Ćwiczenie nr 1 POKRYCIE CIAŁA OBJAŚNIENIA:

Transkrypt

1 Ćwiczenie nr 1 POKRYCIE CIAŁA 1. Pokrycie ciała jamochłonów (przekrój przez stułbię Hydra sp.) - obserwacja 2. Budowa wora powłokowo-mięśniowego robaków płaskich (przekrój przez wypławka Denndrocoelum lacteum) - rysunek 3. Budowa wora powłokowego nicieni (przekrój poprzeczny przez glistę Ascaris sp.) -rysunek 4. Budowa wora powłokowego pierścienic (przekrój przez dżdżownicę Lumbricus terrestris) - obserwacja 5. Budowa pokrycia ciała u stawonogów a) wylinka owada - obserwacja b) wytwory kuticuli u pchły (Ctenophthalmus sp.) - obserwacja 6.Skóra kręgowców (przekrój przez skórę płaza) (przekrój przez skórę ssaka) - rysunek 7. Wytwory naskórka kręgowców a) pióra ptaków - rysunek b)włosy ssaków -rysunek c)pazury, kopyta - obserwacja d) rogi i poroża -obserwacja 8. Wytwory skóry właściwej a) łuski plakoidalne -rysunek b) łuski elastyczne; cykloidalne i ktenoidalne -obserwacja : ad. 1. komórki nabłonowo-mięśniowe, mezoglea ad. 2. komórki nabłonka, mięśnie ad.3. oskórek, hypoderma ad.4. oskórek, nabłonek, szczecinki ad.5. a) chitynowy oskórek b) szczecinki, kolce, ząbki, grzebyk (ctenidium) ad.6. naskórek (epidermis), skóra właściwa (corium), gruczoły ad.7. a) dutka, stosina, chorągiewka b) korzeń, łodyga, cebulka włosa c) róg grzbietowy, róg podeszwowy d) możdżeń, tyka, pochwa rogowa ad.8. a) płytka podstawowa, ząbek b) linie przyrostu rocznego

2 Ćwiczenie nr 2 A P A R A T O P O R O W O - R U C H O W Y. U K Ł A D R U C H O W Y ( M I Ę Ś N I O W Y ) 1. Typy ruchu u pierwotniaków: - ruch rzęskowy jako jeden z podstawowych typów ruchu organizmów żywych - obserwacja ruchu Ciliata. 2. Komórka nabłonkowo-mięśniowa - przekrój poprzeczny przez ciało Hydra sp. - obserwacja 3. Wór powłokowo-mięśniowy jako jednostka ruchu - przekrój poprzeczny przez ciało płazińca - rys Przyczyny redukcji muskulatury ciała u obleńców - przekrój poprzeczny przez ciało Ascaris sp. - obserwacja 5. Metameria a budowa układu mięśniowego u pierścienic a) obserwacja ruchu dżdżownicy b) przekrój przez ciało Lumbricus sp. - rys Parenchyma mięśniowa w nodze mięczaków - obserwacja ruchu. 7. Specyfika układu mięśniowego u stawonogów a) obserwacja ruchu i lotu owadów b) anatomia owada - muskulatura ciała - rys Metameryczny układ mięśniowy u niższych kręgowców - obserwacja. 9. Mięśnie narządowe lądowych kręgowców -obserwacja, rys. 4. Ad. 1. Wykonaj preparaty, dokonaj obserwacji przyżyciowej pierwotniaków. Ad. 2. Przekrój poprzeczny przez ciało stułbi - preparat mikroskopowy- obserwacja Hydra sp.: ektoderma, endoderma, mezoglea, komórka nabłonkowo-mięśniowa ektodermy, komórka nabłonkowo-mięśniowa endodermy. Ad.3. Przekrój poprzeczny przez ciało wypławka - preparat mikroskopowy. Rys. 1. Dugesia gonocephala: nabłonek, błona podstawowa z warstwą mięśni okrężnych, mięśnie podłużne, mięśnie grzbieto-brzuszne, parenchyma gonada, jelito. Ad. 4. Przekrój poprzeczny przez ciało glisty - preparat mikroskopowy. Obserwacja - Ascaris summ: kutikula, hypoderma, wałki hypodermalne, komórki mieśniowe: część kurczliwa komórki z włókienkami kurczliwymi (myofibrillae), woreczek sarkoplazmatyczny Ad. 5. Obserwacja - analiza sposobu poruszania się dżdżownicy Rys. 2. Lumbricus sp. - przekrój poprzeczny (fragment wora powłokowomięśniowego): oskórek (cuticula), nabłonek, m. okrężne, m. podłużne, blaszki mięśniowe, otrzewna ścienna (somatopleura) Ad. 6. Obserwacja - typy zmian kształtów nogi podczas poruszania się ślimaka. Ad. 7. Obserwacja - analiza sposobu poruszania się owada, rola stawów. Sekcja - wykonaj preparat anatomiczny karaczana. Rys. 3. Blatta orientalis odwłok strona grzbietowa: m. grzbietowe odwłoka (m. dorsales abdominis), m. skrzydlate serca, m. grzbietowe środkowe odwłoka (m. dorsales abdominis medii), mięśnie poprzeczne odwłoka (m. transversales abdominis). Obserwacja - muskulatura nogi karaczana. Ad. 8. Mięśnie tylnej części ciała ryby Obserwacja: część nadosiowa m. bocznego wielkiego (m. lateralis magnus), przegroda pozioma międzymięśniowa, część podosiowa m. bocznego wielkiego, miosepty, miomery Ad. 9. Mięśnie powierzchniowe brzusznej strony ciała żaby - preparat stały Obserwacja: m. podszczękowy (m. submaxillaris), m. piersiowy (m. pectoralis), m. prosty brzucha (m. rectus abdominis). Mięśnie powierzchniowe kończyny tylnej (prawej); strona brzuszna Rys. 4. Rana sp.: mięsień trójgłowy uda (m. triceps femoris), m. krawiecki (m. sartorius), m. prosty wewnętrzny większy (m. rectus internus maior), m. goleniowy tylny (m. tibialis posterior), ścięgno Achillesa (tendo Achillei), m. goleniowy przedni długi (m. tibialis anterior longus), kość podudzia (os cruris).

3 Ćwiczenie nr 3 APARAT OPOROWO-RUCHOWY. SZKIELET. A. SKORUPKI PIERWOTNIAKÓW 1. Pancerzyk otwornic (Foraminifera) B. HYDROSZKIELET 2. Hydroszkielet u nicieni (Nematoda) i pierścienic (Annelida). Hydroszkielet Ascaris sp. C. SZKIELET ZEWNĘTRZNY 3. Szkielet zewnętrzny stułbiopławów z rodziny Milleporidae Budowa szkieletu Millepora sp. 4. Szkielet zewnętrzny koralowców sześciopromiennych (Hekscoralia) Budowa szkieletu Lophelia sp., Acrophora sp. 5. Szkielet zewnętrzny mięczaków (Molusca) a/ szkielet chitonów b/ przekrój przez muszlę ślimaka c/ budowa muszli małży 6. Szkielet zewnętrzny stawonogów (Arthropoda) a/ szkielet owadów b/ szkielet szczękoczułkowców D. SZKIELET WEWNĘTRZNY 7.Szkielet wewnętrzny gąbek (Spongiaria) a/ szkielet Euplectella sp. 8. Szkielet wewnętrzny koralowców ośmiopromiennych (Octocoralia) Budowa szkieletu u różnych gatunków 9. Szkielet wewnętrzny głowonogów (Cephalopoda) Muszla mątwy Sepia sp. 10. Szkielet wewnętrzny szkarłupni (Echinodermata) Szkielet jeżowców 11. Szkielet wewnętrzny strunowców (Chordata) A. Struna grzbietowa Położenie i budowa struny grzbietowej bezżuchwowców (Agnatha) B. Szkielet chrzęstny lub kostny a/ szkielet ryb kostnoszkieletowych (Teleostei) b/ szkielet płazów (Amphibia) c/ szkielet owodniowców Ad. 1. Pancerzyk otwornic (Foraminifera) Opis Ad. 2. Ascaris sp. (przekrój poprzeczny): wór powłokowo-mięśniowy, pseudocel - Opis Ad.3. Millepora sp.: ektodermalny szkielet wapienny, gastropory,daktylopory- Rys. Ad. 4. Lophelia sp., Acrophora sp.: sklerpsepty, żebra, masa szkieletowa (coenosteum), masa korowa (coenosarc)- Opis Ad. 5 a/chiton sp.: płaszcz (perinotum), płytki muszli- Rys. b/ Helix pomatia, przekrój przez muszlę: wierzchołek szew, skręt, skrętka, otwór, warga, wrzeciono - Opis c/ Unio sp., muszla: odciski mięśni(zwieracz przedniego i tylniego, wciągacza nogi (przedniego i tylniego) - Opis Ad. 6. a/ wylinki skorpionów - Opis b/ wylinki owadów - Opis Ad. 7. a/ Euplectella sp.: budowa szkieletu - Rys. Ad. 8. Gorgonia sp., Tubipora sp.: budowa szkieletu - Opis Ad. 9. Sepia sp., muszla: proostracum, rostrum, krawędź przegrody - Rys. Ad.10. Jeżowiec, szkielet: strona aboralna: płytki ambulakralne, interambulakralne, płytka genitalna, madreporow, otworki kanalików nóżeki główki stawowe kolców; strona oralna : kolce, pole około gębowe, zęby latarni Arystotelesa - Rys. Ad.11. A: Lampetra fluviatilis: struna grzbietowa, osłonka łącznotkankowa - Opis Ad.12. B.Kręgi: a/ Cyprinus carpio, kręg tułowiowy - Rys. b/ Rana sp., kręg tułowiowy - Rys. c/ Oryctolagus cuniculus - Rys. (Corpus, pr. spinosus dorsalis i ventralis, pr. articularis, arcus neuralis i hemalis, pr. transverses, ) Analiza porównawcza szkieletu (wypełnij tabelę)

4 Ćwiczenie nr 4 APARAT NERWOWY A. U K Ł A D N E R W O W Y 1. Układ nerwowy ortogonalny niższych wirków -budowa układu nerwowego wirków bezjelitowych - opis schematu (1) 2. Układ nerwowy endonemalny u płazińców i obleńców -przekrój poprzeczny przez glistę (Ascaris sp.) - opis 3. Układ węzłowo-drabinkowy u pierścienic i stawonogów a) układ nerwowy raka (Potamobius leptodactylus) - rys.2. b) układ nerwowy karaczana (Blatta orientalis) - opis 4. Układ nerwowy niższych strunowców - cewka nerwowa -przekrój przez lancetnika (Branchiostama lanceolatum) - opis 5. Układ nerwowy wyższych strunowców; mózg i rdzeń kręgowy a) mózg ryby kostnoszkieletowej - rys.3. b) mózg płaza - żaby (Rana sp.) - opis c) mózg ptaka - gołębia (Columba livia) - rys.4. d) mózg ssaka - opis 6. Układ nerwowy obwodowy kręgowców 6. Nerwy rdzeniowe kręgowców a) nerwy rdzeniowe płaza - żaby (Rana sp.) - rys.5. b) nerwy rdzeniowe ssaka - szczura (Rattus norvegicus) - rys.6. B. N A R Z Ą D Y Z M Y S Ł Ó W 7. Narządy czucia Dotykowe: a) włosy dotykowe owadów- u pcheł (Siphonaptera) - opis b) linia naboczna ryb c) pióra czuciowe ptaków - opis Węchu: d) narządy węchu na czułkach owadów - opis e) czułki mszyc z rynariami - rys.7. f) jama nosowa ssaków - opis 8. Narządy wzroku a) oczy parenchymatyczne u wirków - opis obserwacja b) oczy słupkowe skorupiaków opis obserwacja c) oczy złożone owadów - opis d) oczy kręgowców - rys Narządy zmysłu równowagi i słuchu a) statocysty w ciałkach brzeżnych u jamochłonów - opis b) narządy tympanalne u szarańczaków - opis c) przezmianki u owadów - opis

5 Ad.1. Opis schematu. Układ nerwowy wirków bezjelitowych. Ad.2. Przekrój poprzeczny przez glistę - preparat mikroskopowy. Opis. Ascaris sp.: kutikula, wałki hypodermalne, grzbietowy i brzuszny pień nerwowy. Ad.3.a) Układ nerwowy raka - preparat trwały.rys. 2. Potamobius leptodactylus: zwój nadprzełykowy, spoidło okołoprzełkowe, zwój podprzełykowy, zwoje tułowiowe, zwoje odwłokowe. b)wykonaj preparat układu nerwowego karaczana i utrwal w formalinie. Opis. Blatta orientalis: zwoje tułowiowe, zwoje odwłokowe, spoidła podłużne. Ad.4. Przekrój poprzeczny przez lancetnika - preparat mikroskopowy. Opis. Branchiostoma lanceolatum: cewka nerwowa, struna grzbietowa, miomery, gardziel. Ad.5. Mózgi kręgowców - praparaty trwałe. a) Rys. 3. Abramis brama lub Cyprinis carpio: opuszka węchowa, kresomózgowie, pokrywa wzrokowa (śródmózgowie), móżdżek, rdzeń przedłużony. b) Opis. Rana sp. : nerwy węchowe, płaty węchowe, półkule kresomózgowia, międzymózgowie, pokrywa wzrokowa (śródmózgowie), móżdżek, rdzeń przedłużony. c) Rys. 4. Columba livia: półkula mózgowa, płat wzrokowy, móżdżek, rdzeń przedłużony. d) Opis. Rattus norvegicus: opuszka węchowa, półkula mózgu, blaszka czworacza, móżdżek (robak i półkule), rdzeń przedłużony. Ad. 6. Nerwy rdzeniowe kręgowców - praparaty trwałe. a) Rys.5. Rana sp.: rdzeń kręgowy, zakończenie rdzenia, sploty (barkowy, lędźwiowokrzyżowy), nerwy (promieniowy, łokciowy, mięśni brzucha, udowy, kulszowy, goleniowy, piszczelowy). b) Rys. 6. Rattus norvegicus: odcinki rdzenia (szyjny, piesiowy,lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy), splot barkowy, nerwy (promieniowy, pośrodkowy, łokciowy, międzyżebrowe, piersiowe, przeponowy, krzyżowy, udowy, kulszowy, strzałkowy, Ad.7 - a) Włosy dotykowe u pcheł - preparat mikroskopowy Opis. Leptopsylla segnis: tarczka zmysłowa na X tergicie, sensille b) Linia naboczna - preparaty trwałe Opis. Rutilus rutilus: przebieg linii nabocznej Opis. Cyprinus carpio: łuska z linii nabocznej. c) Pióra czuciowe - preparat trwały. Opis. Columba livia: włosy czuciowe - antenki d) Narządy węchu u owadów - preparaty trwałe i mikroskopowe. Opis. Lepidoptera: czułki pierzaste i grzebieniaste e) Czułki mszyc z rynariami Rys.7. Mindarus sp.: czułki - 3 człon z rynariami f) Budowa jamy nosowej ssaków - preparat trwały. Opis. Sciurus vulgaris: muszle węchowe (maxilloturbinale, nasoturbinale, ethmoturbinale), intermaxillare, maxillare, nasale, choanae Ad.8 - a) obserwacja oczu. Opis. Planaria alpina b) Oczy skorupiaków - preparaty trwałe. Opis. Decapoda: oczy c) typy oczu u owadów - preparaty trwałe i mikroskopowe. Opis. Insecta: oczy złożone u przedstawicieli różnych rzędów. Opis. Lepidoptera: ommatidia d) Budowa oka ssaka - preparat trwały. Rys.8. Bos taurus: twardówka i siatkówka, rogówka, tęczówka, soczewka, ciało szkliste, nerw wzrokowy Ad.9 - a) ropalia u jamochłonów - preparat trwały. Opis. Aurelia aurita b) narządy tympanalne - preparaty trwałe. Opis. Grylliidae: tibia - szparki prowadzące do jamy bębenkowej c) przezmianki - preparaty mikroskopowe Opis. Tipula sp.: przezmianki (halteres): nóżka, główka

6 Ćwiczenie 5 Aparat trawienny 1. Jama chłonąco trawienna jamochłonów: a. polipa (Hydra sp.) obserwacja. b. meduzy (Aurelia aurita) obserwacja. 2. Układ pokarmowy płazińców: a. budowa układu pokarmowego u wirków (Planaria alpina) obserwacja. b. budowa układu pokarmowego przywr (Fasciola hepatica) rysunek Układ pokarmowy obleńców, pierścienic, stawonogów i mięczaków: a. budowa układu pokarmowego nicieni (Ascaris suum) obserwacja. b. budowa układu pokarmowego pierścienic (Lumbricus terrestris) rysunek 2. c. budowa układu pokarmowego pierścienic (Hirudo medicinalis lub Haemopis sanguisuga) obserwacja. d. budowa układu pokarmowego stawonogów (Blatta orientalis) rysunek 3. e. budowa układu pokarmowego mięczaków (Helix pomatia) obserwacja. f. budowa układu pokarmowego mięczaków (Anodonta sp.) obserwacja. 4. Układ pokarmowy strunowców: a. budowa układu pokarmowego ryb (Rutilus rutilus) obserwacja. b. budowa układu pokarmowego płazów (Rana sp.) obserwacja. c. budowa układu pokarmowego ptaków (Columbia livia) rysunek 4. d. budowa układu pokarmowego ssaków (Rattus sp.) rysunek 5. e. budowa żołądka ptaka (Gallus sp.) rysunek 6. Ad. 1. a. Obserwacja: Hydra sp. (preparat mikroskopowy) ektoderma, endoderna, mezoglea b. Obserwacja: Aurelia aurita (preparat trwały) otwór gębowy; kanały: okrężny, interradialny, adradialny, perradialny; płat gębowy. Ad. 2 a. Obserwacja: Planaria alpina (preparat mikroskopowy) gardziel, otwór gębowy, jelito. b. Rysunek 1.: Fasciola hepatica (preparat mikroskopowy) przyssawka gębowa, gardziel, przełyk, jelito. Ad. 3. a. Obserwacja: Ascaris suum (preparat trwały) gardziel, jelito. b. Rysunek 2.: Lambricus terrestris (preparat trwały) przełyk, wole, żołądek, jelito. c. Obserwacja: Hirudo medicinalis (preparat trwały) gardziel, przełyk, wole, żołądek, jelito. d. Rysunek 3.: Blatta orientalis przełyk, gruczoły ślinowe, wole, żołądek, wyrostki ślepe, jelito środkowe, cewki Malpighiego, jelito tylne. e. Obserwacja: Helix pomatia (preparat trwały) gardziel, wątroba, jelito tylne, żołądek, odbyt. f. Obserwacja: Anodonta sp. (preparat trwały). Ad. 4. a. Obserwacja: Rutilus rutilus (preparat trwały) przełyk, jelito, wątroba. b. Obserwacja: Rana sp. (preparat trwały) przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito grube, wątroba, woreczek żółciowy, trzustka. c. Rysunek 4.: Columbia livia (preparat trwały) przełyk, wole, żołądek gruczołowy i mięśniowy, dwunastnica, jelito cienkie, jelito ślepe, jelito grube, wątroba, trzustka. d. Rysunek 5.: Rattus sp. (preparat trwały) przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito grube, jelito ślepe, wątroba, trzustka. e. Rysunek 6.: Gallus sp. (preparat trwały) przełyk, żołądek gruczołowy, żołądek mięśniowy, dwunastnica.

7 Ćwiczenie 6. Aparat oddechowy. Powietrzne narządy oddechowe I. Powietrzne narządy oddechowe u bezkręgowców 1.Odwłokowe odnóża oddechowe skorupiaków lądowych. 2.Budowa układu oddechowego ślimaków. 3.Układ tchawkowy owadów a-1. Budowa układu tchawkowego owadów a-2. Tchawka b. Przystosowania owadów wodnych do oddychania powietrzem - Przystosowania larw muchówek - Przystosowania owadów dojrzałych 4.Worki płucne szczękoczułkowców II. Powietrzne narządy oddechowe u kręgowców 5.Budowa układu oddechowego płazów 6.Budowa układu oddechowego ptaków 7.Budowa układu oddechowego ssaków Ad. 1. Porcelio sp. (Isopoda) - odnóża oddechowe z pseudotchawkami obserwacja (egzopodit, otwór jamy tchawkowej, endopodit, protopodit) Ad.2. Helix pomatia jama płaszczowa -obserwacja Ad.3. Układ tchawkowy owadów a-1. Blatta sp. Budowa układu tchawkowego - obserwacja a-2. Blatta sp. Budowa tchawki Rys. 1 b. Przystosowania owadów wodnych do oddychania powietrzem Stratiomyiidae (larwa zmróżkowatych) - Rys. 2 (rurka oddechowa z przetchlinkami) Nepa sp. (płoszczyca) - Rys. 3 (rurka oddechowa) Ad.4. Araneus diasdemus, worek płucny - (przetchlinka, płatki płucne, przedsionek, pokrywa płuca) Rys.4 Ad.5. Rana sp. Układ oddechowy - Rys. 5 (tchawico-krtań, płuca) Ad.6. Columba Livia. Układ oddechowy - Rys. 6 (krtań górna, tchawica, krtań dolna, oskrzela główne, płuca) Ad.7. Oryctolagus cuniculus. Układ oddechowy - Rys. 7 (krtań, tchawica, oskrzela główne, płuca)

8 Ćwiczenie nr 7 APARAT ODDECHOWY. WODNE NARZĄDY ODDECHOWE 1. Narządy oddechowe u pierścienic a) parapodium u wieloszczetów pełzających - Nereis sp. - obserwacja b) skrzela u wieloszczetów osiadłych - Arenicola marina - rys Narządy oddechowe wodnych stawonogów a) skorupiaki: - phyllopodium - Apus sp. - obserwacja - stenopodium - Potamobius sp. lub Cambarus affinis - rys.2. - pleopodium - Mesidothea entomon - obserwacja b) szczękoczułkowce - odnóża oddechowe opistosomy Limulus sp. - obserwacja c) owady - wyrostki odwłokowe z skrzelotchawki - larwy ważek (Zygoptera), jętek - rys.3 i 4. - skrzelotchawki rektalne - larwy ważek (Anizoptera) - obserwacja 3. Narządy oddechowe mięczaków a) ślimaki tyłoskrzelne - Clione limacina - obserwacja b) małże - Anodonta sp. lub Unio sp. -rys Narządy oddechowe strunowców wodnych a) bezczaszkowce - Branchiostoma lanceolatum - pokrój ciała - obserwacja - przekrój poprzeczny - obserwacja b) bezszczękowce - Lampetra fluviatilis - aparat skrzelowy - rys. 6. c) ryby - budowa skrzela - obserwacja d) płazy - skrzela zewnętrzne u larw płazów ogoniastych - rys. 7. Ad. 1. a) Parapodium Nereis sp. - preparat mikroskopowy Obserwacja - gałąź grzbietowa, wąs grzbietowy (pełni funkcje oddechowe), gałąź brzuszna, wąs brzuszny b) Rys. 1. Arenicola marina -fragment ciała pierścienie, skrzela Ad. 2. a) Apus sp., przekopnica - phyllopodium - preparat mikroskopowy rys epipodyt, egzopodyt, endyty Potamobius sp. lub Cambarus affinis - szczękonóża Obserwacja - endopodyt, protopodyt, skrzele Obserwacja - Mesidothea entomon, podwój - pleopodium protopodyt, egzopodyt, endopodyt b) Limulus sp. - strona brzuszna Obserwacja - odnóża opistosomy, endopodyt, egzopodyt c) Larwy owadów wodnych Rys. 3. Zygoptera - larwa odwłok, wyrostki ogonowe spełniające rolę skrzelotchawek Obserwacja - Anizoptera - porównaj z zakończeniem odwłoka Zygoptera rys. 4. Ephemeroptera - larwa odwłok ze skrzelotchawkami Ad. 3. a) Obserwacja - Clione limacina b) Rys. 5. Anodonta sp. lub Unio sp. - jama płaszczowa noga, płaszcz, płaty skrzelowe, syfon wpustowy, syfon wypustowy Ad. 4. a) Branchiostoma lanceolatum Obserwacja - pokrój ciała, otwór odpływowy jamy okołoskrzelowej Obserwacja - przekrój poprzeczny - światło gardzieli, szczeliny skrzelowe, jama okołoskrzelowa b) Rys. 6. Lampetra fluviatilis, minog - aparat skrzelowy przegroda międzyskrzelowa, worek skrzelowy, otwór skrzelowy wewnętrzny c) Budowa skrzela ryby Obserwacja - łuk skrzelowy, listki skrzelowe, wyrostki filtracyjne d) Rys. 7. Urodela - larwa głowa, skrzela, nogi przednie, nogi tylne, ogon

9 Ćwiczenie nr 8 APARAT KRĄŻENIA 1. Układ krwionośny zamknięty u pierścienic a) Główne naczynia krwionośne dżdżownicy - obserwacja 2. Układ krwionośny otwarty u stawonogów a) Serce owadów - rys.1. b) Układ krwionośny skorupiaków - rys Układ krwionośny otwarty u mięczaków a) Budowa serca ślimaków - rys.3. b) Budowa serca małży - obserwacja 4.Układ krwionośny zamknięty u kręgowców a) Budowa serca ryby kostnoszkieletowej - rys.4. b) Budowa serca płaza - obserwacja c) Budowa serca ptaka - rys.5. d) Serce ssaka d-1) budowa zewnętrzna - obserwacja d-2) budowa wewnętrzna - rys.6. Ad.1 a. Układ krwionośny dżdżownicy Obserwacja Lumricus terrestris: naczynie grzbietowe, naczynia okłoprzełykowe, Ad.2 a. Układ krwionośny karaczana - wykonanie sekcji Rys.1. Blatta orientalis: serce, aorta głowowa. b. Układ krwionośny raka - preparat trwały. Rys.2. Potamobius leptodactylus: serce, naczynia krwionośne. Ad.3 a. Serce ślimaka - preparat trwały Rys.3. Helix pomatia: serce, główna żyła płaszczowa, żyły płaszczowe b. Serce małża - preparat trwały Obserwacja: Anodonta sp.: komora serca, przedsionki, jelito Ad.4 a. Serce ryby - preparat trwały Rys.4. Cyprinus carpio :przedsionek, komora. opuszka tętnica. pień aorty b. Serce płaza - preparat trwały Obserwacja: Rana sp.: przedsionki, komora, stożek tętniczy, pień tętniczy c. Serce ptaka - preparat trwały Rys.5. Columba livia: przedsionek lewy i prawy, komora lewa i prawa d. Serca ssaka - preparaty trwałe 1) budowa zewnętrzna Obserwacja: Oryctolagus canniculus: przedsionki(prawy i lewy) komory (prawa i lewa). 2) budowa wewnętrzna Rys.6. Sus scrofa domestica: przedsionek lewy i prawy, ścianka komory lewej i prawej, nitki ścięgniste, mięśnie brodawkowe, aorta, tętnica płucna, żyła główna, żyła płucna.

10 Ćwiczenie nr 9 APARAT WYDALNICZY 1. Aparat osmoregulacyjny u pierwotniaków - Wodniczki tętniące u orzęsków - obserwacja 2. Komórki magazynujące wydaliny a) Parenchyma u wirków - obserwacja b) Komórki chloragogenowe u pierścienic obserwacja 3. Aparat wydalniczy typu wodnego A. protonefrydia B. metanefrydia 4. Aparat wydalniczy u obleńców - Kanały boczne u nicieni - obserwacja 5. Cewki Malpighiego - Owady - rys Narządy wydalnicze kręgowców a) mesonephros u ryb - obserwacja b) opistonephros u płazów - obserwacja c) metanephros u ptaków - rys.2. d) metanephros u ssaków - rys.3 i Schemat nefronu kręgowców Ad.1. Wodniczki tętniące u pantofelka. Wykonanie preparatu mikroskopowego. Obserwacja wodniczek. Ad.2 a. Dendrocoelum lacteum - preparat mikroskopowy. Obserwacja parenchymy na przekroju poprzecznym. b. Lumbricus terrestris - preparat mikroskopowy. Obserwacja komórek chloragogenowych na przekroju poprzecznym. Ad. 3. Porównaj układ protonefrydialny z metanefrydialnym a) budowa b) funkcja Ad.4. Ascaris lumbricoides - preparat mikroskopowy. Obserwacja kanałów wydalniczych na przekroju poprzecznym. Ad.5. Blatta orientalis - preparat trwały. Rys.1. Cewki Malpighiego: jelito środkowe, cewki Malpighiego, jelito grube. Ad.6 a. Cyprinus carpio - preparat trwały. Obserwacja nerki ryb (typ: mesonephros) b. Rana sp. - prepart trwały. Obserwacja układu wydalniczego płazów: nerki (opistonephros), moczowody, pęcherz moczowy. c. Columba livia - preparat trwały. Rys.2. Układ wydalniczy ptaków: nerki (metanephros), moczowody, kloaka. d-1 Rattus norvegicus - preparat trwały. Rys. 3. układu wydalniczego. d-2 Ovis aries - preparat trwały. Rys.4. Przkrój przez nerkę: (substantia corticalis, subs. medullaris, pelvis renalis, ureter) Ad.7. Opisz schemat nefronu kręgowców (ciałko nerkowe /torebka i kłębuszek, kanalik kręty I-rz., pętla Henlego, kanalik kręty,ii-rz., kanalik zbiorczy)

11 Ćwiczenie nr 10 APARAT ROZRODCZY ZWIERZĄT I. Żeński aparat rozrodczy 1. Płatowate jajniki krążkopławów obserwacja 2. Cewkowate jajniki nicieni obserwacja 3. Cewkowate jajniki owadów rys Żeński układ rozrodczy ryb kostnoszkieletowych obserwacja 5. Żeński układ rozrodczy kręgowców na przykładzie ptaka i ssaka rys. 2, 3 II. Męski aparat rozrodczy 1. Miąższowate jądra krążkopławów obserwacja 2. Rurkowate jądra nicieni obserwacja 3. Męski układ rozrodczy kręgowców na przykładzie ptaka i ssaka rys. 4, 5 4. Różnorodność narządów kopulacyjnych obserwacja III. Obojnaczy aparat rozrodczy 1. Aparat rozrodczy zwierząt prymitywnych obserwacja 2. Aparat rozrodczy pasożytów rys Aparat rozrodczy zwierząt mało ruchliwych obserwacja IV. Dymorfizm płciowy Objaśnienia I. Żeński aparat rozrodczy 1. Płatowate jajniki krążkopławów Aurelia aurita Obserwacja otwór gębowy, płaty gębowe, kanały układu gastro-waskularnego, gonady 2. Cewkowate jajniki nicieni Ascaris suum Obserwacja jajnik, jajowód, macica, pochwa 3.. Cewkowate jajniki owadów Rysunek 1. jajniki [cewki jajnikowe (owariole typu panoistycznego): odcinek twórczy (germarium), dolna część żółtkowa (vitellarium)], jajowód, zbiornik nasienia, pokładełko 4. Żeński układ rozrodczy ryb kostnoszkieletowych Obserwacja jajnik, jajowód, ujście jajowodu 5. Żeński układ rozrodczy kręgowców na przykładzie ptaka i ssaka Rysunek 2, 3 jajnik, jajowód, rogi macicy, pochwa; kloaka II. Męski aparat rozrodczy 1. Miąższowate jądra krążkopławów Aurelia aurita Obserwacja otwór gębowy, płaty gębowe, kanały układu gastro-waskularnego, gonady 2. Rurkowate jądra nicieni Ascaris suum Obserwacja jądro, nasieniowód, przewód wytryskowy 3. Męski układ rozrodczy na przykładzie ptaka i ssaka Rysunek 4, 5 jądro, nasieniowód, kloaka, najądrze, gruczoły dodatkowe (pęcherzykowy, krokowy, napletkowy) 4. Różnorodność narządów kopulacyjnych Obserwacja rak, pająk, owad, ryba żyworodna III. Obojnaczy aparat rozrodczy 1. Aparat rozrodczy pasożytów a) Obserwacja przywra: jajnik, macica, żółtnic, jądro, torebka prącia b) Rysunek 6 tasiemiec Moniezia expansa: jajnik, macica, żółtnic, pochwa, jądra, torebka prącia 2. Aparat rozrodczy zwierząt mało ruchliwych a) Obserwacja winniczek Helix pomatia: gruczoł obojnaczy, przewód obojnaczy, gruczoł białkowy, część męska i żeńska spermowiduktu, jajowód, nasieniowód, pochwa, prącie, torebka strzałki miłosnej, gruczoł palczasty, przewód zbiornika nasienia, zbiornik nasienia b) Obserwacja dżdżownica Lumbricus terrestris : jajnik (XIII), zbiorniczki jajnikowe (XIII), jajowody (XIII, XIV), zbiorniczki nasienne (IX, X) : jądra (X, XI), pęcherzyki nasienne (IX XIII), kanaliki nasienne (IX XV), nasieniowody (IX, X)