Analiza stężenia pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r. K. Dąbrowska-Zapart, K. Chłopek...8

Transkrypt

1 Pyłek leszczyny w Szczecinie ( ) M. Puc, M.I. Puc...2 Pyłek leszczyny w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo...4 Analiza stężenia pyłku leszczyny w Warszawie w 2010 r. A. Chciałowski, A. Lipiec...6 Analiza stężenia pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r. K. Dąbrowska-Zapart, K. Chłopek...8 Analiza stężenia pyłku olszy w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo...11 Analiza stężenia pyłku olszy w Warszawie w 2010 r. A. Chciałowski, A. Lipiec Analiza stężenia pyłku olszy w Sosnowcu w 2010 r. K. Chłopek, K. Dąbrowska-Zapart...15 Analiza stężenia ziaren pyłku olszy we Wrocławiu w 2010 r. K. Klaczak...18 Pyłek brzozy w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo Analiza stężenia pyłku brzozy w Warszawie w 2010 r. A. Lipiec, P. Rapiejko.. 22 Analiza stężenia pyłku brzozy we Wrocławiu w 2010 r. M. Malkiewicz Analiza stężenia pyłku brzozy w Sosnowcu w 2010 r. K. Dąbrowska-Zapart, K. Chłopek Pyłek jesionu w powietrzu Szczecina ( ) M. Puc, M. I. Puc Pyłek platanu w powietrzu Szczecina ( ) M. Puc Pyłek dębu w powietrzu Szczecina ( ) M. Puc Zagrożenie alergenami pyłku traw w powietrzu Szczecina ( ) M. Puc Pyłek traw w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo Pyłek traw w powietrzu Bydgoszczy w 2010 r. A. Lipiec, P. Rapiejko Pyłek traw w powietrzu Warszawy w 2010 r. P. Rapiejko, A. Lipiec Analiza stężenia pyłku traw we Wrocławiu w 2010 r. M. Malkiewicz Pyłek traw w powietrzu Sosnowca w 2010 r. K. Chłopek, K. Dąbrowska-Zapart Zagrożenie alergenami pyłku bylicy w powietrzu Szczecina ( ) M. Puc Analiza stężenia pyłku bylicy w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo Analiza stężenia ziaren pyłku bylicy we Wrocławiu w 2010 r. K. Klaczak Pyłek bylicy w powietrzu Sosnowca w 2010 r. K. Chłopek, K. Dąbrowska-Zapart Zarodniki Alternaria i Cladosporium w powietrzu Szczecina w 2010 r. A. Grinn-Gofroń Stężenie zarodników Alternaria w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo Analiza stężenia zarodników Cladosporium w powietrzu Białegostoku w 2010 r. B. Gajo, B. Kiziewicz, P. Kosieliński, E. Zdrojkowska Zarodniki Alternaria w atmosferze Warszawy w 2010 r. A. Lipiec, P. Rapiejko Zarodniki Alternaria w powietrzu Wrocławia w 2010 r. M. Malkiewicz Kobiety, przyszłe lekarki, na uniwersytetach europejskich D. Augustynowicz VAT w ochronie zdrowia zmiany w 2011 roku A. Jeschke Redaktor Naczelny: dr n. med. Piotr Rapiejko Z-ca Redaktora Naczelnego: dr n. med. Agnieszka Lipiec Sekretarz Redakcji: mgr Ewa Kalinowska Rada Redakcyjna: prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi (Bydgoszcz) dr n. farm. Sławomir Białek (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczyłko (Łódź) dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Magdalena Czarnecka-Operacz (Poznań) dr hab. n. med. Zbigniew Doniec (Rabka) prof. dr hab. n. med. Wacław Droszcz (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Andrzej Dziedziczko (Bydgoszcz) prof. dr hab. n. med. Andrzej Emeryk (Lublin) dr hab. n. med. Radosław Gawlik (Zabrze) dr Siegfried Jäger (Wiedeń Austria) prof. dr hab. n. med. Anna Jung (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz (Warszawa) konsultant krajowy ds. otorynolaryngologii dr hab. n. med. Radosław Śpiewak (Kraków) prof. dr hab. n. med. Marek Jutel (Wrocław) prof. dr hab. n. med. Józef Kędziora (Łódź) prof. dr hab. n. med. Wojciech Kozłowski (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski (Warszawa) konsultant krajowy ds. alergologii prof. dr hab. n. med. Antoni Krzeski (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa (Rabka) prof. dr hab. n. med. Witold Lasek (Warszawa) dr n. med. Agnieszka Lipiec (Warszawa) dr hab. n. med. Zbigniew Samochocki (Warszawa) dr n. med. Urszula Samolińska-Zawisza (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński (Warszawa) prof. dr hab. n. med. Zenon Siergiejko (Białystok) prof. dr hab. n. med. Bożena Tarchalska-Kryńska (Warszawa) dr hab. n. med. Jan Vokurka (Hradec Kralove Czechy) prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska (Lublin) prof. dr hab. n. med. Edward Zawisza (Warszawa) dr hab. n. med. Beata Zielnik-Jurkiewicz (Warszawa) Kwartalnik Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3 ISSN Alergoprofil publikuje wyłącznie prace recenzowane. Pismo indeksowane w: Index Copernicus International oraz Polskiej Bibliografii Palinologii Klinicznej MNiSW (dawne pkt KBN) 6 pkt Redakcja: Klinika Otolaryngologii Wojskowy Instytut Medyczny ul. Szaserów Warszawa tel./fax (22) redaktor@allergy.pl Opracowanie graficzne i skład: Medical Education Wydawca: ul. Opaczewska 60D, Warszawa tel.: (22) Prenumerata: (22) Ogłoszenia: (22) Zasady publikacji prac dostępne na stronie:

2 Pyłek leszczyny w Szczecinie ( ) Hazel pollen in Szczecin ( ) dr Małgorzata Puc 1, dr Mirosław I. Puc 2 1. Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Szczecińskiego 2. Instytut Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego Streszczenie: Celem pracy było porównanie sezonów pyłkowych leszczyny w latach 2009 i 2010 w Szczecinie na tle warunków pogodowych. Pomiary stężenia pyłku prowadzono metodą objętościową z zastosowaniem aparatu Lanzoni. Sezon pyłkowy wyznaczono jako okres, w którym w powietrzu występuje 98% rocznej sumy ziaren pyłku. Odnotowano znaczne różnice czasu trwania sezonów. W 2010 r. sezon pyłkowy leszczyny rozpoczął się o 9 dni wcześniej niż w 2009 r. Najwyższą wartość maksymalną stężenia (205 z/m 3 ) zaobserwowano w 2010 r. i była ona ponad dwukrotnie wyższa niż w roku poprzednim. Rozkłady koncentracji pyłku są silnie prawoskośne. Stężenie pyłku Corylus w Szczecinie wykazuje istotną statystycznie korelację z wilgotnością względną i temperaturą maksymalną powietrza. Okres z przekroczonym stężeniem progowym trwał 6 8 dni. Abstract: The aim of the study was to compare the pollen seasons of hazel ( ) in Szczecin and meteorological variables. Measurements were performed by the volumetric method (Lanzoni pollen sampler). Pollen season was defined as the period in which 98% of the annual total catch occurred. The differences of pollen seasons duration ware considerable. In 2010 the pollen season of hazel started 9 days earlier than in The highest, record airborne concentration (205 p/m 3 ) was recorded in 2010 and it was two times higher than in The pollen concentration distributions during pollen seasons are strongly skewed to the right. In Szczecin statistically significant correlation was found between the pollen count of Corylus versus the relative humidity and maximum temperature. The period with pollen count over an allergenic significantly value lasted 6 8 days. Słowa kluczowe: alergeny, stężenie pyłku leszczyny (Corylus), czynniki pogodowe Key words: allergens, hazel pollen count (Corylus), meteorological conditions Zwiastunem botanicznego przedwiośnia w Polsce jest leszczyna, jej kwitnienie rozpoczyna się jeszcze przed rozwojem liści. Leszczyna występuje we wszystkich lasach liściastych i mieszanych, w zagajnikach i na porębach, od gór aż do morza. W zależności od warunków klimatycznych danego roku kalendarzowego okresy pojawiania się w atmosferze pyłku mogą różnić się nawet o kilka tygodni [1]. Progowe stężenie pyłku, przy jakim obserwujemy pierwsze objawy alergii, wynosi 35 ziaren/m 3 [2]. Z powodu reakcji krzyżowych występujących między alergenami pyłku leszczyny, olszy i brzozy objawy uczulenia odnotowuje się również w okresie pylenia Betula, Alnus, a także po spożyciu jabłka lub selera. Cel Celem pracy była analiza sezonów pyłkowych leszczyny w latach 2009 i 2010 w Szczecinie. Materiał i metody Analizę koncentracji pyłku leszczyny w powietrzu Szczecina przeprowadzono na podstawie danych z dwóch lat ( ). Pomiary stężenia pyłku badano metodą objętościową. Długość sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 98% [4]. Do analizy statystycznej wykorzystano temperaturę powietrza, wilgotność względną, opad atmosferyczny i prędkość wiatru. Dane te pochodzą ze stacji meteorologicznej zamontowanej w punkcie monitoringu pyłkowego. Współczynnik skośności (asymetrii) posłużył do opisania zmienności analizowanych sezonów pyłkowych. Omówienie wyników Sezon pyłkowy leszczyny rozpoczyna się wraz z początkiem termicznego przedwiośnia. W okresie tym średnia dobowa temperatura powietrza jest wyższa od 0 C, ale nie przekracza 5 C [1]. Data rozpoczęcia 2 Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 2-3 Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education

3 sezonu pyłkowego uzależniona jest przede wszystkim od warunków pogodowych (głównie temperatury powietrza) na początku roku. Różnice między skrajnymi terminami początku sezonu pyłkowego leszczyny w poszczególnych latach mogą wynosić nawet około trzech miesięcy. W kalendarzach pyłkowych wielu miast Polski początek sezonu najwcześniej rejestrowany był 20 stycznia. Stężenia maksymalne notowane są najczęściej w połowie lutego, jednakże w latach z ekstremalnie mroźnymi zimami maksymalne koncentracje rejestrowano nawet pod koniec marca [3]. W Szczecinie początek sezonu odnotowano w drugiej połowie lutego w 2010 r. i pod koniec lutego w 2009 r., wartości maksymalne stężeń wystąpiły natomiast w 2009 r. o 12 dni wcześniej niż w 2010 r. (tab. 1). Okres z koncentracją pyłku powyżej 35 z/m 3, gdy u chorych utrzymują się objawy alergii, trwał od 6 do 8 dni [2], co stanowiło niewielką część sezonu (20 21%). Rozkład koncentracji pyłku leszczyny w obu sezonach jest silnie prawoskośny. Szczególnie silna asymetria widoczna była w 2010 r., kiedy to od momentu startu sezonu odnotowano długi okres z niskimi wartościami stężeń. Faza ta stanowiła aż 75% całej długości sezonu. Maksimum pyłkowe odnotowano w 2010 r. po 31 dniach od pojawienia się pyłku w powietrzu, natomiast w 2009 r. po 10 dniach od daty rozpoczęcia sezonu (ryc. 1). Tak wyraźna zmienność faz pylenia i kwitnienia Corylus w kolejnych latach jest związana z oddziaływaniem niestabilnych warunków pogodowych w okresie przedwiośnia. Czynniki pogodowe należą do najważniejszych elementów określających występowanie pyłku w powietrzu. Stężenie pyłku leszczyny w powietrzu Szczecina było ujemnie, istotnie skorelowane z wilgotnością względną w 2009 r. oraz dodatnio skorelowane z temperaturą maksymalną powietrza w 2010 r. (tab. 1). Podobne zależności wzrostu koncentracji pyłku wraz podwyższaniem się temperatury powietrza i spadkiem wilgotności obserwowali m.in. Weryszko-Chmielewska i wsp. [3]. Tabela 1. Charakterystyka sezonów pyłkowych leszczyny w Szczecinie na tle warunków pogodowych (korelacja rang Spearmana, p <0,05; * korelacja istotna statystycznie). Cechy sezonu, zmienne pogodowe Czas trwania sezonu Długość sezonu Wartość max./data Suma roczna (PSI) Dni >35 z/m 3 [2] II 28 III 29 86/9 III II 30 III /21 III Skośność 1,7762 4,0187 Temperatura max. ( C) 0, ,40958* Wilgotność wzgl. (%) -0,39984* -0,27463 Opad atmosferyczny (mm) -0, ,13138 Prędkość wiatru max. (m/s) 0, ,01980 Piśmiennictwo: 1. Gniazdowski R., Klimas F.: Wykorzystanie obserwacji palynologicznych i fenologicznych w ustalaniu szczegółowej etiologii pyłkowicy. Otolaryngologia Polska 1976, 30: Rapiejko P., Lipiec A., Wojdas A., Jurkiewicz D.: Threshold pollen concentration necessary to evoke allergic symptoms. Int. Rev. Allergol. Clin. 2004, 10(3): Pyłek roślin w aeroplanktonie różnych regionów Polski. Weryszko-Chmielewska E. (red.). Wyd. Katedry i Zakładu Farmakognozji Wydz. Farmaceutycznego Akad. Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego, Lublin Adres do korespondencji: dr Małgorzata Puc Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytet Szczeciński Szczecin, ul. Z. Felczaka 3c mapuc@univ.szczecin.pl Rycina 1. Stężenie pyłku leszczyny w Szczecinie w 2009 i 2010 r. M. Puc, M.I. Puc: Pyłek leszczyny w Szczecinie ( ) Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 2-3 3

4 Pyłek leszczyny w powietrzu Białegostoku w 2010 roku Hazel pollen in the air of Bialystok in 2010 mgr Bernadetta Gajo Studia doktoranckie Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Streszczenie: Celem pracy była ocena przebiegu sezonu pylenia leszczyny (Corylus) w Białymstoku w 2010 roku. Pomiary stężenia pyłku prowadzono metodą objętościową przy użyciu aparatu VPPS Lanzoni. Sezon pyłkowy wyznaczono metodą 95%. Początek sezonu przypadł na 18.03, a maksymalne stężenie (95 z/m 3 ) wystąpiło Odnotowano 9 dni z przekroczonym stężeniem progowym 35 z/m 3. Abstract: The aim of the study was to determine the pollen season of hazel (Corylus) in Białystok in Measurements were carried out with the Lanzoni volumetric trap. The pollen season was determined as the period in which 95% of the annual total catch occurred. The pollen season began on the 18 th of March and the highest concentration of hazel pollen was observed on the 15 th of April (95 pollen grain/1 m 3 ). The nine days with the concentration over 35 p/m 3 were noted. Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku leszczyny (Corylus) Key words: aeroallergens, hazel pollen count (Corylus) Leszczyna (Corylus) występuje najobficiej w powietrzu na przełomie zimy i wiosny, dlatego uważana jest za zwiastun botanicznego przedwiośnia w Polsce. Na termin rozpoczęcia sezonu oraz długość jego trwania decydujący wpływ mają warunki meteorologiczne panujące zimą i wczesną wiosną, jak również w okresie jesieni roku poprzedzającego dany sezon pylenia. Termin rozpoczęcia sezonu pylenia leszczyny wykazuje również duże zróżnicowanie w zależności od regionu Polski [1]. Leszczyna, obok brzozy i olchy, należy do najbardziej alergizujących roślin sezonu wiosennego i często jest przyczyną pyłkowicy w Europie Północnej i Środkowej. Występowanie reakcji krzyżowych między alergenami tych roślin wpływa na pojawianie się objawów klinicznych u pacjentów z nadwrażliwością nawet po zakończeniu sezonu pylenia Corylus. Stężenie pyłku leszczyny w powietrzu, przy jakim u takich pacjentów notowane są objawy alergiczne, wynosi dla Polski 35 z/m 3. Stężenie przekraczające wartość 80 z/m 3 powoduje wystąpienie objawów u wszystkich osób uczulonych na ten pyłek [2]. Podobne symptomy u pacjentów uczulonych na pyłek leszczyny mogą się także pojawiać na skutek spożycia niektórych warzyw i owoców (czereśnia, jabłko, seler). Cel Celem pracy była analiza sezonu pylenia leszczyny w Białymstoku w 2010 roku. Materiał i metody Stężenie pyłku leszczyny badano metodą objętościową przy użyciu aparatu VPPS Lanzoni, udostępnionego przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie. Aparat umieszczony został w kampusie uniwersyteckim na terenie kompleksu parkowego (ok. 18 m n.p.g.). Długość sezonu pylenia leszczyny wyznaczono metodą 95% rocznej sumy stężeń. Wyznaczono liczbę dni ze stężeniem przekraczającym progową wartość 35 z/m 3. Wyniki Z uwagi na niekorzystne warunki meteorologiczne, a zwłaszcza niskie temperatury powietrza oraz 4 Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 4-5 Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education

5 Tabela 1. Charakterystyka sezonu pyłkowego leszczyny (Corylus). Początek sezonu (data/dzień roku) Najwyższe stężenie (data/dzień roku) Koniec sezonu (data/dzień roku) Liczba dni ze stężeniem przekraczającym 0 ziaren/m 3 powietrza 35 ziaren/m 3 powietrza 80 ziaren/m 3 powietrza Najwyższe odnotowane stężenie (ziarna/m 3 powietrza) Suma roczna stężeń Rycina 1. Stężenie pyłku leszczyny w powietrzu Białegostoku w 2010 r. długo zalegającą pokrywę śnieżną, sezon pylenia leszczyny w Białymstoku rozpoczął się późno dopiero Gwałtowny wzrost stężenia pyłku nastąpił już po 7 dniach, na co istotny wpływ miał brak temperatur ujemnych. Interesujący wydawał się przebieg sezonu ze względu na wystąpienie dwóch okresów o stosunkowo wysokich stężeniach pyłku, rozdzielonych okresem o niskich jego wartościach. Na całkowity zanik pyłku leszczyny w powietrzu nie miało wpływu wystąpienie jakichkolwiek opadów. Maksymalne stężenie pyłku Corylus odnotowano dopiero (95 z/m 3 ), czyli ponad miesiąc później niż w roku 2009 [3]. Okres ze stężeniem przekraczającym progową wartość (35 z/m 3 ) niezbędną do wywołania objawów u pacjentów z nadwrażliwością trwał 9 dni. Stwierdzono również 2 dni z przekroczonym stężeniem 80 z/m 3, czyli takim, przy którym objawy kliniczne notowane są u wszystkich osób uczulonych na pyłek leszczyny [2]. Sezon pylenia Corylus zakończył się w Białymstoku 29.04, z miesięcznym opóźnieniem w porównaniu z rokiem ubiegłym, i trwał prawie dwukrotnie dłużej [3]. Piśmiennictwo: 1. Kasprzyk I., Uruska A., Szczepanek K. et al.: Regional differentiation in the dynamics of the pollen seasons of Alnus, Corylus and Fraxinus in Poland (preliminary results). Aerobiologia 2004, 20: Rapiejko P., Lipiec A., Wojdas A., Jurkiewicz D.: Threshold pollen concentration necessary to evoke allergic symptoms. Int. Rev. Allergol. Clin. 2004, 10(3): Lipiec A., Malkiewicz M., Chłopek K. et al.: Analiza stężenia pyłku leszczyny w wybranych miastach Polski w 2009 r. Alergoprofil 2009, 5(1): Adres do korespondencji: mgr Bernadetta Gajo Zakład Biologii Ogólnej Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Białystok, ul. Kilińskiego 1 bgajo@o2.pl B. Gajo: Pyłek leszczyny w powietrzu Białegostoku w 2010 roku Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 4-5 5

6 Analiza stężenia pyłku leszczyny w Warszawie w 2010 r. The analysis of hazel pollen count in Warsaw in 2010 dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski 1, dr n. med. Agnieszka Lipiec 2 1. Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 2. Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Streszczenie: W pracy przeanalizowano przebieg sezonu pyłkowego leszczyny w Warszawie w 2010 roku. Badania prowadzono metodą objętościową przy wykorzystaniu aparatu typu Lanzoni. Początek i koniec sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 95% rocznej sumy ziaren pyłku. Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku rozpoczął się w Warszawie 28 marca. Najwyższe dobowe stężenie (132 ziarna w m 3 powietrza) stwierdzono 21 marca. Abstract: The paper presents the course of hazel pollination season in Warsaw in The research was conducted by means of the volumetric method using a Lanzoni-type spore trap. The start and end of pollen seasons was determined by means of the 95% method. Pollen season of hazel in 2010 started on March 28. The highest daily concentration amounting to 132 grains per m 3 was found March 21. Słowa kluczowe: stężenie pyłku, leszczyna, Warszawa Key words: pollen count, hazel, Warsaw Cel pracy Celem pracy była analiza sezonu pyłkowego leszczyny w Warszawie w 2010 roku. Materiał i metody Badania stężenia ziaren pyłku przeprowadzono metodą objętościową przy zastosowaniu aparatu typu Lanzoni. Czas trwania sezonów pyłkowych wyznaczono metodą 95%, za początek i za koniec sezonu przyjęto dni, w których pojawiło się odpowiednio 2,5% i 97,5% rocznej sumy ziaren pyłku [1]. Badania zostały sfinansowane ze środków własnych Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie. Wyniki i omówienie wyników Długa i mroźna zima spowodowała, że sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku zaczął się później niż w latach 2008 i Sezon pylenia leszczyny w 2010 roku w Warszawie, wyznaczony metodą 95%, rozpoczął się 18 marca (tab. 1), czyli o 50 dni później niż w roku 2008 [2] oraz o 19 dni później niż w roku 2009 [3]. Maksymalne stężenie ziaren pyłku leszczyny wyniosło 132 ziarna/m 3 i było wyższe niż w roku 2008 (47 z/m 3 ) [2] oraz wyższe niż w roku 2009 (114 z/m 3 ) [3]. Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku był stosunkowo krótki i trwał 38 dni. Zagrożenie alergenami pyłku leszczyny w 2010 roku w Warszawie było nieznaczne. Liczba dni ze stężeniem przekraczającym 35 ziaren w m 3 powietrza uznawanym za progowe u osób uczulonych na alergeny pyłku tego taksonu wyniosła 8. Liczba dni ze stężeniem progowym wywołującym objawy alergiczne u wszystkich uczulonych przekraczającym 80 ziaren w m 3 powietrza wyniosła 4, podobnie jak w roku 2009 [3]. Wnioski Sezon pylenia leszczyny w Warszawie w 2010 roku zaczął się ze znacznym opóźnieniem w stosunku do lat 2008 i Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 6-7 Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education

7 Tabela 1. Charakterystyka sezonu pylenia leszczyny w Warszawie w 2010 roku. Warszawa Początek sezonu zarodnikowego wyznaczony metodą 95% Koniec sezonu zarodnikowego wyznaczony metodą 95% Data maksymalnego stężenia Najwyższe odnotowane stężenie (ziarna/m 3 ) Liczba dni ze stężeniem powyżej wartości progowej (35 ziaren/m 3 ) Liczba dni ze stężeniem powyżej 80 ziaren/m 3 Suma roczna stężeń Leszczyna 18 III 28 III 21 III Rycina 1. Stężenie pyłku leszczyny w Warszawie w 2010 r. Najwyższe średniodobowe stężenie pyłku leszczyny odnotowano 21 marca (132 ziarna/m 3 ). Piśmiennictwo: 1. Emberlin J., Savage M., Jones S.: Annual variations in grass pollen season in London : trends and forecast models. Clin. Exp. Allergy 1993, 23: Malkiewicz M., Puc M., Chłopek K., Myszkowska D., Piotrowska K., Weryszko-Chmielewska E., Lipiec A., Rapiejko P., Modrzyński M., Winnicka I.: Analiza stężenia pyłku leszczyny w wybranych miastach Polski w 2008 r. Alergoprofil 2008, 4(2): Lipiec A., Malkiewicz M., Chłopek K., Puc M., Myszkowska D., Piotrowska K., Weryszko-Chmielewska E., Zielnik- -Jurkiewicz B., Modrzyński M., Dmochowska D., Królikowska G., Jakubowska K., Rapiejko P.: Analiza stężenia pyłku leszczyny w wybranych miastach Polski w 2009 r. Alergoprofil 2009, 5(1): Adres do korespondencji: dr n. med. Agnieszka Lipiec Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Warszawa, ul. Banacha 1A alipiec@wum.edu.pl A. Chciałowski, A. Lipiec: Analiza stężenia pyłku leszczyny w Warszawie w 2010 r. Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 6-7 7

8 Analiza stężenia pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r. The analysis of hazel pollen count in Sosnowiec in 2010 dr Katarzyna Dąbrowska-Zapart, mgr Kazimiera Chłopek Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu Streszczenie: Praca przedstawia przebieg sezonu pyłkowego leszczyny w Sosnowcu w 2010 roku. Badania prowadzono metodą objętościową przy wykorzystaniu aparatu typu Burkard. Sezon pyłkowy wyznaczono metodą 95% rocznej sumy ziaren pyłku. Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku rozpoczął się 28 lutego, jednak okres zwartego pylenia obserwowano dopiero kilkanaście dni po rozpoczęciu sezonu. Najwyższe stężenie dobowe wynoszące 138 ziaren w m 3 powietrza stwierdzono 20 marca. Długość sezonu pyłkowego wyniosła 35 dni. Narażenie na alergeny pyłku leszczyny w Sosnowcu było nieduże, dni ze stężeniem wywołującym objawy chorobowe u osób uczulonych na pyłek tego taksonu było niewiele. Abstract: The paper presents the course of hazel pollination season in Sosnowiec in The research was conducted by means of the volumetric method using a Burkard-type spore trap. The duration of pollen seasons was determined by means of the 95% method. Pollen season of hazel in 2010 started on February 28 however, the main period of pollination was observed until several days after the start of the season. The highest daily concentration amounting to 138 grains per m 3 was found March 20. The length of pollen season was 35 days. Exposure to pollen allergens of hazel in Sosnowiec was small, there was a few days with the concentration that causes allergy symptoms. Słowa kluczowe: stężenie pyłku, leszczyna, Sosnowiec Key words: pollen count, hazel, Sosnowiec Leszczyna należy do grupy drzew wczesnokwitnących. Moment zakwitania leszczyny uważany jest za początek botanicznego przedwiośnia. Alergeny pyłku leszczyny są częstą przyczyną alergii, chociaż objawy pyłkowicy wywołanej pyłkiem tego taksonu są często ograniczone z uwagi na to, iż stężenia pyłku w aglomeracjach miejskich zwykle nie przekraczają wartości średnich (najczęściej ziaren/m 3 ) [1, 2]. Przyjmuje się, że pierwsze objawy alergii pyłkowej występują przy stężeniu 35 ziaren/m 3 powietrza [3]. Przy stężeniu 80 ziaren/m 3 objawy chorobowe występują u wszystkich osób uczulonych na ten pyłek. Cel pracy Celem pracy była analiza sezonu pyłkowego leszczyny w Sosnowcu w 2010 roku. Materiał i metody Badania stężenia ziaren pyłku przeprowadzono metodą objętościową przy zastosowaniu aparatu typu Burkard. Punkt pomiarowy zlokalizowany był na wysokości około 20 m nad poziomem gruntu na terenie zabudowań Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego. Współrzędne geograficzne punktu pomiarowego to: N i E. W pobliżu punktu pomiarowego znajduje się stacja meteorologiczna Katedry Klimatologii, z której danych meteorologicznych korzystano. Czas trwania sezonów pyłkowych wyznaczono metodą 95%, za początek i koniec sezonu przyjęto dni, w których pojawiło się odpowiednio 2,5% i 97,5% rocznej sumy ziaren pyłku [4]. Wyniki i omówienie wyników Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku, wyznaczony metodą 95%, rozpoczął się niewielkim pikiem w trzeciej dekadzie lutego (tab. 1), czyli o kilka dni wcześniej niż w roku 2009 [5]. Wzrost temperatury średniej do ponad 5 C w drugiej dekadzie lutego, a następnie spadek poniżej 0 C oraz opady śniegu spowodowały, że okres zwartego pylenia rozpoczął się dopiero w drugiej dekadzie marca (ryc. 1). Długa i mroźna zima oraz utrzymywanie się pokrywy śnież- 8 Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 8-10 Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education

9 AEROBIOLOGIA MEDYCZNA Tabela 1. Charakterystyka sezonu pyłkowego leszczyny w Sosnowcu w 2010 roku. Początek sezonu (data, dzień roku) Najwyższe stężenie (data, dzień roku) Koniec sezonu (data, dzień roku) Liczba dni ze stężeniem ponad 0 ziaren/m 3 powietrza 23 Liczba dni ze stężeniem ponad 35 ziaren/m 3 powietrza 6 Liczba dni ze stężeniem ponad 80 ziaren/m 3 powietrza 2 Najwyższe odnotowane stężenie (ziarna/m 3 powietrza) 138 Suma roczna 655 Długość sezonu pyłkowego 35 nej do drugiej dekady marca spowodowało, że sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku zaczął się później w porównaniu z latami 2007 i 2008, kiedy to początek sezonu pyłkowego odnotowano już w styczniu [6, 7]. Najwyższe koncentracje pyłku leszczyny wystąpiły w powietrzu Sosnowca w okresie od 17 marca do 28 marca (ryc. 1). Maksymalne stężenie ziaren pyłku było kilkakrotnie wyższe niż w roku 2009 i wyniosło 138 ziaren/m 3 [5]. Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku był stosunkowo krótki i trwał 35 dni. Spowodowane było to najprawdopodobniej długo utrzymującą się niską temperaturą powietrza; kiedy temperatura wzrosła, pylniki leszczyny otworzyły się nagle i szybko opróżniły. Zazwyczaj w latach, kiedy sezony zaczynały się późno, długość sezonów pyłkowych ulegała skróceniu [8]. Znajduje to potwierdzenie również w długości sezonów pyłkowych w 2007 i 2008 roku, kiedy zaczęły się one już w styczniu i trwały ponad dwa miesiące [7]. Zagrożenie alergenami pyłku leszczyny w 2010 roku w Sosnowcu było niewielkie. Liczba dni intensywnego pylenia, ze stężeniem przekraczającym 35 ziaren w m 3 powietrza uznawanym za progowe u osób uczulonych na alergeny pyłku tego taksonu, wyniosła 6, podobnie jak w roku 2009 [5]. Natomiast liczba dni ze stężeniem progowym wywołującym objawy alergiczne u wszystkich uczulonych przekraczającym 80 ziaren w m 3 powietrza wyniosła zaledwie 2 (tab. 1). Badania prowadzone w innych miastach europejskich potwierdzają, że stężenia pyłku leszczyny w aglomeracjach miejskich zwykle nie osiągają wysokich wartości [9]. Wnioski Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku zaczął się 4 dni wcześniej niż w 2009 roku, natomiast w porównaniu z latami 2008 i 2007 zaobserwowano ponad miesięczne opóźnienie. Największe zagrożenie alergenami pyłku leszczyny wystąpiło w okresie od 17 marca do 28 marca. Okres maksymalnych stężeń był opóźniony w stosunku do 2009 roku o blisko dwa tygodnie. Sezon pyłkowy leszczyny w 2010 roku charakteryzował się krótkim czasem trwania, wynosił 35 dni. Piśmiennictwo: 1. Ligęziński A., Rapiejko P.: Koncentracja pyłku roślin w atmosferze Polski. Pneumonologia i Alergologia Polska 1994, 62: Rycina 1. Stężenie pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r. K. Dąbrowska-Zapart, K. Chłopek: Analiza stężenia pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r. Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3,

10 Rapiejko P.: Palynologia a medycyna. Nowa Medycyna 1995, 7: Rapiejko P.: Pyłek roślin jako źródło alergenów, Przegląd Alergologiczny 2004, 1(1): Emberlin J., Savage M., Jones S.: Annual variations in grass pollen season in London : trends and forecast models. Clin. Exp. Allergy 1993, 23: Lipiec A., Malkiewicz M., Chłopek K., Puc M., Myszkowska D., Piotrowska K., Weryszko-Chmielewska E., Zielnik-Jurkiewicz B., Modrzyński M., Dmochowska D., Królikowska G., Jakubowska K., Rapiejko P.: Analiza stężenia pyłku leszczyny w wybranych miastach Polski w 2009 r. Alergoprofil 2009, 5(1): Dąbrowska-Zapart K.: The influence of meteorological factors on the hazel (corylus L.) pollen concentration in Sosnowiec in the years Acta Agrobot. 2008, 61(2): Malkiewicz M., Puc M., Chłopek K., Myszkowska D., Piotrowska K., Weryszko-Chmielewska E., Lipiec A., Rapiejko P., Modrzyński M., Winnicka I.: Analiza stężenia pyłku leszczyny w wybranych miastach Polski w 2008 r. Alergoprofil 2008, 4(2): Piotrowicz K., Myszkowska D.: Początek sezonów pyłkowych leszczyny na tle zmienności klimatu Krakowa, Alergologia Immunologia 2006, 3(3-4): Rapiejko P., Lipiec A.: Alergeny pyłku leszczyny. Alergoprofil 2007, 3(2): Adres do korespondencji: dr Katarzyna Dąbrowska-Zapart Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Śląski Sosnowiec, ul. Będzińska 60 kdabrow@wnoz.us.edu.pl 10 Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, 0-0 K. Dąbrowska-Zapart, K. Chłopek: Analiza stężenia pyłku leszczyny w Sosnowcu w 2010 r.

11 Analiza stężenia pyłku olszy w powietrzu Białegostoku w 2010 roku The analysis of alder pollen in the air of Bialystok in 2010 mgr Bernadetta Gajo Studia doktoranckie Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Streszczenie: Celem pracy była ocena przebiegu sezonu pylenia olszy (Alnus) w Białymstoku w 2010 roku. Pomiary stężenia pyłku prowadzono metodą objętościową przy użyciu aparatu VPPS Lanzoni. Sezon pyłkowy wyznaczono metodą 95%. Początek sezonu przypadł na 18.03, a maksymalne stężenie (284 z/m 3 ) wystąpiło Odnotowano 9 dni z przekroczonym stężeniem progowym 45 z/m 3 i 7 dni ze stężeniem powyżej 85 z/m 3. Abstract: The aim of the study was to determine the pollen season of alder (Alnus) in Białystok in Measurements were carried out with the Lanzoni volumetric trap. The pollen season was determined as the period in which 95% of the annual total catch occurred. The pollen season began on the 18 th of March and the highest concentration of alder pollen was observed on the 26 th of March (284 pollen grain/1 m 3 ). The nine days with the concentration over 45 p/m 3 and 7 days with the concentration over 85 p/m 3 were noted. Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku olszy (Alnus) Key words: aeroallergens, alder pollen count (Alnus) Pyłek olszy (Alnus) pojawia się w powietrzu na przełomie zimy i wiosny, w okresie o zmiennych warunkach pogodowych i znacznych wahaniach temperatury. Termin początku sezonu pyłkowego oraz intensywność pylenia są silnie uzależnione od warunków atmosferycznych, przede wszystkim od temperatury powietrza zimą i wczesną wiosną [1]. W pogodne i słoneczne dni stężenie pyłku olszy może osiągać bardzo wysokie wartości, nawet do 2000 ziaren w m 3 powietrza. Zmienne warunki pogodowe na przełomie zimy i wiosny powodują, że terminy występowania początku sezonu pyłkowego w Polsce różnią się znacznie w kolejnych latach, różnice wynoszą od 30 do 50 dni [2]. Alergeny pyłku olszy odpowiedzialne są za większość objawów okresowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek oraz objawy astmy pyłkowej występujące w lutym i marcu. Obok alergenów pyłku leszczyny i brzozy należą do najczęstszych przyczyn pyłkowicy w Europie Północnej i Środkowej. Ponadto alergeny pyłku olszy wykazują silne reakcje krzyżowe z alergenami leszczyny, brzozy oraz alergenami niektórych warzyw i owoców (brzoskwinia, jabłko, seler, orzechy laskowe). Stężenie pyłku olszy w powietrzu, przy jakim u pacjentów z nadwrażliwością notowane są objawy alergiczne, wynosi dla Polski 45 z/m 3. Stężenie przekraczające wartość 85 z/m 3 powoduje wystąpienie objawów u wszystkich osób uczulonych na ten pyłek [3]. Cel Celem pracy była analiza stężenia pyłku olszy w powietrzu Białegostoku w 2010 roku. Materiał i metody Stężenie pyłku olszy badano metodą objętościową przy użyciu aparatu VPPS Lanzoni, udostępnionego przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie. Aparat umieszczony został w kampusie uniwersyteckim na terenie kompleksu parkowego (ok. 18 m n.p.g.). Długość sezonu pylenia olszy wyznaczono metodą 95% rocznej sumy stężeń. Wyznaczo- Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education 11

12 Tabela 1. Charakterystyka sezonu pyłkowego olszy (Alnus). Początek sezonu (data/dzień roku) Najwyższe stężenie (data/dzień roku) Koniec sezonu (data/dzień roku) Liczba dni ze stężeniem przekraczającym 0 ziaren/m 3 powietrza 45 ziaren/m 3 powietrza 85 ziaren/m 3 powietrza Najwyższe odnotowane stężenie (ziarna/m 3 powietrza) Suma roczna stężeń Rycina 1. Stężenie pyłku olszy w powietrzu Białegostoku w 2010 r. no liczbę dni ze stężeniem przekraczającym progową wartość 45 z/m 3. Wyniki Sezon pylenia olszy (Alnus) w Białymstoku rozpoczął się równocześnie z sezonem pylenia leszczyny, czyli Na tak stosunkowo duże opóźnienie początku sezonu wpływ miały przedłużająca się zima i niekorzystne warunki meteorologiczne. Pomimo opóźnionego rozpoczęcia sezonu pylenia, jego zakończenie w zasadzie pokrywało się z końcem sezonu w roku ubiegłym. Sezon trwał zatem o ponad dwa tygodnie krócej niż w 2009 roku, ale roczne sumy stężeń dobowych były podobne. Sezon 2010 roku wydawał się bardziej zwarty i pomimo wystąpienia niższego niż w 2009 roku stężenia maksymalnego ( z/m 3, z/m 3 ) pylenie było bardziej intensywne. Okres ze stężeniem przekraczającym progową wartość (45 z/m 3 ), niezbędną do wywołania objawów u pacjentów z nadwrażliwością, trwał 9 dni. Odnotowano również 7 dni z przekroczonym stężeniem 85 z/m 3. Sezon pylenia Alnus zakończył się w Białymstoku Piśmiennictwo: 1. Iglesias I., Mendez J., Comtois P.: Aerobiological survey of Alnus pollen in Ourense (N.W. Iberian Peninsula), Grana 2003, 42: Weryszko-Chmielewska E., Puc M., Rapiejko P.: Comparative analysis of pollen counts of Corylus, Alnus and Betula in Szczecin, Warszawa and Lublin ( ). Ann. Agric. Environ Med. 2001, 8: Rapiejko P., Lipiec A., Wojdas A., Jurkiewicz D.: Threshold pollen concentration necessary to evoke allergic symptoms. Int. Rev. Allergol. Clin. 2004, 10(3): Adres do korespondencji: mgr Bernadetta Gajo Zakład Biologii Ogólnej Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Białystok, ul. Kilińskiego 1 bgajo@o2.pl 12 Alergoprofil B. Gajo: Analiza stężenia pyłku olszy w powietrzu Białegostoku w 2010 roku 2010, Vol. 6, Nr 3, 11-12

13 Analiza stężenia pyłku olszy w Warszawie w 2010 r. The analysis of alder pollen count in Warsaw in 2010 dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski 1, dr n. med. Agnieszka Lipiec 2 1. Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie 2. Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Streszczenie: W pracy przeanalizowano przebieg sezonu pyłkowego olszy w Warszawie w 2010 roku. Badania prowadzono metodą objętościową przy wykorzystaniu aparatu typu Lanzoni. Początek i koniec sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 95% rocznej sumy ziaren pyłku. Początek sezonu pyłkowego olszy w 2010 roku rozpoczął się w Warszawie 28 marca. Najwyższe dobowe stężenie (1237 ziaren w m 3 powietrza) stwierdzono 23 marca. Indeks SPI obliczono (5452) jako sumę średnich dobowych stężeń ziaren pyłku w danym sezonie. Abstract: The paper presents the course of alder pollination season in Warsaw in The research was conducted by means of the volumetric method using a Lanzoni-type spore trap. The start and end of pollen seasons was determined by means of the 95% method. Pollen season of alder in 2010 started on March 28. The highest daily concentration amounting to 1237 grains per m 3 was found March 23. Seasonal pollen index (SPI) was estimated (5452) as annual sum of daily average pollen concentration. Słowa kluczowe: stężenie pyłku, olsza, Warszawa Key words: pollen count, alder, Warsaw Cel pracy Celem pracy była analiza sezonu pyłkowego olszy w Warszawie w 2010 roku. Materiał i metoda Celem pracy była ocena przebiegu sezonu pylenia olszy w 2010 roku w Warszawie. Pomiary stężenia ziaren pyłku prowadzono metodą objętościową aparatem Lanzoni, pracującym w trybie objętościowym ciągłym. Czas trwania sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 95%. Ustalono datę najwyższego odnotowanego stężenia ziaren pyłku olszy oraz liczbę dni ze stężeniem przekraczającym odpowiednio 45 i 85 ziaren/m 3. Przy stężeniu 45 ziaren/m 3 obserwowane są pierwsze objawy alergiczne, natomiast przy stężeniu 85 ziaren/m 3 objawy występują u wszystkich osób z nadwrażliwością na pyłek olszy [1, 2]. Badania zostały sfinansowane ze środków własnych Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie. Wyniki i omówienie wyników Sezon pylenia olszy rozpoczął się w Warszawie w 2010 roku 18 marca (podobnie jak sezon pylenia leszczyny), a zakończył się 28 marca (tab. 1). Najwyższe stężenie ziaren pyłku olszy odnotowano 23 marca (1237 z/m 3 ). Sezon rozpoczął się z 9-dniowym opóźnieniem w odniesieniu do roku 2009 [3] i z 43-dniowym opóźnieniem w stosunku do roku Maksymalne stężenie pyłku olszy w 2010 roku wynoszące 1237 z/m 3 było blisko 4-krotnie wyższe od maksymalnego stężenia pyłku olszy w Warszawie w roku 2009 (365 z/m 3 ) [3]. Sezonowy indeks pyłkowy (SPI) wyniósł dla olszy w 2010 roku w Warszawie 5452 ziarna i był blisko 2-krotnie wyższy niż w roku 2009 (2589 ziaren) [3]. W roku 2010 odnotowano 10 dni ze stężeniem wyższym od wartości progowej, tj. powyżej 45 ziaren/ /m 3, i 8 dni ze stężeniem powyżej 85 ziaren/m 3. Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education 13

14 Tabela 1. Charakterystyka sezonu pylenia olszy w Warszawie w 2010 roku. Warszawa Początek sezonu zarodnikowego wyznaczony metodą 95% Koniec sezonu zarodnikowego wyznaczony metodą 95% Data maksymalnego stężenia Najwyższe odnotowane stężenie (ziarna/m 3 ) Liczba dni ze stężeniem powyżej wartości progowej (45 ziaren/m 3 ) Liczba dni ze stężeniem powyżej 85 ziaren/m 3 Suma roczna stężeń Olsza 18 III 28 III 23 III Rycina 1. Stężenie pyłku olszy w Warszawie w 2010 r. Wnioski Sezon pylenia olszy w Warszawie w 2010 roku zaczął się ze znacznym opóźnieniem w stosunku do lat 2008 i Najwyższe średniodobowe stężenie pyłku olszy odnotowano w dniu 23 marca (1237 ziaren/m 3 ). 3. Puc M., Myszkowska D., Lipiec A., Rapiejko P., Weryszko- -Chmielewska E. et al.: Pyłek olszy w powietrzu wybranych miast Polski w 2009 r. Alergoprofil 2009, 5(1): Piśmiennictwo: 1. Rapiejko P., Stankiewicz W., Szczygielski K., Jurkiewicz D.: Progowe stężenia pyłku roślin niezbędne do wywołania objawów alergicznych. Otolaryngol. 2007, 61(4): Rapiejko P.: Alergeny pyłku olszy. Alergoprofil 2007, 3(3): Adres do korespondencji: dr n. med. Agnieszka Lipiec Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Warszawa, ul. Banacha 1A alipiec@wum.edu.pl 14 Alergoprofil A. Chciałowski, A. Lipiec: Analiza stężenia pyłku olszy w Warszawie w 2010 r. 2010, Vol. 6, Nr 3, 13-14

15 Analiza stężenia pyłku olszy w Sosnowcu w 2010 r. The analysis of alder pollen in Sosnowiec 2010 mgr Kazimiera Chłopek, dr Katarzyna Dąbrowska-Zapart Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu Streszczenie: W pracy przedstawiono przebieg sezonu pylenia olszy w 2010 roku w Sosnowcu. Badania prowadzono metodą wolumetryczną przy użyciu aparatu typu Burkard. Sezon pyłkowy wyznaczono jako okres, w którym w powietrzu występuje 95% rocznej sumy ziaren pyłku. Sezon pyłkowy rozpoczął się 18 marca i trwał 13 dni. Najwyższe średniodobowe stężenie odnotowano 21 marca (757 ziaren/m 3 ). Abstract: This paper presents the course of alder pollen season in 2010 Sosnowiec. The measurements were performed with the use of volumetric method with Burkard. Pollen season was defined as the period in which 95% of the annual total catch occurred. The pollen season started on March 18 and it s length was 13 days. The highest airborne concentration was noted on the 21 th of March (757 grains/m 3 ). Słowa kluczowe: stężenie pyłku, ziarna pyłku, sezon pyłkowy, olsza, Sosnowiec Key words: pollen count, pollen grains, pollen season, alder, Sosnowiec Cel Celem pracy była ocena sezonu pylenia olszy w 2010 roku w powietrzu Sosnowca. Materiał i metody Analizę koncentracji pyłku olszy przeprowadzono metodą objętościową przy zastosowaniu aparatu typu Burkard pracującego w trybie ciągłym. Czas trwania sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 95% [1]. Wyznaczono liczbę dni ze stężeniem przekraczającym wartości progowe (45 i 85 ziaren/m 3 ), przy których u osób z nadwrażliwością na alergeny pyłku olszy występują objawy chorobowe [2, 3]. Wyniki i omówienie wyników Sezon pyłkowy olszy w 2010 roku rozpoczął się 18 marca i trwał do 30 marca. Okres pylenia był krótki, dynamiczny i trwał 13 dni. Wzrost temperatury powietrza w drugiej połowie marca spowodował intensywne pylenia olszy. W ciągu kilku dni od początku sezonu stężenie pyłku osiągnęło bardzo wysokie wartości (ryc. 1). Najwyższe stężenie pyłku olszy odnotowano 21 marca, wynosiło 757 ziaren/m 3 powietrza. Roczna suma dobowych stężeń osiągnęła wartość 3580 ziaren (tab. 1). Termin początku pylenia oraz intensywność pylenia olszy są ściśle uzależnione od warunków pogodowych, a zwłaszcza od temperatury powietrza panującej w okresie zimy i wczesnej wiosny. Pyłek w pylnikach dojrzewa przy określonej dawce energii termicznej [4]. Intensywność pylenia oraz liczba ziaren pyłku wyprodukowanych przez roślinę są ściśle uzależnione zarówno od warunków meteorologicznych panujących w czasie pylenia i bezpośrednio poprzedzających okres pylenia, jak i od warunków panujących w okresie późnoletnim roku poprzedniego [5]. Sezon pyłkowy olszy w roku 2010 w Sosnowcu rozpoczął się później i był krótszy w porównaniu z latami W porównaniu z 2009 rokiem rozpoczął się o 10 dni później. W porównaniu z latami różnice były większe, start sezonu opóźnił się o 46 i 66 dni [7 9]. Tak późny początek sezonu pyłkowego olszy w Sosnowcu spowodowany był długą i mroźną zimą oraz utrzymującą się do drugiej połowy marca pokrywą śnieżną. Dane pyłkowe z lat z różnych miast Polski potwierdzają wpływ warunków pogodowych na początek sezonu pyłkowego [6 9]. W różnych miastach Polski w latach 2007 i 2008 początek sezonu, podobnie jak w Sosnowcu, notowano już w drugiej połowie Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education 15

16 Tabela 1. Charakterystyka sezonu pyłkowego olszy w Sosnowcu w 2010 roku (metoda 95%). Początek sezonu pyłkowego (data, dzień roku) Koniec sezonu pyłkowego (data, dzień roku) Długość sezonu pyłkowego (dni) 13 Najwyższe odnotowane stężenie ziarna/m 3 powietrza (data, dzień roku) Roczna suma 3580 Liczba dni powyżej 85 ziaren/m 3 powietrza 9 stycznia lub pierwszej dekadzie lutego, a w roku 2006 dopiero w trzeciej dekadzie marca [7 9]. Stężenie maksymalne pyłku olszy w miastach Polski notowane jest na ogół w marcu, rzadziej w lutym [10]. W roku 2010 maksimum dobowe w Sosnowcu odnotowano 21 marca. Z porównań obrazów pylenia olszy w latach wynika, że wartości maksymalnych stężeń w Sosnowcu wystąpiły również w drugiej i trzeciej dekadzie marca, z wyjątkiem roku 2008 (24 lutego) i roku 2006 (1 kwietnia). Maksymalne stężenie pyłku olszy w roku 2010 było kilkakrotnie wyższe w porównaniu z latami i 2009, a w stosunku do roku 2008 niższe [6, 8, 9]. Objawy kliniczne u osób uczulonych na pyłek olszy występują już po osiągnięciu stężenia 45 ziaren/m 3, natomiast po przekroczeniu stężenia 85 ziaren/m 3 objawy chorobowe występują u wszystkich chorych uczulonych na alergeny tego taksonu [2]. O znacznej ekspozycji chorych na stężenie alergenów pyłku olszy świadczy liczba dni, kiedy to stężenie wystąpiło. W Sosnowcu odnotowano 9 dni ze stężeniem przekraczającym 85 ziaren/m 3 powietrza, w okresie marca (tab. 1). Sezon pylenia olszy w bieżącym roku w Sosnowcu był wyjątkowo krótki, trwał 13 dni. Na początku sezonu stężenie pyłku olszy wahało się w granicach 1 30 ziaren/m 3, a następnie bardzo szybko wzrosło i osiągnęło wartość przekraczającą 100 ziaren/m 3 (ryc. 1). Wnioski Początek sezonu pyłkowego olszy w 2010 roku odnotowano 18 marca, zaczął się on później niż w latach Sezon pyłkowy olszy był krótki, trwał 13 dni. Maksimum sezonowe odnotowano 21 marca, wynosiło 757 ziaren/m 3 powietrza i było wyższe niż w latach i Piśmiennictwo: 1. Emberlin J., Savage M., Jones S.: Annual variations in grass pollen season in London : trends and forecast models. Clin. Exp. Allergy 1993, 23: Rapiejko P., Lipiec A., Wojdas A., Jurkiewicz D.: Threshold pollen concentration necessary to evoke allergic symptoms. Int. Rev. Allergol. Clin. 2004, 10(3): Rapiejko P.: Alergeny pyłku olszy. Alergoprofil 2007, 3(3): Iglesias I., Mendez J., Comtois P.: Aerobiological survey of Alnus polen in ourense (N.W. Iberia Penisuala), Grana 2003, 42: Rodkiewicz B., Śnieżko R., Fryk B., Niewęgłowska B., Tchórzewska D.: Embriologia Angiospermae rozwojowa i eksperymentalna. Wyd. UMCS, Lublin Kasprzyk I., Uruska A., Szczepanek K., Latałowa M., Gaweł J., Harmata K., Myszkowska D., Stach A., Stępalska D.: Rycina 1. Stężenie pyłku olszy w Sosnowcu w 2010 r. 16 Alergoprofil K. Chłopek, K. Dąbrowska-Zapart: Analiza stężenia pyłku olszy w Sosnowcu w 2010 r. 2010, Vol. 6, Nr 3, 15-17

17 Regional differentiation in the dynamics of the pollen season of Alnus, Corylus and Fraxinus in Poland (preliminary results). Aerobiologia 2004, 20: Malkiewicz M., Chłopek K., Myszkowska D., Weryszko-Chmielewska E., Piotrowska K., Rapiejko A., Lipiec A., Puc M.: Analiza stężenia pyłku olszy w wybranych miastach polski w 2007 r. Alergoprofil 2007, 3(2): Chłopek K., Puc M., Malkiewicz M., Świebocka E., Modrzyński M., Rapiejko P., Piotrowska K., Weryszko-Chmielewska E., Myszkowska D., Dąbrowska-Zapart K.: Analiza stężenia pyłku olszy w wybranych miastach Polski w 2008 r. Alergoprofil 2008, 4(2): Puc M., Myszkowska D., Lipiec A., Rapiejko P., Weryszko- -Chmielewska E., Piotrowska K., Malkiewicz M., Puc M., Zielnik-Jurkiewicz B., Myśliwy M., Grinn-Gofroń A., Wol- ski T., Winnicka I., Jurkiewicz D.: Pyłek olszy w powietrzu wybranych miast Polski w 2009 r. Alergoprofil 2009, 5(1): Pyłek roślin w aeroplanktonie różnych regionów Polski. Weryszko-Chmielewska E. (red.). Wyd. Katedry i Zakładu Farmakognozji Wydz. Farmaceutycznego Akad. Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego, Lublin Adres do korespondencji: mgr Kazimiera Chłopek Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski Sosnowiec, ul. Będzińska 60 kazimiera.chlopek@us.edu.pl K. Chłopek, K. Dąbrowska-Zapart: Analiza stężenia pyłku olszy w Sosnowcu w 2010 r. Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3,

18 Analiza stężenia ziaren pyłku olszy we Wrocławiu w 2010 roku The analyses of alder pollen count in Wroclaw in 2010 mgr Kamilla Klaczak Zakład Paleobotaniki Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego Streszczenie: Celem pracy była charakterystyka sezonu pyłkowego olszy we Wrocławiu w 2010 r. Pomiary prowadzono metodą objętościową z zastosowaniem aparatu Burkard. Sezon pyłkowy wyznaczono jako okres, w którym w powietrzu znajduje się 98% rocznej sumy ziaren pyłku. Stwierdzono, że sezon pyłkowy rozpoczął się na początku marca i był krótszy w porównaniu z rokiem Indeks SPI obliczono jako sumę średnich dobowych stężeń ziaren pyłku w danym sezonie. W 2010 r. odnotowano większą liczbę dni ze stężeniami przekraczającymi wartości progowe niż w 2009 r. Abstract: The aim of the study was to characterize the alder pollen season in Wroclaw in Measurements were performed by the volumetric method using the Burkard trap. Pollen season was defined as period in which 98% of the annual total catch occurred.it has been shown that the alder pollen season started with the beginning of March and it was shorter in comparison to season 2009.Seasonal pollen index (SPI) was estimated as annual sum of daily average pollen concentration.in 2010 were reported higher number of days with pollen count exceeding the thresholds in relation to the Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku roślin, olsza, Alnus Key words: aeroallergens, pollen count, alder, Alnus Cel i metody Celem pracy była ocena przebiegu sezonu pylenia olszy w 2010 r. we Wrocławiu. Pomiary stężenia ziaren pyłku prowadzono metodą objętościową, wykorzystując aparat Burkard pracujący w trybie wolumetrycznym ciągłym. Preparaty mikroskopowe wykonywano w cyklu 7-dniowym z oceną okresów 24-godzinnych. Czas trwania sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 98%, tj. za początek i za koniec sezonu przyjęto dni, w których pojawiło się odpowiednio 1% i 99% rocznej sumy ziaren (SPI). Ustalono datę najwyższego odnotowanego stężenia oraz liczbę dni ze stężeniem przekraczającym 45 i 85 ziaren/m 3. Przy stężeniu 45 ziaren/m 3 obserwowane są pierwsze objawy alergiczne, natomiast przy stężeniu 85 ziaren/m 3 objawy występują u wszystkich osób z nadwrażliwością na pyłek olszy [1, 2]. Wyniki i wnioski Sezon pyłkowy olszy w 2010 r. rozpoczął się w pierwszych dniach marca (2.03). Trwał 30 dni i zakończył się 31 marca (tab. 1). Najwyższe stężenie ziaren pyłku olszy w sezonie odnotowano 20 marca i wynosiło ono 987 ziaren/m 3 (tab. 1, ryc. 1). Sezon rozpoczął się z 5-dniowym opóźnieniem w odniesieniu do 2009 r. i zakończył się 9 dni wcześniej. Maksy- Tabela 1. Charakterystyka sezonu pyłkowego olszy we Wrocławiu w 2010 r. Takson Czas trwania sezonu pyłkowego (98%) Najwyższe odnotowane stężenie SPI Liczba dni ze stężeniem powyżej 45 ziaren/m 3 Liczba dni ze stężeniem powyżej 85 ziaren/m 3 Olsza dni 987 ziaren/m Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education

19 Rycina 1. Dynamika sezonu pyłkowego olszy we Wrocławiu w 2010 r. malne stężenie z 2010 r. przewyższa prawie 5-krotnie maksymalne stężenie z 2009 r. [3]. Podobnie wysokie maksymalne stężenie zarejestrowano we Wrocławiu w 2005 r. (1034 ziarna/m 3 ) [4]. Sezonowy indeks pyłkowy (SPI) [5] wyniósł dla olszy w 2010 r ziarna i był 3 razy wyższy niż w roku poprzednim [3]. W 2010 r. wystąpiło większe zagrożenie alergenami olszy niż w 2009 r. Odnotowano 10 dni ze stężeniem wyższym od wartości progowej, tj. powyżej 45 ziaren/m 3, i 9 dni ze stężeniem powyżej 85 ziaren/m 3 (tab. 1). W 2009 r. takich dni było odpowiednio 9 i 5 [3] Puc M., Myszkowska D., Lipiec A., Rapiejko P., Weryszko- -Chmielewska E. et al.: Pyłek olszy w powietrzu wybranych miast Polski w 2009 r. Alergoprofil 2009, 5(1): Malkiewicz M.: Pyłek wybranych taksonów roślin w powietrzu Wrocławia w latach W: Pyłek roślin w aeroplanktonie różnych regionów Polski. Weryszko-Chmielewska E. (red.). Wyd. Katedra i Zakład Farmakognozji Wydziału Farmaceutycznego AM, Lublin 2006: Comtois P.: Statistical analysis of aerobiological data. W: Methods in Aerobiology. Mandrioli P., Comtois P., Leviazzani V. (red.). Pitagora Editrice Bologna, Bologna 1998: Piśmiennictwo: 1. Rapiejko P., Lipiec A., Wojdas A., Jurkiewicz D.: Threshold pollen concentration necessary to evoke allergic symptoms. Int. Rev. Allergol. Clin. 2004, 10(3): Rapiejko P.: Alergeny pyłku olszy. Alergoprofil 2007, 3(3): Adres do korespondencji: mgr Kamilla Klaczak Zakład Paleobotaniki Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego Wrocław, ul. Cybulskiego 34 kamilla.klaczak@ing.uni.wroc.pl K. Klaczak: Analiza stężenia ziaren pyłku olszy we Wrocławiu w 2010 roku Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3,

20 Pyłek brzozy w powietrzu Białegostoku w 2010 roku Birch pollen in the air of Bialystok in 2010 mgr Bernadetta Gajo Studia doktoranckie Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Streszczenie: Celem pracy była ocena przebiegu sezonu pylenia brzozy (Betula) w Białymstoku w 2010 roku. Pomiary stężenia pyłku prowadzono metodą objętościową przy użyciu aparatu VPPS Lanzoni. Sezon pyłkowy wyznaczono metodą 98%. Początek sezonu przypadł na 25.03, a maksymalne stężenie (3419 z/m 3 ) wystąpiło Odnotowano 32 dni z przekroczonym stężeniem progowym 20 z/m 3, 22 dni ze stężeniem powyżej 75 z/m 3 i 20 dni ze stężeniem przekraczającym 90 z/m 3. Abstract: The aim of the study was to determine the pollen season of birch (Betula) in Białystok in The measurements were performed by volumetric method with the use of VPPS Lanzoni. The pollen season was determined as the period in which 98% of the annual total catch occurred. The pollen season began on the 25 th of March and the highest concentration of birch pollen was observed on the 16 th of April (3419 pollen grain/1 m 3 ). The thirty-two days with the concentration over 20 p/m 3, 22 days with the concentration over 75 p/m 3 and 20 days with the concentration over 90 p/m 3 were noted. Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku brzozy (Betula) Key words: aeroallergens, birch pollen count (Betula) Alergeny pyłku brzozy są główną przyczyną objawów okresowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek oraz objawów astmy pyłkowej występujących w Polsce w kwietniu [1]. Początek pylenia brzozy jest w klimacie umiarkowanym zwykle gwałtowny (bardzo wysokie stężenia od początku sezonu pylenia) i przypada na połowę kwietnia [2]. W poszczególnych latach obserwowane są znaczne różnice między maksymalnymi wartościami stężenia pyłku brzozy w atmosferze [1]. Stwierdzono, że progowe dobowe stężenie ziaren pyłku brzozy, przy którym występują pierwsze objawy alergiczne u osób nadwrażliwych, wynosi 20 ziaren w 1 m 3 powietrza. Wykazano również, że przy stężeniu 75 ziaren w 1 m 3 powietrza symptomy chorobowe pojawiają się u wszystkich osób uczulonych na pyłek Betula. Nawet krótkotrwała ekspozycja na stężenie 800 ziaren pyłku brzozy w 1 m 3 powietrza może wywołać duszność. Pyłek brzozy ma silne właściwości alergizujące. Notowane są reakcje krzyżowe z pyłkiem: olszy, leszczyny, grabu, dębu, buka, jabłoni i orzecha włoskiego [3]. Cel Celem pracy była analiza stężenia pyłku brzozy w powietrzu Białegostoku w 2010 roku. Materiał i metody Stężenie pyłku brzozy badano metodą objętościową przy użyciu aparatu VPPS Lanzoni, udostępnionego przez Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie. Aparat został umieszczony w kampusie uniwersyteckim na terenie kompleksu parkowego (ok. 18 m n.p.g.). Długość sezonu pylenia brzozy wyznaczono metodą 98% rocznej sumy stężeń, za początek i za koniec sezonu przyjęto dni, w których pojawiło się odpowiednio 1% i 99% rocznej sumy ziaren pyłku brzozy. Wyznaczono liczbę dni ze stężeniem przekraczającym progową wartość 20 z/m 3 oraz liczbę dni z przekroczonym stężeniem 75 z/m 3 i 90 z/m 3 powietrza. 20 Alergoprofil 2010, Vol. 6, Nr 3, Pracę otrzymano: Zaakceptowano do druku: Copyright by Medical Education