EGZAMIN MATURALNY Z GEOGRAFII

Transkrypt

1 Miejsce na naklejk z kodem (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) KOD ZDAJ CEGO MGE-W1D1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z GEOGRAFII Instrukcja dla zdaj cego Czas pracy 90 minut 1. Prosz sprawdzi, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 10 stron i barwn map. Ewentualny brak nale y zg osi przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Prosz uwa nie czyta wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi nale y zapisa czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 4. W rozwi zaniach zada trzeba przedstawi tok rozumowania prowadz cy do ostatecznego wyniku. 5. Podczas egzaminu mo na korzysta z o ówka, linijki, gumki oraz kalkulatora. 6. Prosz pisa tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisa o ówkiem. 7. Nie wolno u ywa korektora. 8. B dne zapisy trzeba wyra nie przekre li. 9. Wszelkie notatki nale y sporz dza tylko w brudnopisie, który nie b dzie oceniany. 10. Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr mo na uzyska za jego poprawne rozwi zanie. 11. Do ostatniej kartki arkusza do czona jest karta odpowiedzi, któr wype nia egzaminator. yczymy powodzenia! ARKUSZ I STYCZE ROK 2003 Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma cznie 40 punktów. (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) PESEL ZDAJ CEGO

2 2 Egzamin maturalny z geografii Planuj c wakacyjn wycieczk w Tatry, wybra e jedn z najpi kniejszych dolin, Dolin Ko cielisk. Korzystaj c z zamieszczonego fragmentu mapy oraz dodatkowych róde (rysunki, tabele, wykresy), rozwi zadania, które pozwol ci lepiej przygotowa si do tej w drówki. Wycieczk rozpoczynasz w przysió ku Kiry (pó nocna cz wycinka mapy), aby, zmierzaj c ca y czas w kierunku po udniowym, doj do Smreczy skiego Stawu. Trasa prowadzi przez cz Tatr zbudowan ze ska osadowych, maj cych ró n odporno na dzia anie czynników niszcz cych. Drog wyznaczaj szlaki turystyczne. Przy wej ciu do doliny drogowskaz turystyczny informuje o czasie doj cia do celu podró y, którym jest Smreczy ski Staw. Smreczy ski Staw 3 ½ godz Zadanie 1. (1 pkt) Wyja nij, dlaczego na szlakach górskich, w odró nieniu od wi kszo ci szlaków nizinnych, nie podaje si d ugo ci trasy, któr turysta ma do przebycia w kilometrach, lecz w godzinach marszu. Zadanie 2. (1 pkt) Tablice informuj, e wchodzisz na teren Tatrza skiego Parku Narodowego. Wymie co najmniej dwie zasady z regulaminu obowi zuj cego turyst, przebywaj cego na terenie parku narodowego. Zadanie 3. (1 pkt) Po przej ciu oko o 750 metrów od parkingu w Kirach zauwa asz, e dno doliny zw a si. To pierwsze przew enie nosi nazw.... Zadanie 4. (1 pkt) Dalej dolina znów si rozszerza, a jej dnem p ynie potok (nazwa).... W miejscu, gdzie jego koryto rozdwaja si po stronie zachodniej, widzisz g bok i w sk dolin, któr p ynie ma y potok (nazwa).... Dalej w kierunku po udniowo-zachodnim widnieje poro ni ta lasem wi ska Turnia osi gaj ca wysoko... m n.p.m..

3 Egzamin maturalny z geografii 3 Zadanie 5. (1 pkt) Je li ze szczytu Diabliniec poprowadzisz lini prost w kierunku pó nocnym do sza asów na Polanie Huty Lejowe, to b dzie ona przebiega a: a) such dolin, b) grzbietem wzniesienia, c) dnem w wozu, d) lebem. Zadanie 6. (3 pkt) Uroku tatrza skim krajobrazom dodaj dolinki o ró nych kszta tach i wielko ci. Schematyczne rysunki przedstawiaj profile poprzeczne dwóch z nich. Rys. A Rys. B Nazwij te typy dolin i wyja nij ich genez. W opisie uwzgl dnij najwa niejszy czynnik i proces, który doprowadzi do ich powstania. Rys. A Rys. B

4 4 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 7. (2 pkt) Je li wybierzesz czerwony szlak prowadz cy z Doliny Mi tusiej na Chud Turni, to spotkasz po drodze ró ne zbiorowiska ro linne. Wpisz typow dla danej wysoko ci ro linno, jak spotkasz: a) w rejonie szczytu Adamica... b) w obr bie róde na stoku G adkie Up azi skie... c) w rejonie Chudej Turni... Zadanie 8. (1 pkt) Ponownie jeste w Dolinie Ko cieliskiej na Polanie Stare Ko cielisko, która zamyka kolejne zw enie doliny. Napisz, czym wyt umaczysz rozszerzenia i zw enia doliny. Zadanie 9. (1 pkt) W druj c dalej w gór doliny mijasz odchodz ce w bok czarne szlaki. W pobli u jednego z nich znajduje si Lodowe ród o, którego charakterystyczn cech jest to, e wyp ywaj ca z niego woda ma sta temperatur wynosz c oko o 5 o C. Taki typ obfitego ród a szczelinowego w obszarze ska wapiennych nazywamy.... Zadanie 10. (2 pkt) Wyja nij, dlaczego woda z Lodowego ród a ma sta temperatur i dlaczego wynosi ona oko o 5 o C. Zadanie 11. (2 pkt) Id c dalej na po udnie, zauwa asz, e na niektórych odcinkach woda z potoku wp ywa pod powierzchni ziemi pozostawiaj c na powierzchni suche koryto. Napisz, co jest przyczyn tego zjawiska.

5 Egzamin maturalny z geografii 5 Zadanie 12. (5 pkt) Doszed e do schroniska turystycznego Ornak na Ma ej Polance Ornacza skiej. Nie zdziw si, gdy nag y podmuch wiatru omal ci nie przewróci. Tadeusz Kubiak w jednym ze swoich wierszy tak pisze o tym wietrze (fragment). Gro ny górski wiatr wicher nad wichrami, zagniewany baca goni cy halami, co porywa wierki dniem i noc w ta ce... I p dzi, i gra na wierkach i bukach... Napisz nazw wiatru, o którym mowa w wierszu. Podaj jego cechy termodynamiczne i wyja nij, dlaczego przyjmuj one takie parametry. Nazwa wiatru... Cechy termodynamiczne wiatru a)... b)... c)... Wyja nienie a) b) c) Zadanie 13. (1 pkt) Podaj ró nic wysoko ci, jak musisz pokona, id c czarnym szlakiem ze schroniska Ornak do Smreczy skiego Stawu. Ró nica wysoko ci wynosi... metrów.

6 6 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 14. (2 pkt) Który z wykresów jest profilem trasy prowadz cej czarnym szlakiem z polany przed schroniskiem Ornak do Smreczy skiego Stawu. Profilem trasy jest rysunek...

7 Egzamin maturalny z geografii 7 Zadanie 15. (3 pkt) Stoisz przed Smreczy skim Stawem, jednym z najpi kniejszych tatrza skich jezior. Wi kszo z nich, a zw aszcza te po o one w najwy szych partiach Tatr Wschodnich, jest efektem pewnego procesu geomorfologicznego. Podaj nazw typu genetycznego tych jezior i wyja nij, wykorzystuj c zamieszczony schematyczny rysunek, jak dosz o do ich powstania. ród o: Opracowanie w asne Nazwa typu genetycznego jezior... Wyja nienie genezy

8 8 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 16. (2 pkt) W Tatrach, jak w adnej innej krainie naturalnej Polski, wyra nie wida wspó zale no ci mi dzy elementami rodowiska naturalnego. Przyroda kieruje si tu swoimi surowymi prawami; chc c z ni obcowa, musisz je zna i respektowa. Napisz dwie prawid owo ci klimatyczne, z których wynika zró nicowanie opadów i temperatury powietrza na stacjach meteorologicznych podanych w poni szej tabeli. Temperatura i opady w wybranych stacjach meteorologicznych Nazwa stacji Wysoko Suma rocznych rednia roczna temperatura powietrza w o C w metrach n.p.m. opadów w mm Kasprowy Wierch ,8 Hala G sienicowa ,4 My lenickie Turnie ,4 Ku nice ,2 Zakopane ,9 Poronin ,7 Nowy Targ ,7 ród o: D. Kollar, J. Lacika, R. Malarz: Tatry S owacko-polskie, Wyd. Dajama, Bratys awa a) b) Zadanie 17. (3 pkt) Wyja nij, jak dochodzi do powstania opadów w górach (opadów orograficznych). W opisie wykorzystaj jak najwi ksz liczb stosownych do wyja nienia tego zjawiska wyra e (nazw, okre le, procesów) podanych poni ej. Wyra enia do wyboru: wiatr, bariera górska, wznoszenie si powietrza, opadanie powietrza, adiabatyczny wzrost temperatury, adiabatyczny spadek temperatury, kondensacja pary wodnej, nasycenie par wodn, zmniejszenie zawarto ci pary wodnej w powietrzu, powstawanie chmur, opad atmosferyczny.

9 Egzamin maturalny z geografii 9 Zadanie 18. (1 pkt) Dane w tabeli (zad. 16.) wskazuj, e w Zakopanem, po o onym wy ej n.p.m. ni Poronin, roczna temperatura powietrza jest nieco wy sza ni w Poroninie. Podaj nazw zjawiska, które mo e by tego powodem. Zadanie 19. (4 pkt) W Tarach bierze swój pocz tek wiele potoków, s w ród nich Bia ka z dorzeczem w Tatrach Wschodnich i Zakopianka odwadniaj ca cz Tatr Zachodnich. Korzystaj c z zamieszczonego ni ej wykresu, wyja nij, dlaczego wiosenne i letnie wezbrania wody w tych rzekach przebiegaj z ró n intensywno ci. rednie przep ywy miesi czne w m 3 /s na rzekach tatrza skich. m 3 / s I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Bia ka Tatrza ska Zakopianka ród o: Przep ywy charakterystycznych rzek polskich w latach , IMiGW, Warszawa 1980.

10 10 Egzamin maturalny z geografii Zadanie 20. (3 pkt) Do podanych ni ej sze ciu stwierdze dobierz drug cz zdania (oznaczon literami A H), uzasadniaj c zale no mi dzy elementami rodowiska naturalnego. W ostatniej kolumnie tabeli wpisz w a ciw liter. Stwierdzenia Litera W Tatrach Wschodnich wysoko ci bezwzgl dne s wy sze ni w Tatrach Zachodnich, stoki s bardzo strome a gra ostra i poszarpana, poniewa... Na obszarach s siaduj cych z lodowcem tworzy y si osuwiska i go oborza, poniewa... Regiel dolny tworz w stosunku do górnego lasy mieszane o wi kszym zró nicowaniu gatunkowym, poniewa Powy ej 2000 m n.p.m. nie wyst puj w ogóle ro liny jednoroczne, poniewa... W rezerwacie Toporowe Stawy powsta wielki zespó gleb torfowych i glejowych, poniewa Gleby tatrza skie maj ma zawarto próchnicy, poniewa... A. wyst puje zjawisko inwersji temperatur. B. warunki peryglacjalne sprzyjaj wietrzeniu mrozowemu. C. trudne warunki klimatyczne nie sprzyjaj bujnemu rozwojowi ro lin, ograniczaj c dostaw materia u organicznego. D. warunki klimatyczne s tu znacznie agodniejsze ni na wysoko ci m n.p.m.. E. stoki po udniowe otrzymuj wi cej energii s onecznej. F. jest bardzo krótki okres wegetacyjny dni. G. zbudowane s g ównie z granitów i gnejsów. H. liczne wa y morenowe spowodowa y zatamowanie odp ywu wód i podniesienie poziomu wód podziemnych.