międzynarodowej Sprzedaży Dóbr. Przykłady EXW. Ex Works (... namedplace) Od zakładu (... określone miejsce). Termin ten przedstawia najmniejszą odpowiedzialność oraz zaangażowanie ze strony sprzedającego. Dostawa zostaje uznana za dokonanąw momencie postawienia towarów do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu, bez zobligowania do dalszych czynności ze strony sprzedającego.

8 Przykłady FCA. FreeCarrier(... namedplace) Franco przewoźnik(... określone miejsce).sprzedający ponosi koszty transportu, załadunku oraz ubezpieczenia do momentu przekazania towarów pierwszemu przewoźnikowi, wskazanemu przez kupującego, w oznaczonym miejscu. Towar uważa sięza dostarczony w momencie załadunku przez przewoźnika, w tym momencie następuje przeniesienie ryzyka uszkodzenia lub utraty towaru na kupującego. Przykłady FAS. Free Alongside Ship (... named loading port) Franco wzdłużburtystatku(... określonyport załadunku). Odpowiedzialnośćza koszty transportu oraz ryzyko sprzedającego kończąsięw momencie dostarczenia towarów do burty statku w oznaczonym porcie nadania, jednak bez załadunku towarów na statek. Od tego momentu wszelkie koszty oraz ryzyko związane z towarem zostaje przeniesione na kupującego. Termin może być używany wyłącznie w odniesieniu do transportu morskiego oraz wodnego śródlądowego.

9 Przykłady FOB. Free On Board (... named loading port) Franco statek(... określonyport załadunku). Jak w przypadku FCA, jednak punktem przeniesienia kosztów i ryzyka za towar ze sprzedającego na kupującego jest moment przekroczenia burty statku przez towar, sprzedający ponosi teżkoszty załadunku. Termin może byćużywany wyłącznie w odniesieniu do transportu morskiego oraz wodnego śródlądowego. Klauzula nadzwyczajnych okoliczności - rebus sic stantibus W ujęciu cywilistycznym jest to instytucja prawna, która pozwala stronom umowy na sądową zmianę pierwotnego zobowiązania wynikającego z tej umowy, w przypadku nadzwyczajnej zmiany stosunków społecznych. Nadzwyczajna zmiana stosunków może mieć charakter bądźnaturalny (powódź, niezwykle surowa zima) bądźteżbyćwywołana czynnikiem ludzkim (wojna, strajk, zamieszki).

10 Klauzula nadzwyczajnych okoliczności - rebus sic stantibus Aby zastosować klauzulę rebus sic stantibus muszą zaistnieć wszystkie następujące przesłanki: nastąpi nadzwyczajna zmiana stosunków, zmiana ta powoduje nadmierne trudności w spełnieniu świadczenia albo grozi jednej ze stron rażącą stratą, strony nie przewidywały wpływu nadzwyczajnej zmiany stosunków na zobowiązanie, przy czym istotny jest brak przewidzenia nie tyle samej zmiany stosunków, co jej wpływu na zobowiązanie. Klauzula nadzwyczajnych okoliczności - rebus sic stantibus Nadzwyczajna zmiana stosunków może mieć charakter bądźnaturalny (powódź, niezwykle surowa zima) bądźteżbyćwywołana czynnikiem ludzkim (wojna, strajk, zamieszki).

11 Klauzula nadzwyczajnych okoliczności - rebus sic stantibus W przypadku zajścia powyższych przesłanek, sąd jest władny: oznaczyćsposób wykonania zobowiązania (w szczególności wyznaczyćnowy termin czy miejsce świadczenia), zmienić wysokość świadczenia każdej ze stron, rozwiązać umowę. Klauzula waloryzacyjna Klauzula waloryzacyjna-zastrzeżenie umowne, przez które strony umawiająsię, że wykonanie zobowiązania nastąpi poprzez spełnienie świadczenia(najczęściejpieniężnego) w rozmiarze lub ilości wynikających z określonego miernika. Przelicznikiem może byćcena innego towaru, kurs obcej waluty, złota czy innych surowców. Waloryzacja umowna na celu zabezpieczenie obu stron kontraktu przed ryzykiem zmiany wartości świadczenia umownego (najczęściej pieniądza krajowego). Miernik waloryzacyjny określa jedynie rozmiar świadczenia, którego spełnienie równoznaczne będzie z wykonaniem zobowiązania, co odróżnia omawiane zastrzeżenie od klauzuli efektywnej zapłaty.

12 Klauzula wyboru prawa właściwego i konsekwencje braku wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. W przypadku gdy strony kontraktu nie znają obowiązującego w innym kraju prawa i nie chcą ponosić wydatków z zatrudnieniem prawnika mogą zawierać umowy do których zastosowanie będą miały przepisy "The Principles of European Contract Law" (PECL) czyli "zasady europejskiego prawa kontraktowego". Klauzula wyboru prawa właściwego i konsekwencje braku wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. Zasady europejskiego prawa kontraktowego mogą być również zastosowane gdy: -strony zgodziły sięaby kontrakt byłpoddany ogólnym zasadą prawa -strony nie dokonały wyboru właściwego systemu prawa lub reguł prawa dla ich kontraktu, -takiego dokonały, ale system lub reguły prawa nie zawierają postanowień pozwalających rozstrzygnąć problemy powstałe w związku z kontraktem.

13 Klauzula wyboru prawa właściwego i konsekwencje braku wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. Jest istotna w przypadku konieczności odniesienia się do bardziej szczegółowych przepisów prawnych. Ponieważkażda ze stron jest zainteresowana podporządkowaniem kontraktu prawu własnego kraju, w praktyce często wybiera sięprawo kraju trzeciego. Jeżeli nie zostało określone prawo rządzące kontraktem, umowa podlega prawu charakterystycznemu dla danego świadczenia. Klauzula wyboru prawa właściwego i konsekwencje braku wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. Europejskie prawo kontraktów potwierdza zasadę swobody zawierania umów, lecz przedsiębiorcy muszązachowaćprzy tym dobrąwiaręoraz zasady uczciwego postępowania. Postanowieńdotyczących dobrej wiary i uczciwego postępowania nie mogąw umowie wyłączyć lub ograniczyć.

14 Klauzula wyboru prawa właściwego i konsekwencje braku wyboru prawa w międzynarodowych umowach handlowych. Przy Braku wyboru prawa bierze siępod uwagę: okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy włączając w to negocjacje; zachowanie stron, również po zawarciu umowy; naturęi cel umowy; ukształtowaną między kontrahentami praktykę; jak w danej branży interpretuje siępodob-ne postanowienia umowne; panujące zwyczaje; zasadę dobrej wiary i uczciwego postępowania. Kara umowna Jest to klauzula, którą strony mogą umieścić w umowie cywilnoprawnej. W klauzuli tej strony mogąpostanowić, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązanianiepieniężnego (i tylko takiego) nastąpi poprzez zapłatęokreślonej sumy. Ustawa wyraźnie stanowi jednak, że dłużniknie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w ustalonej wcześniej wysokości bez względu na rzeczywistąwysokośćponiesionej szkody.

15 Kara umowna W przypadku gdyby strony chciały dopuścićżądanie odszkodowaniaprzenoszącego wysokośćkary umownej konieczne musiałoby byćwcześniejsze zastrzeżenie tego w umowie. Dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej w dwóch przypadkach: a) gdy wykonałjużswoje zobowiązanie w znacznej części; b) gdy kara umowna jest rażąco wysoka. Klauzula wyboru sądu Klauzula prorogacyjna, klauzula forum (prorogatio fori) postanowienie umowne, na mocy którego strony poddająwszelkie spory istniejące lub mogące wyniknąćna tle zawartej umowy pod rozstrzygnięcie określonego miejscowo sądu powszechnego albo sądu polubownego (zapis na sąd polubowny). Klauzula nie wskazuje prawa właściwego do oceny kontraktu, jednak w praktyce obrotu często wprowadzana jest do treści umowy razem z klauzulą wyboru prawa.

16 Klauzula wyboru sądu Możliwośćwyboru sądu podlega niekiedy ograniczeniom. Strony nie mogą zmieniać właściwości rzeczowej sądu oraz właściwości miejscowej wyłącznej. W stosunkach prawnych konsumenckich narzucenie przez przedsiębiorcę sądu właściwego dla jego siedziby stanowi tzw. klauzulę abuzywną. Klauzula arbitrażowa Jest to zapis do umowy cywilno prawnej lub osobna umowa o poddanie sporu pod rozstrzygniecie sądu polubownego, dotyczącego praw majątkowych, z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy. Klauzulęarbitrażowąmożemy umieścićw zawieranej umowie cywilnoprawnej, fakturze, rachunku a nawet w statucie spółki, spółdzielni i stowarzyszenia, może miećona równieżformęaneksu do umowy.

17 Klauzula arbitrażowa Zapis na sąd polubowny - klauzula arbitrażowa ( postanowienie) w umowie głównej: Wszelkie spory lub roszczenia wynikające z niniejszej umowy lub z jej naruszenia, rozwiązania lub nieważności albo też z nimi związane, będą rozstrzygane na drodze arbitrażu przez Sąd Arbitrażowy przy Nowotomyskiej Izbie Gospodarczej, zgodnie z zasadami arbitrażu określonymi w Regulaminie tego Sądu Mediacja metoda rozwiązywania sporów, w której osoba trzecia pomaga stronom we wzajemnej komunikacji, określeniu interesów i kwestii do dyskusji oraz dojściu do wspólnie akceptowalnego konsensusu. Proces ten ma charakter dobrowolny, poufny i nieformalny. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych

18 Odsetki umowne dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania opóźnieńw płatnościach w transakcjach handlowych (2000/35/WE) w trzech Państwach Członkowskich UE Odsetki umowne W przypadku opóźnienia płatności wierzyciel jest uprawniony do odsetekpod warunkiem, że wypełniłswoje zobowiązania umowne i ustawowe oraz nie otrzymałnależności w uzgodnionym terminie. Wierzyciel jest uprawniony do odsetek za opóźnienia w płatnościach od dnia następującego po dacie płatności lub terminie płatności określonych w umowie.

19 Odsetki umowne W transakcjach handlowych między przedsiębiorcami dyrektywa stanowi, że przy poszanowaniu swobody zawierania umów musząoni opłacaćfaktury w terminie 60dni, chyba że wyraźnie ustalono inaczej i jeśli inne warunki nie są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. Jeżeli umowa nie określa żadnego terminu płatności, wierzyciel ma prawo do odsetek w przypadku, gdy po upływie 30dni kalendarzowych od daty otrzymania przez dłużnika faktury lub równoważnego wezwania do zapłaty wierzyciel nie otrzymał jeszcze należności. Klauzula salwatoryjna postanowienie umowne zastrzeżone w celu utrzymania zawartego przez strony kontraktu na wypadek, gdyby część czynności prawnej okazała siędotknięta nieważnościąna skutek sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego lub innych wad. Zgodnie z treściąklauzuli salwatoryjnejumowa może pozostawaćw mocy pomiędzy stronami w części, w jakiej nie dotyczy jej ustawowa sankcja nieważności, w miejsce nieważnych postanowień mogą wchodzićinne, wcześniej uzgodnione przez strony warunki, względnie strony mogązobowiązywaćsiędo uzupełnienia treści umowy o brakujące elementy.

20 Klauzula salwatoryjna Klauzulęwypracowała praktyka gospodarcza pod rządami niemieckiego kodeksu cywilnego, który w razie nieważności części czynności prawnej nakazuje traktowaćcałączynnośćprawnąjak nieważną, o ile strony inaczej nie postanowiły. W polskim porządku prawnym klauzula salwatoryjnaznalazła swój ustawowy wyraz w kodeksie cywilnym, dlatego wprowadzanie jej podstawowej wersji (bez postanowieńzapasowych) do treści umów regulowanych przez prawo polskie jest zbędne. Typowe brzmienia klauzuli salwatoryjnej Jeżeli jakiekolwiek postanowienia niniejszej umowy okażą się nieważne, nie uchybia to ważności pozostałych; Jeżeli postanowienia A,B,Cokażąsięnieważne, wówczas zastosowanie pomiędzy stronami umowy znajdują postanowienia D,E,F; Jeżeli jakiekolwiek postanowienia niniejszej umowy okażą się nieważne, strony zobowiązująsiępodjąćnegocjacje w celu uzupełnienia umowy w tej części; Postanowienia umowy niniejszej mającharakter rozłączny, a uznanie któregokolwiek z nich za nieważne, nie uchybia mocy wiążącej pozostałych.

21 Przykład autentycznej klauzuli salwatoryjnej: "Sollten einzelne Bestimmungen dieser Vereinbarung unwirksam oder nichtig sein oder im Widerspruch zu gesetzlichen Regelungen stehen, so behalten die übrigen Regelungen dieser Vereinbarung ihre Gültigkeit." Klauzula zakazu reeksportu szczególnie zabezpiecza interesy sprzedającego, jeżeli ceny jego towarów na poszczególnych rynkach sąznacznie zróżnicowane. Jeżeli kupujący bez pisemnej zgody sprzedającego dokona reeksportu towaru, to w świetle tej klauzuli zobowiązany jest nie tylko wyrównać szkody sprzedającemu, ale również uiścić ustalone kary umowne. Klauzula rewaloryzacyjna jeżeli sprzedający obawia się inflacji waluty kontraktu można cenę towaru ustalić dodatkowo w równowartości Euro. Klauzula odbioru i akceptacji towaru niekiedy strony ustalająjaka instytucja jest właściwa do odbioru ilości i jakości towaru

22 Klauzula nienaruszalności patentowej,zarejestrowanego wzoru, marki handlowej chroni interesy kupującego, bowiem sprzedający gwarantuje, że handel jego towarem nie narusza praw stron trzecich, a jeżeli tak to sprzedający ponosi koszty związane z naruszeniem tych praw. Klauzula odpowiedzialności producenta za produkt. Klauzule reklamacyjne określajątryb i terminy wnoszenia.reklamacji, jak równieżwymagane dokumenty konieczne do uzasadnienia reklamacji. Reklamacje mogądotyczyćilości i jakości towaru, niewłaściwego opakowania, wad ukrytych, niedotrzymania terminów, szkód powstałych w czasie transportu. Klauzule zawieszające wejście w życie kontraktunp. do czasu uzyskania pozwolenia na przywóz. Klauzula wyboru języka Klauzula doręczeńi sposobu komunikowania się