Afrykański pomór świń Działania podjęte przez Inspekcję Weterynaryjną

Transkrypt

1 Afrykański pomór świń Działania podjęte przez Inspekcję Weterynaryjną Michał Popiołek Wydział ds. Zarządzania Kryzysowego BZiOZ Główny Inspektorat Weterynarii Podziękowania dla prof. K. Niemczuka, Z. Pejsaka oraz I. Markowskiej-Daniel (PIWet-PIB)

2 Afrykański pomór świń w Polsce Znaczenie Afrykański pomór świń (African swine fever - ASF) to jedna z najgroźniejszych chorób świń oraz dzików (ludzie nie są wrażliwi) Choroba generuje olbrzymie straty ekonomiczne (odszkodowania, straty w handlu) Zwalczana z urzędu wyłącznie metodami administracyjnymi brak możliwości leczenia i prewencji (szczepień)

3 Afrykański pomór świń w Polsce Wystąpienie ASF ma drastyczne konsekwencje dla populacji świń oraz dzików nm

4 Afrykański pomór świń w Polsce ASF stwierdzono w Polsce po raz pierwszy w dniu 17 lutego br. (u dzików)

5 Afrykański pomór świń w Polsce

6 Występowanie ASF ASF występuje endemicznie na kontynencie afrykańskim (co najmniej od 1921 r.) Do niedawna ASF był uznawany w Europie za chorobę egzotyczną (występował w Europie w latach [Portugalia, Francja, Włochy, Malta, Belgia, Holandia, Hiszpania]) ASF zwalczono we wszystkich w/w krajach z wyjątkiem Włoch (terytorium Sardynii)

7 Występowanie ASF W 2007 roku wirus ASF został zawleczony do państw leżących na Kaukazie (Gruzja, Armenia, Azerbejdżan) oraz do Federacji Rosyjskiej; Od 2007 r. ASF rozprzestrzenia się po państwach leżących na Kaukazie, jak również po terytorium Federacji Rosyjskiej; W 2012 r. stwierdzono jedno ognisko ASF na Ukrainie; W 2013 r. stwierdzono 2 ogniska na Białorusi.

8 Występowanie ASF W latach stwierdzono ok. 700 ognisk i przypadków ASF Źródło: OIE, Rossielchoznadzor

9 Występowanie ASF W 2014 r. stwierdzono ASF na Ukrainie, Litwie, Polsce oraz Łotwie (oraz niezmiennie od 2007 r. w Federacji Rosyjskiej) W sumie 2014 r. stwierdzono większą liczbę przypadków i ognisk tej choroby niż kiedykolwiek wcześniej

10 Występowanie ASF

11 Znaczenie ASF Zasadnicze straty związane z wystąpieniem ASF w krajach eksportujących świnie lub wieprzowinę związane są z całkowitym zablokowaniem wywozu świń oraz mięsa wieprzowego z krajów dotkniętych ASF do krajów wolnych od tej choroby. Zgodnie z normami międzynarodowymi restrykcje będą trwać do kilku lat.

12 Znaczenie ASF Straty związane z wystąpieniem ASF Eksport wieprzowiny i produktów wieprzowych z Polski 2011 r mln zł (310 tys. ton/ok. 580 mln EUR) 2012 r mln zł (363 tys. ton/ok. 760 mln EUR) Z niemal połowa w/w produktów trafiała na rynki państw trzecich, a pozostała część do państw członkowskich UE. W momencie wystąpienia ASF Polska była jednym z czołowych w UE eksporterów wieprzowiny i produktów wieprzowych. Eksport wieprzowiny stanowi ok. 5 proc. całego eksportu rolno-spożywczego.

13 Działania prewencyjne Z uwagi na wysokie ryzyko przeniesienia ASF i potencjalne tego konsekwencje, już od 2011 r. wdrażano prewencyjne działania mające na celu: - Zmniejszenie ryzyka przeniesienia ASF na terytorium Polski; - Wczesne wykrycie ewentualnego przeniesienia ASF; - Przygotowanie do podjęcia zwalczania choroby.

14 Działania prewencyjne Monitoring ASF w populacji świń i dzików Kontrola przeprowadzenia oczyszczania i dezynfekcji pojazdów do przewożenia zwierząt wjeżdżających do Polski Wzmocnienie bioasekuracji i działań kontrolnych w posterunkach kontroli granicznej (konfiskata produktów pochodzenia zwierzęcego)

15 Działania prewencyjne Działania informacyjne i ćwiczenia (broszury, ulotki, komunikaty, ćwiczenia sztabowe i symulacyjne) Wzmocnienie systemu nadzoru nad obrotem zwierząt wrażliwych na afrykański pomór świń oraz wszelkich pozyskanych od nich produktów (działania prewencyjne prowadzone od 2013 r.)

16 Działania prewencyjne Zintensyfikowanie współpracy ze służbami i instytucjami, których członkowie wykonują prace w lasach (LP, PZŁ, Straż Graniczna) nadzór bierny w kierunku ASF Po wystąpieniu ASF przedstawiciele LP i PZŁ zostali członkami grupy ekspertów ds. ASF, która monitoruje rozwój sytuacji epizootycznej Współpraca ze Służbą Celną w zakresie kontroli bagażu osób wjeżdżających do Polski

17 Wystąpienie ASF w Polsce Pomimo dużej intensywności działań służb, ASF przenosi się również drogą, która nie podlegają kontroli przemieszczenia zwierząt dzikich Eksperci europejscy prognozowali, iż ASF zostanie przeniesiony do Polski przez dziki Po raz pierwszy ASF stwierdzono właśnie u dzika w dniu 17 lutego 2014 r.

18 Wystąpienie ASF w Polsce Potencjalne źródło choroby?? Z dużym prawdopodobieństwem ASF został przeniesiony do Polski przez zakażone wirusem dziki z terytorium Białorusi

19 Przypadki ASF u dzików w Polsce do dnia 5 września 2014 r. w Polsce stwierdzono w sumie 14 przypadków ASF u dzików wszystkie przypadki stwierdzono na ograniczonym obszarze (4 gminy w dwóch powiatach) wszystkie przypadki stwierdzono w odległości nie przekraczającej 9 km od granicy z Białorusią wyniki dodatnie otrzymano u dzików w różnym wieku (wyłącznie padłych), znajdywanych pojedynczo lub niewielkich grupach (maks. 6 osobników)

20 Ogniska ASF u świń w Polsce do dnia 28 sierpnia 2014 r. w Polsce stwierdzono 2 ogniska ASF u świń: 23 lipca i 8 sierpnia br. Ogniska stwierdzono na terenie gminy Gródek w powiecie białostockim, w odległości 2,5 i 13 km od granicy z Białorusią ogniska wyznaczono w małych gospodarstwach przyzagrodowych (odpowiednio 8 świń i 1 świń utrzymywanych na własne potrzeby) gospodarstwa położone na obrzeżach lasu; niski poziom bioasekuracji

21 Działania w związku z ASF Uwarunkowania prawne Podstawowe działania, które podjęto w Polsce w związku z wystąpieniem ASF mają umocowanie prawne w: Prawodawstwie unijnym (dyrektywa 2002/60/WE) Prawodawstwie krajowym (rozporządzenie z 2004 r. w sprawie zwalczania ASF oraz ustawa o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt)

22 Działania w związku z ASF ASF u dzików Ustanowienie obszaru zakażonego unieszkodliwienie zwłok dzików pod nadzorem właściwych powiatowych lekarzy weterynarii spis świń i kontrola stanu ich zdrowia w gospodarstwach w promieniu 3 i 10 km od miejsc znalezienia zwłok dzików pobieranie próbek do badań w tych gospodarstwach ubój lub zabicie świń w obszarze 10 km od przypadku ASF u dzika (działanie uzasadnione niskim zagęszczeniem świń przy wysokim ryzyku przeniesienia ASF)

23 Działania w związku z ASF ASF u świń zabicie świń w obu ogniskach, utylizacja zwłok, oczyszczenie i dezynfekcja gospodarstw, zniszczenie pasz, obornika i ściółki oszacowanie wartości zabitych zwierząt i zniszczonych sprzętów oraz paszy w celu wypłaty odszkodowania ustanowienie obszarów zapowietrzonego i zagrożonego (3 i 10 km od ogniska) perlustracja wszystkich gospodarstw w obszarze 10 km od obu ognisk choroby; zabicie świń utrzymywanych w tych gospodarstwach i unieszkodliwienie ich zwłok (1. ognisko zabito w sumie 280 świń w 72 gospodarstwach; 2. ognisko 66 świń w 20 gospodarstwach)

24 Działania w związku z ASF Monitoring W Polsce od 2011 r. prowadzony jest również monitoring w kierunku ASF Badane są próbki od świń i dzików, przy czym najwięcej próbek pobiera się na obszarach, na których obecnie występuje ASF Wyniki programu monitoringu (cała Polska, stan na 28 sierpnia 2014 r.) świnie dziki świnie dziki świni e dziki świnie dziki ś-dz świnie dziki ś-dz Liczba zwierząt Ogółem= zwierząt W latach : brak wyników dodatnich W roku 2014: 32 wyniki dodatnie u dzików (14 przypadków) oraz 6 dodatnich wyników u świń (2 ogniska)

25 Działania w związku z ASF Monitoring Wyniki monitoringu prowadzonego w obszarach objętych restrykcjami wyznaczonymi w Polsce w związku z występowaniem ASF (stan od 1 marca do 24 sierpnia br.) liczba zwierząt, od których pobrano próbki świnie dziki w sumie

26 Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia ASF jest chorobą, która nie występowała w Europie blisko 20 lat (wyłączając z Sardynię) W związku z sytuacją epizootyczną we wschodniej Europie, Komisja Europejska nałożyła na te państwa w których wystąpił ASF (oraz ew. państwa sąsiednie), tj. Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię dodatkowe ograniczenia, nakazy i zakazy Ograniczenia te wskazane są w decyzji wykonawczej Komisji 2014/178/UE implementowanej krajowym rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca2014 r.

27 Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia 30 sierpnia br. decyzja 2014/178/UE została znowelizowana, a obszar ochronny w Polsce został zwiększony

28 Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia W obszarach objętych restrykcjami obowiązują m.in.: ograniczenia w przemieszczaniu świń konieczność spełnienia specjalnych wymagań (zdrowie zwierząt, bioasekuracja gospodarstwa) zakaz przemieszczania dzików poza obszary ograniczenia w przemieszczaniu mięsa dzików - tylko poza obszar ochronny (wyłącznie w obrębie kraju), dopiero po uzyskaniu ujemnych wyników badań w kierunku ASF

29 Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia Polska wynegocjowała minimalne powiększenie rozmiarów w/w obszarów na tle wszystkich państw, w których w 2014 r. wystąpił ASF Obecnie w Polsce strefy objęte jakimikolwiek rygorami są najmniejsze ze wszystkich państw UE, w których w tym roku wystąpił po raz pierwszy ASF

30 Działania w związku z ASF Działania Inspekcji Weterynaryjnej i innych służb/instytucji są w 2014 r. przedmiotem kontroli i audytów ekspertów zewnętrznych Działania te oceniane są dobrze, zidentyfikowano tylko kilka obszarów newralgicznych Jednym z nich jest wzrost liczebności dzików w województwie podlaskim przy braku odstrzału na wystarczającym poziomie

31 Działania w związku z ASF Odstrzał dzików Rok Liczba dzików w tys. sztuk Restrykcje związane z wystąpieniem ASF miały swój negatywny wpływ na możliwość prowadzenia odstrzału na dziki Restrykcje te nałożyły się na trwający od lat proces powolnego wzrostu wielkości pogłowia dzików

32 Pogłowie i zagęszczenie dzików (marzec 2014) Obszar objęty ograniczeniami Liczba dzików Powierzchnia obwodów łowieckich zagęszczenie [km²] Planowany odstrzał dzików [liczba szacunkowa] ,99 1, ochronny ,01 0, suma ,00 1, podlaskie (marzec 2013) Działania w związku z ASF Odstrzał dzików ,96 0,78 - Opinie ekspertów są zgodne realizacja w dotkniętych obszarach planów łowieckich na rok 2014/15 ekstremalnie trudna

33 Działania w związku z ASF Odstrzał dzików Redukcja wielkości pogłowia dzików przy zachowaniu stosownych standardów bioasekuracji - jest jednym z kluczowych elementów walki z ASF (EFSA, CVET, FVO) Docelowo zagęszczenie liczby dzików na km² powinno wahać się w przedziale 0,5-2,0 (przy takim zagęszczeniu choroba powinna ulec samoistnemu wygaszeniu) Sytuacja epizootyczna w Polsce bardziej korzystna niż w Rosji czy na Łotwie możliwe jest szybkie zwalczenie choroby Redukcja powinna się odbywać bez depopulacji zgodnie z opinią EFSA

34 Działania w związku z ASF Odstrzał dzików EFSA w dniu 18 marca 2014 r. opublikowała opinię naukową w sprawie oceny ewentualnych środków mających na celu zapobieżenie introdukcji ASFV oraz rozprzestrzenieniu się wirusa za pośrednictwem dzików: Drastyczna redukcja (depopulacja) liczebności dzików bardzo trudna Depopulacja nie ograniczy ryzyka rozprzestrzeniania ASF, może je wręcz zwiększyć (rozpraszanie się grup, przemieszczanie pojedynczych osobników na duże odległości) Dokarmianie dzika może raczej zwiększyć niż ograniczyć ryzyko rozprzestrzenienia się ASFV (w opinii GLW stosowanie nęcenia na określonych zasadach jest uzasadnione)

35 Działania w związku z ASF Odstrzał dzików Inspekcja Weterynaryjna w konsultacji z PZŁ i LP podejmuje działania w celu umożliwienia odstrzału dzików na możliwie dużym poziomie, pomimo praktycznych trudności W ramach programu monitoringu zabezpieczono kwotę 137 PLN (rekompensata IW dla kół łowieckich przy odstrzale na użytek własny) Dodatkowo, PLW wydają decyzje o wprowadzeniu nakazu zabicia dzików z rekompensatą 150 PLN (rekompensata jeżeli dzik zostanie zutylizowany) NIE jest możliwe (uwarunkowania prawne) stosowanie obu form odstrzału w jednym okresie

36 Działania w związku z ASF Odstrzał dzików Możliwe jest wprowadzenie dalszych środków przez IW: Przedłużenie możliwości odstrzału dzików na podstawie art. 44 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt Wydawanie zezwoleń na polowania na dziki na okres dłuższy niż jeden miesiąc (NIE jest możliwe stosowanie obu form odstrzału w jednym okresie) Zezwolenie na stosowanie nęcisk (na określonych zasadach) Rozpatrywane są również inne warianty wsparcia i postulaty

37 Działania w związku z ASF Odstrzał dzików Inspekcja Weterynaryjna już wykorzystuje wszelkie dostępne środki prawne i finansowe (w tym ubiega się o wsparcie UE) w celu zwalczenia ASF, również w drodze redukcji liczebności dzików na dotkniętych obszarach Dalsze działania możliwe są tylko przy współpracy wszystkich ministerstw, służb, instytucji oraz władz samorządowych zaangażowanych w zwalczanie ASF

38 Dziękuję za uwagę