Tabela 1. Zakres badań dotyczących plonowania i struktury upraw ziemniaka prowadzonych przez IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie w 2017 roku.

Transkrypt

1 WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCYCH STRUKTURY POWIERZCHNI ORAZ PLONOWANIA ZIEMNIAKA W POLSCE W 2017 ROKU Raport z badań prowadzonych przez IHAR PIB Oddział w Jadwisinie we współpracy z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego we wszystkich województwach kraju Badania nad plonowaniem ziemniaka prowadzone przez IHAR PIB we współpracy z Ośrodkami Doradztwa Rolniczego objęły wszystkie 16 województw w kraju, w 242 powiatach i 577 gminach. W badaniach dotyczących plonowania ziemniaka uczestniczyły gospodarstwa rolne o całkowitej powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha uprawiające ziemniaki. Wielkość gospodarstw objętych badaniami była bardzo zróżnicowana pod względem wielkości, powierzchni uprawy ziemniaka oraz stosowanego poziomu agrotechnicznego w produkcji tego gatunku. Liczba gospodarstw w poszczególnych województwach była bardzo różna i zależna od możliwości techniczno-organizacyjnych prowadzenia badań przez specjalistów ODR. Wydaje się, że prowadzenie badań dotyczących plonowania ziemniaka na blisko 5 tys. plantacjach, daje podstawy do wiarygodności i reprezentatywności wyników dla całego kraju. Badaniami w całym kraju dotyczącymi produkcji ziemniaka objęto gospodarstwa rolne w liczbie 2268, których powierzchnia użytków rolnych wynosiła ponad 83 tys. ha, a średnia wielkość gospodarstwa wynosiła 36,70 ha. Były to znacznie większe gospodarstwa niż średnio w kraju. Udział ziemniaka w strukturze krajowych zasiewów wynosił w tych gospodarstwach blisko 11% i minimalnie obniżył się w stosunku do 2016 roku. W tabelach poniżej zestawiono dane za 2017 rok. Uzyskane wyniki wskazują, że udział ziemniaka w strukturze zasiewów w poszczególnych województwach był na stałym poziomie lub zmieniał się w stosunku do 2016 roku. W ośmiu województwach udział ziemniaka w zasiewach zwiększył się. Były to województwa: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, małopolskie, podlaskie, świętokrzyskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie. Uznając reprezentatywność badanej grupy gospodarstw można wnioskować, że areał uprawy ziemniaka nieco zwiększył się w kraju w stosunku do ubiegłorocznego stanu. Tabela 1. Zakres badań dotyczących plonowania i struktury upraw ziemniaka prowadzonych przez IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie w 2017 roku Województwo Liczba Liczba plantacji Liczba gmin powiatów pomiarowych ziemniaka dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie POLSKA

2 Tabela 2. Charakterystyka gospodarstw rolnych objętych badaniami dotyczącymi udziału ziemniaka w zasiewach i plonowaniu w 2017 roku. Zakres powierzchni Zakres wielkości gospodarstw Województwa uprawianych w gospodarstwie (ha UR) ziemniaków (ha) min. max. min. max. Dolnośląskie 1, ,00 0,05 310,00 Kujawsko-pomorskie 2,00 400,00 0,15 80,00 Lubelskie 4,50 85,00 0,10 32,00 Lubuskie 3,15 493,90 0,10 62,00 Łódzkie 3,00 106,00 0,10 26,50 Małopolskie 1,25 43,00 0,05 9,83 Mazowieckie 3,03 151,00 0,10 110,00 Opolskie 10, ,00 0,60 890,00 Podkarpackie 2,60 170,00 0,05 95,00 Podlaskie 2,40 100,00 0,10 17,60 Pomorskie 6,00 754,00 0,10 90,00 Śląskie 0,60 230,00 0,06 38,00 Świętokrzyskie 4,02 70,00 0,10 13,00 Warmińsko-mazurskie 1,20 460,00 0,05 60,80 Wielkopolskie 3,00 140,00 0,50 70,00 Zachodniopomorskie 6, ,00 0,22 280,00 Tabela 3. Charakterystyka gospodarstw rolnych objętych badaniami dotyczącymi skali uprawy i plonowania ziemniaka w 2017 roku. Województwo Liczba gospodarstw Powierzchnia użytków (ha) Powierzchnia uprawy ziemniaka (ha) a wielkość gospodarstwa % udział ziemniaka w strukturze zasiewów Polska , ,78 36,70 10,93 Dolnośląskie ,02 994,64 40,66 8,24 Kujawsko-pomorskie , ,79 36,75 16,29 Lubelskie ,1 329,74 25,64 11,59 Lubuskie ,45 448,68 50,93 10,74 Łódzkie ,33 475,67 19,17 15,32 Małopolskie ,8 63,44 7,44 11,52

3 Mazowieckie ,26 654,97 18,55 14,71 Opolskie , ,69 526,06 9,20 Podkarpackie ,01 224,34 28,05 19,99 Podlaskie ,7 173,39 22,97 9,44 Pomorskie ,41 282,46 44,32 11,80 Śląskie ,12 313,88 27,52 10,46 Świętokrzyskie ,6 142,96 17,88 9,52 Warmińsko-mazurskie ,63 763,11 34,11 5,83 Wielkopolskie , ,45 25,79 13,76 Brak jest danych ogólnokrajowych dotyczących struktury produkcji ziemniaka w Polsce w 2017 roku. Poniżej zestawiono dane z roku Z przedstawionych w tabeli danych wynika, że na ogólną liczbę 378 tys. krajowych gospodarstw uprawiających ziemniaki, ponad 327 tys. (87%) to producenci o bardzo małej skali produkcji do 1 ha, a powierzchnia w tych gospodarstwach stanowi około 35% ogółu krajowej powierzchni ziemniaków. Tylko około 50 tys. gospodarstw posiada plantacje wielkości powyżej 1ha, ale łączna powierzchnia krajowa w tej grupie wynosi aż około 217 tys. ha. Tabela 4. Struktura liczebności gospodarstw i struktura powierzchni krajowej uprawy ziemniaka w 2016 roku (dane GUS i obliczenia własne autora) Grupy obszarowe pow. uprawy ziemniaka Liczba gospodarstw uprawiających ziemniaki Powierzchnia uprawy ziemniaka ogółem (ha) Ogółem Do 1ha w tym: 0,01-0,20 ha 0,21-1,00 ha Powyżej 1ha w tym: 1-2 ha 2-5 ha 5-10 ha ha ha Pow.500 ha

4 WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCYCH PLONOWANIA ZIEMNIAKA WG WOJEWÓDZTW I OGÓŁEM W KRAJU Warunki klimatyczne w kraju w 2017 roku Pod względem klimatycznym sezon wegetacji 2017 roku nie był optymalnym dla prawidłowej kumulacji plonu ziemniaka. Bardzo duże zróżnicowanie przebiegu opadów atmosferycznych na terenie Polski wpłynęło na wysokość uzyskiwanych plonów ziemniaka oraz na jakość uzyskanych bulw. Generalnie był to mokry sezon, chociaż były i okresy posuchy. Znaczne opady w okresie kumulacji plonu wpłynęły korzystnie na wielkość bulw i wysokość plonu. Wiosna bieżącego roku nie była łatwa dla większości polskich rolników podczas zakładania plantacji ziemniaków. Tylko producentom ziemniaków jadalnych na wczesny zbiór w tradycyjnych już regionach kraju (łódzkie, dolnośląskie, mazowieckie) łaskawa okazała się pogoda i już w końcu marca lub na początku kwietnia można było zakładać plantacje. Gorzej było już z sadzeniem na plantacjach z przeznaczeniem na jesienny zbiór. Tylko na glebach lżejszych i to tylko w niektórych regionach udało się w optymalnym terminie zasadzić ziemniaki do końca kwietnia. W wielu regionach kraju szczególnie na zwięźlejszych glebach wystąpiły podtopienia pól, które nie pozwalały na zakładanie plantacji w optymalnym terminie lub w ogóle było to niemożliwe. Sadzenie przedłużało się nawet do II połowy maja. W niektórych regionach wystąpiła w czerwcu i lipcu lekka susza (Lubelszczyzna, Świętokrzyskie, Łódzkie). W końcu czerwca na większym obszarze kraju wystąpiła susza. Ten fakt spowodował utrudnienia w wiązaniu bulw, a więc plenność roślin została ograniczona. W lipcu, sierpniu i we wrześniu wystąpiło bardzo silne zróżnicowanie opadów między regionami kraju, a nawet w wymiarze lokalnym. Dla odmian średnio-wczesnych i późniejszych, których uprawia się w kraju najwięcej, wysokie opady na glebach lżejszych sprzyjały wysokiemu plonowaniu. Nigdzie nie odnotowano suszy, ale w bardzo wielu miejscach opady były bardzo wysokie powodując podtopienia plantacji ziemniaków. Dotyczyło to szczególnie gleb cięższych. Duża ilość opadów w okresie wegetacji spowodowała na plantacjach słabiej chronionych silne występowanie zarazy ziemniaka niszczącej w bardzo dużym stopniu powierzchnię asymilacyjną roślin. Na plantacjach podtopionych nie można było wykonać zabiegów ochronnych. Najbardziej ucierpiały plantacje słabo chronione. Z końcem września i w październiku opady w większości regionów kraju były jeszcze większe i wystąpiły trudności ze zbiorem ziemniaków. Na podtopione plantacje trudno było wjechać kombajnem i tak jest do chwili obecnej. Wielu rolników czeka jeszcze na obeschnięcie pól, by zebrać ziemniaki. Gdy wystąpią przymrozki będzie dramat, a przecież jest już połowa listopada. Trudno oszacować, jaki procent plantacji obecnie nie będzie zebrany, ale są to najprawdopodobniej tysiące ha. Jeśli w dalszym ciągu zbiór nie będzie możliwy, to należy ostateczne zbiory obniżyć o około 3-4%, czyli o około 350 tys. ton. Największej skali podtopienia plantacji ziemniaków dotyczą północno-zachodniej jak i centralnej części kraju. Lokalnie w wielu regionach na glebach ciężkich także nie dokończono jeszcze zbiorów ziemniaka. Intensywne opady deszczu w wielu regionach kraju spowodowały na wielu plantacjach, szczególnie na glebach lżejszych rozmycie redlin i w konsekwencji zazielenienie bulw. Na wielu odmianach zaobserwowano spękania bulw lub pustowatość miąższu bulw największych. Zbyt wilgotna gleba spowodowała gnicie bulw. Można szacować, że udział plonu handlowego w plonie ogólnym nie przekroczy 70% w produkcji ziemniaka jadalnego.

5 Gdy mokre bulwy podczas zbioru trafią do miejsc składowania i przechowywania będą gnić dalej. Dlatego tylko aktywna wentylacja i osuszanie bulw w początkowym okresie przechowywania w nowoczesnych przechowalniach daje szanse na uratowanie zbiorów w tym roku. Niestety takich przechowalń mamy w kraju zbyt mało. Określenie poziomu plonowania ziemniaka wg grup wczesności w województwach Poziom plonowania według grup wczesności odmian ziemniaka w 2017 roku według nadesłanych meldunków z powiatów był bardzo zróżnicowany w obrębie każdego województwa tak jak między poszczególnymi województwami w kraju. W tabelach poniżej zestawiono plony ziemniaka we wszystkich 16 województwach. Podane dane pochodzą z wykonanych pomiarów biometrycznych i oszacowania plonów po zbiorach bulw z plantacji ziemniaka. Liczebność punktów pomiarowych w poszczególnych województwach była zróżnicowana. Z wielu województw nadeszły meldunki indywidualne z powiatów i gmin i na tej podstawie wykonano w IHAR PIB zestawienie zbiorcze. Z innych województw przekazano już zbiorcze wyniki dla całego obszaru działania. Poniżej w tabelach zilustrowano plonowanie ziemniaka w czterech grupach wczesności oraz wyliczono średnią dla poszczególnych powiatów. Tabela 5.(1-16) Plonowanie ziemniaków w poszczególnych województwach w kraju w grupach wczesności odmian w 2017 roku. Dolnośląskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. bolesławiecki 21 25, , , , ,03 dzierżoniowski 1 31, , , , ,93 głogowski 3 41, , , , ,45 górowski 4 31, , , , ,93 jaworski 10 34, , , , ,58 jeleniogórski 1 35, , , , ,83 kłodzki 3 16, , , , ,83 lubański 10 19, , , , ,95 lubiński 4 45, , ,00 lwówecki 22 21, , , , ,43 milicki 2 31, , , , ,45 oławski 4 31, , , , ,15 oleśnicki 5 22, , , , ,60 strzeliński 3 42, , , , ,95 świdnicki 4 32, , , , ,73 trzebnicki 1 35, , ,50 wałbrzyski 18 31, , , , ,53 wołowski 2 41, , , , ,73 wrocławski 15 30, , , , ,40 ząbkowicki 9 23, , , , ,00 zgorzelecki 10 17, , , , ,31

6 złotoryjski 6 26, , , , ,40 pkt. pomiarowych śr. dla woj. 29,55 30,84 32,56 33,34 31,6 31,57 Kujawsko-pomorskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. aleksandrowski 13 44, , , , ,50 brodnicki 3 27, , , , ,68 bydgoski 7 24, , , , ,88 chełmiński 7 22, , , , ,80 golubsko-dobrzyński 2 26, , , , ,03 grudziądzki 6 30, , , , ,30 inowrocławski 3 31, , , , ,63 lipnowski 16 24, , , , ,75 mogileński 1 25, , , , ,83 nakielski 7 27, , , ,07 radziejowski 2 37, , , , ,63 rypiński 2 32, , , , ,85 sępoliński 2 21, , , , ,38 świecki 7 29, , , , ,50 toruński 3 54, , , , ,75 tucholski 5 33, , , , ,85 wąbrzeski 25 28, , , , ,43 włocławski 8 19, , , , ,00 żniński 9 41, , ,75 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 29,93 32,75 35,28 35,25 33,30 Lubelskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. bialski 6 23, , , , ,70 biłgorajski 1 25, , , ,17 chełmski 3 17, , , , ,60 hrubieszowski 5 27, , , , ,38 janowski 6 29, , , , ,18 krasnostawski 5 30, , , , ,95 kraśnicki 1 21, , , ,93 lubartowski 4 24, , , ,33 lubelski 1 30, , , ,77

7 łukowski 3 33, , , , ,23 łęczycki 5 23, , , , ,38 opolski 2 25, , , ,33 parczewski 1 20, , , , ,08 puławski 2 56, , , , ,88 radzyński 2 22, , , , ,38 rycki 2 22, , ,00 świdnicki 7 25, , , , ,13 tomaszowski 5 13, , ,90 włodawski 7 15, , , , ,95 zamojski 7 17, , ,00 pkt. pomiarowych śr. dla woj. 25,22 29,93 29,30 29,79 28,56 Lubuskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. gorzowski 8 26, , , ,77 krośnieński 5 16, , , ,50 międzyrzecki 5 47, , , , ,50 nowosolski 4 31, , , , ,25 słubicki 2 57, , , , ,33 strzelecko-drezdeński 4 20, , , ,93 sulęciński 7 25, , , , ,80 świebodziński 3 45, , , , ,00 zielonogórski 1 35, , ,15 żagański 7 28, , , , ,00 żarski 5 31, , , , ,83 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 33,16 36,56 37,10 36,54 35,84 Łódzkie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. bełchatowski 3 23, , ,00 brzeziński 3 28, , , , ,80 kutnowski 3 20, , , , ,95 łaski 3 32, , ,75 łęczycki 9 33, , , , ,43 łowicki 9 33, , , , ,45 łódzki 1 43, , , , ,13

8 opoczyński 2 21, , , , ,25 piotrowski 1 28, , , , ,63 poddębicki 13 42, , , , ,88 radomszczański 5 19, , , , ,95 rawski 4 30, , , , ,38 sieradzki 7 40, , , , ,75 skierniewicki 9 38, , , , ,28 tomaszowski 13 26, , , , ,88 wieluński 10 24, , , , ,10 wieruszowski 21 35, , , , ,53 zduńskowolski 2 29, , , , ,25 zgierski 2 34, , , ,00 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 31,13 29,82 31,91 32,92 31,44 Małopolskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. gorlicki 17 26, , , , ,00 krakowski 2 30, , ,50 limanowski 4 16, , , , ,65 myślenicki 10 20, , ,50 nowosądecki 27 29, , , ,30 26,10 nowotarski 2 19, , , ,43 olkuski 2 31, , , ,90 oświęcimski 3 16, , , ,23 wadowicki 2 29, , ,70 31,73 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 24,23 26,82 27,57 22,50 25,28 Mazowieckie białobrzeski, grójecki, kozienicki, lipski, piaseczyński, przysuski, radomski, szydłowiecki, zwoleński ciechanowski, mławski, płoński, pułtuski Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt , , , , , , , , , ,60

9 garwoliński, miński, 9 24, , , , ,13 siedlecki, węgrowski, wołomiński gostyniński 7 28, , , , ,53 grodziski, pruszkowski 2 25, , , , ,05 makowski, ostrołęcki, przasnyski, wyszkowski 6 28, , , , ,70 płocki 2 31, , , , ,10 sierpecki 13 19, , , , ,08 sochaczewski 4 30, , , ,17 warszawski-zachodni 3 35, , , ,83 żyrardowski 1 17, , , ,60 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 26,66 29,62 28,53 30,24 28,76 Opolskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. brzeski 6 33, , , , ,20 głubczycki 2 27, , , , ,63 krapkowicki 2 25, , , , ,75 kluczborski 3 41, , ,00 40,33 namysłowski 2 30, , , ,27 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 31,74 37,02 37,66 35,00 35,36 Podkarpackie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. dębicki 1 40, ,00 jarosławski 2 17, ,00 kolbuszowski 3 24, , , , ,58 krośnieński 1 25, , , , ,38 leżajski 3 40, , ,15 łańcucki 3 16, , , , ,53 mielecki 1 18, , , , ,38 przeworski 3 27, , , , ,68 ropczycko-sędziszowski 4 33, , , , ,50 rzeszowski 1 34, , , ,83 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 27,65 27,94 29,59 30,96 29,03

10 Podlaskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. białostocki 2 18, , , , ,95 bielski 3 12, , , ,47 grajewski 1 26, , , , ,75 hajnowski 1 15, , , , ,50 kolneński 1 21, , , ,43 łomżyński 1 31, , , , ,05 moniecki 2 30, , , ,33 sejneński 3 15, , , , ,10 siemiatycki 2 23, , , , ,70 sokólski 1 25, , , , ,28 suwalski 1 19, , , ,33 wysokomazowiecki 3 23, , , , ,38 zambrowski 3 16, , , ,80 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 21,22 26,47 26,25 29,92 25,96 Pomorskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. bytowski 3 49, , , , ,93 chojnicki 3 31, , , ,57 człuchowski 3 19, , ,00 kartuski 2 30, , ,50 kościerski 4 56, , , , ,70 nowodworski 1 27, ,00 pucki 3 12, , , , ,85 słupski 1 25, , , , ,68 starogardzki 8 38, , , ,73 sztumski 2 20, , , , ,83 tczewski 1 40, , ,50 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 31,87 36,05 38,79 30,04 34,19

11 Śląskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. bielski, cieszyński, pszczyński, żywiecki 9 26, , , , ,68 będziński, bieruńskolędziński, gliwicki, mikołowski, raciborski, 23 25, , , , ,03 rybnicki, tarnowski, wodzisławski częstochowski, kłobucki, lubliniecki, myszkowski 5 30, , , , ,73 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 27,47 32,77 30,83 29,50 30,14 Świętokrzyskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. buski 5 14, , , ,43 jędrzejowski 4 20, , , , ,88 kazimierski 6 24, , ,15 kielecki 12 28, , , , ,98 konecki 3 30, , ,85 opatowski 3 24, , , , ,63 ostrowiecki 5 15, , , , ,00 pińczowski 4 15, , , , ,08 sandomierski 3 23, , , ,17 starachowicki 4 20, , , , ,65 włoszczowski 3 19, , , , ,73 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 20,57 25,61 27,16 28,29 25,41 Warmińsko-mazurskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. giżycki 8 26, , , ,17 lidzbarski 1 18, , , ,89 kętrzyński 6 21, , , , ,38 iławski 11 37, , , , ,60 gołdapski 4 14, , , , ,19 elbląski 2 32, ,50

12 działdowski 2 33, , , , ,00 branicki 2 20, , ,00 bartoszycki 1 25, , , , ,86 ełcki 2 23, , , ,00 olsztyński 20 32, , , , ,08 węgorzewski 3 28, , , , ,88 ostródzki 2 23, , , , ,19 piski 2 24, , , , ,98 olecki 1 22, , , ,35 nowomiejski 6 42, , , , ,66 nidzicki 3 38, , , , ,15 mrągowski 1 25, , ,00 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 27,41 29,90 29,60 34,35 30,31 Wielkopolskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. chodzieski 8 36, , , ,70 jarociński 5 24, , , , ,45 kaliski 5 26, , , , ,85 kępiński 5 21, , , , ,25 koniński 20 26, , , , ,38 kościański 7 21, , , , ,38 międzychodzki 8 37, , , , ,20 nowotomyski 7 18, , , , ,40 obornicki 3 24, , , , ,10 ostrowski 23 37, , , , ,03 ostrzeszowski 4 25, , , , ,90 pilski 10 26, , , , ,95 pleszewski 73 29, , , , ,43 rawicki 1 23, , , , ,30 słupecki 3 32, , , , ,25 szamotulski 15 31, , , , ,15 średzki 15 24, , , , ,88 śremski 16 41, , , , ,38 wrzesiński 1 35, , , , ,85 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 28,31 31,04 31,55 31,37 30,57

13 Zachodniopomorskie Plon odmian ziemniaka wg grup wczesności pkt. pkt. pkt. pkt. białogardzki 4 23, , , , ,95 kołobrzeski 1 23, , , , ,81 świdwiński 7 22, , , , ,15 gryfiński 3 26, , , ,08 myśliborski 3 16, , , , ,17 szczecinecki 4 30, , ,25 koszaliński 2 27, , , , ,45 policki 2 7, , ,30 1 5, ,24 łobeski 2 32, , , ,63 pkt. pomiarowych Śr. dla woj. 20,98 26,27 26,34 29,34 25,73 Plonowanie ziemniaka w 2017 roku w Polsce W oparciu o wyniki badan monitoringowych przeprowadzonych przez IHAR PIB Oddział w Jadwisinie we współpracy z 16 Ośrodkami Doradztwa Rolniczego średni krajowy plon ziemniaków w 2017 roku wyniósł w Polsce 30,0, a w poszczególnych województwach kształtował się od 25,0 do 35. Po uwzględnieniu strat plonu wynikających z podtopień plantacji, braku możliwości zbioru części pól oraz z tytuły masowego gnicia bulw w redlinach, plony średnio-krajowe należy oszacować na około 29,0 Tabela 6. Poziom plonowania ziemniaków według grup wczesności odmian w 2017 roku w Polsce wg województw (średnie ważone) Plon ziemniaków wg grup w czesności plon w województwach () w woj. Województwo b. wczesne śr. wczesne późniejsze * wczesne dolnośląskie 29,5 30,8 32,6 33,3 31,6 30,3 kujawsko-pomorskie 29,9 32,8 35,3 35,0 33,4 32,0 lubelskie 25,2 29,9 29,3 29,8 28,8 27,7 lubuskie 33,2 36,6 37,1 36,5 36,1 34,6 łódzkie 31,1 29,8 31,9 32,9 31,3 30,0 małopolskie 24,2 26,8 27,6 22,5 25,7 24,2 mazowieckie 26,7 29,6 28,5 30,2 28,8 27,6 opolskie 31,7 37,0 37,7 35,0 35,8 34,3 podkarpackie 27,7 27,9 29,6 31,0 29,0 27,8 podlaskie 21,2 26,5 26,3 29,9 26,1 25,0 pomorskie 31,9 36,1 38,8 30,0 34,9 33,1 śląskie 27,5 32,8 30,8 29,5 30,5 28,9 świętokrzyskie 20,6 25,6 27,2 28,3 25,8 25,0

14 warmińsko-mazurskie 27,4 29,9 29,6 34,3 30,2 28,6 wielkopolskie 28,3 31,0 31,6 31,4 30,7 30,0 zachodnio-pomorskie 21,0 26,3 26,3 29,3 25,8 25,0 POLSKA 27,6 30,2 31,1 30,9 30,0 29,0 * plon uwzględniający straty w zbiorach (wymoknięcia plantacji, gnicie bulw, itp. Uprawiane odmiany ziemniaka W stosunku do 2016 roku nie nastąpiły w 2017 roku istotne zmiany w popularności uprawianych odmian w kraju. Zmieniła się za to kolejność popularności w poszczególnych województwach oraz zaistnienie w uprawie nowych odmian z katalogu CCA UE. Tabela 7. Zestawy najpopularniejszych 10 odmian ziemniaka uprawianych w poszczególnych województwach w 2017 roku Województwo Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 10 najpopularniejszych odmian uprawianych w województwach Vineta, Jelly, Denar, Lord, Satina, Bryza, Tajfun, Bellarosa, Irys, Mondeo Denar, Vineta, Lord, Satina, Tajfun, Lilly, Glada, Michalina, Gala, Gwiazda Vineta, Bellarosa, Lord, Denar, Irga, Tajfun, Aster, Albatros, Jelly, Zuzanna Vineta, Denar, Lord, Satina, Tajfun, Vineta, Jelly, Lilly, Owacja, Gala Denar, Lord, Vineta, Tajfun, Irga, Satina, Bryza, Bellarosa, Michalina, Owacja Lord, Denar, Vineta, Bellarosa, Satina, Miłek, Agria, Belmonda, Tajfun, Colomba Irga, Lord, Tajfun, Vineta, Denar, Bryza, Satina, Owacja, Irys, Bellarosa Vineta, Gala, Innovator, Denar, Bellarosa, Omega, Verdi, Jelly, Elfe, Lady Claire Bellarosa, Denar, Tajfun, Jelly, Lord, Vineta, Satina, Owacja, Labella, Lilly Irga, Irys, Vineta, Bzura, Kuba, Tajfun, Catania, Lord, Zuzanna, Dominator Vineta, Lord, Denar, Satina, Owacja, Gala, Gwiazda, Tajfun, Bryza, Innovator Vineta, Bellarosa, Jelly, Gala, Tajfun, Lord, Denar, Bryza, Red Lady, Anuschka Bellarosa, Denar, Lord, Tajfun, Owacja, Satina, Vineta, Jelly, Irga, Cyprian Irga, Vineta, Irys, Bryza, Lord, Denar, Cekin, Satina, Tajfun, Zuzanna Denar, Lord, Satina, Tajfun, Bryza, Arielle, Owacja, Jelly, Riviera, Albatros Tajfun, Denar, Bryza, Lord, Owacja, Syrena, Bellarosa, Harpun, Satina, Kuras

15 Powierzchnia uprawy ziemniaka W stosunku do roku ubiegłego nastąpił minimalny wzrost powierzchni uprawy ziemniaka w 2017 roku. Tendencja ta była do przewidzenia, ponieważ ostatni sezon w produkcji ziemniaka był bardzo korzystny dla producentów ziemniaka, co objawiało się wysokim popytem oraz dość wysokimi cenami rynkowymi ziemniaka jadalnego w całym sezonie 2016 roku. Także duże zainteresowanie rolników produkcją ziemniaka skrobiowego mogło przyczynić się do dalszego wzrostu powierzchni uprawy. W konkluzji można prognozować, że powierzchnia uprawy ziemniaka w gospodarstwach rolnych w 2017 roku wynosi prawdopodobnie około 320 tys. ha. Do tej powierzchni należy doliczyć powierzchnię uprawy ziemniaka w ogrodach przydomowych w ilości około 10 tys. ha, a więc powierzchnia uprawy ziemniaka ogółem w kraju wyniosła w 2017 roku 330 tys. ha. Wzrost powierzchni uprawy ziemniaków dotyczy jednak tylko gospodarstw specjalizujących się w uprawie tego gatunku na większych areałach, jako surowca dla potrzeb przetwórstwa spożywczego, przemysłu skrobiowego oraz dla hurtowni ziemniaków jadalnych konfekcjonowanych. Gospodarstwa o niskim stopniu urynkowienia uprawiające ziemniaki na mniejszych plantacjach systematycznie ograniczają ich areał. Tabela 8. Powierzchnia uprawy w gospodarstwach rolnych oraz udział w zasiewach ziemniaków w Polsce w latach według województw Województwo Pow. uprawy (tys. ha) * % % pow. zasiewów zasiewów Pow. uprawy (tys. ha) Pow. uprawy (tys. ha) % pow. zasiewów Polska 292,5 2,7 300,7 2,8 320,0 3,0 Dolnośląskie Kujawsko-pom. Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-maz. Wielkopolskie Zachodniopom. 20,7 17,1 21,3 5,0 35,9 24,9 35,7 6,9 20,6 11,5 17,7 7,6 15,0 9,4 31,5 11,7 2,7 1,8 1,9 1,8 4,7 8,0 2,8 1,5 6,4 1,8 3,0 2,9 4,6 1,5 2,1 1,8 27,9 19,5 20,3 4,6 34,6 22,3 35,0 9,2 22,3 8,4 19,1 8,1 13,6 8,3 32,9 14,8 3,8 2,1 1,9 1,6 4,6 7,4 2,9 2,0 7,2 1,2 3,3 3,1 4,2 1,2 2,3 2,3 29,4 20,8 21,4 5,3 35,9 22,6 36,8 10,3 22,7 9, ,8 14,1 9,7 34,6 16,2 4,0 2,3 2,0 1,8 4,8 7,5 3,0 2,2 7,4 1,4 3,8 3,4 4,4 1,5 2,4 2,5 Dane GUS i* prognoza IHAR-PIB Oddział Jadwisin

16 Zbiory ziemniaka W 2016 roku, z uwagi na względnie korzystne warunki klimatyczne w okresie wegetacji, plony, a tym samym i zbiory ziemniaka wyniosły 8,6 mln ton, a uwzględniając ogrody przydomowe blisko 9 mln ton. W 2017 roku z tytułu jeszcze wyższych plonów na poziomie 290d, zbiory wyniosły około 9,5 mln ton. Do wzrostu zbiorów przyczynił się także wzrost powierzchni uprawy oraz postępująca profesjonalizacja produkcji ziemniaków. Najwyższe zbiory ziemniaków przekraczające 1mln ton odnotowano w województwach: łódzkim, mazowieckim i wielkopolskim. Województwami o najmniejszych zbiorach ziemniaków (poniżej 300 tys. ton) były województwa: lubuskie, śląskie i warmińskomazurskie. Zebrany plon ogólny ziemniaków zawsze zawiera pewną część bulw z wadami, które dyskwalifikują go, jako plon handlowy przy produkcji ziemniaków jadalnych i jako surowiec w przetwórstwie spożywczym i jest on uznany, jako plon odpadowy. Są to bulwy drobne, zgniłe, zdeformowane, zazielenione, z widocznymi chorobami skórki oraz z wadami wyglądu miąższu. Badania IHAR-PIB wykazują, że udział plonu handlowego w plonie ogólnym ziemniaków zawiera się w przedziale 60-70% w zależności od systemu uprawy i warunków pogodowych. Jest to bardzo istotny wskaźnik jakości zebranego plonu i jednocześnie bardzo pomocny w bilansowaniu zagospodarowania zbiorów ziemniaków na poszczególne kierunki użytkowania, a także na szacowanie wielkości plonu odpadowego wykorzystywanego na paszę lub w gorzelnictwie. W bieżącym sezonie najwięcej jest bulw zgniłych, a także bulw zielonych, spękanych i zdeformowanych. Zadecydowały o tym warunki pogodowe, a szczególnie intensywne opady i podtopienia plantacji. Tabela 9. Powierzchnia uprawy, plony i zbiory ziemniaka w gospodarstwach rolnych w Polsce w latach roku według województw * Powierzchnichnia Powierz- Województwo Plony Zbiory Plony Zbiory (d) (tys. ton) (d) (tys. ton) (tys. ha) (tys. ha) Polska 300, ,0 330, ,0 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 27,9 19,5 20,3 4,6 34,6 22,3 35,0 9,2 22,3 8,4 19,1 8,1 13,6 8,3 32,9 14, ,0 604,5 607,8 147,4 1040,1 524,4 1011,7 328,8 563,0 184,9 579,3 229,8 350,6 215,8 968,0 501,7 Źródło: Dane GUS oraz * szacunki i obliczenia IHAR-PIB. 29,4 20,8 21,4 5,3 35,9 22,6 36,8 10,3 22,7 9,9 21,5 8,8 14,1 9,7 34,6 16, ,0 694,7 616,3 191,3 1123,7 580,8 1059,8 368,7 658,3 258,4 750,4 268,4 363,8 292,9 1062,2 416,3

17 Tabela 10. Udział plonu handlowego w plonie ogólnym [%] w różnych systemach uprawy ziemniaków Systemy uprawy ziemniaków Lata konwencjonalne certyfikowane intensywny ekstensywny integrowany ekologiczny ,5 72,3 55,1 80,8 70,0 72,0 78,0 82,8 79,1 83,3 71,5 87,5 78,6 69,8 73,1 66,6 33,7 61,0 54,9 53,5 62,0 57,8 67,8 54,5 68,2 65,1 55,3 60,3 93,3 75,4 35,5 56,9 47,1 63,9 79,5 81,7 75,3 79,9 76,0 73,1 64,5 73,2 70,5 70,5 34,5 57,1 75,3 76,4 82,4 75,6 82,1 70,0 83,5 68,9 61,3 65,9 o 76,3 59,6 69,7 69,6 Źródło: Dane IHAR-PIB. Bilans zagospodarowania zbiorów ziemniaka Wykorzystując bilanse zagospodarowania zbiorów ziemniaka z lat poprzednich sporządzane przez IERiGŻ -PIB, opracowano w raporcie prognozę bilansu na zakończony sezon 2016/17 i na rozpoczynający się sezon 2017/18. Z danych wynika, że w bieżącym sezonie z powodu dużego urodzaju ziemniaków w stosunku do lat minionych, ale niskiej jakości i trwałości przechowalniczej bulw będzie całkowicie odmienna sytuacja rynkowa. Trudniej będzie eksportować ziemniaki, za to wzrośnie wykorzystanie ziemniaka w przemyśle ziemniaczanym. Tabela 11. Bilans ziemniaków (tys. ton) w latach Wyszczególnienie 2011/ / / / / / /18 * Zbiory Import Razem do dyspozycji Zużycie w gospodarstwach sadzenie spasanie samozaopatrzenie Sprzedaż razem na konsumpcję na zaopatrzenie przemysłu* na eksport Ubytki i straty * ziemniaki zużyte przez przemysł, bez względu na przeznaczenie Źródło: Dane GUS, * prognoza IHAR-PIB.

18 Podsumowanie Zaprezentowane w opracowaniu dane stanowią obszerny materiał analityczny dotyczący poziomu plonowania ziemniaka w Polsce w 2017 roku na tle lat poprzednich, opis szeregu czynników determinujących poziom krajowego plonowania ziemniaka (warunki klimatyczne, systemy produkcji stosowane technologie uprawy, znaczenie czynnika odmianowego), a także dane dotyczące udziału ziemniaka w strukturze zasiewów i następujące w tym zakresie zmiany. Opracowanie może posłużyć do udoskonalenia sporządzania bilansu zagospodarowania zbiorów ziemniaka i prognozowania zmian w powierzchni jego uprawy oraz charakterystyki gospodarstw uprawiających ten gatunek rolniczy. Do najważniejszych konkluzji wynikających z opracowania należą: Plonowanie ziemniaka w 2017 roku było determinowane bardzo wieloma czynnikami, a do ważniejszych należały: warunki klimatyczne, w tym wielkość i rozkład opadów na obszarze kraju oraz bardzo zróżnicowana w stosowaniu agrotechnika na plantacjach w poszczególnych gospodarstwach, a także stopień urynkowienia produkcji. Warunki klimatyczne w 2017 roku były generalnie korzystne dla plonowania ziemniaka w większości rejonów kraju, ale w niektórych częściach Polski występował nadmiar opadów co na glebach zwięźlejszych powodowało w wielu regionach podtopienia plantacji ziemniaka, a nawet trudności w prowadzeniu zbiorów ziemniaka. Na wschodzie kraju w czerwcu zarysował się deficyt opadów. Poziom plonowania w 2017 roku jest najwyższy w historii kraju i wynosi według badań 300d. Stwierdzono jednocześnie wysokie różnice w plonach ziemniaka pomiędzy poszczególnymi województwami. Zbiory ziemniaka w 2017 roku ze względu na korzystne warunki klimatyczne oraz z powodu istotnego wzrostu powierzchni uprawy oszacowano na około 9,6 mln ton. Taki poziom zbiorów w pełni zabezpiecza potrzeby różnych kierunków wykorzystania ziemniaka. Jakość tegorocznych zbiorów ziemniaka jest bardzo niska. Niska jest zawartość suchej masy i skrobi w bulwach trafiających do przemysłu przetwórczego i krochmalniczego. Bardzo niska jest także trwałość przechowalnicza zbiorów co może spowodować wyższe straty podczas przechowywania. Duża część nie będzie nadawała się do obrotu rynkowego. Wysokie zbiory ziemniaków w wielu krajach Europy spowodują ograniczenia w eksporcie polskiego ziemniaka. Ciągłe opady deszczu u końca września i w październiku oraz w listopadzie spowodowały, że pewna ilość plantacji (3-4%) nie została dotychczas zebrana. Reasumując należy stwierdzić, że rok 2017 był generalnie korzystny dla plonowania, a poprawiająca się struktura uprawy ziemniaka także sprzyja wzrostowi plonowania. Zachodzi natomiast coraz szybsza koncentracja produkcji ziemniaków w specjalistycznych gospodarstwach produkujących surowiec dla konfekcjonowania, dla przetwórstwa spożywczego i dla krochmalnictwa. Do tej pory GUS tylko wstępnie określił plonowania ziemniaka w kraju na poziomie 289 d. GUS określił także wynikowe zbiory ziemniaka w Polsce 2016 roku na 9,5 mln ton przy powierzchni uprawy tego gatunku wynoszącej 330 tys. ha. Są to wyniki tylko nieznacznie niższe od uzyskanych w naszych badaniach. W decydujący sposób na wyniki te wpłynęły badania, które wspólnie z Państwem po raz kolejny wykonaliśmy w 2017 roku. Opracował dr Wojciech Nowacki