Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt pn. Ocena szans rozwojowych w turystyce Dolnego

Transkrypt

1 Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt pn. Ocena szans rozwojowych w turystyce Dolnego Śląska w kontekście Mistrzostw Europy 2012 POKL /09

2 Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt pn. Ocena szans rozwojowych w turystyce Dolnego Śląska w kontekście EURO 2012 POKL /09 Raport pn. BADANIA POPYTU NA POTENCJALNE PRODUKTY TURYSTYCZNE W UKŁADZIE SUBREGIONÓW opracowany został przez zespół: AGENCJA ROZWOJU REGIONALNEGO Legnica ul. Macieja Rataja 26 tel.(76) ; (76) ; fax (76) Biuro: Głogów; ul. Budowlanych 6a tel.(76) ; fax (76) W składzie: dr Robert Kropiwnicki Jarosław Rabczenko Joanna Milczarz Bartosz Wawrzyniak Szymon Hnat Katarzyna Jakubas Agnieszka Młynarczyk Anna Czubak Współpraca: Leszek Łyszczarek Legnica 2011 r. 2

3 Spis treści Wstęp... 5 Metodyka Usługi i produkty turystyczne Popyt na usługi/produkty turystyczne Cechy popytu wg grup turystycznych /segmentów docelowych/ w odniesieniu do poszczególnych typów usług turystycznych i produktów turystycznych Konkurencyjność lokalnych i regionalnych produktów turystycznych na tle Dolnego Śląska i Polski Ruch turystyczny w przestrzeni Dolnego Śląska Strumienie ruchu turystycznego krajowego Strumienie ruchu turystycznego zagranicznego Sezonowość ruchu turystycznego Regionalne usługi i produkty turystyczne Wizerunek regionalnych i lokalnych usług turystycznych i produktów turystycznych w kraju i krajach źródliskowych migracji turystycznych na Dolny Śląsk Podsumowanie Bibliografia Strony internetowe Spis tabel Spis rysunków Spis wykresów Załącznik 1. Charakterystyka badań popytu na potencjalne produkty turystyczne w układzie subregionalnym Załącznik 2. Kwestionariusz ankietowy Załącznik 3. Wyniki badań ankietowych w układzie subregionalnym w 2011 roku na Dolnym Śląsku

4 3.1. Popyt na usługi/produkty turystyczne Cechy popytu turystyki kulturowej Cechy popytu turystyki aktywnej Cechy popytu turystyki uzdrowiskowej Cechy popytu turystyki biznesowej Cechy popytu turystyki wiejskiej Konkurencyjność lokalnych i regionalnych produktów turystycznych na tle Dolnego Śląska i Polski Ruch turystyczny w przestrzeni Dolnego Śląska Strumienie ruchu turystycznego krajowego w układzie subregionalnym Dolnego Śląska Strumienie ruchu turystycznego zagranicznego w układzie subregionalnym Dolnego Śląska Badanie wizerunkowe Dolnego Śląska Załącznik 4. Wykaz najważniejszych imprez kulturalnych Dolnego Śląska Załącznik 5. Wykaz obiektów kulturowych (placówki kulturowe i obiekty zabytkowe) sezonowość w turystyce kulturowej Załącznik 6. Wykaz najważniejszych imprez sportowych Dolnego Śląska

5 Wstęp Głównym celem raportu pn. Badania popytu na potencjalne produkty turystyczne w układzie subregionów jest przedstawienie wyników badań ankietowych dotyczących skali oraz cech popytu na usługi, a także produkty turystyczne, wielkości zapotrzebowania na turystyczne produkty regionalne i lokalne, jak również analiza wizerunku i konkurencyjności subregionalnych produktów turystycznych na tle Dolnego Śląska oraz Polski. Badanie pozwoli także określić atrakcyjność subregionów pod względem oferty turystycznej, jakości oferowanych usług oraz wskaże na obszary, w których należy rozbudowywać bazę turystyczną w danym subregionie pod kątem zbliżających się Mistrzostw w Piłce Nożnej EURO Raport zrealizowany został w ramach projektu systemowego pn. Ocena szans rozwojowych w turystyce Dolnego Śląska w kontekście Mistrzostw Europy 2012 w poddziałaniu Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Projekt polegał na przeprowadzeniu badań i analiz dotyczących prognoz, jaki wpływ na sektor turystyczny będzie miała organizacja EURO 2012 oraz tendencji rozwojowych, cyklu koniunkturalnego branży turystycznej i analizy potrzeb sektora turystycznego w dziedzinie kapitału ludzkiego. Projekt poprzez analizy wskazał, jakie powinny być kierunki kształcenia kobiet i mężczyzn w stosunku do oczekiwań sektora gospodarki turystycznej w regionie. 5

6 Metodyka W ramach raportu Badania popytu na potencjalne produkty turystyczne w układzie subregionów przeprowadzono badania własne dotyczące: skali oraz cech popytu na usługi i produkty turystyczne, w tym wg grup turystycznych, stopnia konkurencyjności lokalnych i regionalnych produktów turystycznych na tle Dolnego Śląska i Polski, charakteru strumieni ruchu turystycznego krajowego i zagranicznego, wielkości zapotrzebowania na regionalne usługi i produkty turystyczne, cech wizerunku regionalnych i lokalnych usług turystycznych oraz produktów turystycznych w kraju i krajach źródliskowych migracji turystycznych na Dolny Śląsk. Przedmiotowe badania zostały przeprowadzone w formie wywiadów bezpośrednich w 13 subregionach turystycznych Dolnego Śląska w okresie roku. Szczegółową metodologię przeprowadzonego badania przedstawiono w załącznikach numer 1 (s. 77) i 2 (s. 80). W badaniu wzięli udział również turyści z zagranicy - 17 % respondentów 1. Wyniki prowadzonych analiz zostały przedstawione w załączniku numer 3 (s. 84), w formie tabel, w których oznaczono stwierdzone wartości maksymalne i minimalne oraz wartości środkowe (mediany) danych cech badanych w celu ukazania skali zjawiska oraz pozycji subregionów - liderów w danej kategorii badawczej. Zabieg ten miał na celu ocenę potencjału rozwoju turystyki w systemie subregionalnym i pozwolił na analizy porównawcze. W części tabel w celu ułatwienia odczytu zastosowano skrótowe oznaczenia nazw subregionów (Tabela 1). Przy danej wielkości próby sztuk ankiet, określono błąd statystyczny na poziomie 4 %. 1 W metodologii założono udział turystów zagranicznych na poziomie 22% w badaniu ogółem, jednak z przyczyn technicznych (małej ilości turystów zagranicznych podczas przeprowadzanych wywiadów terenowych, niesprzyjających warunków atmosferycznych) nie było możliwości osiągnięcia zakładanej wielkości. 6

7 Tabela 1. System oznaczenia danych analitycznych cech badanych w raporcie. Kolor Najniższa zdiagnozowana wartość danej odpowiedzi dla wskazanego subregionu. niebieski Odcienie niebieskiego Kolor biały Odcienie czerwieni Kolor czerwony Zdiagnozowane wartości danej odpowiedzi poniżej wyliczonej mediany (zastosowano dodatkową skalę: im ciemniejsza barwa oznaczenia rekordu danych, tym zdiagnozowana wartość badanej cechy wartość spada poniżej średniej i jest bliższa minimum). Wartość środkowa mediana. Zdiagnozowane wartości danej odpowiedzi powyżej wyliczonej mediany (zastosowano dodatkową skalę: im ciemniejsza barwa oznaczenia rekordu danych, tym zdiagnozowana wartość badanej cechy bliższa jest wartości maksymalnej. Najwyższa zdiagnozowana wartość danej odpowiedzi dla wskazanego subregionu. Oznaczenia wykorzystywanych w raporcie skrótowych nazw subregionów: Karkonosze i Góry Izerskie Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy Pogórze Kaczawskie Ślęża Wschód Sudety Wałbrzyskie Ziemia Kłodzka Bory Dolnośląskie Nysa, Kwisa, Bóbr Wrocław Sowiogórski Zachód Pogórze Sudeckie Źródło: Opracowanie własne. KiGI WTiB PK Ś DOW SW ZK BD NKB W S DOZ PS 7

8 1. Usługi i produkty turystyczne 1.1. Popyt na usługi/produkty turystyczne Antycypacja cech popytu ma kluczowe znaczenie w planowaniu rozwoju produktu turystycznego, w tym m.in. także jego promocji, kierunków i sposobów komercjalizacji, itd. Wyniki przeprowadzonego badania ankietowego przedstawiono w załączniku Popyt na usługi/produkty turystyczne (s. 85), określające główne cechy popytu na dane usługi i produkty turystyczne w każdym subregionie Dolnego Śląska 2. Określając cechy popytu przeanalizowano odpowiedzi na pytania dotyczące: celu podróży do subregionu, rodzaju usług turystycznych i dodatkowych usług, z których korzysta turysta, a także rodzaju formy turystyki, które są najbardziej w danym subregionie rozwinięte oraz stopnia atrakcyjności walory turystyczne wg respondentów (wyniki w załączniku 3.1. s. 85). 2 Opis idei subregionów turystycznych można znaleźć w artykule: W.Fedyk, A.Dołega - alne, sieciowe produkty turystyczne Dolnego Śląska, w: Rola turystyki w gospodarce regionu, vol. II Usługi turystyczne, jako podstawa gospodarki turystycznej, red. J.Marak, J.Wyrzykowski, Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu, Wrocław 2009r., str ; z dokumentami 11 Koncepcji subregionalnych można się zapoznać na stronie internetowej UMWD pod adresem 8

9 Wykres 1. Wynik badań ankietowych w układzie subregionalnym w 2011 roku na Dolnym Śląsku wg kryterium głównego celu pobytu? Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Dodatkowo na każdej kolumnie przedstawiono w % po 3 pierwsze cechy o najwyższych parametrach. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. 9

10 Według uzyskanych danych (Wykres 1) głównym motywem przyjazdów ankietowanych turystów na Dolny Śląsk było zwiedzanie (średnio 32,8% odpowiedzi z ogółu badanych, np.: do subregionu Pogórze Kaczawskie, co szósty respondent przyjechał właśnie w tym celu). Na wypoczynek (w lesie, nad wodą, w górach), jako główny cel wyjazdu, najczęściej ankietowani turyści wskazywali subregion Ślęża (46,2% respondentów). Z kolei subregion Wrocław odwiedzany jest głównie z powodu uczestnictwa w imprezach (najwyższą ilość wskazań na poziomie 14,9%). Motyw przyjazdu związany z dokonywaniem zakupów oraz obowiązkami służbowymi jest charakterystyczny dla ruchu turystycznego w subregionie Dolina Odra Wschód (bezsporne jest także efekt oddziaływania samego Wrocławia). Poprawa zdrowia i rehabilitacja jest głównym celem przyjazdu do subregionu Ziemia Kłodzka (23,3% respondentów), co jest bez wątpienia wynikiem koncentracji w tym obszarze walorów uzdrowiskowych i uznanych tradycji lecznictwa uzdrowiskowego. Na podstawie wyników badań można dodatkowo stwierdzić, że: najczęstszym motywem przyjazdów turystów na Dolny Śląsk było zwiedzanie, co przyczynia się do rozwoju turystyki kulturowej, a także pośrednio wiedzy na temat historyczno-kulturowego potencjału danego obszaru, jednocześnie badania ankietowe rynku wskazują na kluczowe znaczenie turystyki opartej o zwiedzanie, co implikuje charakter oferowanych usług czy nawet konkretnych ofert z wykorzystaniem obiektów zabytkowych, czy też atrakcji kulturowych, których poznania oczekują turyści w ramach oferowanego produktu turystycznego, analiza danych o popycie na potencjalne produkty turystyczne, jako czynnika odwiedzin w danym subregionie, nie wskazuje strategicznej dominacji któregokolwiek z subregionów, w kilku kategoriach turystyki przyjazdowej subregiony są obecnie nastawione na świadczenie usług ukierunkowanych na zwiedzanie i wypoczynek z możliwością różnorodnego spędzania wolnego czasu, niejednokrotnie respondenci, jako jeden z głównych celów przyjazdu wskazywali wypoczynek zarówno w lesie, jak i nad wodą (istotny element 10

11 ruchu turystycznego w danym subregionie), co świadczy o znaczącym wykorzystaniu lokalnego potencjału walorów krajobrazowych i przyrodniczych danego obszaru, jednym z czynników decydującym o odwiedzinach w danych subregionach, było również uczestnictwo w imprezach oraz niejednokrotnie krótkie pobyty związane m.in. z wydarzeniami kulturalnymi, nierzadko przyjazd do danego subregionu wynikał z chęci poprawy zdrowia i rehabilitacji, co świadczy o dostępności i rozpoznawalności w danych subregionach potencjału miejscowości uzdrowiskowych (uznania przez turystów za atrakcyjne walorów leczniczych obszaru oraz tradycji lecznictwa uzdrowiskowego), badania wskazują na uzasadnioną konieczność kierowania oferty w subregionach zarówno do turystów z Polski, jak i zagranicy, w celu uatrakcyjnienia pobytu turystom należy zdecydowanie poprawić atrakcyjność i dostępność na danym obszarze cennych zabytków, poprzez np. nowe elementy zagospodarowania turystycznego oraz zorganizowane formy zwiedzania obiektów kultury, należy skoordynować i rozszerzyć działania w celu turystycznego wyeksponowania walorów środowiska przyrodniczo-krajobrazowego obszaru tak, aby zachęcić turystów do przyjazdu na dłużej, koniecznym jest także wyeksponowanie dostępnych walorów turystycznych w sferze tradycji, obrzędowości w celu wzmocnienia potencjału turystyki kulturowej, należy skoordynować działania d/t renowacji i konserwacji obiektów zabytkowych (w tym z uwzględnieniem elementów infrastruktury proturystycznej) oraz ich otoczenia w celu poprawy wizerunku i udostępnienia dla ruchu turystycznego. 11

12 Analizując wykorzystanie bazy noclegowej zauważono (Wykres 2), że respondenci odwiedzający Dolny Śląsk najczęściej korzystali z obiektów typu hotel, motel, pensjonat (średnio 28,4% odpowiedzi z ogółu). Za znamienny i ważny dla rozwoju sektora bazy noclegowej w regionie uznawany jest zdiagnozowany wysoki wskaźnik korzystania w trakcie pobytu turystycznego badanych respondentów z noclegu w mieszkaniach znajomych i krewnych (24,1%), który koreluje także z głównym tego typu motywem wyjazdu - zwiedzaniem (32,8%). Na podstawie wyników badań można dodatkowo stwierdzić, że: infrastruktura turystyczna dostosowana do różnych form wypoczynku stanowi kluczowy element w budowaniu profesjonalnych produktów turystycznych, istotnym elementem jest fakt powiązania infrastruktury noclegowej z infrastrukturą uzupełniającą w postaci szlaków turystycznych, obiektów użyteczności publicznej o charakterze sportowo-rekreacyjnym, co wzmacnia rozwój turystyki aktywnej, powiązanie elementów infrastruktury noclegowej z właściwą dostępnością komunikacyjną wpływa na poprawę jakości oferowanych usług oraz skutkuje możliwością dynamicznego rozwoju turystyki na danego obszarze, baza noclegowa powinna być zróżnicowana pod kątem standardu obiektu, jak i obsługi ruchu turystycznego, w celu wzrostu ruchu turystycznego do liczby obiektów hoteli (np. o wyższym standardzie) winno się zwiększać zakres dostępnych usług, takich jak fitness, wellness, spa, w celu rozwoju bazy gospodarstw agroturystycznych, winno się stale podnosić poziom jakości oraz zróżnicowanie oferty, gestorzy infrastruktury turystycznej, w tym noclegowej, powinni zwiększać poziom dostępności informacji o posiadanych zasobach i ofercie poprzez Internet, koniecznym staje się zwiększenie dynamiki rozwoju nowych typów i nowych lokalizacji bazy noclegowej na Dolnym Śląsku, co w konsekwencji spowoduje większą konkurencyjność oferty, 12

13 w celu pozyskania klienta/turysty winno się wprowadzić odpowiednie jakościowo i merytorycznie skoordynowane i ujednolicone oznakowanie obiektów noclegowych (np. w postaci tablic informacyjnych - ceryfikujących i dojazdowych - szczególnie w obszarach podmiejskich). 13

14 Wykres 2. Wynik badań ankietowych w układzie subregionalnym w 2011 roku na Dolnym Śląsku wg kategorii charakteru obiektu noclegowego wykorzystywanego przez turystów podczas pobytu na Dolnym Śląsku. Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Dodatkowo na każdej kolumnie przedstawiono w % po 3 pierwsze cechy o najwyższych parametrach. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. 14

15 Wykres 3. Wynik badań w układzie subregionalnym w 2011 roku na Dolnym Śląsku wg kategorii rodzaju usług, z których korzystali respondenci podczas pobytu na Dolnym Śląsku. Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Dodatkowo na każdej kolumnie przedstawiono w % po 3 pierwsze cechy o najwyższych parametrach. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. 15

16 Respondenci podczas pobytu na Dolnym Śląsku najczęściej korzystali z usług gastronomicznych (średnio 56,7% udzielonych odpowiedzi z ogółu) (Wykres 3). Duża liczba turystów skorzystała również z usług przewodnickich (średnio 19,4% odpowiedzi z ogółu). Na podstawie wyników badań można dodatkowo stwierdzić, że: baza gastronomiczna jest drugim, obok bazy noclegowej, podstawowym elementem infrastruktury turystycznej. Należy podkreślić duże znaczenie świadczenia usług w tym sektorze gospodarki, głównie przez indywidualne podmioty gospodarcze (restauratorów), dla potencjalnego turysty duże znaczenie, przy podjęciu decyzji o skorzystaniu z usług gastronomicznych, ma występujące zróżnicowanie na poszczególnych obszarach pod względem cenowym, a także również dogodna lokalizacja i dostępność komunikacyjna, dany subregion powinien poszukiwać swojej indywidualności i przyciągać turystów kuchnią lokalną, szeroka oferta gastronomiczna stanowi istotny punkt w procesie planowania i rozwoju produktu turystycznego subregionu, a zróżnicowanie w tym zakresie może stać się celem (motywem) wyjazdu turystycznego, z punktu widzenia rozwoju turystyki w subregionach, koniecznym wydaje się powstawanie obiektów gastronomicznych na trasach głównych szlaków turystycznych (np. trasach rowerowych, pieszych, samochodowych, tranzytowych), w punktach koncentracji środków komunikacji oraz koncentracji strumieni ruchu turystycznego, baza gastronomiczna wymaga stałej rozbudowy i modernizacji, a koniecznym jest budowa nowoczesnych obiektów dostosowanych do wymagań różnych form ruchu turystycznego, zdiagnozowano istnienie dużego potencjału rynku usług przewodnickich, który może być wykorzystany dla rozwoju wielu form turystyki w subregionach oraz podnoszenia jakości obsługi ruchu turystycznego, 16

17 istotnym wydaje się wprowadzenie szerokiej oferty dla biur turystycznych w regionie, w zakresie zorganizowanych form ruchu turystycznego, prowadzonych przez osoby z odpowiednimi uprawnieniami przewodnickimi, koniecznym jest skierowanie do obsługi ruchu turystycznego odpowiednio wykształconych, wyspecjalizowanych osób, posiadających uprawnienia zawodowe oraz praktyczne umiejętności o najwyższym poziomie. Według respondentów, najbardziej rozwinięta na Dolnym Śląsku jest turystyka aktywna (średnio 38,7% odpowiedzi z ogółu). Nieco niższy wynik uzyskała turystyka kulturowa (średnio 30,8% odpowiedzi z ogółu). Produkty turystyki kulturowej są najlepiej rozwinięte zdaniem respondentów w subregionach: Pogórza Kaczawskiego, Wrocławia oraz Nysy, Kwisy i Bobru, natomiast produkty turystyki aktywnej w subregionach: Karkonoszy i Gór Izerskich, Ślęży, Przedgórza Sudeckiego oraz Sowiogórskim. Produkty turystyki uzdrowiskowej zdecydowanie najlepiej są rozwinięte w subregionie Ziemia Kłodzka (wyniki przedstawia Wykres 4). Na podstawie wyników badań można dodatkowo stwierdzić, że: region Dolnego Śląska charakteryzuje się znaczącymi walorami oraz dużym potencjałem do uprawiania turystyki aktywnej. Obszar doskonale nadaje się do uprawiania kilku typów rekreacji, czy sportów w ramach turystyki aktywnej (wędrówki piesze, rowerowe trasy, konne, kajakarstwo, narciarstwo), istniejący potencjał środowiskowy, stwarzający dogodne warunki do rozwoju różnych form turystyki aktywnej (ukierunkowanej na wypoczynek i regenerację sił), powinien współgrać z rozwiniętą i skorelowaną typologicznie infrastrukturą do uprawiania turystyki rekreacyjnej, jak również specjalistycznych (niszowych) form turystyki aktywnej, turystyka kulturowa nierozerwalnie związana jest (zgodnie z motywami turystów) ze zwiedzaniem obiektów kulturowych, zabytków, itp., a co należy podkreślić region Dolnego Śląska dysponuje jednymi z najlepszych warunków do uprawiania turystyki kulturowej, 17

18 turystyka uzdrowiskowa jest prężnie rozwijającą się gałęzią regionalnej gospodarki turystycznej i czynnikiem wzrostu ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku. Wzmocnienie i uzupełnienie zdiagnozowanych braków w infrastrukturze obszarów recepcji w turystyce uzdrowiskowej powinno stanowić kluczowy kierunek działań w najbliższej perspektywie, rozwój i poprawa wypoczynku w ramach turystyki aktywnej, kulturowej i uzdrowiskowej wymaga odpowiedniego przygotowania i wsparcia w postaci inwestycji w infrastrukturę komunikacyjną i drogową. 18

19 Wykres 4. Wynik badań w układzie subregionalnym w 2011 roku na Dolnym Śląsku Która z form turystyki według Pana(i) jest najlepiej rozwinięta w subregionie Dolnego Śląska? Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Dodatkowo na każdej kolumnie przedstawiono w % po 3 pierwsze cechy o najwyższych parametrach. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. 19

20 1.2. Cechy popytu wg grup turystycznych /segmentów docelowych/ w odniesieniu do poszczególnych typów usług turystycznych i produktów turystycznych. Jednym z istotnych elementów strategicznego kształtowania kierunków rozwoju turystyki w regionie, jest zdiagnozowanie cech grup docelowych turystów i poziomu ich zainteresowania regionalnymi produktami turystycznymi, co jest zgodne z obowiązującymi aktualnie tendencjami w metodach komercjalizacji produktów turystycznych. W niniejszym rozdziale podjęto próbę takiej diagnozy w oparciu o przeprowadzone badania ankietowe. 3 Szczegółowe wyniki badania zostały przedstawione w załączniku nr 3, na stronach: Analiza danych uzyskanych w badaniu ankietowym pozwala na wskazanie kilku istotnych trendów i tendencji w rozwoju i wykorzystaniu poszczególnych produktów turystycznych, tj.: turystyki kulturowej, aktywnej, uzdrowiskowej, biznesowej i wiejskiej. Respondenci przyjeżdżający do subregionów Dolnego Śląska, korzystający głównie z produktów turystyki kulturowej, to przede wszystkim: osoby, których głównym źródłem informacji o danym subregionie jest Internet (średnio 32,6% odpowiedzi, a dla subregionu Przedgórze Sudeckie wskaźnik ten osiąga poziom 50% odpowiedzi) lub migracja turystyczna wywołana jest na podstawie opinii znajomych i rodziny (średnio 45,1% odpowiedzi), głównym środkiem transportu do regionu wg respondentów jest samochód (średnio 61,3% odpowiedzi), należy tu wspomnieć również o tym, że transport samochodowy wielokrotnie wykorzystywany jest w podróży do miejsc atrakcyjnych turystycznie, które ze względu na lokalizację i brak komunikacji publicznej wymusza dojazd własnym samochodem, 3 Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 i 2. 20

21 dominuje ruch turystyczny w formach wyjazdów z rodziną (średnio 48,4% odpowiedzi) lub organizacja podróży samodzielnej (średnio 84,4% odpowiedzi), których głównym celem jest zwiedzanie (średnio 33,8% odpowiedzi), wśród badanej grupy respondentów kobiety (średnio 53,9% odpowiedzi) wskazały na zainteresowanie potencjałem turystycznym subregionu Sowiogórskiego i Przedgórza Sudeckiego. Wyniki badania ankietowego tej kategorii z podziałem na subregiony Dolnego Śląską przedstawione zostały w załączniku nr 3, 3.2. Cechy popytu turystyki kulturowej (s. 88). Respondenci przyjeżdżający do subregionów Dolnego Śląska, w celu skorzystania z produktów turystyki aktywnej, to przede wszystkim: osoby, które podjęły decyzje o przyjeździe na podstawie opinii rodziny i znajomych (średnio 48,2% odpowiedzi), przyjeżdżający samochodem (średnio 64,8% odpowiedzi), ponad połowa osób podróżuje z rodziną (średnio 52,5% odpowiedzi), a na samodzielną organizację podróży wskazuje średnio 88,2% respondentów, turyści, których celem pobytu jest zwiedzanie, wypoczynek oraz uprawianie turystyki kwalifikowanej (średnio po około 30% odpowiedzi), osoby zarówno korzystające z oferty regionu pierwszy raz (średnio 23,5% odpowiedzi), jak i stale (średnio 27,5% odpowiedzi), podróżujący, w tym głównie mężczyźni (średnio 55,0% odpowiedzi), osoby w wieku lat (średnio 29,8% odpowiedzi) i powyżej 55 roku życia (średnio 24,8% odpowiedzi), z wykształceniem głównie wyższym (średnio 63,8% odpowiedzi), posiadające stałą pracę (28,6%). Wyniki badania ankietowego tej kategorii z podziałem na subregiony Dolnego Śląską przedstawione zostały w załączniku nr 3, 3.3. Cechy popytu turystyki aktywnej (s. 94). 21

22 Respondenci przyjeżdżający do subregionów Dolnego Śląska w celu skorzystania z produktów turystyki uzdrowiskowej to przede wszystkim turyści, którzy: podejmując decyzję o przyjeździe kierowali się opiniami znajomych i rodziny (średnio 44,4% odpowiedzi), a także szukając informacji w Internecie (średnio 34,5% odpowiedzi), podróżują głównie samochodem (średnio 61,5% odpowiedzi), podróżują z rodziną (średnio 55,8% odpowiedzi), organizują samodzielnie wyjazd (średnio 87,1% odpowiedzi), głównym celem ich pobytu jest zwiedzanie (średnio 37,0% odpowiedzi), poprawa zdrowia i rehabilitacja (średnio 7,2% odpowiedzi) spędzają na Dolnym Śląsku więcej dni z noclegiem (średnio 66,4% odpowiedzi), osoby po 55 roku życia (średnio 27,2% odpowiedzi), z wykształceniem wyższym (średnio 69,8% odpowiedzi). Wyniki badania ankietowego tej kategorii z podziałem na subregiony Dolnego Śląską przedstawione zostały w załączniku nr 3, 3.4. Cechy popytu turystyki biznesowej (s. 101). Respondenci korzystający głównie z produktów turystyki biznesowej w subregionach Dolnego Śląska to przede wszystkim: osoby, które decyzje o przyjeździe podejmują kierując się opinią rodziny i znajomych (średnio 37,0% odpowiedzi), przyjeżdżają na jeden dzień albo na kilka dni z noclegiem (średnio po 35,0% odpowiedzi), podróżujący to głównie mężczyźni (średnio 54,2% odpowiedzi) oraz osoby powyżej 55 roku życia średnio (36,7% odpowiedzi). Wyniki badania ankietowego tej kategorii z podziałem na subregiony Dolnego Śląska przedstawione zostały w załączniku nr 3, 3.5. Cechy popytu turystyki biznesowej (s. 108). 22

23 Respondenci przyjeżdżający na Dolny Śląsk, korzystający z produktów turystyki wiejskiej to przede wszystkim: osoby, które decyzję o przyjeździe podjęły na podstawie opinii rodziny i znajomych (średnio 50 % odpowiedzi), podróżują samochodem, głównie z rodziną (średnio 53,8% odpowiedzi), organizując podróż indywidualnie (średnio 95,3% odpowiedzi), głównym celem podróż jest zwiedzanie(średnio 40,5% odpowiedzi), przyjeżdżają na więcej dni wraz z noclegiem (średnio 55,6% odpowiedzi), odwiedzają Dolny Śląsk kilka razy w roku (średnio ponad 50,0% odpowiedzi), podróżujący to głównie mężczyźni (średnio 52,3% odpowiedzi), z wykształceniem wyższym (średnio 58,5% odpowiedzi), w wieku lat i powyżej 55 roku życia (średnio po 25,0% odpowiedzi). Wyniki badania ankietowego tej kategorii z podziałem na subregiony na Dolnym Śląsku przedstawione zostały w załączniku nr 3, Cechy popytu turystyki wiejskiej 3.6 (s. 115). Na podstawie wyników badania można dodatkowo stwierdzić, że: jednym z kluczowych czynników decydujących o przyjeździe do subregionów (niezależnie od typu turystyki) jest opinia znajomych lub członków rodziny, co wskazuje na formę przekazu informacji w postaci tzw. poczty pantoflowej, jako źródła informacji o subregionie, niewątpliwie głównym źródłem informacji o danym subregionie jest Internet (z uwagi na silny rozwój tej formy pozyskiwania informacji w gospodarce turystycznej), głównym środkiem lokomocji do danego subregionu Dolnego Śląska w celu skorzystania z wielu typów produktów turystycznych jest samochód. Czynnikiem decydującym o tej formie przyjazdu jest fakt, że może być on bardziej efektywny (wygodny), gdyż podróżując samochodem można dotrzeć szybko i sprawniej do celu, niż publicznymi środkami transportu, gdzie niejednokrotnie przejazd ze względy na zaniedbania w infrastrukturze komunikacyjnej bywa utrudniony lub trwa niezwykle długo, 23

24 dominującym trendem w ruchu turystycznym do subregionów jest forma wyjazdów z członkami rodziny, gdzie w większości przypadków są to wyjazdy, które organizowane są przez samych podróżujących, cel pobytu w subregionach wiązał się głównie ze zwiedzaniem, jako czynnikiem mającym znaczący wpływ na rozwój turystyki kulturowej na terenie Dolnego Śląska, osoby, decydując się na przyjazd do poszczególnego subregionu Dolnego Śląska, spędzają wolny czas przebywają jeden dzień bądź kilka dni wraz z noclegiem, co świadczy o rosnącym popycie na usługi branży hotelarskogastronomicznej i potrzebie rozwoju większej podaży tych usług, wśród osób odwiedzających region Dolnego Śląska dominowały osoby głównie z wykształceniem wyższym, co świadczyć może o wysokiej świadomości turystycznej i ukształtowanych potrzebach wypoczynku i rekreacji osób odwiedzających subregiony. 24

25 2. Konkurencyjność lokalnych i regionalnych produktów turystycznych na tle Dolnego Śląska i Polski Jednym ze strategicznych celów dolnośląskiej turystyki i wszystkich podmiotów regionalnego rynku turystycznego i okołoturystycznego, jest podejmowanie wysiłków d/t utrzymania lub osiągnięcia wysokiej konkurencyjności usług i produktów turystycznych na rynku zarówno regionalnym, jak i ogólnopolskim, czy też zagranicznym. Analizy przeprowadzone w I etapie przedmiotowego projektu 4 wykazały występowanie silnej konkurencji dla potencjału turystycznego regionu, zarówno w obszarach źródliskowych ruchu turystycznego na Dolny Śląsk, jak i w kategorii możliwości przejmowania tego ruchu przez konkurencyjne województwa. W określeniu konkurencyjności produktów turystycznych pomiędzy subregionami wykorzystano analizy przeprowadzone w ramach raportu 2a pn. Charakterystyka aktualnej sytuacji gospodarki turystycznej na Dolnym Śląsku, dotyczące gospodarki turystycznej w regionie w układzie subregionalnym, w podziale na typy turystyki i sektory branży turystycznej. Znamiennym jest, iż rozwinięta gospodarka turystyczna sprzyja rozwojowi turystyki w regionie, a w konsekwencji wpływa na zwiększenie konkurencyjności turystycznej poszczególnych subregionów. I tak: - najwięcej obiektów zbiorowego zakwaterowania występuje w subregionach: Ziemia Kłodzka, Karkonosze i Góry Izerskie i w mieście Wrocław, - baza gastronomiczna jest najliczniej rozwinięta w subregionach: Wrocław, Pogórze Kaczawskie, Wschód oraz Zachód, - w zakresie podmiotów transportu drogowego zajmujących się przewozami pasażerów najwięcej ich funkcjonuje w subregionach Doliny Odry Wschód i Zachód, 4 Patrz raporty: nr 1a, 1b, 2a, zrealizowane w roku 2010 r. w przedmiotowym projekcie POKL Ocena szans rozwojowych w turystyce Dolnego Śląska w kontekście Mistrzostw Europy 2012 w I etapie wdrażania. Z dokumentami można się zapoznać na serwisie www UMWD pod adresem: 25

26 Ziemi Kłodzkiej, Sudetów Wałbrzyskich, Borów Dolnośląskich, Nysy, Kwisy, Bóbr, Przedgórza Sudeckiego i Sowiogórskiego, - najwięcej organizatorów i pośredników turystycznych prowadzi działalność we Wrocławiu 5. Zgodnie z dokumentem Potencjał i Gradacja wartości Produktów Turystycznych Województw 6 opracowano zestawienie priorytetowych produktów turystycznych województwa dolnośląskiego oraz 4 konkurencyjnych województw: opolskiego, małopolskiego, śląskiego, podkarpackiego (Tabela 2 ). Tabela 2. Zestawienie produktów turystycznych województwa dolnośląskiego oraz: opolskiego, małopolskiego, śląskiego, podkarpackiego. X Produkty turystyczne priorytetowe województwo dolnośląskie Wypoczynek w górach Turystyka miejska i kulturowa Konferencje, kongresy Podróże służbowe województwo małopolskie Wypoczynek w górach Turystyka miejska i kulturowa województwo opolskie X Turystyka miejska i kulturowa województwo podkarpackie Wypoczynek w górach X województwo śląskie Wypoczynek w górach Turystyka miejska i kulturowa X X X X X X X X X X X X X Sporty zimowe narciarstwo Turystyka uzdrowiskowa X Turystyka piesza X Turystyka piesza Sporty zimowe narciarstwo X X X X X Agroturystyka Agroturystyka X X X Ekoturystyka Ekoturystyka X X X Turystyka pielgrzymkowa X Turystyka pielgrzymkowa 5 Zgodnie z analizami przeprowadzonymi w raporcie 2a pn. Charakterystyka aktualnej sytuacji gospodarki turystycznej na Dolnym Śląsku w ramach pierwszego etapu przedmiotowego projektu Ocena szans rozwojowych w turystyce Dolnego Śląska w kontekście Mistrzostw Europy Z dokumentem można się zapoznać na serwisie www UMWD pod adresem: 6 Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2008, s

27 X X X X Wypoczynek w obszarach przyrodniczych Turystyka przygraniczna i tranzytowa X X X Wypoczynek - jeziora X X X X X Turystyka rowerowa Źródło: Opracowanie na podstawie dokumentu Potencjał i Gradacja Wartości Produktów Turystycznych Województw Polska Organizacja Turystyczna, Warszawa 2008, s. 3. X X X X Na podstawie powyższego, zauważono duży potencjał turystki biznesowej (podróże służbowe oraz konferencje, kongresy) na Dolnym Śląsku, wnioskujący za konkurencyjnością regionu w danym zakresie wobec pozostałych czterech analizowanych województw. Ponadto dane zestawienie ukazuje, jakie produkty turystyczne województw: opolskiego, małopolskiego, śląskiego, podkarpackiego posiadają priorytetowy potencjał turystyczny i możliwości konkurencyjne wobec nich Dolnego Śląska, i tak: turystyka pielgrzymkowa (woj. opolskie i śląskie) ważną rolę w danym zakresie dla Dolnego Śląska odrywa Szlak cysterski i droga św. Jakuba. Aby zwiększyć potencjał danych produktów turystycznych należy inwestować w modernizację i dbanie o stan zabytków sakralnych i ich cenne zasoby, współpracować z organizacjami turystycznymi i instytucjami samorządowymi, natomiast w aspekcie cysterskiego szlaku należy połączyć dolnośląski odcinek z innymi szlakami cysterskimi w Polsce i Europie Zachodniej, co byłoby szansą na rozwój zorganizowanej międzynarodowej turystyki pieszej wzdłuż obiektów cysterskich, 7 turystyka piesza (woj. podkarpackie i śląskie) bogactwo walorów krajobrazowych Dolnego Śląska przemawia za konkurencyjnością regionu wobec danych województw, za czym opowiada się także 7 Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w raporcie 2c, realizowanego w ramach I etapu przedmiotowego projektu, podrozdział 1.5.Rekomendacja do zmian charakteru usług i produktów turystycznych w gospodarce turystycznej regionu w podziale na poszczególne sektory, zgodnie z rozdziałem Raport dostępny na portalu: 27

28 infrastruktura - zgodnie z danymi PTTK w województwie dolnośląskim jest 340 szlaków pieszych, w tym 59 górskich. 8 Jednak, aby zwiększyć konkurencyjność w danym zakresie Dolnego Śląska należy: poczynić inwestycje w oznakowanie istniejących szlaków, budowy dodatkowego zagospodarowania tych szlaków oraz stworzyć spójny system ścieżek, które połączyłyby turystyczne obszary subregionów turystycznych (także w aspekcie międzynarodowym i krajowym) 9. Sporty zimowe i narciarstwo (woj. małopolskie i śląskie) na Dolnym Śląsku występują uwarunkowania geograficzne sprzyjające rozwojowi i uprawianiu sportów zimowych i narciarstwu (subregion Sudety Wałbrzyskie oraz Karkonosze i Góry Izerskie), jednak należy poczynić inwestycje w stworzenie większej ilości wyciągów, wypożyczalni sprzętu specjalistycznego i jego serwisów 10. turystyka uzdrowiskowa (woj. małopolskie) występowanie na Dolnym Śląsku wód mineralnych i leczniczych, w tym radoczynnych i termalnych oraz funkcjonowanie uzdrowisk na Dolnym Śląsku (subregion Ziemi Kłodzkiej), opowiada się za dużym potencjałem konkurencyjności Dolnego Śląska. Jednak, aby ją zwiększyć należy modernizować infrastrukturę w miejscowościach uzdrowiskowych, rozbudować bazę gastronomiczną i okołoturystyczną, usprawnić komunikację w celu zwiększenia ich dostępności Więcej informacji w raportach: Charakterystyka aktualnej sytuacji gospodarki turystycznej na Dolnym Śląsku (2a) oraz Antycypacja dziedzin gospodarki turystycznej o największych i najmniejszych perspektywach rozwoju, a co za tym idzie potrzeb gospodarki turystycznej w dziedzinie potencjału ludzkiego w podziale K-M,(2c) realizowanego w ramach I etapu przedmiotowego projektu. Raporty dostępne na portalu: 9 Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w raporcie 2c, realizowanego w ramach I etapu przedmiotowego projektu, podrozdział 1.5.Rekomendacja do zmian charakteru usług i produktów turystycznych w gospodarce turystycznej regionu w podziale na poszczególne sektory, zgodnie z rozdziałem Raport dostępny na portalu: 10 Ibidem. 11 Ibidem. 28

29 Agro i Eko-turystyka (woj. opolskie i podkarpackie) na Dolnym Śląsku zauważalny jest rozwój gospodarstw agroturystycznych 12, ponadto na ziemi dolnośląskiej występuje ponad 360 tysięcy ha obszarów prawie chronionych, a w tym 2 parki narodowe, 12 parków krajobrazowych, 66 rezerwatów 13. By zwiększyć konkurencyjność danych produktów turystycznych Dolnego Śląska należy wykorzystać bogaty wachlarz tradycji i walorów kulturowych regionu, promować je, a także nawiązywać współpracę z innymi podmiotami branży turystycznej i około turystycznej 14. W poniższej tabeli przedstawiono obszary konkurencji dla Wrocławia, biorąc pod uwagę rynek zagraniczny i krajowy. Tabela 3. Wybrane turystyczne rynki konkurencyjne - krajowe i zagraniczne dla Wrocławia. Rynki zagraniczne Nazwa miasta Charakterystyka Obszar konkurencji Drezno uznana marka turystyczna turystyka kulturalna i krajoznawcza Berlin Praga Lipsk uznana światowa marka turystyczna w 2006r. 17 miejsce w rankingu marek miast The Anholt City Brands Index 2006 uznana światowa marka turystyczna w 2005r. - 4 pozycja w światowym rankingu Travel and Leisure Największe w tej części Europy tereny wystawienniczo-targowe turystyka kulturalna, biznesowa, kongresowa, rekreacyjna i krajoznawcza turystyka biznesowa, kongresowa, miejska i kulturowa turystyka konferencyjna i kongresowa Rynki krajowe Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy Ziemi Kłodzka najbliższe otoczenie aglomeracji dla rozwoju turystyki weekendowej z Wrocławia dla mieszkańców Wrocławia i turystów najbliższe otoczenie aglomeracji dla rozwoju turystyki weekendowej z Wrocławia dla mieszkańców Wrocławia i turystów turystyka rowerowa i rekreacja, krajoznawcza i pielgrzymkowa turystyka aktywna, specjalistycznamedtour, spa i wellness, kulturowa, krajoznawcza i pielgrzymkowa, rekreacja 12 Zgodnie z bazą Instytutu Turystyki na terenie województwa dolnośląskiego w 2007 roku zlokalizowanych było 592 obiekty agroturystyczne, w tym 95 % czynna była przez cały rok. więcej informacji raporty 2a i 2c, dostępne na stronie internetowej 13 Zgodnie z Głównym Urzędem Statystycznym, dane z roku. 14 Patrz przypis nr 6. 29

30 Karkonosze Legnica najbliższe otoczenie aglomeracji dla rozwoju turystyki narciarskiej, pieszej i rowerowej oraz rekreacji dla mieszkańców Wrocławia i turystów ośrodek miejski o rosnącej ofercie kulturalne, muzycznej Źródło: Strategia rozwoju turystyki dla Wrocławia na lata turystyka aktywna, specjalistyczna, rekreacyjna i krajoznawcza, rekreacja turystyka kulturowa i biznesowa Na podstawie powyższych danych można stwierdzić wysoki potencjał konkurencyjności Wrocławia w zakresie turystyki kulturowej i biznesowej w stosunku do rynków zagranicznych tj. Drezna, Berlina, Pragi oraz Lipska. Rozpoznawalność produktów turystycznych Dolnego Śląska jest ważnym marketingowym narzędziem wzmacniania konkurencyjności regionu. Obraz jej przedstawiają badania z 2006 r., przeprowadzone przez firmę ORPHA na potrzeby kampanii promocyjnej UMWD w ZPORR 1.4. (Tabela 4 i 5). Tabela 4. Niepowtarzalny produkt Dolnego Śląska. Produkt % udzielonych odpowiedzi Piwo Piast 27,83% Miedź 6,96% Granit ze Strzegomia 4,35% Ceramika 3,48% Węgiel 2,61% Uzdrowiska 2,61% Panorama Racławicka 2,61% Bułka wrocławska 1,74% Pytanie ankietowe: Jaki produkt pochodzący z Dolnego Śląska można uznać za produkt niepowtarzalny, jednoznacznie kojarzony z Dolnym Śląskiem? Źródło: Badania firmy Orpha sp. z o.o. z Wrocławia na zlecenie Samorządu Województwa Dolnośląskiego, materiał niepublikowany, Wrocław, maj-czerwiec 2006 r. Zgodnie z wynikami powyższego badania, respondenci głównie kojarzą Dolny Śląsk z piwem Piast (27,83% odpowiedzi). Zauważono sprzeczność pomiędzy zdefiniowanym potencjałem i możliwościami konkurencyjnymi Dolnego Śląska w zakresie turystyki biznesowej i kulturowej, a rozpoznawalnością piwa Piast z regionem (Tabela 4). Problem regionu w sferze turystycznego wizerunku rzutuje na konkurencyjność jego na rynku turystycznym. 30

31 Na podstawie wyników przytoczonych badań można stwierdzić, że: turystyka aktywna Dolnego Śląska posiada możliwości konkurencyjności względem województw ościennych, jak i subregionów względem siebie, Ziemia Kłodzka jest subregionem bezkonkurencyjnym w stosunku do rynku regionalnego pod względem walorów i usług turystycznych związanych z poprawą zdrowia i rehabilitacją, natomiast w porównaniu do rynku krajowego, głównym i silnym konkurentem dla subregionu jest województwo małopolskie, natomiast niską konkurencyjność wykazuje województwo opolskie (głównie ze względu na brak infrastruktury uzdrowiskowej), turystyka biznesowa jest mocną stroną województwa (wykazuje wysoki potencjał turystyczny, a także konkurencyjność w skali rynku zagranicznego), na wzrost konkurencyjności województwa dolnośląskiego w dużym stopniu ma promocja regionu, dlatego należy zwiększyć nakłady finansowe na promocję symboli turystycznych oraz produktów Dolnego Śląska, w celu większej rozpoznawalności na zarówno na rynku polskim, jak i zagranicznym, należy budować silną markę regionu, wykorzystując potencjał Wrocławia (który jest rozpoznawalny wśród opinii publicznej jako symbol województwa), co może być impulsem do odwiedzenia mniej znanych miejsc turystycznych województwa, ważnym czynnikiem zjawiska konkurencyjności w turystyce nie jest sam potencjał turystyczny lokalnej gospodarki turystycznej, ale także sama opinia turystów czy mieszkańców o tym zjawisku (wskazanie rozpoznawalności Dolnego Śląska z produktem piwa Piast, a definiowanie mocnej pozycji produktów turystycznych takich, jak turystyki biznesowej (kongresy, konferencje), turystyki kulturowej i uzdrowiskowej), co wskazuje na konieczność zwiększenia nakładów finansowych w akcje marketingowe, mające na celu ukazanie istniejących (a nawet definiowanie ) innych produktów turystycznych Dolnego Śląska. 31

32 3. Ruch turystyczny w przestrzeni Dolnego Śląska Pełna wiedza o cechach ruchu turystycznego oraz cykliczne prowadzenie badań tego ruchu jest warunkiem właściwego rozwoju gospodarki turystycznej regionu, a przede wszystkich kształtowania oferty usług i produktów turystycznych. Jedną z kluczowych zmiennych jest poziom zainteresowania klientów (turystów) atrakcjami i miejscowościami turystycznymi, które bardzo często stanowią jeden z podstawowych elementów oferowanego produktu turystycznego lub są głównym motywem migracji turystycznej na Dolny Śląsk. Wyniki przeprowadzonego badania ankietowego zaprezentowano w załączniku 3.8. (s. 125), który zawiera wykaz różnorodnych obiektów i miejscowości atrakcyjnych turystycznie na Dolnym Śląsku, które respondenci odwiedzają bądź planują odwiedzić w określonej perspektywie czasowej (Tabela 5). Tabela 5. Obiekty i miejscowości turystyczne Dolnego Śląska w układzie subregionalnym wskazywane przez turystów odwiedzających Dolny Śląsk. Atrakcje i miejscowości Najwyższy udział turystyczne wskazane przez procentowy odpowiedzi respondentów Karkonosze i Góry Izerskie Świątynia Wang 44,4% Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy Stawy Milickie 16,7% Pogórze Kaczawskie Kościoły Pokoju 37,5% Ślęża Zalew Mietkowski 36,4% Wschód Wrocław, Trestno 31,3% Sudety Wałbrzyskie Książ 22,2% Ziemia Kłodzka Duszniki, Wambierzyce 10,7% Bory Dolnośląskie Kliczków 47,4% Nysa, Kwisa, Bóbr Zamek Czocha 25,8% Wrocław Wrocław 29,7% Sowiogórski Osówka, Książ 18,8% Zachód Port Uraz 40,9% Pogórze Sudeckie Opactwo Henryków 30,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. Badanie przedstawia atrakcje wymienione przez respondentów w pierwszej kolejności (respondenci mogli wymienić do 5 atrakcji). 32

33 Analizując natomiast atrakcyjność turystyczną w skali województwa dolnośląskiego 15, odpowiedzi respondentów na dany temat były bardzo różnorodne, a najczęściej podawana atrakcja regionu - Wrocław uzyskała udział na poziomie poniżej 5% spośród wszystkich odpowiedzi (4,81% odpowiedzi) Strumienie ruchu turystycznego krajowego Wszystkie dotychczasowe, dostępne dane statystyczne wskazują na dominację ruchu krajowego nad zagranicznym w strukturze migracji turystycznych na Dolny Śląsk. Tym samym, jednym z istotnych zadań w planowaniu rozwoju turystyki w regionie oraz monitoringu kierunków ruchu turystycznego jest analiza migracji turystów z kraju, jak i ruchu wewątrzregionalnego. Najbardziej zróżnicowanym pod względem pochodzenia ankietowanych turystów jest subregion Wrocław (zidentyfikowani turyści reprezentowali aż 11 województw), następne w kolejności wyników w tej kategorii są subregiony: Karkonosze i Góry Izerskie oraz Sudety Wałbrzyskie, Przedgórze Sudeckie (turyści pochodzili z 10 województw). W Tabeli 8 zaprezentowano analizę wielkości strumienia migracji turystycznych respondentów do poszczególnych subregionów, biorąc pod uwagę najwyższy udział województwa, z którego pochodzą respondenci (odwiedzający). Pełne wyniki badania ankietowego dotyczącego ruchu turystycznego-krajowego w układzie subregionalnym na Dolnym Śląsku przedstawione zostały w załączniku 3.9. (s. 126). 15 Wyniki uzyskano poprzez zsumowanie wszystkich odpowiedzi w celu ukazania zjawiska w świetle Dolnego Śląska. 33

34 Tabela 6. Strumienie ruchu turystycznego krajowego w układzie subregionalnym Dolnego Śląska w grupie respondentów badania ankietowego (wg stanu z 2011 r.). Turystyczny Najwyższy udział respondentów pochodzących z danego województwa Karkonosze i Góry Izerskie śląskie 33,3% Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy dolnośląskie 55,9% Pogórze Kaczawskie dolnośląskie 41,7% Ślęża dolnośląskie 97,3% Sudety Wałbrzyskie dolnośląskie 38,9% Ziemi Kłodzka dolnośląskie 41,4% Bory Dolnośląskiego dolnośląskie 46,7% Zachód dolnośląskie 56,8% Wschód dolnośląskie 89,7% Przedgórze Sudeckie dolnośląskie 40,5% Sowiogórski łódzkie 25,0% Nysa, Kwisa, Bóbr dolnośląskie 66,7% Wrocław małopolskie 18,9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach roku. Jak wynika z wykresu 5, najwięcej respondentów odwiedzających poszczególne subregiony turystyczne pochodzi z województwa dolnośląskiego (dominacja turystyki wewnątrzregionalnej), a jednocześnie najczęściej odwiedzanymi subregionami były subregiony: Ślęża i Doliny Odry Wschód. Uzyskane dane i informacje o pochodzeniu turystów mają ważne znaczenie dla danego subregionu w aspekcie kształtowania przyszłych strategii promocyjnych d/t świadomego kształtowania strumienia ruchu turystycznego w celu zrównoważonego rozwoju gospodarki turystycznej. 34

35 Wykres 5. Wynik badań ankietowych w układzie subregionalnym w 2011 roku na Dolnym Śląsku - strumienie ruchu turystycznego krajowego w układzie subregionalnym na Dolnym Śląsku. Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Dodatkowo na każdej kolumnie przedstawiono w % po 3 pierwsze cechy o najwyższych parametrach. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach rok. 35

36 W 2010 roku Dolnośląska Organizacja Turystyczna przeprowadziła badania ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku. 16 Badania ankietowane zostały przeprowadzone na próbie 2028 sztuk, co jest próbą reprezentatywną dla całego regionu, a także dla poszczególnych subregionów turystycznych. Na podstawie wyników danego badania zauważono, że w subregionach: Pogórze Kaczawskie i Wrocław, wśród ankietowanych turystów były osoby pochodzenia ze wszystkich 16 województw. Natomiast najmniejszym zróżnicowaniem pochodzenia turystów cechowały się subregiony: Wschód, Ślęża, Sowiogórski i Zachód. Dane tendencje dotyczące w szczególności subregionu Wrocław (duże zróżnicowanie względem pochodzenia turystów), a także subregionów: Wschód i Ślęża (turyści głównie z Dolnego Śląska) mają potwierdzenie także w badaniu przeprowadzonym na cele niniejszego raportu. Wyniki badania ruchu turystycznego w 2010 roku przedstawione zostały na wykresie Wyniki badania zostały przedstawione w raporcie 3a pn. Analiza trendów ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku w podziale na subregiony turystyczne w pierwszym etapie przedmiotowego projektu. Raporty dostępne na stronie www UMWD www UMWD pod adresem: 36

37 Wykres 6. Wynik badań ankietowych w układzie subregionalnym w 2010 roku na Dolnym Śląsku - strumienie ruchu turystycznego krajowego w układzie subregionalnym na Dolnym Śląsku. Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Dodatkowo na każdej kolumnie przedstawiono w % po 3 pierwsze cechy o najwyższych parametrach. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań z 2010 roku, pozyskanych od Dolnośląskiej Organizacji Turystycznej. Dane wykorzystane w raporcie 3a w pierwszym etapie przedmiotowego projektu. 37

38 3.2. Strumienie ruchu turystycznego zagranicznego Analizując strumienie ruchu turystycznego zagranicznego do subregionów, które ze względu na jego wielkość i przyjęte założenia w metodologii badań, nie mogą być podstawą do pełnego wnioskowania, można zauważyć, że najwięcej zagranicznych respondentów przybyło do subregionu Wrocław (62,2%) - który to trend potwierdzają inne źródła d/t analizy ruchu turystycznego. Zastanawiającym jest także fakt, iż spośród ogółu ankietowanych, respondenci z zagranicy nie odwiedzili subregionów: Ślęża, Zachód, Sowiogórskiego oraz Nysa, Kwisa, Bóbr - co powinno być wytyczną do wdrożenia pogłębionych badań wielkości zagranicznego ruchu turystycznego w skali subregionalnej, a nie tylko Dolnego Śląska, jako całości. Badania wykazały także, że najwyższy udział w subregionalnym ruchu turystycznym pod względem miejsca pochodzenia respondentów mają respondenci z Niemiec (29,9%), następnie z Wielkiej Brytanii (14,0%). Wśród ankietowanych były również osoby z odległych krajów, takich jak: Stany Zjednoczone, Japonia, Korea, Chiny, Rosja - co potwierdza pośrednio odnotowywaną w statystykach niewielką ogólną ilość turystów z tych rynków. Pełne wyniki badania ankietowego dotyczące ruchu turystycznego - zagranicznego w układzie subregionalnym na Dolnym Śląsku przedstawione zostały w załączniku (s. 128). W badaniu ruchu turystycznego, które zostało przeprowadzone w 2010 roku przez Dolnośląską Organizacje Turystyczną 17 (na próbie 2028 sztuk, co jest próbą reprezentatywną dla całego regionu, a także dla poszczególnych subregionów turystycznych) zauważono, że najwięcej turystów spoza Polski odwiedza subregion Pogórze Kaczawskie (39,6%) oraz subregion Wrocław (30,3%). Wyniki badania w tym zakresie przedstawia wykres Wyniki badania zostały przedstawione w raporcie 3a pn. Analiza trendów ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku w podziale na subregiony turystyczne w pierwszym etapie przedmiotowego projektu. Raporty dostępne na stronie www UMWD pod adresem: 38

39 Wykres 7. Wynik badań ankietowych w układzie subregionalnym w 2010 roku na Dolnym Śląsku wielkość ruchu zagranicznego w układzie subregionalnym na Dolnym Śląsku. Oznaczenia na wykresie: KiGI subregion Karkonosze i Góry Izerskie, WTiB subregion Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy, PK subregion Pogórze Kaczawskie, Ś subregion Ślęża, DOW subregion Wschód, SW subregion Sudety Wałbrzyskie, ZK subregion Ziemia Kłodzka, BD subregion Bory Dolnośląskie, NKB subregion Nysa, Kwisa, Bóbr, DOZ subregion Zachód, PS subregion Pogórze Sudeckie, W subregion Wrocław. Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań z 2010 roku, pozyskanych od Dolnośląskiej Organizacji Turystycznej. Dane wykorzystane w raporcie 3a w pierwszym etapie przedmiotowego projektu. 39

40 Zgodnie z danymi Instytutu Turystyki, najwięcej turystów zagranicznych przyjeżdżających na Dolny Śląsk pochodzi z Niemiec, najmniej natomiast z sąsiednich krajów południowych. Dane te zostały przedstawione na wykresie 8. Wykres 8. Przyjazdy turystów zagranicznych według typów krajów (tys.) w województwie dolnośląskim. Źródło: Dane Instytutu Turystyki dostępne w dokumencie pn. Ruch turystyczny w województwach: dolnośląskim, małopolskim, opolskim oraz śląskim. Analiza jakościowa desk research, Wrocław Strumienie ruchu turystów z zagranicznych określono także na podstawie najnowszych statystyk Głównego Urzędu Statystycznego, dotyczących turystów zagranicznych korzystających z obiektów zbiorowego zakwaterowania na Dolnym Śląsku w 2010 roku. Dane te potwierdzają duży udział w przyjazdach turystów pochodzących z Niemiec (42,8%). Pozostałe kraje, których mieszkańcy skorzystali z noclegów w danym regionie osiągnęły wynik poniżej 10%. Jednakże dostrzegalny jest udział turystów pochodzących z Rosji (8,7%) i Wielkiej Brytanii (6,1%). 40

41 Wykres 9. Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na Dolnym Śląsku w 2010 roku. Źródło: Opracowanie na podstawie danych GUS/Baza Danych Lokalnych, stan na rok

42 3.3. Sezonowość ruchu turystycznego Na podstawie rocznych danych GUS 18 liczby odwiedzających turystów korzystających z usług noclegowych, nie jest możliwe uzyskanie danych o rozkładzie sezonowym w poszczególnych subregionach (tożsamych z granicami kilku gmin), co jest poważnym utrudnieniem w planowaniu rozwoju turystyki na poziomie lokalnym 19. Zjawisko sezonowości ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku jest w pewnym stopniu także odbiciem analogicznych trendów tej cechy ruchu w skali Polski. W Polsce największy ruch turystyczny odnotowuje się w miesiącach letnich: lipiec i sierpień. 20 Dodatkowo sezonowość turystyczna zależy głównie od rodzaju turystyki rozwijanej na danym terenie i charakteru (dostosowania sezonowego) lokalnej infrastruktury turystycznej, a także od cech grup docelowych, w tym szczególnie wieku i dochodu turystów (rynek turystyki wakacyjnej 21 dzieci i młodzieży, rynek seniorów tzw. srebrnych głów ) 22. Poniżej w autorskiej formule, wskazano (rodzaje turystyk podano zgodnie z badaniami ankietowymi przeprowadzanymi na potrzeby raportu) na przejawy zjawiska sezonowości ruchu turystycznego na Dolnym Śląsku: 18 Dane GUS podają liczbę turystów korzystających z obiektów noclegowych w poszczególnych Gminach bez podziału na miesiące. 19 W opinii autorów koniecznym jest pilne wprowadzenie w regionie (pod auspicjami i z funduszy Samorządu Województwa) stałych i cyklicznych badań ruchu turystycznego na kilku poziomach szczegółowości, w tym analiz kilku strategicznych cech ruchu turystycznego (w tym m.in. miesięczna sezonowość ruchu) w układzie gminnym i międzygminnym zarówno w trakcie badań terenowych jak i w wytypowanych obiektach atrakcji turystycznych (także pielgrzymkowych) i obiektów infrastruktury. 20 Na podstawie danych statystycznych ilości turystów korzystających z noclegów w obiektach zbiorowego zakwaterowania w 2009 r. Największe wykorzystanie bazy noclegowej występuje w miesiącach od maja do września, najmniejsze w styczniu, listopadzie i grudniu. 21 Pojecie nie jest standardowo zdefiniowane w literaturze przedmiotu, ale powszechnie rozumiane w środowisku branży turystycznej jako wyjazdy turystyczne w różnych formach realizowane przez dzieci i młodzież w okresach ustawowych przerw w edukacji szkolnej. 22 Pojęcie Joanna Śniadek, Konsumpcja turystyczna polskich seniorów na tle globalnych tendencji w turystyce, Gerontologia Polska, Praca Poglądowa, tom 15, nr 1 2,

43 Turystyka kulturowa uprawiana jest praktycznie przez cały rok, z różnym natężeniem, nasilać się może w związku z ważnymi i znanymi wydarzeniami organizowanymi w tym charakterze, występuje na całym terenie województwa. Na sezonowość w turystyce kulturowej mogą mieć wpływ odbywające się liczne imprezy kulturalne o znaczeniu lokalnym, regionalnym, krajowym czy międzynarodowym. Kalendarz imprez kulturalnych Dolnego Śląska jest bardzo bogaty, dlatego też przeanalizowano tylko najważniejsze imprezy kulturalne Dolnego Śląska 23 pod kątem terminu ich występowania. Dokładny wykaz imprez przedstawiono w załączniku nr 4. Wykaz najważniejszych imprez kulturalnych Dolnego Śląska (s. 135). Wyniki badania przedstawiają się następująco: Wykres 10. Imprezy i wydarzenia kulturalne organizowane na Dolnym Śląsku w 2010 roku, pod kątem terminu ich występowania. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strona internetowa 24, stan na 2010 rok. 23 Wykaz imprez zaczerpnięto z Aktualizacji Programu Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego, POT, wrzesień Dane przedstawione szczegółowo w podziale powiatowym w raporcie 2a, realizowanego w ramach I etapu przedmiotowego projektu, raport dostępny na portalu: 43

44 Z powyższego wykresu wynika, że największe natężenie ruchu miłośników imprez i wydarzeń kulturalnych występuje w: sierpniu (24%), lipcu (17%) i maju (16%). Natężenie ruchu turystycznego w poszczególnych miesiącach, można określić również na podstawie ilości sprzedawanych biletów w poszczególnych obiektach turystycznych. Podjęto próbę określenia tej liczby, jednak niepokojącym jest fakt, że informacje takie nie są podawane, bądź w ogóle nie jest prowadzona ewidencja, co mogłoby być podstawą do rzeczywistego określenia ruchu turystycznego w poszczególnych subregionach. Uzyskano jedynie informacje na temat dwóch muzeów: w Wałbrzychu i we Wrocławiu oraz o Twierdzy w Srebrnej Górze i Kościoła Wang. Natężenie ruchu turystycznego w muzeach przedstawia poniższa tabela. Tabela 7. Ilość sprzedanych biletów w Muzeum Narodowym we Wrocławiu i w Wałbrzychu (stan z 2010 r. i 2011 r.). Muzeum Narodowe we Wrocławiu liczba sprzedanych biletów w 2010 r. Muzeum Narodowe we Wrocławiu liczba sprzedanych biletów w 2011 r. I kwartał I kwartał II kwartał II kwartał III kwartał III kwartał IV kwartał IV kwartał brak danych Muzeum w Wałbrzychu stan na 2010r. Styczeń 501 Luty 1229 Marzec 1182 Kwiecień 1002 Maj 1169 Czerwiec 650 Lipiec 1061 Sierpień 823 Wrzesień 556 Październik 593 Listopad 502 Grudzień 285 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od przedstawicieli muzeów Muzeum Narodowe we Wrocławiu Sekretarz ds. naukowych; Muzeum w Wałbrzychu Dział Oświaty. Z powyższego wynika, że ruch turystyczny w muzeach: we Wrocławiu i w Wałbrzychu występuje przez cały rok. Powtarzającymi się miesiącami, w których wzrasta natężenie ruchu turystycznego w obu muzeach jest marzec, kwiecień, maj, 44

45 oraz lipiec. W Muzeum Narodowym we Wrocławiu turyści zwiedzają również w okresie jesiennym. Widoczny jest spadek natężenia ruchu turystycznego w miesiącach zimowych. W przypadku Twierdzy w Srebrnej Górze popyt na zwiedzanie przez turystów jest podobny jak w przypadku muzeów, co przedstawia poniższy wykres. Wykres 11. Liczba turystów, którzy odwiedzili Twierdzę w Srebrnej Górze w podziale na miesiące w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie uzyskanych danych od Pana Jarosława Michalaka - Prezesa Zarządu Fortecznego Parku Kulturowego w Srebrnej Górze. Z powyższego wynika, że najwięcej turystów odwiedza Twierdzę w Srebrnej Górze w miesiącach cieplejszych - od maja do sierpnia. Porównywalna tendencja w zakresie przyjmowania turystów występuje także w Kościele Wang zgodnie z uzyskanymi danymi dotyczącymi sprzedaży turystom biletów do danego obiektu w 2010 roku. 45

46 Wykres 12. Liczba sprzedanych biletów turystom, którzy odwiedzili Kościół WANG w Karpaczu w 2010 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych od Ks. Prob. Edwin Pech - Parafia Ewangelicko - Augsburska Wang w Karpaczu. Dodatkowo podjęto próbę przeanalizowania godzin otwarcia wybranych obiektów kulturalnych 25, których wykaz przedstawiono w załączniku nr 5. Wykaz obiektów kulturowych (placówki kulturowe i obiekty zabytkowe) sezonowość w turystyce kulturowej s.138. I tak: placówki kulturalne (muzea) udostępniane są przez cały rok, codziennie od poniedziałku do niedzieli, różnice stanowią tylko godziny otwarcia, obiekty zabytkowe (zamki i kościoły) udostępniane są turystom przez cały rok (wyjątek stanowi Kościół Pokoju w Świdnicy i Jaworze, które udostępniane dla zwiedzających są w sezonie kwiecień-październik, od listopada do grudnia po wcześniejszej rezerwacji) Przy wyborze obiektów kulturalnych kierowano się zasobem danych dostępnych na portalu turystyka.dolnyśląsk.pl oraz danymi z Aktualizacji Programu Rozwoju Turystki (dane dotyczące atrakcyjności turystycznej wyznaczonej dla poszczególnych subregionów). 26 Opracowano na podstawie obserwacji pracownika ARR ARLEG S.A. w zakresie godzin i miesięcy otwarcia poszczególnych placówek kulturalnych i obiektów zabytkowych (przeglądu stron internetowych obiektów) 46

47 Turystyka aktywna jest uprawiana przez cały rok oraz występuje w każdym subregionie. Aby przeanalizować sezonowość turystyki aktywnej zestawiono terminy imprez sportowych, które są organizowane na Dolnym Śląsku.27 Dokładny wykaz imprez przedstawiono w załączniku nr 6 (s.142). Wykres 13. Najważniejsze imprezy sportowe Dolnego Śląska w 2010 roku pod kątem terminu ich występowania, według katalogu Aktualizacji Programu Rozwoju Turystyki dla Dolnego Śląska. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Aktualizacji Programu Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego, POT, wrzesień Analizowane imprezy sportowe na Dolnym Śląsku organizowane są przede wszystkim w maju i lipcu, a także w styczniu, marcu i wrześniu. Sezonowość turystyki aktywnej określono także na podstawie danych na temat organizowanych wycieczek 27 Wykaz imprez zaczerpnięto z Aktualizacji Programu Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego, POT, wrzesień

48 z przewodnikami przez PTTK na Dolnym Śląsku. Wrocławski PTTK organizuje najwięcej wycieczek po Dolnym Śląsku w miesiącach: kwiecień, maj, czerwiec, wrzesień i październik. 28 Należy tu jednak wspomnieć, że najczęściej z ich usług korzystają szkoły, co wpływa na brak zainteresowania tego typu usługami w okresie letnim. Terminy te potwierdza Koło Przewodników Sudeckich 29, u którego okres wycieczek rozpoczyna się po świętach wielkanocnych (kwiecień, maj, czerwiec, wrzesień, październik) dla grup zorganizowanych, w tym dla szkół. W miesiącach czerwiec i lipiec występuje zainteresowanie dłuższymi wycieczkami np. do Pragi. Z kolei Towarzystwo Miłośników Wrocławia organizuje wycieczki z przewodnikami po Wrocławiu przede wszystkim w okresie wiosenno-letnim (dane za 2010 r.) 30. Na podstawie danych uzyskanych z stowarzyszeń turystycznych (PTTK Wrocław, Koło Przewodników Sudeckich oraz Towarzystwo Miłośników Wrocławia), sporządzono autorski wykres dotyczący popytu turystów na wycieczki z przewodnikami organizowanymi w ciągu roku. 28 Dane uzyskane z Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego we Wrocławiu. 29 Dane podane od Koła Przewodników Sudeckich, PTTK Oddział "Sudety Zachodnie" 30 W 2009 r. oprowadzili 153 wycieczki, a w wycieczki. Okres 2010: styczeń 0, luty-2, marzec-18, kwiecień-23, maj-44, czerwiec-22, lipiec - 13, sierpień - 6, wrzesień - 9, październik - 10, listopad

49 Wykres 14. Popyt turystów na wycieczki z przewodnikami w poszczególnych miesiącach na Dolnym Śląsku (stan na 2010 r.) Duży popyt Średni popyt Mały popyt Kolor czerwony duży popyt, kolor zielony - średni popyt, kolor niebieski mały popyt. Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych z PTTK Wrocław, Koła Przewodników Sudeckich, Towarzystwa Miłośników Wrocławia funkcjonujących na Dolnym Śląsku. Turystyka uzdrowiskowa występuje przez cały rok, głównie w subregionach z potencjałem obiektów typu: sanatoria i uzdrowiska. Turystyka uzdrowiskowa jest związana ze specyficznymi cechami klimatu oraz lokalizacją wód termalnych, geotermalnych czy mineralnych, jak również wykorzystywaniem tych cech w lecznictwie i rehabilitacji. Na obszarze Dolnego Śląska jest dość dobrze rozwinięta, szczególnie na obszarze powiatu kłodzkiego, wchodzącego w skład subregionu,,ziemia Kłodzka. Na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonuje 6 spółek uzdrowiskowych 31, jednak dane na temat liczby kuracjuszy przebywających w poszczególnych uzdrowiskach uzyskano tylko od 2 31 Uzdrowisko Szczawno-Jedlina S.A; Uzdrowisko Cieplice Sp. z o.o.; Uzdrowisko Lądek-Długopole S.A., Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A. tworzony przez Polanicę Zdrój, Duszniki Zdrój i Kudowę Zdrój; PCZ Polskie Uzdrowisko Ciepłowody Przerzeczyn Zdrój Sp. z o.o, Uzdrowisko Świeradów - Czerniawa Sp. z o.o. 49

50 spółek - Uzdrowiska Lądek-Długopole S.A. i Uzdrowiska Cieplice Sp. z o.o. Dane na temat liczby kuracjuszy przedstawia poniższy wykres: 32 Wykres 15. Liczba kuracjuszy Uzdrowiska Lądek-Długopole S.A. i Uzdrowiska Cieplice Sp. z o.o. w 2010 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Uzdrowiska Lądek-Długopole S.A. i Uzdrowiska Cieplice Sp. z o.o. Na podstawie liczby kuracjuszy przebywających w Uzdrowisku Lądek-Długopole S.A. oraz Uzdrowisku Cieplice Sp. z o.o. można stwierdzić, że najwięcej kuracjuszy przyjeżdża do uzdrowisk na wiosnę, lato oraz jesień. Turystyka biznesowa występuje cały rok, głównie w miesiącach wrzesień, październik, listopad 33 - przede wszystkim w subregionach, gdzie skoncentrowana jest baza z salami przeznaczonymi na spotkania biznesowe 32 Dane na temat liczby kuracjuszy w poszczególnych uzdrowiskach przekazały tylko 2 spółki: Uzdrowisko Lądek-Długopole S.A., Uzdrowisko Cieplice Sp. z o.o. 33 Zgodnie z danymi Convention Bureau of Poland POT, raport Przemysł spotkań i wydarzeń. w Polsce Poland Meetings and Events Industry Report 2010 dostępnego na stronie 50

51 i konferencje, najwięcej funkcjonuje ich w subregionie Karkonosze i Góry Izerskie (108), Ziemia Kłodzka (54), Wrocław (38). 34 W raporcie pn Przemysł spotkań i wydarzeń w Polsce Poland Meetings and Events Industry Report 2010 Convention Bureau of Poland POT 35 została scharakteryzowana turystyka biznesowa w Polsce w 2009 roku. Jednym z aspektów badań była sezonowość spotkań i wydarzeń w 2009 roku. Wykres 16. Sezonowość liczby spotkań i wydarzeń w 2009 roku na Dolnym Śląsku. Źródło: Celuch K., Dziedzic E., Przemysł spotkań i wydarzeń w Polsce Poland Meetings and Events Industry Report 2010, Convention Bureau of Poland POT, 2009, raport dostępny na stronie internetowej Polskiej Organizacji Turystycznej pot.gov.pl. Turystyka wiejska występuje głównie w miesiącach czerwiec - wrzesień, choć duża część gospodarstw agroturystycznych ze względu na szeroki 34 Na podstawie danych GUS/BDL, stan na 2009 rok. Dane także przedstawione w raporcie 2a przedmiotowego projektu, raport dostępny na stronie internetowej 35 Celuch K., Dziedzic E., Przemysł spotkań i wydarzeń w Polsce Poland Meetings and Events Industry Report 2010, Convention Bureau of Poland POT raport dostępny na stronie internetowej Polskiej Organizacji Turystycznej 51

52 wachlarz usług, posiada ofertę całoroczną 36, najwięcej gospodarstw agroturystycznych funkcjonuje w subregionie Ziemia Kłodzka (244), następnie w subregionach: Karkonosze i Góry Izerskie (109), Sudety Wałbrzyskie i Sowiogórskim (58). Wnioski: największe nasilenie ruchu turystycznego występuje w okresie letnim tj. w miesiącach: czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień 37, turystyka kulturowa i aktywna jest uprawiana przez cały rok, turystyka uzdrowiskowa występuje przez cały rok, jednak na podstawie uzyskanych danych z Uzdrowiska Lądek-Długopole S.A. i Uzdrowiska Cieplice Sp. z o.o. można stwierdzić zmniejszenie ruchu turystycznego w okresie świątecznym, przede wszystkim na przełomie grudnia i marca, turystyka biznesowa występuje głównie w miesiącach jesiennych tj. we wrześniu, październiku, listopadzie. 36 Zgodnie z danymi Instytutu Turystyki w 2007 roku w subregionach województwa dolnośląskiego funkcjonowało 623 obiektów agroturystycznych, z czego były obiektami całorocznymi 589. Szczegółowe dane dot. gospodarki turystycznej na Dolnym Śląsku w układzie subregionalnym wg APRT w podziale na typy turystyki i sektory branży turystycznej, w tym turystyki wiejskiej przestawia raport 2a przedmiotowego projektu, raport dostępny na stronie www pod adresem: 37 Badania Instytutu Turystyki z 2009 r. Sezonowość krajowych podróży krótkookresowych - 56% ogółu podróży występuje w lecie. Sezonowość krajowych podróży długookresowych 32% ogółu podróży występuj w lecie. 52

53 4. Regionalne usługi i produkty turystyczne 4.1. Wizerunek regionalnych i lokalnych usług turystycznych i produktów turystycznych w kraju i krajach źródliskowych migracji turystycznych na Dolny Śląsk Potencjał produktów turystycznych regionu czy jego rangowana atrakcyjność turystyczna nie jest gwarantem sprawnej i efektywnej komercjalizacji oferty turystycznej Dolnego Śląska. Produkt turystyczny analogicznie, jak inne typy dóbr, czy miejsc, są przedmiotem zapotrzebowania przez rynek oraz klientów, pod warunkiem wypracowanego, czytelnego wizerunku, a docelowo marki 38. Na potrzeby niniejszego raportu wizerunek usług i produktów turystycznych Dolnego Śląska zbadano poprzez analizę ocen respondentów nt. poszczególnych elementów usług turystycznych w subregionie. Każdy element usług został oceniony przez ankietowanego turystę wg skali (-3)-(+3). Wyniki badania ankietowego zostały szczegółowo przedstawione w załączniku nr 3.11 (s. 129). Dla ułatwienia analizy i wnioskowania poniżej w formie kartogramów (Rysunki: 5 15) przedstawiono uzyskane dane z przeprowadzonego badania w układzie przestrzennym z oznaczeniem trendu (wykorzystano dane - zdiagnozowane najwyższe wartości danej odpowiedzi w odniesieniu do całej grupy subregionów). 38 Autorzy świadomie nie podają definicji marki, bowiem jest to pojęcie w środowisku turystycznym szeroko upowszechnione i zrozumiałe, ale ostatecznie niezdefiniowane w rozumieniu zestandaryzowanego opisu. 53

54 Rysunek 1. Wyniki badań ankietowych z 2011 r. wg kryterium: cena w bazie sportowo rekreacyjnej Dolnego Śląska. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach roku. Najwyższe ceny za korzystanie z bazy sportowo-rekreacyjnej zdaniem respondentów były w subregionie Wrocław, najniższe ceny zanotowano natomiast w subregionach: Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy. Z uwagi na fakt dynamicznego rozwoju aglomeracji Wrocław, poprzez szybki rozwój gospodarki, region jest atrakcyjnym miejscem do spędzania wolnego czasu. W centrum miasta występuje koncentracja atrakcji turystycznych, ma miejsce także znaczny ruch cudzoziemców, co jest 54

55 z pewnością czynnikiem składającym się na wysokie ceny oferowanych usług w subregionie. W subregionie Wzgórza Trzebnickie i Dolina Baryczy ceny kształtują się na stosunkowo niskim poziomie, co może świadczyć o tym, że badany subregion odwiedza mało turystów, bądź są to grupy osób o niskich dochodach. Rysunek 2. Wyniki badań ankietowych z 2011 r. wg kryterium: jakość w bazie sportowo rekreacyjnej Dolnego Śląska. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach roku. 55

56 Analizując jakość bazy sportowo-rekreacyjnej w stosunku do jej ceny zauważono, iż obie te wielkości zrównały się zdaniem respondentów w subregionie Ślęża. Natomiast niskie ceny za usługi w bazie sportowo-rekreacyjnej ankietowani turyści zapłacili w subregionie Pogórze Kaczawskie, a jednocześnie w zamian otrzymali dość wysoką jakość bazy 39. Postuluje się dalszy rozwój infrastruktury sportoworekreacyjnej, poprzez wzmocnienie jakości oferowanych usług oraz zaplecza do aktywnego spędzania wolnego czasu dzięki rozwoju baz sportowo-rekreacyjnych w subregionach, Wschód oraz Zachód. 39 Pogórze Kaczawskie uzyskał dwie najwyższe oceny, jednak należy mieć na uwadze, że nota dość wysoka otrzymała 44,4% odpowiedzi, gdzie bardzo niska 11,1% odpowiedzi. 56

57 Rysunek 3. Wyniki badań ankietowych z 2011 r. wg kryterium: zaopatrzenie w podstawowe dobra na Dolnym Śląsku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach roku. 57

58 Rysunek 4. Wyniki badań ankietowych z 2011 r. wg kryterium: czystość ulic na Dolnym Śląsku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badania. Metodologia badania została przedstawiona w załączniku nr 1 (s. 77) i 2 (s. 80). Badanie zostało przeprowadzone w dniach roku. Najlepiej zaopatrzony w podstawowe dobra (istotny czynnik dla rozwoju funkcji turystycznych) jest subregion Pogórze Kaczawskie, także w tym subregionie są najczystsze ulice. Jest to subregion, który jest nastawiony na działania wspierające rozwój turystyki. Docenienie roli turystyki, jako ważnego czynnika zmian i aktywizacji gospodarczej regionu oraz rosnąca świadomość samorządowców i społeczności lokalnej o potencjalnych korzyściach z rozwoju turystyki stymuluje 58