ORGANIZACJA I ROZWÓJ SYSTEMU DORADZTWA EDUKACYJNO-ZAWODOWEGO W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH M. LEGNICY

Transkrypt

1 ORGANIZACJA I ROZWÓJ SYSTEMU DORADZTWA EDUKACYJNO-ZAWODOWEGO W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH M. LEGNICY Realizator: Zespół Koordynujący Legnicki System Doradztwa Edukacyjno-Zawodowego Program zewnętrznego wsparcia legnickich szkół i placówek w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego Legnicka szkoła doradztwa edukacyjno-zawodowego Cel programu: udoskonalenie funkcjonującego w Legnicy systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego poprzez stworzenie jednolitego zintegrowanego modelu Systemu Doradztwa Edukacyjno-Zawodowego dla uczniów legnickich szkół w powiązaniu z ideą miejskiego programu Smart City. Legnica, 2017

2 I. Wstęp Niniejszy dokument stanowi pierwszą próbę stworzenia jednolitych standardów doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkołach Miasta Legnicy. Standardy należy rozumieć jako podstawowy element systemu jakości usług (Śmigiel, 2004), które służyć mają zapewnieniu odpowiedniej jakości działań realizowanych w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego. Obszar ten ma szczególne znaczenie w dobie wyzwań edukacyjnych i zawodowych stojących przed młodym człowiekiem. Rola doradztwa zawodowego, jako ogniwa wzmacniającego edukację, została dostrzeżona przez legnickie władze oświatowe. Zadania dotyczące udoskonalenia funkcjonującego systemu doradztwa edukacyjnozawodowego stały się komplementarnym elementem wizji Legnickiej Strategii Rozwoju PLUS a jednym z jej zadań jest Promocja miasta jako ponadregionalnego ośrodka edukacji zawodowej dopasowanej do potrzeb rynku pracy. Aby Strategia mogła zostać zrealizowana, potrzebni są naszemu miastu mieszkańcy świadomi swojego potencjału, którzy potrafią wybrać dla siebie najbardziej korzystne miejsce na rynku pracy, ludzie przedsiębiorczy, którzy podejmują wyzwania związane z budowaniem własnej kariery zawodowej, posiadający wysokie kompetencje cyfrowe. Należy tu dodać, że Legnica przeżywa cyfrową transformację, staje się Smart City. Obok wsparcia uczniów w obszarze samowiedzy, rozwijania świadomości siebie ważnym będzie rozwijanie ich kompetencji komunikacyjnoinformacyjnych, które stają się niezwykle istotne na lokalnym rynku pracy. Należy dodać, że nowy ustrój systemu oświaty stwarza możliwości efektywnego funkcjonowania doradztwa edukacyjno-zawodowego na każdym poziomie edukacyjnym, co ilustruje poniższy schemat. (Schemat Kierunki rozwoju doradztwa edukacyjno-zawodowego - źródło: prezentacja EDUinspiracje zawodowo; autor Bożena Mayer-Gawron wicedyrektor ORE ds. kształcenia zawodowego, kwiecień 2017 ) 7-8 KL SP LO T P BS II BS I SP PREORIENTACJA ZAWODOWA ORIENTACJA ZAWODOWA DORADZTWO ZAWODOWE str. 2

3 Etap nauki w szkole podstawowej, zwłaszcza w kontekście trudnego czasu budowania własnej tożsamości, poszukiwania przez młodego człowieka odpowiedzi na najważniejsze pytania, wydaje się być w tym obszarze kluczowy. Dlatego opracowane w niniejszym dokumencie standardy kierujemy na początek do szkół podstawowych. W Strategii Rozwoju Miasta Legnicy Plus założono 5 letni horyzont czasowy dla realizacji wspomnianej wizji Miasta. Tak jak w Strategii - wdrażanie standardów doradztwa zawodowego do szkół wymaga dłuższego okresu - powinno odbywać się stopniowo, etapami, adekwatnie do możliwości szkół i zgodnie z harmonogramem wdrażania reformy oświatowej. Wsparcie dla placówek oświatowych w tym obszarze świadczy, powołany w maju 2016 r., Zespół Koordynujący Legnicki System Doradztwa Edukacyjno-Zawodowego. W skład Zespołu wchodzą doradcy zawodowi Centrum Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej i Doskonalenia Nauczycieli w Legnicy. II. Diagnoza stanu i roli doradztwa edukacyjno-zawodowego w istniejącym legnickim systemie doradztwa edukacyjno-zawodowego. Jednym z podstawowych działań w zakresie osiągania standardów jest diagnoza potrzeb uczniów, rodziców i nauczycieli. Przeprowadzenie diagnozy potrzeb nie tylko warunkuje i zwiększa efektywność realizacji działań doradczych, ale też ukierunkowuje realizację tych działań na ucznia rodzica nauczyciela, będących beneficjentami oddziaływań doradczych. Orientacja na klienta, którym jest uczeń podejmujący pierwsze ważne decyzje dotyczące ścieżki edukacyjno-zawodowej, powinna składać się nie tylko z analizy jego potrzeb, ale także z analizy jego oczekiwań (na podstawie Śmigiel, 2004). Zwykle pojęcia te używane są zamiennie, jednak warto zaznaczyć, że potrzeby stanowią warunki podstawowe, niezbędne, których nie sposób pominąć. Oczekiwania natomiast mogą odnosić się do pewnych nadziei, pragnień, które nie zawsze muszą być spełnione (Słownik języka polskiego. PWN 2002, t. II s. 420 i 820; t. III s.761). Zespół Koordynujący Legnicki System DEZ we wrześniu 2016 r. przeprowadził Diagnozę stanu i roli doradztwa edukacyjno-zawodowego w istniejącym legnickim systemie doradztwa edukacyjnozawodowego, której celem było: zebranie kluczowych informacji na temat stanu i roli doradztwa edukacyjno - zawodowego w funkcjonującym miejskim systemie doradztwa edukacyjno zawodowego; określenie możliwości rozwoju legnickiego systemu doradztwa edukacyjno - zawodowego; określenie potrzeb szkół związanych z realizacją Wewnątrzszkolnych Systemów DEZ; określenie potrzeb uczniów w zakresie DEZ. Z prac Zespołu powstał Raport z badania stanu i roli doradztwa edukacyjno-zawodowego w istniejącym legnickim systemie doradztwa edukacyjno-zawodowego. Określenie możliwości rozwoju systemu, który stanowi podstawę do określenia standardów doradztwa edukacyjnozawodowego w szkołach podstawowych Miasta Legnicy. III. Aktualny stan prawny oraz dokumenty pomocnicze regulujące funkcjonowanie doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkołach. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz.U nr 256 poz z późn. zm.) Na mocy ustawy o systemie oświaty system oświaty zapewnia między innymi przygotowanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia. System oświaty zapewnia w szczególności: (Art. 1.) ( ) str. 3

4 14. przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia; 15. warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego. Ustawa Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r.: Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności: 17) dostosowywanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy; 18) kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości i kreatywności sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, w tym poprzez stosowanie w procesie kształcenia innowacyjnych rozwiązań programowych, organizacyjnych lub metodycznych; 19) przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia; 20) warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego; Art Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia: 3) ramowe plany nauczania dla poszczególnych typów szkół, w tym: c) minimalny wymiar godzin zajęć z zakresu doradztwa zawodowego. 4) treści programowe z zakresu doradztwa zawodowego, warunki i sposób realizacji i organizacji zakresie przygotowania osób realizujących doradztwo zawodowe w szkołach i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 4, uwzględniając rolę doradztwa zawodowego we wspieraniu uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych. Art Statut szkoły zawiera w szczególności: 16) organizację wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Art Podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są: 7) zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego. 6. Zajęcia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, są organizowane dla uczniów klasy VII i VIII szkoły podstawowej, branżowej szkoły I stopnia, liceum ogólnokształcącego i technikum. 7. Zajęcia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, są realizowane niezależnie od pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu udzielanej uczniom w ramach zajęć, o których mowa w ust. 1 pkt 5. Ustawa Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe z dnia 14 grudnia 2016 r.: Art. 4. W ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r. poz. 1379) wprowadza się następujące zmiany: d) w ust. 7 pkt 3 otrzymuje brzmienie: 3) tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć ( ) doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust.1 pkt 5 ustawy Prawo oświatowe. Art W roku szkolnym 2017/2018 zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 7 ustawy Prawo oświatowe, są realizowane w oparciu o program str. 4

5 przygotowany przez nauczyciela realizującego te zajęcia i dopuszczony do użytku przez dyrektora szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. 2. Program, o którym mowa w ust. 1, zawiera treści dotyczące informacji o zawodach, kwalifikacjach i stanowiskach pracy oraz możliwościach uzyskania kwalifikacji zgodnych z potrzebami rynku pracy i predyspozycjami zawodowymi. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U nr 61 poz. 624 z późn.zm.) Szkoły (gimnazja, licea ogólnokształcące, technika i zasadnicze szkoły zawodowe) powinny opisać swoją koncepcję realizacji zadań z zakresu doradztwa w wewnątrzszkolnym systemie doradztwa (w załączniku dla odpowiedniego typu szkoły 2.1.). Sposób organizacji doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia, a także organizację współdziałania szkoły z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i innymi instytucjami świadczącymi poradnictwo szkoły określają w swoich statutach. Kierunki rozwoju doradztwa edukacyjno-zawodowego proponowane przez resort edukacji: Poznanie siebie (zasoby) m.in.: zainteresowania, zdolności i uzdolnienia, mocne strony i obszary do rozwoju, ograniczenia, kompetencje - wiedza, umiejętności, postawy, wartości, predyspozycje zawodowe, stan zdrowia, samoocena Świat zawodów i rynek pracy m.in.: znajomość zawodów i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, wyszukiwanie i przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, poszukiwanie i utrzymanie pracy Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie m.in.: uczenie się, znajomość systemu edukacji (formalnej, pozaformalnej), wyszukiwanie i przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez cale życie Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego, i refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, udział w całożyciowym poradnictwie kariery. str. 5

6 IV. Terminologia związana z doradztwem edukacyjno-zawodowym W resorcie edukacji i resorcie pracy istnieją różnice w terminologii stosowanej w kontekście doradztwa edukacyjno-zawodowego. Poniżej przedstawiamy tabelę ukazującą rozbieżności w pojęciach używanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej. Jako, że niniejszy dokument odnosi się do szkół podlegających MEN używamy w nim terminu: doradztwo edukacyjno-zawodowe. System poradnictwa i doradztwa zawodowego w Polsce MEN MRPIPS doradztwo edukacyjnozawodowe poradnictwo zawodowe i inf. zawodowe wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego program zajęć doradztwa edukacyjnozawodowego Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego - obejmuje ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu prawidłowego przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. Program zajęć doradztwa edukacyjno-zawodowego - zawiera opis działań do zrealizowania w ramach WSDZ w ciągu roku szkolnego. Określone są w nim zadania dla osób zajmujących się działaniami z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkole. Program dopuszczony jest do realizacji w szkole przez dyrektora po zasięgnięciu opinii Rady Pedagogicznej. V. Podsumowanie Niniejszy dokument, oprócz jednolitego wzorca usług realizowanych w szkołach, porządkuje pojęcia i procedury związane z realizacją doradztwa edukacyjno-zawodowego. Dzięki standardom będzie można w łatwy i spójny sposób zweryfikować realizację WSDZ we wszystkich szkołach. Stopniowe wdrażanie doradztwa zawodowego w placówkach oraz organizacja warsztatu pracy szkolnego doradcy zawodowego będzie się odbywać we współpracy z Zespołem Koordynującym LS DEZ i umożliwi przygotowanie szkół na kolejne zmiany, które mają zostać wprowadzone rozporządzeniem resortu edukacji, a wejść w życie z dniem r. str. 6

7 II. Rozpoznanie predyspozycji i praca wspierająca samopoznanie uczniów w podejmowaniu samodzielnych decyzji edukacyjno-zawodowych I. Organizacja i rozwój systemu doradztwa w szkołach STANDARDY DORADZTWA ZAWODOWEGO KLUCZOWE DZIAŁANIA DLA OSIĄGANIA STANDARDÓW: diagnoza potrzeb uczniów (a także rodziców i nauczycieli) w obszarze doradztwa edukacyjno-zawodowego, aktualizacja planu i harmonogramu programu zajęć doradztwa edukacyjno-zawodowego, ewaluacja działań w ramach Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego (systematyczne monitorowanie działań zrealizowanych w danym roku szkolnym w celu m.in przełożenia na kolejny rok szkolny zadań, które nie zostały zrealizowane). STANDARDY DORADZTWA ZAWOWODEGO W SZKOŁACH OBSZAR CELE STANDARD 1.Rozwój systemu doradztwa zawodowego w oparciu o niniejszy dokument 2.Rozpoznawanie i zaspokajanie potrzeb uczniów szkół podstawowych i ich rodziców w zakresie doradztwa edukacyjnozawodowego. 3.Merytoryczne oraz metodyczne wsparcie nauczycieli i pozostałych pracowników oświatowych w realizacji doradztwa zawodowego w szkołach. 1.Zwiększenie świadomości uczniów w zakresie własnych predyspozycji edukacyjno-zawodowych. 2.Kształtowanie kompetencji społecznych, cyfrowych oraz postaw przedsiębiorczych przydatnych w karierze zawodowej. 3.Przekazywanie uczniom wiedzy o zawodach i poszerzanie tej wiedzy. 1. W każdej szkole funkcjonuje Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego, zbieżny z Programem Wychowawczo- Profilaktycznym szkoły. WSDZ jest ustanowiony Uchwałą Rady Pedagogicznej. 2. W każdej szkole zatrudniony jest doradca zawodowy, który koordynuje, we współpracy z Radą Pedagogiczną, realizację WSDZ. 3. WSDZ powstaje w oparciu o diagnozę potrzeb z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego zarówno uczniów, ich rodziców, a także nauczycieli. 4. Szkoła (zależnie od możliwości kadrowych) organizuje szkolenia dla nauczycieli w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego. 5. Doradcy zawodowi korzystają z oferty szkoleniowej CPPPiDN w Legnicy. 6. Zajęcia z doradztwa zawodowego ustalone są w tygodniowym planie zajęć jako obowiązkowe zajęcia edukacyjne. 1. W ramach WSDZ realizowane są: wycieczki zawodoznawcze do zakładów pracy; organizowane są spotkania na terenie szkoły z przedstawicielami różnych zawodów i branż czy też z osobami posiadającymi pasje/hobby, ponadto spotkania z przedstawicielami cechów rzemieślniczych (informacyjne służące promocji kształcenia zawodowego). 2. Nauczyciele aktywnie wspierają kształtowanie i rozwijanie postaw przedsiębiorczych uczniów oraz motywację uczniów do korzystania z inicjatyw przygotowujących ich do tzw. wejścia na rynek pracy (OTK, Targi Edukacyjne, Targi Pracy, Drzwi Otwarte, itp.) 3. Nauczyciele przedmiotów tworzą profil przedmiotowy uczniów wyróżniających się pod względem określonych predyspozycji, uzdolnień, talentów krótki opis predyspozycji pod względem zainteresowań i uzdolnień w ramach danego przedmiotu. 4. W każdej szkole organizowane są pozalekcyjne zajęcia (np. fotograficzne, kulinarne, modelarskie, konstruktorskie, turystyczne, rękodzielnicze, itp.). 5. Uczniowie tworzą portfolio gromadzą zebrane na zajęciach wyniki testów, informacje o zawodach, szkołach. Na platformie MOODLE tworzą elektroniczne wizytówki i portfolio. str. 7

8 III. Przekazywanie uczniom informacji dotyczących budowania ścieżki edukacyjnozawodowej 1. Promocja oferty edukacyjnej formalnej i nieformalnej przygotowującej do wykonywania określonych zawodów. 2. Kształtowanie nawyków samodzielnego pozyskiwania informacji o rynku pracy. 3. Upowszechnianie wśród uczniów i ich rodziców wiedzy o deficytowych, mało znanych oraz nowych zawodach (barometr zawodów). 1. W ramach WSDZ doradca zawodowy we współpracy z wychowawca klasy informują uczniów i rodziców o zmianach zachodzących w szkolnictwie ponadpodstawowym. 2. Nauczyciele poszczególnych przedmiotów przedstawiają uczniom, w jakich zawodach będzie im potrzebna wiedza z zakresu wykładanej przez nich dyscypliny naukowej. 3. Szkoła zapewnia warunki do uczestnictwa uczniów: w zajęciach warsztatowych organizowanych przez szkoły kształcące w zawodzie -wstępna orientacja w specyfice nauki danego zawodu podczas Drzwi Otwartych szkół programowo wyższych. 4. Szkoła (doradca zawodowy) zaprasza przedstawicieli szkół ponadpodstawowych w celu prezentacji oferty edukacyjnej (konieczność wcześniejszego ustalenia terminu). 5. Szkoła organizuje w bibliotece szkolnej lub innym wyznaczonym miejscu Punkt Informacji Zawodowej wyposażony w biblioteczkę multimedialną. 6. W ramach WSDZ organizowane są wykłady z orientacji zawodowej dla rodziców. INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE OSIĄGANIE STANDARDÓW DORADZTWA ZAWODOWEGO CPPPiDN w Legnicy; OHP Młodzieżowe Centrum Kariery; Urząd Pracy, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej; Cech Rzemiosł Różnych; NOT; OKE; LSSE; wyższe uczelnie; szkoły ponadpodstawowe; stowarzyszenia, fundacje... Zespół Koordynujący LS DEZ str. 8