Wykonywanie murowanych konstrukcji budowlanych. Kwalifikacja B REFORMA Mirosława Popek

Transkrypt

1 REFORMA 2012 Wykonywanie murowanych konstrukcji budowlanych Mirosława Popek Kwalifikacja B Podręcznik do nauki zawodu MURARZ-TYNKARZ TECHNIK BUDOWNICTWA

2 Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na podstawie opinii rzeczoznawców: dr Moniki Szymańskiej, mgr inż. Janiny Guryńskiej, mgr inż. Małgorzaty Karbowiak. Typ szkoły: technikum, zasadnicza szkoła zawodowa Zawód: technik budownictwa, murarz-tynkarz Kwalifikacja: B.18. Wykonywanie robót murarskich i tynkarskich Część kwalifikacji: 2. Wykonywanie murowanych konstrukcji budowlanych Rok dopuszczenia: 2014 Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o. Warszawa 2014 Wydanie I ISBN Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu), Maria Siarkiewicz (redaktor merytoryczny) Konsultacje: Renata Solonek, Robert Pyszel Redakcja językowa: Małgorzata Krygier, Grażyna Maluchnik Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski Ilustrator: Jacek Chlebicki Projekt okładki: Anna Rżysko Skład i łamanie: Shift_Enter Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96 Tel.: Infolinia: Druk i oprawa: DROGOWIEC-PL Sp. z o.o., Kielce Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty. Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na Polska Izba Książki

3 SPIS TREŚCI 3 1. Podstawowe pojęcia stosowane w budownictwie 1.1. Rodzaje obiektów budowlanych i klasyfikacja budynków Rodzaje obiektów budowlanych Klasyfikacja budynków Obciążenia budynku i układy konstrukcyjne Rodzaje obciążeń działających na obiekty budowlane Układy konstrukcyjne budynku Elementy składowe budynku Fundamenty Ściany Nadproża Stropy Dachy i stropodachy Kominy Schody Elementy wykończeniowe i elewacyjne budynku Zewnętrzne elementy wykończeniowe budynku Wewnętrzne elementy wykończeniowe budynku Materiały budowlane stosowane w konstrukcjach murowanych 2.1. Właściwości materiałów budowlanych i metody ich oznaczania Właściwości fizyczne i fizykochemiczne materiałów budowlanych Właściwości mechaniczne materiałów budowlanych Właściwości chemiczne i biologiczne materiałów budowlanych Materiały stosowane w konstrukcjach murowanych Klasyfikacja materiałów budowlanych Podział materiałów murowych Wyroby z zapraw wapienno-piaskowych Wyroby murowe z zapraw i betonów cementowych Wyroby z zaczynów gipsowych Ceramiczne materiały murowe Wybrane ceramiczne wyroby murowe Pustaki ścienne i stropowe Materiały z kamienia naturalnego Wyroby pomocnicze stosowane podczas murowania 3.1. Podział wyrobów ze stali Materiały do izolacji wodochronnych i termicznych Materiały do izolacji wodochronnych Materiały do izolacji termicznych Drewno stosowane w pracach murarskich Materiały stosowane w systemach rynnowych Zasady wiązania elementów murowych 4.1. Konstrukcje murowe z cegieł Mury z pustaków ceramicznych Mury z wyrobów silikatowych, betonowych i gazobetonowych Mury z kamienia naturalnego

4 4 SPIS TREŚCI 4.5. Wiązania w ścianach z przewodami kominowymi i kanałami wentylacyjnymi Wiązanie cegieł w filarach, pilastrach i słupach Wiązania cegieł w nadprożach i sklepieniach Nadproża płaskie Nadproża sklepione i sklepienia Stropy murarskie Gzymsy i cokoły Gzymsy Cokoły Murowane ściany działowe Mur pruski Osadzanie w murach elementów budowlanych Narzędzia i sprzęt do wykonywania prac murarskich 5.1. Narzędzia stosowane w pracach murarskich Sprzęt pomocniczy w pracach murarskich Organizacja pracy podczas robót murarskich 6.1. System dwójkowy i trójkowy Pasma robocze na stanowisku pracy murarza Techniki murowania 7.1. Mury z cegły Zasady układania warstw cegieł Sposoby murowania Wykonanie ścian szczelinowych Spoinowanie i licowanie ścian murowanych 8.1. Spoinowanie ścian Licowanie ścian Zabezpieczanie ścian przed wpływem zmian temperatury 9.1. Dylatacje Murowanie ścian w okresie zimowym Rusztowania Rodzaje rusztowań Podział rusztowań Rusztowania drewniane Rusztowania metalowe Montaż, użytkowanie i demontaż rusztowań

5 SPIS TREŚCI Warunki techniczne odbioru robót murarskich Odbiór robót murarskich Ocena jakości wykonanych robót murarskich Wyznaczanie położenia murowanych konstrukcji budowlanych Podstawowy sprzęt do pomiarów liniowych Tyczenie budynku Przenoszenie wysokości Roboty betoniarskie i zbrojarskie towarzyszące wykonywaniu konstrukcji murowych Przygotowanie stali zbrojeniowej i deskowania Przygotowanie stali zbrojeniowej Wykonywanie deskowania Wykonywanie stropów Wykonywanie robót ziemnych i izolacyjnych Rodzaje gruntu Roboty ziemne Izolacje przyziemia budynków Przedmiar, obmiar oraz wycena robót związanych z wykonaniem konstrukcji murowanych Metody kosztorysowania Szczegółowa specyfikacja techniczna wykonania robót murarskich Przedmiarowanie konstrukcji murowych Wykorzystanie dokumentacji technicznej do sporządzenia przedmiaru i kosztorysu Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim

6 4 Zasady wiązania elementów murowych konstrukcje murowe z cegieł mury z pustaków ceramicznych mury z wyrobów silikatowych, betonowych i gazobetonowych mury z kamienia naturalnego wiązanie w ścianach z przewodami kominowymi i kanałami wentylacyjnymi wiązanie cegieł w filarach, pilastrach i słupach wiązanie cegieł w nadprożach i sklepieniach stropy murarskie gzymsy i cokoły murowane ściany działowe mur pruski osadzanie w murach elementów budowlanych

7 76 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH 4.1 Konstrukcje murowe z cegieł W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jakie są rodzaje wiązań cegieł w murze, w jaki sposób należy zakończyć mur. Mury mogą być wykonywane z różnych kształtek: cegieł, bloczków, pustaków lub płytek ceramicznych, betonowych, wapienno-piaskowych, gazobetonowych lub z kamienia naturalnego. Jakość i dokładność wykonania ma duży wpływ na trwałość i nośność konstrukcji oraz jej estetykę. Warunkiem zapewnienia równomiernego rozkładu obciążeń konstrukcji jest przestrzeganie następujących zasad: elementy muszą być przewiązane, tzn. nad spoiną jednej warstwy powinien się znajdować element następnej, ze względów konstrukcyjnych najkorzystniejsze jest układanie elementów w warstwie na płask, ze względów dekoracyjnych układa się czasami na rąb lub na stojąco (rys. 4.1), warstwy muru należy układać poziomo. c) a) b) d) e) Rys Położenie cegieł w murze: a) na płask, b) na rąb leżący, c) na rąb stojący, d) wozówkowo, e) główkowo Rys Rodzaje spoin Konstrukcje murowe przenoszą najczęściej obciążenia ściskające. W murze o prawidłowym wiązaniu spoiny mogą być: poziome, zwykle o grubości 12 mm, przy czym maksymalna grubość nie powinna przekraczać 17 mm, a minimalna 10 mm, pionowe podłużne i poprzeczne, zwykle grubości 10 mm, przy czym grubość maksymalna nie powinna przekraczać 15 mm, a minimalna 5 mm (rys. 4.2). Mury z cegieł mogą być wznoszone przy zastosowaniu różnych

8 4.1. KONSTRUKCJE MUROWE Z CEGIEŁ 77 systemów wiązań. Podczas murowania w miejscach łączenia i skrzyżowania murów, w filarach, narożach lub zakończeniach zachodzi konieczność użycia ułamkowych części cegieł. Stosuje się ćwiartki, połówki, dziewiątki i beleczki. Te wielkości uzyskuje się dzięki przycinaniu cegły lub bloczka. Cegły ułamkowe i ich wymiary z charakterystycznymi oznaczeniami graficznymi pokazano na rysunku 4.3. a) b) c) d) e) Rys Cegły ułamkowe: a) pełna, b) dziewiątka (¾), c) połówka (szóstka), d) beleczka, e) ćwiartka (trójka) Grubości murów podaje się w centymetrach. Zależy ona od przenoszonych obciążeń i zapewnienia izolacyjności cieplnej ściany. Na budowie grubość muru często wyraża się liczbą cegieł, np. mur o grubości 2 cegieł (2c), 1½ cegły (1,5c). Mur o grubości 2 cegieł ma grubość będącą sumą długości dwóch cegieł i spoiny: 25 cm + 1 cm + 25 cm = 51 cm. Mur o grubości 1½ cegły ma grubość: 25 cm + 1 cm + 12 cm = 38 cm. W tabeli 4.1 przedstawiono grubości muru, podane jako wielokrotność liczby cegieł, oraz grubość muru w centymetrach. Aby określić ilość materiału niezbędną do wykonania muru, oblicza się, ile cegieł potrzeba na 1 m wysokości muru oraz 1 m długości muru. Poglądowo przedsta wiono to na Tabela 4.1. Grubości muru Grubość muru W cegłach ¼ ½ 1 1½ 2 2½ 3 W centymetrach 6, rysunku 4.4. Liczbę cegieł w warstwie główkowej przyjęto ze spoiną wsporną grubości 12 mm. Wiązanie elementów muru można uzyskać za pomocą przesuwania elementów w sąsiednich warstwach o ½ lub ¼ długości dzięki zastosowaniu różnych wiązań. Wiązanie pospolite (kowadełkowe) jest najczęściej stosowanym wiązaniem dwuwarstwowym (rys. 4.5). Uzyskuje się je dzięki przesunięciu spoin pionowych poprzecznych i spoin pionowych podłużnych, które jest następstwem ułożenia w zakończeniu muru cegły ¾ tzw. dziewiątki. Dziewiątki układa się w zewnętrznych rzędach warstw wozówkowych wzdłuż podłużnej osi muru. W warstwach główkowych dziewiątki układa się w poprzek osi muru.

9 78 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH a) b) Rys Mur wykonany z cegły znormalizowanej ( mm) o grubości spoiny wspornej 12 mm: a) na 1 m muru wypada ok. 7,7 główek, b) na 1 m wysokości muru wypada 13 warstw cegieł a) b) d) dziewiątka wozówka c) główka Rys Fragment muru w wiązaniu pospolitym: a) mur grubości 2 cegieł, b) i c) mur grubości ½ cegły, d) mur grubości 1½ cegły Należy zwróć uwagę na to, że: w murze o grubości ½ cegły wszystkie cegły są ułożone wozówkowo, a spoiny poprzeczne są przesunięte o ½ lub ¼ cegły, w murach o większej grubości warstwy wozówkowe i główkowe występują kolejno, a spoiny są przesunięte względem siebie o ¼ cegły. Sposób zakończenia muru w zależności od jego grubości pokazano w tabeli 4.2 i na rys Jeżeli dwa mury przenikają się, to wówczas układ cegieł w wiązaniu pospolitym zależy od kąta, pod jakim przecinają się mury. Podczas wykonywania murów przenikających się należy pamiętać o zasadach ułatwiających ich układanie: jeden mur należy traktować jako główny i wykonać go jako warstwę wozówkową, natomiast mur dochodzący jako warstwę główkową, mur główny (warstwa wozówkowa) przechodzi przez mur dochodzący w miejscu ich przenikania się,

10 4.1. KONSTRUKCJE MUROWE Z CEGIEŁ 79 spoiny pionowe poprzeczne w warstwie wozówkowej powinny być przesunięte o ¼ lub ¾ cegły względem krawędzi przecięcia się murów. Zasady te można zauważyć, analizując układ cegieł pokazany na rysunku 4.6. Tabela 4.2. Sposoby zakończenia muru w zależności od jego grubości Grubość muru Warstwa wozówkowa Warstwa główkowa 1 cegła 2 dziewiątki 1 cała cegła 1½ cegły 3 dziewiątki 2 pary dziewiątek ułożonych główkowo 2 cegły 4 dziewiątki 2 pary dziewiątek ułożonych główkowo, przedzielone 1 cegłą całą 2½ cegły 5 dziewiątek 2 pary dziewiątek ułożonych główkowo, przedzielone 2 cegłami całymi 3 cegły 6 dziewiątek 2 pary dziewiątek ułożonych główkowo, przedzielone 3 cegłami całymi a) b) c) Rys Wiązanie cegieł w murach przenikających się pod kątem prostym: a) o jednakowej grubości murów, b) z jednoczesną zmianą grubości murów, c) przenikających się pod kątem

11 80 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH Cegły w narożnikach prostokątnych układa się analogicznie jak w murach przenikających się pod kątem prostym, jednak w narożniku wykonuje się zakończenie wozówkowe (rys. 4.7). I II Rys Narożnik prostokątny Bardziej skomplikowane jest wykonanie narożników murów dochodzących do siebie pod kątem. Przykładowy układ cegieł, z uwzględnieniem kąta, pod jakim łączą się mury, pokazano na rysunku 4.8. a) b) c) Rys Układ cegieł w narożnikach: a) 2 warstwy muru w narożniku ostrym przy kącie wierzchołkowym mniejszym od 60, b) 2 warstwy muru w narożniku rozwartym, c) 2 warstwy cegieł w ściętym narożu rozwartym

12 4.1. KONSTRUKCJE MUROWE Z CEGIEŁ 81 Mury przenikają się w każdej warstwie na zmianę. W narożniku przecinającym się pod kątem ostrym (rys. 4.8 a) mur główkowy A wchodzi w głąb muru wozówkowego B w warstwie I, a w warstwie II mur główkowy wchodzi w mur wozówkowy A. W narożniku rozwartym cegły przycina się tak, jak pokazano na rysunku 4.8 b, a spoiny końcowe warstwy wozówkowej przesuwa się o ¼ cegły. Naroże rozwarte w ściętym narożniku budynku wykonuje się za pomocą przewiązania cegły, jak na rysunku 4.8 c. W takim przypadku zamiast wierzchołka kąta otrzymuje się trzeci mur, którego długość wewnętrzną dobiera się tak, aby była ona wielokrotnością wymiarów cegieł całych lub połówek, powiększoną o wymiar spoin. Układ cegieł w dwóch kolejnych warstwach murów w kształcie litery T pokazano na rysunku 4.9. I II Rys Dwie kolejne warstwy muru w kształcie litery T Wiązanie polskie (gotyckie) składa się z dwóch warstw układanych na przemian, lecz przesuniętych wzdłuż muru o ¾ cegły. W każdej warstwie w licu są kolejno główki i wozówki. W wiązaniu tym nie ma całkowitego przewiązania spoin spoiny podłużne nie są przykryte pełnymi powierzchniami cegieł następnej warstwy. Jest to bardzo efektowne wiązanie, lecz trudne do wykonania. Głównie wykonuje się je w obiektach sakralnych. Przykład wiązania w murze o grubości 1 cegły pokazano na rysunku 4.10 a, o grubości 1½ cegły na rysunku 4.10 b, o grubości 2 cegieł na rysunku 4.10 c. a) b) c) Rys Wiązanie polskie (gotyckie): a) mur grubości 1 cegły, b) mur grubości 1½ cegły, c) mur grubości 2 cegieł

13 82 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH Wiązanie krzyżykowe (weneckie) jest wiązaniem dwuwarstwowym, złożonym z warstwy wozówkowej i główkowej występujących na przemian. Warstwy wozówkowe są względem siebie przesunięte o ½ cegły, ponieważ w co drugiej z nich po dziewiątkach rozpoczynających warstwę układa się główkę. Spoiny podłużne i poprzeczne są przewiązane. Mur ten ma zazębienia (strzępia) o jednakowym skoku. Układ cegieł w wiązaniu krzyżykowym w murze o grubości 1 cegły, 1½ cegły oraz 2 cegieł pokazano na rysunku a) b) c) Rys Fragment muru w wiązaniu krzyżykowym: a) mur o grubości 2 cegieł widok i kolejne warstwy, b) mur ze strzępiami o grubości 1 cegły, c) mur ze strzępiami o grubości 1½ cegły W omawianych sposobach wiązania cegieł w murze dwie warstwy układa się na przemian. W wiązaniu wielowarstwowym wykonuje się cztery zasadnicze warstwy o różnym układzie cegieł. Przykładem wiązania wielowarstwowego jest wiązanie amerykańskie. W wiązaniu wielorzędowym (amerykańskim) spoiny podłużne są rozmieszczone co ½ cegły w kierunku grubości muru i przykrywane główkami dopiero w szóstej warstwie. Mur jest zbudowany z czterech rodzajów warstw, z których warstwa pierwsza z główkami na zewnątrz w narożach ma ułożone 2 dziewiątki. Umożliwia to przykrycie spoin poprzecznych. W niektórych przypadkach pozostawia się spoiny podłużne niewypełnione zaprawą, co zwiększa izolacyjność ściany. Nieprzykryte spoiny wpływają na szybsze wysychanie muru, zwiększają odporność na pękanie przy nierównomiernym osiadaniu murów oraz zwiększają koszt jego wykonania. Wiązanie w warstwach muru amerykańskiego pokazano na rysunku Mury z cegły dziurawki wykonuje się za pomocą wiązań takich jak przy murach z cegły pełnej. Należy jednak uważać, aby otwory cegieł nie znajdowały się w licach ścian zewnętrznych. Warstwy wozówkowe wykonuje się z cegieł typu W, a główkowe z cegieł typu G. W przypadku braku tych dwóch typów cegieł można zastosować w narożnikach ścian cegły pełne (rys. 4.13).

14 4.1. KONSTRUKCJE MUROWE Z CEGIEŁ 83 a) b) IV I II III Rys Mur amerykański o grubości 2 cegieł: a) widok, b) kolejne warstwy Rys Mur z cegieł dziurawek: g warstwa główkowa, w warstwa wozówkowa Mury z cegieł kratówek wykonuje się tak jak mury z cegły pełnej. Cegła kratówka (cegła drążona) jest często uzupełnieniem w trakcie stawiania ścian z pustaków ceramicznych. Z cegły typu K-1 i K-2 można wznosić mury wewnętrzne i zewnętrzne. Na rysunku 4.14 pokazano przykłady wiązania w murze z cegieł kratówek. a) b) c) Rys Wiązanie murów z cegły kratówki: a) typu K-1 i grubości 25 cm, b) typu K-2 i grubości 25 cm, c) typu K-2 i grubości 38 cm PYTANIA I POLECENIA 1. Omów zasady wiązania pospolitego. 2. Narysuj układ cegieł w wiązaniu polskim. 3. Narysuj układ cegieł w wiązaniu krzyżykowym muru (bez strzępi) o grubości 1½ cegły (skorzystaj z rys. 4.11). 4. Jakie rodzaje wiązań stosuje się w murach z cegły kratówki?

15 84 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH 4.2 Mury z pustaków ceramicznych W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: w jaki sposób układa się pustaki w murze, jak układać pustaki, żeby zapewnić izolacyjność cieplną ściany, jak układać pustaki, żeby zapewnić izolacyjność akustyczną ściany. Mury z pustaków ceramicznych układa się zgodnie z ogólnymi zasadami wiązania. Minimalne przesunięcie spoin pionowych zależy od wysokości murowanego elementu. Przesunięcie spoin w sąsiadujących ze sobą warstwach powinno wynosić minimum 0,4 wysokości pustaka. Z uwagi na wielkość pustaków zalicza się je do tzw. materiałów wielkoformatowych. Jeżeli budowa muru wymaga zastosowania ułamkowych części pustaka, to ze względu na trudności w uzyskaniu odpowiedniego wymiaru korzysta się z elementów uzupełniających, np. cegieł uzupełniających, modularnych lub kratówek. Mury z pustaków ceramicznych nie mogą być stosowane niżej niż 0,5 m ponad terenem. Ze względu na liczne pustki powietrzne pustaki układa się w murze w zależności od tego, jakie funkcje ma spełniać ściana: ze względu na izolacyjność cieplną ścian jednowarstwowych szczelinami prostopadle do lica ścian (rys a), ze względu na izolacyjność akustyczną szczelinami równolegle do lica ścian (4.15 b). a) b) Rys Przykłady ustawienia pustaków w murze: a) ustawienie szczelinami prostopadle do lica muru, b) ustawienie równolegle do lica muru Pustaki mogą być łączone w murze: na spoiny zwykłe (8 15 mm), na spoiny pasmowe (8 15 mm), na spoiny cienkie (1 3 mm), na pióro i wpust, na suchy styk.

16 4.2. MURY Z PUSTAKÓW CERAMICZNYCH 85 Łączenie pustaków na pióro i wpust nie wymaga stosowania zaprawy murarskiej w spoinach pionowych, a więc znacznie przyspiesza czas układania muru oraz zmniejsza jego koszt. Do murowania na cienkie spoiny nadają się tylko pustaki wykonane z dużą dokładnością (które łatwe spasować). Murowanie ścian zewnętrznych rozpoczyna się od wyprowadzenia narożników. W narożnikach ścian jednowarstwowych oraz wokół otworów okiennych lub drzwiowych można użyć pustaków kieszeniowych (rys. 4.16) lub pustaków połówkowych i narożnikowych. Rys Narożnik ściany z pustaków kieszeniowych PYTANIA I POLECENIA 1. W jaki sposób układa się mury z pustaków ceramicznych? 2. Czy mury ceramiczne można stosować do budowania fundamentów? 3. W jaki sposób należy ułożyć pustaki ceramiczne, aby zapewnić izolacyjność akustyczną ściany? 4. Kiedy nie stosuje się zaprawy murarskiej do łączenia pustaków? 5. Omów technikę murowania narożników pokazaną na zdjęciach. a) b) c) d)

17 86 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH 4.3 Mury z wyrobów silikatowych, betonowych i gazobetonowych W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: gdzie można stosować cegłę silikatową, jakie zasady wiązania stosuje się podczas wykonywania murów z pustaków betonowych, jakie rodzaje spoin można stosować do łączenia bloczków gazobetonowych. Mury z cegieł silikatowych stawia się tak jak mury z cegieł ceramicznych. Mury z bloczków wykonuje się według tej samej zasady co mur z pustaków ceramicznych (rys. 4.17). Ściany muruje się z zachowaniem zasad wiązania. Elementy silikatowe stosuje się do wznoszenia ścian konstrukcyjnych, ścian zewnętrznych warstwowych oraz wewnętrznych i działowych. a) b) Rys Przykład warstwowej ściany z wykorzystaniem materiałów silikatowych: a) przekrój poziomy, b) przekrój pionowy Mury z pustaków i bloczków betonowych wykonuje się zgodnie z ogólnymi zasadami murowania. Przykład muru wykonanego z pustaków betonowych Alfa pokazano na rysunku Mury z bloczków z betonu komórkowego (gazobetonu) układa na spoiny wsporne o grubości zależnej od wysokości elementu murowanego lub na spoiny cienkie 1 3 mm.

18 4.3. MURY Z WYROBÓW SILIKATOWYCH, BETONOWYCH I GAZOBETONOWYCH 87 Spoiny pionowe powinny być przesunięte o co najmniej 60 mm. Łączenie elementów może być wykonane zaprawą rozprowadzoną na powierzchni bocznej bloczka, na wpust i pióro lub na suchy styk. Na rysunku 4.19 pokazano układ warstw w narożniku muru o grubości 24 cm. Bloczki są produkowane w wersji przeznaczonej do murowania na zaprawie oraz wykorzystywanej podczas układania na cienkiej spoinie. Ściana z bloczków musi być wykonana bardzo starannie, ponieważ cienkie spoiny nie pozwalają zniwelować ewentualnych niedokładności. Wiązanie muru z bloczków gazobetonowych Rys Ściana murowana z pustaków betonowych Alfa w narożniku pokazano na rysunku 4.20, natomiast połączenie ściany wewnętrznej z zewnętrzną na rysunku I II Rys Układ warstw w narożniku murów o grubości 24 cm wykonany z bloczków z betonu komórkowego Rys Wiązanie muru z bloczków gazobetonowych w narożniku Rys Wiązanie muru z bloczków w połączeniu ściany wewnętrznej z zewnętrzną PYTANIA I POLECENIA 1. Jakie rodzaje ścian można wykonać z cegły silikatowej? 2. Jaki rodzaj spoin stosuje się przy łączeniu pustaków betonowych? 3. W jaki sposób wykonuje się połączenie ściany wewnętrznej z zewnętrzną, jeśli mur jest układany z bloczków gazobetonowych?

19 88 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH 4.4 Mury z kamienia naturalnego W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jakie rodzaje wiązań stosuje się w murach z kamienia naturalnego, jakie zasady obowiązują przy wiązaniu elementów z kamienia. W zależności od stopnia obróbki kamienia mury mogą być: nieregularne: dzikie, półdzikie, cyklopowe, półregularne: warstwowe, rzędowe, mozaikowe, regularne: z bloczków, z ciosów. Mury dzikie i półdzikie wykonuje się z kamieni narzutowych na zaprawie wapiennej, cementowo-wapiennej, cementowej lub jeżeli mur ma mieć charakter rustykalny na mchu lub glinie. Przy układaniu należy dążyć do przewiązania spoin. Mur powinien być stabilny bez użycia spoiwa, dlatego w poprzek muru układa się długie kamienie (tzw. sięgacze) i zachowuje przewiązanie spoin pionowych. Po ułożeniu kamieni mur jest zalewany zaprawą (rys. 4.22). sięgacz Rys Mur dziki sięgacz

20 4.4. MURY Z KAMIENIA NATURALNEGO 89 Mury cyklopowe powstają z bloków kamiennych o kształcie nieregularnych, w przybliżeniu płaskich, wieloboków. W tego typu murze nie ma warstw poziomych, ale spoiny pionowe muszą być przewiązane warstwowo (rys. 4.23). Rys Mur cyklopowy Mury warstwowe uzyskuje się przez układanie kamieni łupanych o dwóch powierzchniach równoległych i płaskich (rys. 4.24), z zastosowaniem podstawowych zasad wiązania. Rys Mur warstwowy z kamieni Mury rzędowe wznosi się z kamieni łamanych o regularnym kształcie, tzw. muraków, które układa się tak, aby wysokość kamieni w jednej warstwie była jednakowa. W warstwie następnej wysokość kamieni może się różnić, ale nie może zmieniać się na długości warstwy (rys. 4.25). Rys Mur rzędowy

21 90 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH Mury mozaikowe są bardzo dekoracyjne. Wykonuje się je z różnej wielkości kamieni prostokątnych, co powoduje, że spoiny wsporne nie są regularne (rys. 4.26). Rys Mur mozaikowy Mury z ciosów to mury z dużych regularnych elementów, układanych warstwami wozówkowymi lub główkowymi albo z zastosowaniem wiązania polskiego. Ciosy mogą mieć kształt prostopadłościanu, klina umożliwiającego wykonanie sklepienia lub łuku. Poszczególne ciosy łączy się na zaprawę cementową z dodatkiem mleka wapiennego (rys. 4.27). Mury z bloczków kamiennych to mury z większych elementów, wznoszone według zasad stosowanych podczas murowania z cegły (rys. 4.28). Rys Mur z ciosów kamiennych Rys Mur z bloczków kamiennych PYTANIA I POLECENIA 1. Jaką zaprawę stosuje się podczas wznoszenia murów dzikich i półdzikich? 2. Z jakich elementów kamiennych wykonuje się mury warstwowe? 3. Narysuj układ kamieni w murze z ciosów. 4. Gdzie stosuje się mury mozaikowe?

22 4.5. WIĄZANIA W ŚCIANACH Z PRZEWODAMI KOMINOWYMI Wiązania w ścianach z przewodami kominowymi i kanałami wentylacyjnymi W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: w jaki sposób prowadzi się przewody kominowe, z jakich elementów składa się komin, jak wykonuje się kanały kominowe w ścianach zewnętrznych, w jaki sposób wykonuje się kanały wentylacyjne. Przewody kominowe mogą odprowadzać: spaliny z palenisk na paliwo stałe (przewody dymowe), spaliny z palenisk na paliwo gazowe i ciekłe (przewody spalinowe), powietrze (przewody wentylacyjne). Kanały dymowe mogą mieć kształt prostokątny lub okrągły. Kanały umieszczone w ścianie zewnętrznej są narażone na ochładzanie, które jest przyczyną złego ciągu kominowego. Dlatego od strony zewnętrznej wykonuje się dodatkowo szczelinę izolacyjną, dzięki której przewód kominowy jest ocieplony (rys. 4.29). Rys Izolacja przewodów w ścianie zewnętrznej Do budowania kominów stosuje się obecnie systemy kominowe z ceramicznych, kwasoodpornych rur wraz z bloczkami będącymi ich obudową. Kominy mogą być wolno stojące lub wykonane w ścianach z przewodami kominowymi. Wiązania w murach z kanałami kominowymi muszą być wykonane tak, aby: zapewnić szczelność (gazy i powietrze nie mogą się przedostawać z jednego kanału do drugiego lub na zewnątrz), zapewnić przykrycie spoin pełnymi powierzchniami spoin następnej warstwy, uzyskać minimalną ilość spoin pionowych w powierzchni wewnętrznej kanału, cegły w przegródkach międzykanałowych były wmurowane chociaż jednym końcem w ścianki zewnętrzne ułożone prostopadle do nich, grubość przegród międzykanałowych nie była mniejsza niż ½ cegły,

23 92 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH a) b) c) Rys Przykłady wiązania cegieł w kanałach ścian o grubości 1½ cegły: a) kanały wielkości ½ cegły, b) 2 kanały wielkości ½ cegły, c) kanał wielkości 1 cegły w narożniku wewnętrznym kanału, na poziomie jednej warstwy, znajdowała się jedna spoina poprzeczna, spoiny były dokładnie wypełnione zaprawą, przycinane cegły były ułożone nieprzycinaną powierzchnią do wnętrza kanału. Wiązania murów z kanałami wykonuje się zwykle przy użyciu cegieł ułamkowych: dziewiątek, połówek, ćwiartek lub beleczek. Przykłady wiązania kanałów w ścianie o grubości 1½ cegły pokazano na rysunku Należy zwrócić uwagę, że kanały ½ ¾ cegły i ½ 1 cegłę, umieszczone dłuższymi wymiarami w kierunku długości ściany, zajmują dużo miejsca. Skrócenie odcinka można uzyskać dzięki pogrubieniu muru o pilastry (rys. 4.31). Przewody trzonów kominowych można również układać w dwóch rzędach. Przykład wiązania cegieł z kanałami w dwóch rzędach pokazano na rysunku Przewody wyprowadzone ponad dach są zakończone kominem. Kominy muruje się za pomocą wiązań pierścieniowych. Przykłady wiązania cegieł w kominie przedstawiono na rysunku W kanałach pochyłych cegły powinno się układać tak, aby tworzyły powierzchnię równą, bez uskoków. Kominy wolno stojące z kanałem przełazowym wykonuje się, stosując zasady wiązania pierścieniowego. Kominy wykonywane z pustaków kominowych (ceramicznych, betonowych, silikatowych) muszą być obmurowane pełną cegłą ceramiczną na grubość min. ½ cegły (rys. 4.34). a) b) Rys Pogrubienie muru 1½ cegły o pilastry Rys Przykłady trzonów kominowych z kanałami w 2 rzędach

24 4.5. WIĄZANIA W ŚCIANACH Z PRZEWODAMI KOMINOWYMI a) k b) k k Rys Wiązanie pierścieniowe z cegieł w kominie o ściankach grubości ½ cegły: a) z 1 kanałem, b) z 2 kanałami Po wyprowadzeniu komina ponad dach muruje się go cegłami licowymi lub zwykłymi (wtedy należy je otynkować). Kanały wentylacyjne wykonywane w murze ceglanym można murować, używając wzorników. Wzorniki to skrzynie o wymiarach kanału (rys. 4.35). Rys Przewody z pustaków ceramicznych dymowych obmurowane cegłą pełną Rys Murowanie kanałów z wykorzystaniem wzornika Zewnętrzne powierzchnie wzornika smaruje się środkiem antyadhezyjnym (np. zawiesiną glinianą), co ułatwia oddzielenie wzornika od elementu i jego wyciągnięcie. Wzornik ustawia się w miejscu murowania kanału i obmurowuje cegłami. Wzornik podnosi się po wymurowaniu pięciu warstw cegieł. Podczas murowania wokół wzornika należy dokładnie rozprowadzać zaprawę. Pozwoli to na uzyskanie gładkich ścian kanałów. PYTANIA I POLECENIA 1. W jaki sposób wykonuje się wiązania w murach z kanałami kominowymi? 2. Omów budowę wiązania pierścieniowego. 3. W jaki sposób wykonuje się kanały wentylacyjne? 4. Omów czynności wykonywane podczas murowania kanałów z wykorzystaniem wzornika.

25 94 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH 4.6 Wiązanie cegieł w filarach, pilastrach i słupach W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jakie układy cegieł stosuje się podczas murowania węgarków, w jaki sposób wzmacnia się konstrukcję słupa, jak połączyć pilaster z murem głównym. Słupy, filary i pilastry muruje się z zachowaniem podstawowych zasad wiązania cegieł. Filary i słupy wykonane w wiązaniu pospolitym pokazano na rysunku a) b) c) f) d) e) Rys Filary i słupy w wiązaniu pospolitym: a) i b) filary lub słupy prostokątne, c), d), e) i f) słupy wieloboczne; n warstwa pierwsza, n+1 warstwa kolejna, c długość cegły Filary w ścianach zewnętrznych mogą mieć wykonane węgarki polepszające izolację między ramami stolarki okiennej i drzwiowej. Węgarek jest występem muru o długości 6,5 cm i szerokości 12 cm. Jest to pionowy element przy otworze okiennym lub drzwiowym. Powstaje przez wysunięcie cegieł w ścianach murowanych. Stanowi on oparcie dla ościeżnicy oraz uszczelnienie jej połączenia z murem.

26 4.6. WIĄZANIE CEGIEŁ W FILARACH, PILASTRACH I SŁUPACH 95 Na rysunku 4.37 b pokazano przykład ściany murowanej, w której w celu uzyskania węgarka użyto w zakończeniu muru całej cegły, a w warstwie następnej zastosowano ćwiartkę. Układ cegieł w dwóch kolejnych warstwach w filarze z węgarkiem i bez węgarka pokazano na rysunku Węgarki w murach z pustaków wykonuje się z wykorzystaniem specjalnych kształtek. a) b) Rys Wiązania cegieł w filarach (słupach): a) bez węgarka, b) z węgarkami Słupy przenoszące duże obciążenia wzmacnia się wkładkami żelbetowymi lub siatką ze stali zbrojeniowej, którą układa się w spoinach wspornych. Można również wzmocnić konstrukcję słupa wkładkami żelbetowymi. W trakcie murowania zostawia się wolne przestrzenie, w które wkłada się zbrojenie i zalewa je betonem. Pilaster powstaje w formie płaskiego filara przez pogrubienie ściany. Podczas murowania pilastrów układ cegieł zależy od szerokości wysuniętego fragmentu muru. Pilaster z murem głównym łączy się cegłami całymi lub dziewiątkami (rys. 4.38). Rys Wiązanie cegieł w murze z pilastrami i wnękami

27 96 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH PYTANIA I POLECENIA 1. Narysuj warstwę cegieł w murze komina. 2. Gdzie stosuje się węgarki? 3. Omów sposoby wzmacniania konstrukcji słupa. 4. Jakie cegły należy wykorzystać do połączenia pilastra z murem? 5. Opisz sposoby wiązania w murach przedstawione na rysunkach poniżej. a) b) c) d) e) f)

28 4.7. WIĄZANIA CEGIEŁ W NADPROŻACH I SKLEPIENIACH Wiązania cegieł w nadprożach i sklepieniach W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jak jest zbudowane nadproże płaskie, jak murować łuki i sklepienia, co to są krążyny Nadproża płaskie Nadproża płaskie mogą być wykonane z belek stalowych wypełnionych cegłą, z cegieł, między którymi umieszcza się zbrojenie z wkładek stalowych (nadproże Kleina), lub z żelbetu. Przy otworach o rozpiętości do 1,5 m muruje się nadproża o wysokości ½ cegły ustawionej na rąb leżący, a przy rozpiętości do 2,5 m o wysokości 1 cegły na rąb stojący. W nadprożu między cegłami układa się pręty okrągłe o średnicy 5 mm lub płaskowniki stalowe o grubości 2 3 mm i szerokości mm. Zbrojenie układa się na warstwie zaprawy cementowej 1 : 3 i grubości 3 4 cm. Pręty należy zakotwić w murze na minimum 1½ cegły. Liczbę prętów ustala się na podstawie obliczeń statycznych. Nadproże wykonuje się w podstemplowanym deskowaniu (rys. 4.39). kotew stalowa folia wełna mineralna zaprawa cementowa węgarek okienny zbrojenie belki Kleina Rys Nadproże Kleina zbrojone bednarką Przy większych obciążeniach można stosować nadproża z belek stalowych dwuteowych. Dwuteowniki okłada się cegłą i wypełnia nią przestrzeń między belkami (rys. 4.40).

29 98 4. ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH Rys Nadproże na dwóch belkach stalowych ściąg belek Przy dużych obciążeniach i dużej rozpiętości można zastosować nadproża żelbetowe prefabrykowane z beleczek typu L. Wykonanie takiego nadproża nie wymaga deskowania. Belki mają wysokość 19 lub 22 cm, a szerokość 12 cm (rys. 4.41). uszczelnienie Rys Nadproże z prefabrykowanych beleczek żelbetowych typu L Podczas wznoszenia budynków jednorodzinnych często stosuje się nadproża zespolone. Wykonuje się je z kształtek korytkowych z betonu komórkowego, które się zbroi, a następnie zespala betonem Nadproża sklepione i sklepienia Nadproża sklepione stosuje się do przekrywania w ścianach otworów o niewielkiej rozpiętości. Nadproża mogą być płaskie łęki lub o kształcie łuku. Sklepienia przekrywają przestrzeń (o kształcie krzywej) znajdującą się między ścianami lub słupami. Sklepienia i łuki wykonuje się na deskowaniu umożliwiającym uzyskanie odpowiedniego kształtu. Łuki, ze względu na kształt ich krzywizny, można podzielić na: półkoliste pełne, odcinkowe, płaskie, gotyckie, koszowe i jednostronne. W konstrukcjach łukowych i sklepieniach wyróżnia się takie elementy, jak: sklepienie wewnętrzna powierzchnia łuku, grzbiet górna powierzchni łuku, czoło (w łuku), wezgłowie przejście od podstawy do łuku,

30 4.7. WIĄZANIA CEGIEŁ W NADPROŻACH I SKLEPIENIACH 99 pachy przestrzeń pomiędzy grzbietem a ścianami bocznymi, strzałka łuku odległość od punktu środkowego do wierzchołka łuku, obwodnica krzywizna sklepienia lub łuku, rozpiętość łuku odległość pomiędzy wezgłowiami, klińce elementy murowe w kształcie klina, zworniki klińce układane w szczycie łuku lub sklepienia, klucz sklepienia zworniki na całej długości szczytu sklepienia. Na rysunku 4.42 pokazano najważniejsze części łuku. klucz pacha czoło oś strzałka łuku grubość wspora rozpiętość wezgłowie Rys Nadproże łukowe Biorąc pod uwagę wielkość strzałki ugięcia, wyróżnia się łuki (lub sklepienia): płaskie, spłaszczone (strzałka < ½ rozpiętości), podwyższone (strzałka > ½ rozpiętości), pełne (strzałka = ½ rozpiętości). W budownictwie mieszkaniowym najczęściej stosuje się sklepienia odcinkowe. Grubość sklepienia wynosi: ¼ cegły przy rozpiętości do 1,5 m i braku obciążenia użytkowego, ½ cegły przy rozpiętości do 2,5 m, ½ cegły na całej długości i wzmocnieniu o grubości ½ cegły i szerokości 1 1½ cegły przy rozpiętości 2,5 3,0 m, 1 cegła na ¼ rozpiętości oraz ½ cegły i podłęcza w środkowej części przy rozpiętości 3,0 4,0 m, 1 cegła na całej długości odcinka przy rozpiętości 4,0 5,0 m. Wzmocnienia sklepienia wykonuje się jako żebra wystające do góry nadłęcza lub do dołu podłęcza. Pachy sklepienia zapełnia się betonem (na ½ wysokości pachy) lub murem. Chroni to przed powstawaniem odkształceń oraz zwiększa wytrzymałość sklepienia. Oparciem sklepienia odcinkowego może być mur o przygotowanym gnieździe lub łuk podpierający. Jeżeli podparciem jest łuk, to wezgłowie musi leżeć 8 10 cm powyżej szczytu łuku. Sklepienia wykonuje się na deskowaniu (tzw. krążynach). Grubość poszczególnych warstw (cegła + spoina) zaznacza się na deskowaniu, a następnie muruje strzępiami* kilka warstw przy czołach (należy posłużyć się tzw. ekierką listwą w kształcie łuku). Pomiędzy czołami cegły muruje się przy naciągniętym sznurze, od wezgłowi w kierunku szczytu. * Strzępia stosuje się w ścianach murowanych w celu połączenia ich ze ścianami murowanymi wykonywanymi w późniejszym czasie (patrz rozdział 4.10).

31 ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH Sklepienia zwykle muruje się w wiązaniu pospolitym. Cegły układa się płaszczyznami podstaw równolegle do osi sklepienia. Przekrój poprzeczny i podłużny oraz wiązanie muru w sklepieniach odcinkowych, pokazany na rysunku 4.43, zwraca uwagę na zastosowanie cegły ułamkowej. a) b) c) Rys Sklepienia odcinkowe: a) przekrój poprzeczny, b) przekrój podłużny, c) wiązanie muru, 1 nadłęcza, 2 podłęcza, 3 pacha, 4 pierwsza warstwa cegieł, 5 druga warstwa cegieł Podczas murowania łuków należy pamiętać, aby: zachować odpowiednią grubość spoin (ponieważ stosowanie cegieł przycinanych w klin osłabia wytrzymałość, należy zastosować cegłę zwyczajną i odpowiedniej grubości spoiny), cegły zlicować osią do środka łuku, układać cegły tak, by w punkcie wierzchołka nie było spoin, a cegła wieńcząca sklepienie rozpierała łuk, cegła wieńcząca sklepienie kończyła się na spoinie poziomej warstwy cegieł powyżej łuku, murowanie zaczynać równocześnie od obu podstaw. Rys Ustalenie właściwego położenia warstw za pomocą sznura umocowanego w środku krzywizny Łuki ceglane muruje się za pomocą wiązań pospolitych, amerykańskich, pierścieniowych lub zazębionych. Wiązanie pospolite wymaga zastosowania wielu dziewiątek, co zwiększa koszt wykonania łuku. Kierunek warstw w łuku ustala się za pomocą sznura lub drutu umocowanego w środku łuku (rys. 4.44).

32 4.7. WIĄZANIA CEGIEŁ W NADPROŻACH I SKLEPIENIACH 101 Budowę nadproża sklepionego rozpoczyna się równocześnie od jego obu wezgłowi. Nad każdym z nich równocześnie wmurowuje się kolejne elementy nadproża i łączy je na spoiny, a pracę kończy wstawieniem elementu szczytowego zwanego kluczem. Klinowy układ cegieł w łękach otrzymuje się przez odpowiednie poszerzenie spoin wspornych w górnej części nadproża i zwężenie ich w dolnej części. Największa szerokość spoin wspornych może wynosić 2 cm, najmniejsza 0,5 cm. Grubość cegły wynosi 6,5 cm, więc szerokość klina w grzbiecie będzie równa 8,5 cm (6,5 + 2), a w podniebieniu 7 cm (6,5 + 0,5). Jednakową grubość spoiny można uzyskać, jeżeli stosuje się cegły klinowe. Przy wykonywaniu grubych łuków i braku cegieł klinowych łuk dzieli się na pierścienie, które ze względu na mniejszą grubość można wykonać z cegły bez przycinania (rys a). Jeżeli łuk ma dużą rozpiętość i grubość, stosuje się układ warstw zazębionych. W układzie tym łuk dzieli się nad płaszczyznami wspornymi na bloki, składające się z 2 3 odcinków pierścieniowych cegieł. Podłużne spoiny tych odcinków układa się mijankowo (rys b). b) a) Rys Łuk w wiązaniu: a) pierścieniowym, b) z warstwami zazębionymi Sklepienia i łuki muruje się na rusztowaniach zwanych krążynami. Krążyny mają od góry powierzchnię wykonaną z desek, dostosowaną do podniebienia sklepienia. Uzupełnieniem tego deskowania są poprzeczki, słupki i kliny. Kliny pomagają uregulować poziom, a po wykonaniu łuku ułatwiają ich wyjęcie. Słupki umieszcza się w środku rozpiętości otworu w celu podparcia krążyny, aby nie uginała się pod ciężarem cegieł. b) a) Rys Krążyny łuków nadokiennych lub naddrzwiowych typu: a) odcinkowego, b) półkolistego Krążyny łuków odcinkowych wykonuje się z desek ułożonych w kierunku osi sklepienia i ustawia się je za pomocą klinów umieszczanych pod poprzeczkami lub słupami. Krążyny usuwa się zwykle w ciągu: 7 dni przy łukach o rozpiętości do 3,0 m, 10 dni przy łukach o rozpiętości do 6,0 m, 3 tygodni przy łukach o rozpiętości powyżej 6,0 m.

33 ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH PYTANIA I POLECENIA 1. Jaki typ nadproża zastosowano w budynku, w którym mieszkasz? Uzasadnij odpowiedź. 2. Omów budowę nadproża sklepionego. 3. Jakich zasad należy przestrzegać podczas murowania łuku? 4. Co to są krążyny? 5. Opisz sposoby wiązania cegieł przedstawione na rysunkach poniżej. a) b) c) d) e) f)

34 4.8. STROPY MURARSKIE Stropy murarskie W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: w jaki sposób wykonać strop Kleina, w jaki sposób mocuje się deskowanie stropu Kleina. Jednym z częściej wykonywanych murowanych stropów płaskich jest strop Kleina (płyta Kleina), czyli płyta z cegieł zwykłych lub dziurawek (mniejszy ciężar stropu), zbrojona płaskownikami lub stalą okrągłą i spojona zaprawą cementową. Oparciem płyty są belki stalowe. Rozstaw belek zwykle wynosi 0,9 1,2 m. Wykonuje się płyty: ciężkie o grubości ½ cegły ustawionej na rąb, lekkie o grubości ¼ cegły położonej na płask, półciężkie o grubości ¼ cegły z cegieł ułożonych na płask i wzmocnione żeberkami z cegieł ułożonych na rąb leżący. Belki opiera się na ścianach na długości ⅓ wysokości belki powiększonej o 15 cm. Co trzecia belka musi być zakotwiona w murze. W celu usztywnienia płyty końce belek zabetonowuje się w wieńcach opartych na ścianach prostopadłych do belek. Strop muruje się na deskowaniu. Deskowanie podwiesza się do belek stalowych tak, że deski spoczywają na krawędziakach ułożonych prostopadle do belek stalowych. Cegły układa się na deskowaniu zgodnie z zasadami wiązania. Spoiny pomiędzy cegłami nie mogą być szersze niż 20 mm. Zaprawę nakłada się najpierw na boczną powierzchnię cegły, a następnie płytę zalewa zaprawą cementową (1 : 3; 1 : 4). W spoinach układa się płaskowniki 1 15 do 2 30 mm lub pręty okrągłe o średnicy 6 mm. Bednarkę pokrywa się zaprawą i dociska do wmurowanych cegieł. Nad dolnymi półkami dwuteowników płaskowniki się zagina, a cegły przycina, ponieważ wkładki powinny znajdować się w odległości 10 mm od spodu płyty. Przykład płyt ceglanych Kleina pokazano na rysunku Dolne stopki belek stalowych stropu owija się siatką w celu zapewnienia zaprawie dobrej przyczepności podczas tynkowania (rys c). a) b) Rys Rodzaje płyt ceglanych Kleina: a) płyta lekka z cegły na płask, b) płyta ciężka z cegieł na rąb leżący

35 ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH c) d) Rys c) płyta półciężka z żeberkami i deskowaniem, d) szczegół oparcia na belkach płyty ceglanej zbrojonej płaskownikami PYTANIA I POLECENIA 1. Dlaczego o stropie Kleina można powiedzieć, że jest stropem murarskim? 2. Jakie znasz rodzaje płyt ceglanych Kleina? 3. Z czego można wykonać zbrojenie stropu Kleina?

36 4.9. GZYMSY I COKOŁY Gzymsy i cokoły W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: gdzie wykonuje się gzymsy, w jaki sposób można wykonać gzyms, w jakim celu wykonuje się cokoły, z jakich materiałów można wykonać elewację cokołu Gzymsy Gzymsy są to występy ze ścian w kształcie poziomych pasów niewielkiej wysokości. Mogą być zakończeniem ścian budynku (gzymsy wieńczące), dzielić budynek w poprzek (międzypiętrowe), być wykonane nad otworami (nadotworowe) lub pod oknami (podokienne). Gzymsy wykonuje się z tych samych materiałów co ściany lub jako niezależne konstrukcje z żelbetu. Szerokość gzymsu (wysięg) uzyskuje się zwykle dzięki wykorzystaniu odsadzek, które mogą być zbrojone lub niezbrojone. Gzymsów międzypiętrowych i nadotworowych ze względu na mały wysięg nie zbroi się (rys. 4.48). Rys Gzyms ceglany o małym wysięgu W gzymsach ceglanych poszczególne wyskoki uzyskuje się przez nadwieszanie cegieł. Wyskok nie może być większy od ½ cegły. Gzymsy z cegieł mogą być również wykonywane z zastosowaniem tzw. układów rolkowych, polegających na stopniowym wysuwaniu kolejnych warstw muru. Jeżeli gzyms ma mieć większy wyskok, to dolna warstwa wyskoku powinna być wykonywana z cegieł układanych na rąb, jako wspornikowa płyta zbrojona od góry (sklepienie Kleina).

37 ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH Przy dużym wysięgu gzymsy zbroi się bednarką ułożoną prostopadle do ściany, płaskownikami albo opiera na teownikach lub dwuteownikach stalowych (rys. 4.49). a) b) Rys Gzymsy: a) zbrojony płaskownikami, b) oparty na teownikach Gzyms musi być wykonany bardzo starannie. Należy go również zabezpieczyć przed zaciekaniem wody opadowej (rys. 4.50). Rys Zabezpieczenie gzymsu międzypiętrowego od zacieków

38 4.9. GZYMSY I COKOŁY Cokoły Cokoły są częścią ściany fundamentowej lub piwnicznej, która jest zbudowana nad powierzchnią terenu. Cokół zabezpiecza dolną część ściany przed zawilgoceniem i przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wykończenie lica cokołu wpływa na estetykę budynku. Cokoły mogą być pokryte tynkiem lastrykowym, płytami kamiennymi lub klinkierem. Wysokość cokołów mieści się zwykle w granicach 0,4 1,0 m. Cokoły mogą być cofnięte lub wysunięte (rys. 4.51). a) b) Rys Konstrukcje cokołów: a) cofniętego, b) wysuniętego Odsadzkę cokołu wysuniętego zabezpiecza się przed zaciekaniem wody opadowej. Brak zabezpieczenia może spowodować trwałe zawilgocenie ściany. Cokoły cofnięte nie wymagają zabezpieczenia. PYTANIA I POLECENIA 1. Czy budynek twojej szkoły ma gzymsy? 2. Jaki rodzaj cokołu jest wykonany w budynku twojej szkoły? 3. Z jakich materiałów buduje się gzymsy? 4. Opisz sposoby wykonania elementów budynku widocznych na zdjęciach. Jakie materiały wykorzystano do ich budowy? a) b)

39 ZASADY WIĄZANIA ELEMENTÓW MUROWYCH 4.10 Murowane ściany działowe W TYM ROZDZIALE DOWIESZ SIĘ: jak wykonać strzępia końcowe zazębione, jak wymurować strzępia zazębione boczne, jak połączyć ściany dwóch budynków. Murowane ściany działowe charakteryzują się dobrą izolacyjnością akustyczną. Można je wykonywać z cegieł pełnych, z dziurawki, kratówki, pustaków ceramicznych lub bloczków i płyt gipsowo-kartonowych. Ściany działowe zwykle mają grubość ¼ lub ½ cegły. Jeżeli ściana działowa ma wysokość powyżej 2,5 m i grubość ¼ cegły, to musi być zbrojona bednarką wkładaną w co trzecią spoinę. Ściany działowe łączy się ze ścianami nośnymi budynku za pomocą strzępi zazębionych bocznych, bruzd lub łączników metalowych. Należy pamiętać o dokładnym wypełnieniu spoin wspornych i poprzecznych. Strzępia zazębione uzyskuje się dzięki pozostawieniu w ścianie murowanej wcześniej wgłębienia w co drugiej warstwie na ¼ cegły. Strzępia mogą być końcowe lub boczne. Strzępia zazębione końcowe wykonuje się wtedy, gdy nowy mur ma być przedłużeniem starego. W murze o grubości ½ cegły spoiny poprzeczne przesuwa się na przykład w każdej następnej warstwie o ½ cegły. Wymaga to użycia dziewiątek i połówek w co drugiej warstwie (rys a). Można również zastosować wiązanie pokazane na rysunku 4.52 b. Układy cegieł w murze o grubości 1 cegły pokazano na rysunku 4.52 c i d. Należy zwrócić uwagę na to, że w wiązaniu krzyżykowym trzeba umieścić główkę w zakończeniu co drugiej warstwy wozówkowej. Podczas murowania strzępi w murze o grubości 1½, 2 i 2½ cegły należy pamiętać, żeby w zakończeniu nie układać główek, ponieważ mogą się przewracać. Wiązania w murach powinny wyglądać jak na rysunku a) b) c) d) Rys Strzępia zazębione końcowe: a) i b) w murach grubości ½ cegły, c) w murze grubości 1 cegły i wiązaniu pospolitym, d) w murze grubości 1 cegły w wiązaniu krzyżykowym a) b) Rys Strzępia końcowe w murze grubości 1½ cegły: a) z niezrównoważonymi główkami końcowymi, b) zrównoważone