ZESZYTY KRAJOZNAWCZE

Transkrypt

1 POLSKIE TOWARZYSTWO TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZE Oddział Międzyuczelniany w Warszawie Komisja Krajoznawcza i Opieki nad Zabytkami ZESZYTY KRAJOZNAWCZE Warszawa 2010

2 2

3 numer 7 (2010) wydany z okazji jubileuszu 50-lecia Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie Od redakcji... 4 Słowo od prezesa... 5 Garść wspomnień z pierwszych lat działalności Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie... 7 Pół wieku w plecaku historia Oddziału w pigułce Poczet Prezesów Oddziału Międzyuczelnianego Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie AD Czar czerwonego polaru, czyli studenckie koła przewodnickie Turystyka jaskiniowa w Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie nauka, krajoznawstwo, zabawa Obiekty studenckiej bazy noclegowej Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie Odznaki turystyczno-krajoznawcze ustanowione przez Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie

4 Od redakcji Drogi Czytelniku, Przekazujemy do Twoich rąk siódmy juŝ numer zeszytów krajoznawczych Mazowsze. Jak zawsze, tak i tym razem okazja jest ku temu niebywała. Numer ten jest numerem jubileuszowym, gdyŝ ukazuje się z okazji pięćdziesięciolecia Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. W styczniu 1960 r. grupa studentów warszawskich uczelni załoŝyła strukturę PTTK, która trwa do dziś. W bieŝącym numerze naszego czasopisma staramy się przybliŝyć Ci, Czytelniku, Oddział takim, jaki jest aktualnie, ale teŝ takim, jaki był te 50 lat temu. Jesteśmy ogromnie radzi, Ŝe moŝemy zaprezentować tekst Jurka Raczka - jednego z załoŝycieli Oddziału, Członka Honorowego PTTK. Ale, co równieŝ nas cieszy, obok znajdziecie materiały nadesłane przez osoby, które swą przygodę z Oddziałem zaczęły zupełnie niedawno. Powstanie tego numeru jest niemal kwintesencją działalności studenckiej, takŝe na niwie turystycznej. Od pomysłu do realizacji minęły niespełna dwa miesiące, wiele rzeczy robiło się na wczoraj lub a nuŝ się uda. No i, mamy głęboką nadzieje, się udało, jak zwykle z resztą. No ale cóŝ, tak to juŝ ze studentami było, jest... i pewnie będzie Miłej lektury! 4

5 Słowo od prezesa Warszawa 5 grudnia 2010 r. Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie powstał 50 lat temu. Z tej okazji Zarząd Oddziału podjął decyzję o organizacji obchodów jubileuszu. Staraliśmy się zaprosić jak największe grono byłych i obecnych działaczy Oddziału oraz osoby, które wspierały jego działania. Dotarcie po tylu latach do osób, które na przestrzeni pięćdziesięciu lat działały w naszym Oddziale było zadaniem bardzo trudnym. Pozwolę sobie tu przytoczyć jedną z rozmów telefonicznych, jakich odbyłem w ostatnim okresie dziesiątki: Dzień dobry tu Rafał Kwatek czy zastałem Co mi chce pan sprzedać? Nic nie sprzedaje. Jestem prezesem Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. A to bardzo mi miło. Dzwonię poniewaŝ Oddział kończy w tym roku 50-lat. NiemoŜliwe! Jak ten czas szybko lecie. Faktycznie, to przecieŝ był 60 rok. Właśnie z tej okazji chciałem zaprosić na uroczystość z okazji jubileuszu. To bardzo mi miło. Nawet nie zdajesz sobie sprawy jak miło. Dziękuję, Ŝe pamiętaliście. Dzięki takim rozmowom uświadomiłem sobie jak waŝnym doświadczeniem dla wielu osób były lata spędzone w naszym Oddziale. Przez ostatnie pół wieku Oddział przeŝywał swoje wzloty i upadki, zdarzały się lata oŝywienia oraz momenty stagnacji. Tak długi okres funkcjonowania zawdzięczamy wielu osobom, które bezinteresownie poświęcały swój czas oraz energię na rzecz Oddziału. Organizując w tym roku obchody jubileuszu powstania Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie chciałbym bardzo serdecznie podziękować wszystkim, którzy przez lata aktywnie działali w ramach naszego Oddziału i przyczynili się do tego, iŝ nieprzerwanie od 50 lat realizuje on cele Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w warszawskim środowisku akademickim. Rafał Kwatek prezes Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie 5

6 6

7 Jerzy Bogdan Raczek Członek Honorowy PTTK Garść wspomnień z pierwszych lat działalności Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie 14 grudnia 1954 r. Mieczysław Łukasik powołał Koło PTTK przy Politechnice Warszawskiej. Zarejestrowano je wówczas w Oddziale Stołecznym pod numerem 139. Do koła zapisałem się 15 grudnia 1956 r. Nie ukrywam, Ŝe jedyną motywacją tamtej decyzji były zniŝki w schroniskach górskich i w wypoŝyczalniach sprzętu turystycznego PTTK. Z mojej legitymacji PTTK z tamtego okresu wynika, Ŝe 19 stycznia 1960 r. wymeldowałem się z Oddziału Stołecznego i następnego dnia, tj. 20 stycznia 1960 r., zgłosiłem się do Koła PTTK nr 1 przy Politechnice Warszawskiej, ale juŝ Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. Z Kołem tym, jak i z Oddziałem, byłem związany organizacyjnie do 3 maja 1982 r., a więc przeszło 22 lata (44% okresu istnienia Oddziału). Do PTTK naleŝę 53 lata (88% okresu istnienia Towarzystwa i 73% mojego Ŝycia). Legitymacja członkowska Jerzego Raczka (arch. aut.) Pierwszy po wojnie Oddział Międzyuczelniany PTTK załoŝono w Poznaniu 11 stycznia 1954 r. Podobne jednostki zaczęły powstawać takŝe w innych środowiskach akademickich. MłodzieŜ studencka Wrocławia i Krakowa o kilka lat 7

8 wyprzedziła pod tym względem środowisko warszawskie. Nie oznacza to, Ŝe w warszawskich uczelniach nie było kół czy klubów PTTK, i Ŝe nie było osób uprawiających takiej czy innej turystyki. Z kolegów, którzy przywieźli do Warszawy z innych środowisk akademickich pewien bagaŝ doświadczeń w działalności turystycznej zapamiętałem dwa nazwiska: Janusz Kozioł i Krzysztof Błaszkowski. Janusz, student UW, przybył ze Śląska i organizował szkolenia związane z turystyką górska i narciarska. Był inicjatorem powołania Akademickiego Klubu Narciarskiego. Krzysztof, dla odmiany, przyjechał z Wrocławia. Był turystą górskim, miał juŝ uprawnienia przodownika turystyki górskiej i zapał do popularyzacji gór. Był propagatorem Akademickiego Klubu Turystycznego. JednakŜe impuls powołania Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie wyszedł od Janka Szukalskiego, który przeniósł się z Poznani. Dokładnie 6 lat i 8 dni po powołaniu Oddziału w Poznaniu, 19 stycznia 1960 r., odbył się zjazd załoŝycielski Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. Na zjeździe ustalono główne zadania i wybrano pierwsze władze. Pierwszym prezesem wybrany został właśnie Janek Szukalski. Nie brałem udziału w zjeździe załoŝycielskim Oddziału, chociaŝ formalnie jestem jednych z jego współzałoŝycieli. Gdzieś pod koniec listopada 1960 r. spotkał mnie Janek Szukalski. Zapytał czy nie byłbym zainteresowany podjąć się pracy w Oddziale jako sekretarz zarządu. Miałem na początku przejąć wszystkie sprawy papierkowe od wiceprezesa Janusza Kozła. Rozpocząłem pracę 1 grudnia 1960 r. Umówiłem się telefonicznie z Januszem na poniedziałek na godzinę 10:00. Miał mi przekazać dokumenty nie przyszedł. Gdy wreszcie odwaŝyłem się zadzwonić, usłyszałem od Jego ojca: Janusz nie Ŝyje. W pogrzebie uczestniczyła duŝa grupa kolegów turystów. Jako pierwszy członek Oddziału Janusz Kozioł został 13 czerwca 1961 r. odznaczony (pośmiertnie) Złota Odznaką Honorowa PTTK. Z kolei ja zostałem dokooptowany do zarządu 15 grudnia 1960 r. Przychodziłem do Oddziału kaŝdego dnia na kilka godzin, poznawałem nowych ludzi, wśród których czułem się jak przysłowiowa ryba (a moŝe Raczek?) w wodzie. Z materiałów, które otrzymaliśmy od śp. Janusza Kozła okazało się, Ŝe Oddział nie jest jeszcze zarejestrowany w Urzędzie Miejskim. Załączona do dokumentów ze zjazdu załoŝycielskiego lista nie spełniała wymogów. NaleŜało więc sporządzić nową. Ściągnąłem kogo się dało, a resztę uzupełnialiśmy na miejscu. I tak równieŝ ja podpisałem listę, stąd formalnie, jestem załoŝycielem Oddziału. Kolejnym zadaniem było zwrot poŝyczki zaciągniętej w... Oddziale Międzyuczelnianym w Poznaniu. Dzięki koneksjom naszego nowego prezesa Jana 8

9 Oryginalna lista załoŝycieli Oddziału Międzyuczelnianego w 1960 r. Oficjalna/ urzędowa lista załoŝycieli Oddziału Międzyuczelnianego. Szukalskiego Oddział ten poŝyczył nam zł. Kwota ta była przeznaczona na konieczne wydatki organizacyjne. Maszynę do pisania, szafę, biurko, krzesła uŝyczyła nam Rada Okręgowa ZSP. Ona teŝ ponosiła pozostałe koszty administracyjne. Mimo to poŝyczona kwota powoli, ale skutecznie, stopniała do zera. Nasze środki finansowe pochodziły z części składek członkowskich, które pozostawały w Oddziale. Ale nie była to wielka kwota. Znacznie większą środki uzyskaliśmy ze sprzedaŝy ksiąŝeczek autostopu. ZałoŜyciel zorganizowanego autostopu w Polsce, Michał Terlak, dał oddziałom międzyuczelnianym w Polsce 9

10 wyłączność na sprzedaŝ tych ksiąŝeczek. Od kaŝdej kasę oddziału zasilało 5 zł. Autostop był wtedy bardzo popularnym środkiem transportu, więc chętnie kupowano kolejne a my zacieraliśmy ręce. Z kolegami z Poznania dogadaliśmy się, i spłaciliśmy poŝyczkę w trzech ratach. Ze względu na to, Ŝe duŝo młodzieŝy z Polski podczas podróŝy autostopem pragnęło odwiedzić stolicę, naleŝało stworzyć jej moŝliwość taniego noclegu. Aby autostopowicze nie musieli nocować po dworcach kolejowych czy na ławkach w parkach, Oddział Międzyuczelniany PTTK postanowił zorganizować w Warszawie bazę autostopu. Po uciąŝliwych staraniach uzyskaliśmy nawet ciekawą lokalizację na terenach przyległych do jednego z fortów w okolicy Dworca Gdańskiego. Znów jednak powstał problem: za co? Udaliśmy się z tym pytaniem do urzędującego wiceprezesa ZG PTTK Jerzego Przeździeckiego. Przyjął naszą delegację, wysłuchał, pochwalił inicjatywę i przyznał 4000 zł. Ale postawił warunki by były dwie porządne latryny (o ToiToi wtedy się nikomu nie śniło), by były szczotki i pasta do butów, by były kosze na śmieci i by przy wlotach drogach do Warszawy były tablice z napisem Baza Autostopu PTTK z adresem bazy. Organizacją bazy namiotowej zajął się Jurek Grycz i Andrzej Harski. Baza działała podczas wakacji bodajŝe przez dwa lata. Potem była przeniesiona na Wał Międzyszyński. W 1962 r. nasz Oddział otrzymał zlecenie z ZG PTTK na zorganizowanie w Płocku Krajowej Narady Aktywu MłodzieŜowego PTTK. Częścią organizacyjną zajął się Andrzej Harski. W naradzie udział brali przedstawiciele środowiska akademickiego PTTK, środowiska szkolnego z niektórych kuratoriów, a takŝe przedstawiciele młodzieŝy pracującej z oddziałów zakładowych PTTK. W naradzie uczestniczyli przedstawiciele ZG PTTK i Centralnej Rady Związków Zawodowych. Miałem zaszczyt przewodniczyć tej naradzie. Efektem spotkania było powołanie 12 maja 1962 r. nowego składu Komisji MłodzieŜowej ZG PTTK. Na jej czele stanął Andrzej Janiszewski, a ja zostałem jednym z trzech wiceprzewodniczących. Powołano trzy podkomisje do spraw młodzieŝy szkolnej, akademickiej i pracującej. Komisja doprowadziła do podpisania porozumienia o współpracy pomiędzy ZSP a PTTK, w którym ustalono moŝliwość zdobywania przez studenckich przewodników obozów wędrownych państwowych uprawnień przewodnickich. Podkomisja akademicka miała za zadanie koordynować pracę oddziałów międzyuczelnianych i finansowo wspierać konkretne imprezy o ogólnopolskim zasięgu. Z podkomisją szkolną były problemy. Centralne władze szkolne traktowały PTTK jako organizację politycznie niezbyt pewną. Dlatego naleŝało 10

11 przekonać władze oświatowe do Towarzystwa. Postanowiono zorganizować w wakacje 1963 r. wzorcowy letni obóz turystyczny dla młodzieŝy licealnej. Głównym organizatorem miał zostać Andrzej Harski, który juŝ wtedy był przodownikiem turystyki górskiej, pieszej i wodnej. Nie został - zginął tragicznie 5 lipca 1963 r. 24 kwietnia 1965 r. pośmiertnie został odznaczony Złotą Odznaką Honorową PTTK. Odznakę tę zamocowaliśmy do pomnika na jego grobie na cmentarzu w Radości. Andrzej był pomysłodawcą i kierownikiem I Jesiennego Złazu Studenckiego po Puszczy Kampinoskiej, który odbył się w dniach 5-6 listopada 1960 r. Organizatorzy późniejszych złazów oddali hołd zmarłemu koledze nadając tej corocznej imprezie Jego imię. Plakietka z I Jesiennego Złazu Studenckiego (dziś Złaz Harskiego) (arch. aut). Z innych, trochę szalonych imprez wspomnieć chciałbym I Studencki Rajd Narciarski w Górach Świętokrzyskich w dniach 3-5 marca 1961 r. Rajd organizował Akademicki Klub Narciarski. Kierownikiem byli niezwykle energiczni Michał Ziębicki i Ewa Beynar. Ten rajd zapamiętałem z dwóch powodów. Po pierwsze z Gór Świętokrzyskich zszedł śnieg, więc rajd był narciarski, ale bez śniegu. Jeden z uczestników świadom, Ŝe nie ma śniegu, zabrał mimo wszystko ze sobą na rajd narty i całą trasę nosił je na ramieniu. Po drugie - nagrody. Na rajd postanowiliśmy zebrać jak najwięcej nagród. Skrzyknęliśmy pospolite ruszenie, przydzieliliśmy instytucje, zaopatrzyliśmy emisariuszy w odpowiednie błagalne pismo i czekaliśmy na rezultat. Przeszedł on nasze oczekiwania. Nagród było zdecydowanie więcej niŝ uczestników. Wystarczyło ich na kilka kolejnych rajdów. 11

12 Z ciekawostek przypomnę jeszcze o naszej skuteczności organizacyjnej. W Warszawie nie było zarządu Wojewódzkiego PTTK, a był on potrzebny, by Zarząd Główny mógł dofinansowywać działalność oddziałów. W tym czasie były w Warszawie trzy oddziały PTTK: olbrzymi Oddział Stołeczny, Oddział Emerytów i Oddział Międzyuczelniany. Wyszliśmy z inicjatywa powołania Zarządu Wojewódzkiego. W zjeździe załoŝycielskim podział mandatów był następujący: O/Stołeczny 30 mandatów, Emeryci 5 mandatów i my 5 mandatów. Efekt był zaskakujący - z 5. naszych mandatariuszy 4 osoby znalazły się we władzach Zarządu Wojewódzkiego! Maksymilian Jung został wiceprezesem, Czesław Godzisz znalazł się w komisji rewizyjnej, Jerzy Raczek - w Zarządzie, a Heniek Mrowiec bodajŝe w Sądzie KoleŜeńskim. Piąty uczestnik został wybrany do władz, pewnie tylko dlatego, Ŝe był w komisji skrutacyjnej. Turystykę akademicką w Warszawie tworzyło wiele osób. Wszystkim składam serdeczne podziękowania za współpracę i tolerowanie mnie przez tak długi czas. Dziękuje za przyjaźnie i za spędzone razem najpiękniejsze lata młodości szumnej, często durnej. Pozostały jedynie wspomnienia, które naleŝy chronić, jak największy i najdroŝszy skarb. I za ten skarb, jaki od Was wszystkich otrzymałem serdeczne dzięki składam. Składam obecnemu Zarządowi Oddziału Międzyuczelnianego PTTK, wszystkim KoleŜankom i Kolegom członkom Towarzystwa kontynuującym tradycje turystyczne studenckiego środowiska warszawskiego serdeczne gratulacje z okazji Jubileuszu Pięćdziesięciolecia Oddziału Międzyuczelnianego Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. To piękny, bo złoty jubileusz. KaŜdy z obecnych na jubileuszowej uroczystości włoŝył w ten Oddział cząstkę swojego Ŝycia. I dzięki temu on trwał. Bo Oddział to my, tu obecni i nieobecni. I ci, którym siwizna juŝ włosy przyprószyła, i ci z czupryną jeszcze bujną. Za jego zorganizowanie, za wysiłek odszukania nas, zaproszenia i goszczenia załączam serdeczny uścisk dłoni obecnemu prezesowi Oddziału Koledze Rafałowi Kwatkowi. śyczę Ci Rafale i Wam, młodsi KoleŜanki i Koledzy, byście doczekali Stulecia Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. Zdjęcia list załoŝycieli dzięki uprzejmości Andrzeja Wielochy 12

13 Mieszko Janiszek Pół wieku w plecaku historia Oddziału w pigułce Wszystko zaczęło się na Politechnice Warszawskiej. Jak wieść gminna niesie, to tu w grudniowy wieczór 1954 r. powstało pierwsze studenckie koło PTTK w Warszawie (późniejsza Jedynka). Koło nosiło numer 139 i działało w strukturach Oddziału Śródmiejskiego PTTK w Warszawie. Tak, więc historia zorganizowanej turystyki akademickiej w Warszawie jest nieco dłuŝsza niŝ historia Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. Sam Oddział powstał kilka lat później, w styczniu 1960 r. - najwyraźniej studencka brać w zimowe wieczory wykazywała większą skłonność do organizowania się. Początki Oddziału są mocno związane ze środowiskiem Politechniki Warszawskiej. Oprócz wspomnianego juŝ koła nr 139, które w OM otrzymało numer 1, ojcami załoŝycielami Oddziału były Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich (działające od 1957 r. początkowo, jako Koło Przewodników Studenckich Obozów Wędrownych) oraz koło PTTK przy Uniwersytecie Warszawskim (późniejszy Unikat), które w OM otrzymało nr 2. Pierwszym prezesem OM został Jan Szukalski z koła nr 1, a wiceprezesem Tomasz Walat z koła nr 2. Wkrótce Oddział powiększył się, a Studencki Klub PodróŜniczy (działający na SGGW od 1957 r.) otrzymał numer 4. Działalność Oddziału w początkowym okresie wiązała się z organizacją i ustalaniem ram współpracy z istniejącymi wówczas organizacjami uczelnianymi i studenckimi. Jednak kolejne lata dają początek cyklicznym imprezom turystycznym, budującym wizerunek i charakter Oddziału. Pierwszą taką imprezą był organizowany od 1962 r. Rajd Jesienny Politechniki Warszawskiej, którego organizatorem przez 20 lat była Jedynka. Jak grzyby po deszczu pojawiały się kolejne imprezy, czyli Noc Świętojańska sztandarowa impreza Jedynki organizowana od 1964 r., Złota Jesień rajd zapoczątkowany takŝe w 1964 r. przez SKP Czwórka. Rok 1965 przyniósł kolejne duŝe imprezy, czyli Rajd Leśnika organizowany przez SKP, oraz Zimowy Rajd Narciarski i Złaz Wiosenny PW - Puszcza Biała organizowane przez Jedynkę. W podobnym czasie rozpoczyna się, kontynuowana do dzisiaj, działalność szkoleniowa. Jej inicjatorem było (nomen omen) koło nr 1, które w 1964 r. organizuje pierwszy kurs Organizatora Turystyki PTTK. W podobnym czasie szkolenia uruchamiają pozostałe koła, a Unikat przeprowadza kurs 13

14 przewodników po Warszawie. Chwilę później powstaje KOT Klub Organizatorów Turystyki skupiający nie tylko członków Jedynki, ale takŝe z innych klubów związanych z PW. W 1967 r. Oddział poszerza się o kolejny klub KTE Styki (początkowo Znakomity Klub Turystyczny Styki). W kolejnych latach zacieśnia się współpraca pomiędzy poszczególnym kołami. Efektem takiej współpracy jest zaproszenie Czwórki oraz Studenckiego Koła Przewodników Świętokrzyskich (powstałe w 1969 r.) do współ organizacji rajdu Puszcza Biała. Plakietki Jedynki (arch. J. Raczka) i Unikatu (arch. St. RóŜyckiego) W 1970 r. Oddział Międzyuczelniany został uhonorowany Złota Odznaką PTTK. Ten sam zaszczyt spotkał w 1973 r. Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich, a rok później Koło PTTK nr 1 (Jedynkę). Lata 70-te to okres bujnej działalności Oddziału. Organizowane są w tym czasie tradycyjne imprezy turystyczne, które gromadzą coraz więcej uczestników. W VII Złazie Wiosna 71 w Puszczy Białej brało udział 1100 osób, które dojeŝdŝały i wracały z rajdu specjalnie wynajętymi pociągami. W podobny sposób podróŝowali uczestnicy rajdów Beskid Niski i Połoniny organizowanych przez SKPB. Rajdom, wycieczkom i złazom towarzyszy zdobywanie odznak turystycznych. Konieczne staje się stworzenie zespołu ludzi uprawnionych do ich weryfikowania. Początki referatu sięgają 1970 r., kiedy to punkt weryfikacyjny uruchamia SKP. Bardzo popularne stają się w tym czasie wyjazdy zagraniczne inicjowane przez kluby studenckie. Do ciekawszych naleŝą organizowane przez Unikat obozy trampingowe Bliski Wschód (Turcja, Syria, Liban). KTE Styki zwiedza w podobnym okresie Riłę oraz Karpaty Rumuńskie. W tym czasie Oddział wzbogaca się o wiele nowych kół i klubów. Są to między innymi działający na SGGW od 1975 r. Akademicki Klub 14

15 Turystyczny, a od 1976 r. jako koło nr 16 w Oddziale, oraz wydzielone z Jedynki AKTR Hałaburda (koło nr 15). Plakietki rajdowe z lat 80-tych XX wieku (arch. SKP Czwórka i St. RóŜyckiego) W 1978 r. utworzono Odział Uniwersytecki PTTK, który skupił koła i kluby z UW. Z OM wychodzi między innymi Unikat i Uniwersytecki Klub Kajakowy Habazie. Przełom lat 70-tych i 80-tych XX w. otwiera przed Oddziałem nowe moŝliwości działania. Jest to okres rozwoju studenckiej bazy noclegowej w polskich górach. Jednym z pierwszych obiektów jest Chatka w Ropiance odnaleziona w 1979 r. przez Mariusz Plucińskiego z AKT Maluch. Chatkę od leśników początkowo dzierŝawi Politechnika Warszawska, a w 1986 r. obiekt przejmuje Oddział. Od 1974 r. istnieje, początkowo harcerska, baza namiotowa w Rabem. W 1981 r. bazę tę prowadzi koło nr 16 (AKT), które w następnym roku przenosi się do nieistniejącej wsi Łopienka, gdzie tworzy własną bazę namiotową. Bazę w Rabem przejmuje koło nr 4 (SKP), które opiekuje się nią do dzisiaj (aczkolwiek od 2010 r. juŝ w ramach Oddziału Mazowsze). Od 1981 r. czynna jest takŝe tzw. Chałupa Elektryków w Polanach Surowicznych. Opieką nad chatka nieprzerwanie sprawuje KTE Styki. Pod koniec lat 80-tych Oddział Uniwersytecki tworzy studencką bazę namiotową Madejowe ŁoŜe w Podwilku na Orawie. Baza ta jest obecnie zarządzana przez Oddział Międzyuczelniany, a opiekuje się nią koło nr 11. Według bazowych legend o jej lokalizacji zadecydował przypadek. OtóŜ w czasie zimowej wycieczki na Orawie jedna z uczestniczek złamała nogę potykając się na widok urokliwej polany, na której znajduje się obecnie baza. Lata 80-te to takŝe kłopoty lokalowe Oddziału, który musiał wynieść się z lokalu przy Krakowskim 15

16 Przedmieściu. Pod koniec dekady, podobno siedziba OM znajdowała się w garaŝu u prezesa. Spore zmiany przynosi rok W nowych warunkach prawnych część dotychczasowych kół Oddziału postanowiło stworzyć własne stowarzyszenia niezwiązane juŝ z PTTK. Część z nich całkowicie odłączyło się od Oddziału, niektóre funkcjonowały z podwójną osobowością jako koło PTTK i stowarzyszenie o tej samej nazwie. Wraz z odłączającymi się kołami Oddział traci część obiektów noclegowych, np. Chatkę w Ropiance uŝytkowaną przez AKT Maluch. W ostatnim czasie pod egidę Oddziału Międzyuczelnianego wróciła chatka w Nieznajowej. Co prawda była ona juŝ wcześniej zarządzana przez Oddział, jednak na skutek rozmaitych zawirowań znalazła się chwilowa poza PTTK. Majówka SKPTG w 2010 r. (fot. M. Gładyś) Pomimo historyczno-społecznych zawieruch okresu przejściowego Oddział Międzyuczelniany dotrwał w ogólnie dobrej kondycji do XXI w. Jedne koła znikły, ale w ich miejsce pojawiły się nowe. W 2000 r. powstał Studencki Klub Przodowników Turystyki Górskiej (działający w Oddziale jako koło nr 23). W 2008 r. załoŝono z kolei Studenckie Koło Przewodników Turystycznych (koło nr 7). Reaktywowano takŝe koło nr 18 dziś - Koło Miłośników Nieznajowej. Dzisiejszy Oddział róŝni się jednak pod wieloma względami od tego, jaki działał przez kilkadziesiąt lat. Nie mogąc liczyć na finansowanie swojej działalności przez uczelnie, i nie chcąc prowadzić w działalności gospodarczej (popularnej w innych oddziałach PTTK) zdecydowano się wystąpić o status Organizacji PoŜytku Publicznego. Stosowną decyzję podjęło Nadzwyczajne Walne Zebranie 16

17 Oddziału w listopadzie 2004 r. Dało to moŝliwość pozyskiwania znacznego dofinansowania działalności statutowej, z czego korzystają poszczególne koła i komisje. Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie obecnie to 8 kół i klubów, kilka komisji programowych oraz 3 obiekty studenckiej bazy noclegowej. Przede wszystkim jednak to blisko 200 osób zainteresowanych wspólnym uprawianiem turystyki i krajoznawstwa. Udało się powrócić do działalności wydawniczej - wznowiono wydawanie Zeszytów Krajoznawczych Mazowsze, które rozpoczął w 1984 r. Wojciech Kacperski. Wychodząc naprzeciw potrzebom turystów i krajoznawców Oddział powołał do Ŝycia swoje odznaki turystyczne. Jak widać kończąc 50 lat Oddział Międzyuczelniany ma spory potencjał do rozwijania przez kolejne pół wieku. Co z rozpoczętych działań wytrzyma próbę czasu? Czy rozwiną się nowe formy aktywności w naszym środowisku? Odpowiedzi na te pytanie poszukamy za kilka lat, moŝe z okazji kolejnych okrągłych urodzin. PowyŜszy tekst z racji swoich nieduŝych rozmiarów jest jedynie duŝym skrótem bogatej historii Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. Z pełną świadomością pominąłem tu wiele wątków i osób. Jeśli ktoś z Czytelników poczuje się dotknięty brakiem jego osoby, to serdecznie przepraszam i zachęcam do uzupełniania historii Oddziału (naszej wspólnej historii). Mam nadzieję Ŝe powyŝszy tekst skłoni kogoś do przeszukania domowych i klubowych archiwów, starych szaf itp. Dzięki czemu mały plecak zamieni się w wielki wór z wspomnieniami o Oddziale Międzyuczelnianym. 17

18 Poczet Prezesów Oddziału Międzyuczelnianego Przez pięć dekad swojego istnienia Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie miał 29 prezesów. Niewątpliwym rekordzistą jest Sambor Waszkiewicz z Klubu Wodniaków PW, który tę zaszczytną funkcję pełnił przez cztery kadencje ( ). Dwukrotnie Oddziałowi przewodzili Wilhelm Orsetti, Jacek Czaplicki, Tomasz Łękawski oraz Paweł Pyrzanowski. RównieŜ Jerzy Raczek był prezesem Oddziału dwa razy - raz zastąpił prezesa w czasie kadencji, a raz juŝ bezpośrednio został wybrany na tę funkcję. Na czele Oddziału stały teŝ trzy kobiety. Pierwsza była, w latach , Małgorzata Klimunt. Na kolejne panie prezes trzeba było czekać do XXI w., kiedy to funkcję tę pełniły Karolina Czuczeło ( ) i Ilona Maroszek ( ), obie z SGGW. Jan Szukalski (z lewej) pierwszy prezes Oddziału Międzyuczelnianego w Warszawie w 1960 r. (arch. J. Raczka) PoniŜsze zestawienie prezesów Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie powstało na podstawie opracowania Tadeusza Halperna Histora OM (1981 r.) oraz dzięki wydatnej pomocy, a przede wszystkim dobrej 18

19 pamięci, osób, które swego czasu były zaangaŝowane w działania Oddziału. Byli to: Michał Kalita, Jan Kramek, Marek Kuzaka, Marek Patrzykont, Paweł Pyrzanowski Stefan RóŜycki, Sambor Waszkiewicz, Andrzej Wielocha oraz Bogdan Ziółkowski. Redakcja Data Imię i nazwisko Data Imię i nazwisko walnego Prezesa walnego Prezesa Jan Szukalski Tadeusz Halpern Tomasz Walat Stefan RóŜycki Tomasz Mańkowski Jerzy Raczek 1983 Marek Patrzykont Jerzy Pełka ok Tomasz Traczyk Jerzy Raczek Sambor Waszkiewicz Wilhelm Orsetti Sambor Waszkiewicz Wilhelm Orsetti 1987/1988 Sambor Waszkiewicz Mieczysław Kucharski 1988/1989 Sambor Waszkiewicz Krzysztof Chabrowski Grzegorz Smagała Ryszard Osiejuk 1994 Tomasz Nasiłkowski Jacek Czaplicki 1996 Paweł Pyrzanowski Jacek Czaplicki 1998 Paweł Pyrzanowski Małgorzata Klimunt 2000 Michał Kalita Zbigniew Maślikowski Karolina Czuczeło Tomasz Łękawski Łukasz Wódkowski Tomasz Łękawski Daniel Kuligowski Marek Kupiszewski Ilona Maroszek Krzysztof Osmólski Rafał Kwatek 19

20 Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie AD 2010 Obecnie w Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie członkowie Towarzystwa zrzeszają się w 8 kołach i klubach. Jednostki te organizują liczne wyjazdy turystyczno-krajoznawcze po Polsce i zagranicę. Kontynuują swoje tradycyjne imprezy cykliczne, ale równieŝ inicjują zupełnie nowe, które z czasem wchodzą na stałe do kalendarza turystycznego środowiska akademickiego Warszawy. Koła i kluby OM prowadzą teŝ działalność szkoleniową, głównie organizując kursy Organizatora Turystyki PTTK. Trzy prowadzą obiekty studenckiej bazy noclegowej. W Oddziale istnieje aktualnie 10 komisji programowych, które swoją aktywnością obejmują szerokie spektrum działań turystyczno-krajoznawczych. PoniŜej przedstawiamy koła i kluby Oddziału w krótkich notkach przygotowanych przez nie same, a takŝe skład władz i komisji programowych w roku jubileuszu 50-lecia OM. Koło PTTK nr 1 przy Politechnice Warszawskiej Koło PTTK nr 1 przy Politechnice Warszawskiej ( Jedynka ) jest najstarszym kołem turystycznym w warszawskim środowisku akademickim. Zostało załoŝone 14 grudnia 1954 r. i na początku podlegało pod Oddział Śródmiejski PTTK. Z inicjatywy członków Koła w 1960 r. załoŝono Oddział Międzyuczelniany PTTK, a Jedynka otrzymała w nim swój obecny numer numer jeden. Od tamtego czasu Koło nieustannie intensywnie uczestniczy w Ŝyciu turystycznym studentów w Warszawie. W uznaniu zasług, za swoją działalność zostało odznaczone w 1974 r. Złota Odznaką Honorową PTTK. Główną formą turystyki propagowanej przez Jedynkę jest turystyka piesza, choć pojawiają się teŝ wyjazdy rowerowe, kajakowe, czy biegówkowe. Do tradycji Koła wpisały się zainaugurowane jeszcze w latach 60-tych XX w. cykliczne rajdy, które ściągają corocznie takŝe ludzi zrzeszonych w innych organizacjach turystycznych. Najpopularniejszymi z nich są: "Ruinada" (marzec), "Puszcza Biała" (kwiecień) i "Noc Świętojańska" (czerwiec). Znaczące miejsce wśród imprez organizowanych przez Koło mają równieŝ imprezy na orientacje 20

21 towarzyszące rajdom, jak teŝ niezaleŝne np. Turystyczny Rajd na Orientacje Jesień Idzie im. Maćka Ostrowskiego (listopad). Jedynka jeździ takŝe w góry. Takie eskapady odbywają się najczęściej w długie weekendy majowe i listopadowe oraz w czasie ferii studenckich. Koło prowadzi takŝe otwarte szkolenia, w tym kurs Organizatora Turystyki oraz Kurs Organizatora i Animatora Imprez na Orientację (ten drugi przy współpracy z Mazowiecką Komisją Imprez na Orientację PTTK). Jednym z działań stacjonarnych jest organizacja pokazów slajdów podróŝniczych (przy współpracy z GEOIDĄ i SKPB). Od czasu do czasu organizowane są śpiewanki. Więcej informacji na stronie: Edyta Tomczyszyn Studenckie Koło Przewodników Turystycznych Studenckie Koło Przewodników Turystycznych (SKPT) - koło nr 7 zostało powołane do Ŝycia w maju 2008 r. z inicjatywy grupy przewodników turystycznych zrzeszonych przy Oddziale Międzyuczelnianym. Jednym z najwaŝniejszych celów powołania SKPT było umoŝliwianie zdobycia uprawnień przewodnickich lub doskonalenie umiejętności w zakresie przewodnictwa i pilotaŝu. Struktura, w której kandydaci i przewodnicy działają w obrębie tego samego koła, pozwala w pełni na realizację idei samokształcenia przez róŝnego rodzaju formy, w tym te najbardziej popularne jak spotkania kołowe, prelekcje krajoznawcze czy wycieczki prowadzone przez przewodników - członków SKPT. Stanowisko prezesa w pierwszym składzie Zarządu SKPT objął jeden z głównym inicjatorów utworzenia Koła - kol. Tomasz Dygała, który jest równieŝ autorem projektu graficznego odznaki przewodnickiej SKPT. Warto wspomnieć, iŝ członkowie SKPT od początku jego istnienia brali czynny udział w pracach komisji programowych Oddziału Międzyuczelnianego organizując w ramach tej działalności szkolenia kadry społecznej PTTK, wycieczki krajoznawcze, imprezy turystyki kwalifikowanej, rajdy krajoznawcze oraz konkursy fotograficzne. W późniejszym okresie działalności Koła utrwaliła się idea spotkań połączonych z prelekcjami w formie slajdowisk, organizowanych na początku sporadycznie, a obecnie juŝ regularnie. 21

22 Obecnie koło zrzesza trzech przewodników beskidzkich, dwóch sudeckich, siedmiu terenowych i siedemnastu miejskich. Ponadto 12 osób ma uprawnienia pilota wycieczek. Tak jak na początku swojego istnienia, tak i dziś SKPT otwarte jest na wszystkich turystów, krajoznawców, będących przewodnikami i pilotami wycieczek, jak równieŝ na kandydatów do uzyskania powyŝszych uprawnień i chcących związać się ze środowiskiem przewodnickim działającym przy Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie. Więcej informacji na stronie: Artur Ponikiewski Koło Przewodników Beskidzkich Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich (SKPB) w Warszawie powstało w 1957 r. Przez kilkadziesiąt lat działało w strukturach Oddziału Międzyuczelnianego PTTK współtworząc jego historię. Od początku istnienia członkowie Koła prowadzą społecznie ludzi w góry. SKPB organizuje m.in. dwa duŝe ogólnopolskie rajdy studenckie: Beskid Niski (od 1965r.) i Połoniny (od 1960 r.) oraz szkoli przyszłych przewodników górskich na corocznych kursach (w ten sposób uprawnienia przewodnickie uzyskało juŝ prawie 650 osób). Ponadto w czasie całego roku organizowane są liczne obozy, rajdy oraz wycieczki weekendowe. SKPB prowadzi chatkę studencką w Teodorówce k. Dukli i bazę namiotową w Regetowie, oba obiekty w Beskidzie Niskim. Warto wspomnieć teŝ o działalności wydawniczej w ramach której wydawane są m.in. roczniki krajoznawcze Magury i Połoniny. Działalność SKPB skierowana jest głównie do młodzieŝy akademickiej oraz do licealistów, chociaŝ starsi uczestnicy teŝ nie są rzadkością. Imprezy Koła otwarte są dla wszystkich chcących miło spędzić wolny od nauki i pracy czas. Obecnie SKPB działa jako stowarzyszenie poza strukturami PTTK. Koło nr 9 od 2008 r. nosi dla odróŝnienia skróconą nazwę: Koło Przewodników Beskidzkich. Skupia głównie przewodników górskich beskidzkich związanych zarówno z PTTK jak i ze Stowarzyszeniem SKPB. Niektórzy członkowie Koła posiadają równieŝ inne uprawnienia przewodnickie (terenowe, miejskie), a takŝe przodownickie (górskie, piesze, narciarskie) oraz instruktorskie. Mariusz Pietrzak Koło PTTK nr 11 Koło PTTK nr 11 powstało na Uniwersytecie Warszawskim jako Studencki Klub Górski w 1978 r. Niemal od razu po załoŝeniu przeniosło się do Oddziału 22

23 Uniwersyteckiego, w którym działało do jego rozwiązania. Potem powróciło do Oddziału Międzyuczelnianego. Działalność Koła nr 11 skupiała się na turystyce górskiej, głównie na szkoleniu przewodników beskidzkich. Od 1989 r. prowadzona jest baza namiotowa Madejowe ŁoŜe w miejscowości Podwilk na Orawie. Redakcja Akademicki Klub Turystyczny Koło nr 16 Akademicki Klub Turystyczny SGGW (AKT) załoŝone zostało w 1976 r. przez grupę studentów SGGW. Zrzesza miłośników rozmaitych form turystyki, co przekłada się na organizację wycieczek w róŝne strony kraju i o róŝnym charakterze. Działalność Klubu w trakcie roku akademickiego koncentrowała się przez lata wokół szkolenia Organizatorów Turystyki PTTK. Tradycją kursu w AKT stały się zaznajamiające ze specyfiką oprowadzania po zabytkach wycieczki architektoniczne, manewry nocne uczące orientacji w terenie oraz zimowy rajd górski, na którym adepci organizacji aktywnej turystyki mierzą się z największymi wyzwaniami topografii, logistyki i pogody. W roku bieŝącym kurs jako Szkoła Turystyki Aktywnej przybrał nową, niespotykaną w innych kołach formę. Chętni zamiast na całoroczne szkolenie, zapraszani na cykl wycieczek będących okazją do poznania roli ich organizatorów i zdobycia cennych doświadczeń. Kto zechce, weźmie potem udział w intensywnym kursie na wyjeździe wakacyjnym. NiezaleŜnie od szkolenia, organizowane są imprezy otwarte: rajdy górskie w długie weekendy maja i listopada, wyjazd sylwestrowy oraz wyjazdy do zaadaptowanej na sezonową chatkę turystyczną gajówki Borsukowina w Puszczy Knyszyńskiej. Wakacje to czas, kiedy uwaga AKT skupia się na prowadzeniu Studenckiej Bazy Namiotowej Łopienka w Bieszczadach. Baza oferuje turystom moŝliwość spartańskiego, ale wyjątkowo klimatycznego noclegu w dolinie Łopienki, na terenie nieistniejącej wsi, której pozostałością jest cerkiew odbudowana staraniem związanego z AKT Zbyszka Kaszuby. Po powrocie z wyjazdów członkowie Klubu dzielą się wraŝeniami na slajdowiskach. Na takich spotkaniach organizowanych przez AKT pojawiają 23

24 równieŝ znani podróŝnicy. Coroczna impreza pt. Opowieści z gór wyróŝnia się w kalendarzu uczelnianych wydarzeń i w długie zimowe wieczory przyciąga na licznych miłośników wysokogórskiej ekstremy. Stałymi gośćmi są Anna Czerwińska, a takŝe Jerzy Natkański współzałoŝyciel AKT. Więcej informacji na stronie: Adam Snopek Koło nr 18 Miłośników Nieznajowej Koło nr 18 Miłośników Nieznajowej jest formalnie najmłodszym spośród obecnie istniejących kół Oddziału Międzyuczelnianego. Jednak jego początków naleŝy szukać pod koniec lat 80-tych ubiegłego wieku w istniejącym wówczas Kole nr 18 przy Wydziale Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Warszawskiej. Wówczas to, w 1989 r. działacze tego Koła zorganizowali w budynku dawnej leśniczówki w nieistniejącej wsi Nieznajowa (Beskid Niski, dolina górnej Wisłoki) studenckie schronisko turystyczne. RóŜne były koleje losu tego schroniska, róŝni ludzie sprawowali nad nim opiekę aŝ w 2009 r. postanowiono reaktywować Koło nr 18, dodając mu nazwę - Miłośników Nieznajowej. Koło to przejęło ponownie opiekę nad chatką. Dziś Koło nr 18 jest dość szczególnym kołem w Oddziale Międzyuczelnianym. O ile bowiem działalność pozostałych kół koncentruje się raczej na organizacji imprez turystycznych o tyle głównym celem Koła nr 18 jest prowadzenie bazy noclegowej w Nieznajowej. Sama chatka, posiadająca obecnie statut bazy namiotowej z uŝytkowym zapleczem, czynna jest od wiosny do jesieni, zwykle w trakcie wakacji akademickich i dłuŝszych weekendów. Nocleg udzielany jest w zamian za drobne prace na rzecz obiektu bądź dobrowolne datki pienięŝne. Działalność Koła nr 18 obejmuje równieŝ opiekę nad dziedzictwem materialnym d. wsi Nieznajowa i okolic. Pod stałą opieką Koła znajduje się np. cmentarz łemkowski w Nieznajowej. Wielu spośród członków Koła aktywnie działa lub współpracuje ze Stowarzyszeniem Kamieniarzy Magurycz, które społecznie konserwuje zabytki małej architektury połemkowskiej (cmentarze, kapliczki). Więcej informacji na stronie: Jakub Gac 24

25 Studencki Klub Przodowników Turystyki Górskiej Początki Studenckiego Klubu Przodowników Turystyki Górskiej (SKPTG) sięgają 2000 r., gdy wśród członków Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie pojawił się pomysł utworzenia klubu, który skupiałby Przodowników Turystyki Górskiej oraz organizował szkolenia dla kandydatów na te uprawnienia. 1 stycznia 2001 r. decyzją Zarządu Oddziału powołane zostało Koło nr 23 - Studencki Klub Przodowników Turystyki Górskiej. W pierwszych latach działalności Klub zorganizował trzy edycje Kursu Przodowników Turystyki Górskiej, który ukończyło kilkanaście osób. Następnie SKPTG aktywnie uczestniczył w organizacji kursów przewodnickich dla przewodników terenowych oraz beskidzkich. Obecnie Klub zrzesza prawie 50 osób związanych z szeroko rozumianym środowiskiem akademickim, których łączy wspólne zainteresowanie turystyką górską, pieszą, kolarską i narciarską oraz krajoznawstwem. SKPTG dba o rozwój umiejętności i kształcenie swoich członków od 5 lat corocznie organizuje Kurs Organizatora Turystyki PTTK oraz umoŝliwia zdobywanie innych uprawnień. SKPTG organizuje liczne wyjazdy zimowe i letnie, na niziny oraz w góry polskie i za granicę. Do naszych cyklicznych wyjazdów naleŝą m.in. sylwester klubowy, majówka oraz wyjazd listopadowy. W czasie dziesięcioletniej historii członkowie SKPTG wnieśli duŝy wkład w działalność Oddziału Międzyuczelnianego m. in. przyczynili się do utworzenia Terenowego Referatu Weryfikacyjnego Odznak Turystycznych. Więcej informacji na stronie: Małgorzata Gładyś Klub Turystyczny Ekonomistów TRAMP Klub Turystyczny Ekonomistów TRAMP, koło nr 26, został załoŝony w 1973 r. i skupia głównie studentów i absolwentów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, zainteresowanych szeroko pojętą turystyką. Działalność Klubu skupia się na organizacji wyjazdów turystycznych i krajoznawczych. Organizowane są zarówno wyjazdy mające wieloletnią tradycję, sięgającą początków Klubu, jak i spontaniczne wypady weekendowe i dłuŝsze wyprawy 25

26 wakacyjne. Z TRAMPem moŝna zwiedzać ciekawe miasta (w ostatnim czasie Sankt Petersburg, Kijów, Praga, Moskwa), jak równieŝ pojechać w dalekie góry (Ural, Sajany, Ałtaj, Krym, Karpaty Rumuńskie i Ukraińskie). Jednak w ciągu roku akademickiego aktywność Klubu koncentruje się na Polsce. Wyjazdy z największymi tradycjami to Przejście Majowe, odbywające się co roku w weekend majowy w Beskidzie Niskim, Nocne Manewry - nocna impreza na orientację, obóz zerowy dla świeŝo przyjętych studentów, Rajd Jesienny Mrówki integracyjny wyjazd dla pierwszego roku po rozpoczęciu roku akademickiego oraz Rajd Ekonomisty wspólna wycieczka górska z klubami turystycznymi studentów ekonomii z całej Polski. Oprócz wyjazdów organizujemy teŝ wiele kursów i innych ciekawych zajęć (m. in. Kurs Turystyki Górskiej, szkolenia z pierwszej pomocy, śpiewanki, całoroczny pokaz slajdów, plenery fotograficzne). W TRAMPie działa kilka nieformalnych sekcji, np. wspinaczki, miłośników kolei, fotografii... Nie wyczerpuje to oczywiście puli zainteresowań członków Klubu. Więcej informacji na stronie: Tamás Dombi Władze Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie Zarząd Prezes Rafał Kwatek Wiceprezes Tamás Dombi Wiceprezes Marcin Grabowski Skarbnik Michał Wojewoda Sekretarz Helena Kossowska Komisja Rewizyjna Prezes Łukasz Wódkowski Wiceprezes Michał Segit Sekretarz Mieszko Janiszek Sąd KoleŜeński Prezes Wiceprezes Sekretarz Członkowie Magdalena Słok- Wódkowska Ryszard Wilk Małgorzta Gładyś Piotr Chachaj Andrzej Olejniczak 26

27 Komisje programowe Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie Komisja Turystyki Górskiej Rafał Kwatek - przewodniczący Tamás Dombi Małgorzata Gładyś Barbara Szmyt Łukasz Wódkowski Komisja Turystyki Jaskiniowej Agnieszka Ponikiewska - przewodnicząca Mieszko Janiszek Artur Ponikiewski Sergiusz Borecki Komisja Turystyki Pieszej Daniel Kuligowski- przewodniczący Tamás Dombi Małgorzata Gładyś Rafał Kwatek Ryszard Wilk Komisja Imprez na Orientację Tamás Dombi - przewodniczący Anna Natusiewicz Sergiusz Borecki Łukasz Skłodowski Barbara Szmyt Komisja Turystyki Kolarskiej Andrzej Olejniczak - przewodniczący Piotr Jaczewski Ryszard Wilk Komisja Turystyki Motorowej Paweł Dudzik - przewodniczący Daniel Kuligowski Filip Harasymowicz Edyta Staniszewska Komisja Turystyki Narciarskiej Paweł Dudzik przewodniczący Komisja Ochrony Przyrody Adam Snopek- przewodniczący Sergiusz Borecki Jakub Gac Marta Myszkowska Komisja Turystyki śeglarskiej Paweł Dudzik przewodniczy Komisja Krajoznawcza i Opieki nad Zabytkami Szymon Bijak- przewodniczący Beata Bacińska Mieszko Janiszek Sergiusz Borecki

28 Beata Bacińska Czar czerwonego polaru, czyli studenckie koła przewodnickie Góry fascynowały ludzi od zawsze. Piękne, lecz surowe i niebezpieczne, potrafią zdradziecko uwięzić zagubionego wędrowca. Mimo tego juŝ od tak dawna turyści podejmują ryzyko obcowania z nimi. Dlatego właśnie wielu tak bardzo pociąga górska włóczęga. Ta pasja dała początek takŝe młodym turystom zrzeszonym w studenckich kołach przewodnickich. Organizacje te tworzone były w celu szkolenia kadry do prowadzenia górskich obozów wędrownych z udziałem braci studenckiej. Jako pierwsze w Warszawie powstało Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich (SKPB Warszawa; 1957 r.). Na działalność SKPB Warszawa składa się przede wszystkim szkolenie przyszłych przewodników górskich oraz organizacja wyjazdów, z których zdecydowanie naleŝy wyróŝnić dwa duŝe ogólnopolskie rajdy studenckie: odbywający się pod koniec września rajd Połoniny (od 1960 r.) oraz rajd Beskid Niski (od 1965 r. na przełomie kwietnia i maja), będące największą tego typu imprezą w kraju. Nie zapomina się równieŝ o młodszych miłośnikach gór, dla których organizowany jest rajd Beskidzki Trakt. W czasie wakacji pod hasłem Akcja Lato wszyscy amatorzy turystki górskiej zapraszani są do wspólnego wędrowania nie tylko w Karpatach, ale teŝ w Alpach, Pirenejach, górach Bałkanów i Azji. Najnowszą propozycją Koła jest zimowe zdobywanie korony Beskidów na rakietach śnieŝnych. Oprócz organizacji wyjazdów, od połowy lat sześćdziesiątych SKPB prowadzi szeroko zakrojoną działalność wydawniczą, skupiając się głównie na publikacjach dotyczących południowo-wschodniej Polski. Od początku lat siedemdziesiątych, z pewnymi przerwami, wydawane są dwa roczniki krajoznawcze "Połoniny" (poświęcony Beskidom Wschodnim) i "Magury" (poświęcony Beskidowi Niskiemu). Poza tym działalność wydawnicza SKPB Warszawa to juŝ blisko 200 pozycji obejmujących liczne materiały szkoleniowe, przewodniki, śpiewniki... Warto wspomnieć, iŝ SKPB angaŝuje się takŝe w organizację róŝnych wydarzeń kulturalnych m.in. w warszawską edycję koncertu "W górach jest wszystko co kocham" oraz Slajdowiska Czwartkowe na Politechnice Warszawskiej (razem ze Stowarzyszeniem Studentów "Geoida" i Kołem PTTK nr 1). SKPB Warszawa jest właścicielem chatki studenckiej 28

29 w Teodorówce k. Dukli (środkowa część Beskidu Niskiego). Prowadzi takŝe studencką bazę namiotową w Regetowie. Na szczególne podkreślenie zasługuje akcje odbudowy cmentarza wojennego nr 51 na Rotundzie. Przez kilkadziesiąt lat SKPB naleŝało współtworzyło Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie. Dziś istnieje w OM jako Koło nr 9 pod skróconą nazwą Koło Przewodników Beskidzkich. Jest jedną z najliczniejszych studenckich organizacji zrzeszającą miłośników gór w stolicy. Na Połoninie BorŜawa (fot. M. Pietrzak) Po czym moŝna rozpoznać przewodnika naleŝącego do SKPB? Wypatrujcie trójkątnej blachy przedstawiającej stylizowaną cerkiew łemkowską oraz czerwonego polaru z biało-czarnym paskiem na lewym ramieniu. Kolejną studencką organizacją przewodnicką było załoŝone przez Przemysława Pilicha w 1969 r. Studenckie Koło Przewodników Świętokrzyskich (SKPŚ). Przez wiele lat działało ono w strukturach Oddziału Międzyuczelnianego w Warszawie. Od początku istnienia jego członkowie aktywnie przyczyniali się do rozwoju turystyki akademickiej organizując szkolenia przewodnickie (z reguły przy ścisłej współpracy z Kołem PTTK nr 1) oraz wyprawy górskie. Na wyróŝnienie bez wątpienia zasługuje Rajd Świętokrzyski, który jest nawet starszy, niŝ samo Koło. Niegdyś całe rzesze studentów Politechniki Warszawskiej brały udział w tej imprezie, a i zdarzało się, Ŝe sam J.M. Rektor (prof. A. Kiliński) w nim uczestniczył. SKPŚ organizowało takŝe zgrupowania turystyczne, spływy kajakowe oraz imprezy na orientację. Wędrowali nie tylko po Górach Świętokrzyskich, ale takŝe w odległe tereny Rodopów i Indii. Oprócz tego Koło prowadziło działalność wydawniczą. Dzięki staraniom jego członków światło dzienne ujrzało trzytomowe dzieło Góry Świętokrzyskie - Słownik 29

30 Krajoznawczy. SKPŚ prowadziło niegdyś bazę namiotową w Górach Świętokrzyskich. Zbłąkany wędrowiec zawsze mógł tam znaleźć miejsce na odpoczynek. Znakiem charakterystycznym członków SKPŚ jest szary polar oraz, wyjątkowo, okrągła blacha przedstawiająca dumnie stojącego na tle górskiego masywu rogatego zwierza z krzyŝem znajdującym się między jego poroŝem. Emblematy przewodnickie SKPB, SKPŚ, SKPT i SKG Studencki Klub Górski (SKG) powstał w ramach Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w 1978 r. by zaraz... związać się z Oddziałem Uniwersyteckim. JednakŜe po rozwiązaniu tego ostatniego powrócił, częściowo do OM jako Koło nr 11. Tak jak i poprzednie koła prowadzi działalność szkoleniową edukując przewodników beskidzkich. Istotną rolę w Ŝyciu SKG odgrywa baza namiotowa Madejowe ŁoŜe w Podwilku na Orawie, którą koło prowadzi do 1989 r. Przewodnicy SKG noszą czerwone polary z biało-niebieskim paskiem na lewym rękawie oraz okrągłe blachy przedstawiające widok ośnieŝonego szczytu górskiego. Najmłodszym warszawskim studenckim kołem przewodnickim jest powstałe w 2008 r. Studenckie Koło Przewodników Turystycznych (SKPT). Koło 30

31 zrzesza przewodników miejskich, terenowych i górskich oraz pilotów wycieczek. Nie prowadzi na razie Ŝadnego szkolenia przewodnickiego, ale aktywnie uczestniczy w Ŝyciu turystycznym Oddziału. Jeśli zobaczycie osobnika z trójkątną blachą przedstawiającą niewiastę wraz z jednoroŝcem, to jest to właśnie członek SKPT. W odpowiedzi na wzrastającą aktywność braci studenckiej i Ŝywiołowy rozwój turystyki akademickiej, w Warszawie powstały pręŝnie rozwijające się organizacje mające na celu wykształcenie kwalifikowanych kadr przewodnickich. JuŜ od ponad pół wieku przewodnicy studenccy organizują i prowadzą liczne obozy wędrowne i stacjonarne, rajdy, zloty, a podczas pokazów zdjęć chętnie dzielą się z nami swoimi wraŝeniami z niezwykłych wypraw. Pozostaje mieć nadzieję, iŝ jeszcze przez długi czas będą tak wspaniale inspirowali brać studencką turystyką górską. Bibliografia: Kowalski W Studenckie koła przewodnickie. Biuletyn 4K. 1(18). Wielocha A. (red.) Pół wieku w górach: , czyli dzieje Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich w Warszawie. Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich, Warszawa. 31

32 Artur Ponikiewski, Agnieszka Ponikiewska Turystyka jaskiniowa w Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie nauka, krajoznawstwo, zabawa Współcześnie coraz chętniej poszukujemy tego, co niedostępne. Wypad na weekend nie stanowi dziś problemu i coraz trudniej zaproponować nowo przybywającej do Oddziału młodzieŝy atrakcyjny wyjazd połączony z przygodą i zdobywaniem wiedzy turystycznej przy jednoczesnym brzmieniu estetyki krajoznawczej. Sztuką jest natomiast takie przedstawienie turystyki, aby stała się ona zabawą poprzez naukę i zdobywanie doświadczenia społecznego aŝ do bezpiecznego powrotu do domu. Wszystko zaczęło się latem 2006 r., kiedy to grupa złoŝona z czterech osób wymyśliła koncepcję powrotu turystyki jaskiniowej do PTTK. Co wówczas rozumiano jako powrót? W 1960 r. została powołana przy Zarządzie Głównym PTTK jako jedna z komisji programowych zajmujących się turystyką kwalifikowaną - Komisja Speleologii. Organ ten koordynował działalność klubów PTTK, które zajmowały się turystyką jaskiniową, taternictwem jaskiniowym, a takŝe szkoleniem taterników jaskiniowych i instruktorów. Komisja ta była takŝe organizatorem waŝniejszych wypraw jaskiniowych zarówno na terenie Polski, jak i zagranicą oraz odpowiadała za kontakty z innymi organizacjami speleologicznymi. Komisja planowała równieŝ zaprojektowanie odznaki speleologicznej, mającej wejść w skład ogólnopolskiego systemu odznak turystyki kwalifikowanej PTTK. Wkrótce rolę Komisji Speleologii ZG PTTK przejęła powołana w grudniu 1974 r. Komisja Taternictwa Jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu. Tyle historii. We wspomnianym juŝ 2006 r. turystyka jaskiniowa powróciła do PTTK, a dokładnie do Oddziału Międzyuczelnianego w Warszawie. Na początku Zarząd Oddziału powołał Sekcję Turystyki Jaskiniowej, której zadaniem była koordynacja działań związanych z organizacją imprez turystyki jaskiniowej w ramach działalności Oddziału, jak równieŝ promowanie idei tej formy aktywności turystycznej. Pierwszy skład Sekcji stanowili Agnieszka Markowiak (przewodnicząca), Artur Ponikiewski i Jerzy Filipowicz, a pierwszą wycieczką turystyki jaskiniowej była wyprawa do jaskiń Ojcowskiego Parku Narodowego zorganizowana w dniach Dzięki uprzejmości i zgodzie Dyrektora OPN - dra Józefa Partyki - poznano obiekty na co dzień 32

33 niedostępne, wśród których naleŝy wymienić jaskinie: Okopy Wielką Dolną, Koziarnię, Sadlaną, Sąspowską, Białą, Krakowską, Złodziejską czy Zbójecką. JuŜ na początku działalności STJ powróciło do koncepcji powołania odznaki turystyki jaskiniowej. W aspekcie organizacyjnym zarówno przy powoływaniu Sekcji Turystyki Jaskiniowej, jak i Odznaki Turystyki Jaskiniowej (OTJ) niebagatelną rolę odegrał kol. Paweł Dudzik, który jest takŝe autorem projektu graficznego odznaki. Regulamin odznaki został opracowany przez Agnieszkę Markowiak i Artura Ponikiewskiego, zaś jej oficjalne powołanie przez Zarząd Oddziału nastąpiło pod koniec 2006 r. Celem odznaki jest zachęcenie turystów do uprawiania bezpiecznej turystyki jaskiniowej, a takŝe podnoszenie swoich kwalifikacji w zakresie tej formy turystyki. Kolejną waŝna inicjatywą Sekcji było rozszerzenie działalności o inne aspekty związane z turystyką podziemną w tym inicjowanie zwiedzania zabytków architektury obronnej (fortyfikacje), podziemnej, a takŝe obiektów pogórniczych, podziemi przemysłowych i innych związanych z szeroko pojętą turystyką podziemną. W 2007 r. Sekcja Turystyki Jaskiniowej OM PTTK zostaje podniesiona do rangi komisji programowej Oddziału i przemianowana na Komisję Turystyki Jaskiniowej. Zgodnie z regulaminem, do prac w Komisji powoływane są osoby posiadające odpowiednią wiedzę i kwalifikacje z zakresu turystyki kwalifikowanej, jaką jest turystyka jaskiniowa i podziemna obejmująca w/w aspekty. W 2008 r. skład KTJ prezentował się następująco: Agnieszka Ponikiewska (przewodnicząca), Mieszko Janiszek oraz Artur Ponikiewski. W 2010 r., podczas kolejnych nominacji, skład ten zyskał nieco świeŝego powietrza w osobie kol. Sergiusza Boreckiego. Dotychczasowy brak, jak równieŝ zapotrzebowanie na specjalistyczną kadrę społeczną, zajmującą się inicjowaniem i prowadzeniem imprez turystyki jaskiniowej i podziemnej, spowodowały konieczność zastanowienia się nad powołaniem stosowym uprawnień w powyŝszym zakresie. Komisja Turystyki Jaskiniowej zaczęła w 2007 r. opracowywać program szkolenia, regulamin i zakres egzaminacyjny uprawnienia kadry społecznej pod nazwą Organizator 33

34 Imprez Turystyki Jaskiniowej (OITJ). Przyjęty turystyczny kierunek działań stał się kamieniem milowym odróŝniającym turystykę jaskiniową jako formę turystyki kwalifikowanej z dominującym aspektem krajoznawczym od sportowego taternictwa jaskiniowego. Profil ten pozwolił takŝe na kontynuację nurtu i kierunku rozwoju turystyki jaskiniowej wskazywanego przez Komisję Speleologii ZG PTTK w latach 60-tych XX w. Pierwszy kurs OITJ, który odbył się na terenie Parku Krajobrazowego Podkrakowskie Dolinki Jurajskie w 2007 r., ukończyło 11 osób z róŝnych kół i klubów oddziałowych. Wtedy teŝ pojawiły się postulaty rozszerzenia zakresu szkolenia o aspekty związane z fortyfikacjami. Jeszcze w tym samym roku Zarząd Oddziału wyraził zgodę na zmianę zakresu szkolenia i nazwy uprawnień na Organizator Turystyki Jaskiniowej i Fortyfikacyjnej. Kurs składa się z części teoretycznej (historia speleologii, organizacja imprez, pierwsza pomoc, wyposaŝenie turysty, terenoznawstwo, historia i charakterystyka fortyfikacji) i z części praktycznej (terenowej) polegającej na zwiedzaniu jaskiń i fortyfikacji z instruktorem, na której uczestnicy zapoznają się z zagroŝeniami i metodyką prowadzenia grup w jaskiniach i fortyfikacjach, prowadzeniem akcji powierzchniowej, budową i środowiskiem przyrodniczym jaskiń, charakterystyką zabytków budownictwa obronnego. Część praktyczna zakończona jest egzaminem, polegającym na przeprowadzeniu grupy współkursantów w obecności członków KTJ przez wybraną jaskinię i fortyfikację. Pozytywny wynik egzaminu, podczas którego oceniane są liczne aspekty (bezpieczeństwo, przekazanie treści merytorycznej, prowadzenie akcji powierzchniowej, rozpoczęcie i zakończenie zwiedzania, praca z planem i mapą) skutkuje nadaniem uprawnień Organizatora Turystyki Jaskiniowej i Fortyfikacyjnej PTTK. Kolejne kursy w latach 2008 (okolice Olsztyna k. Częstochowy) i 2009 (PK Podkrakowskie Dolinki Jurajskie) ukończyło odpowiednio 6 i 11 osób. Część fortyfikacyjna odbywała się na terenie fortów Twierdzy Warszawa i Twierdzy Modlin. Komisja obok działalności na polu turystyki jaskiniowej zajęła się organizacją wycieczek po zabytkowych obiektach architektury podziemnej tj. 34

35 fortyfikacjach, kopalniach, podziemiach przemysłowych i miejskich. W sumie w latach zorganizowano 36 imprez turystyki jaskiniowej i podziemnej. W celu oddzielenia działalności typowo sportowej od turystyki jaskiniowej, której niezbędnym elementem jest aspekt krajoznawczy, podczas organizowanych przez KTJ wycieczek szczegółowo poznawane są elementy środowiska przyrodniczego jaskiń. Istotnym elementem programu krajoznawczego stało się takŝe poznawanie obiektów znajdujących się w otoczeniu jaskiń. Dzięki temu podczas imprez turystyki jaskiniowej występowały aspekty charakterystyczne dla róŝnych form turystyki, a takŝe moŝliwości zdobywania odznak krajoznawczych PTTK czy odznak turystyki kwalifikowanej. NaleŜy równieŝ wspomnieć, Ŝe dla Organizatorów Turystyki Jaskiniowej i Fortyfikacyjnej Komisja Turystyki Jaskiniowej organizuje co roku wycieczki do jaskiń i fortyfikacji, których poznanie wymaga uŝycia sprzętu wspinaczkowego i znajomości technik alpinistycznych. Jest to takŝe czynnik motywujący innych turystów do podnoszenia swoich kwalifikacji w turystyce jaskiniowej i podziemnej. W kolejnych latach działalności KTJ przyłączała się do ogólnopolskich i regionalnych projektów związanych z udostępnieniem do celów turystycznych zabytkowych obiektów architektury podziemnej, wśród których naleŝy wymienić: Europejskie Dni Dziedzictwa 2009 czy Uwalnianie Przestrzeni Tylko w tych imprezach udział wzięło ponad 300 osób, co stanowiło istotny element promocji turystyki podziemnej, jak równieŝ Oddziału Międzyuczelnianego i Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego poza strukturami organizacji. Przez lata działalności członkowie KTJ brali udział w konferencjach naukowych i warsztatach obejmujących aspekty związane z moŝliwościami adaptacyjnymi zabytkowych obiektów architektury obronnej i podziemnej w Warszawie do celów turystyki i rekreacji. Ponadto KTJ zorganizowała we współpracy z władzami samorządowymi rajdy krajoznawcze i konkursy fotograficzne: Szlakiem Przemysłu w Warszawie (2008), Szlakiem Zabytków Architektury Obronnej w Warszawie (2009), Świat Jaskiń (2009) i Warszawa Nieznana (2010). 35

36 Działalność Komisji Turystyki Jaskiniowej składa się z trzech głównych aspektów - promocji i zachęcania turystów do zwiedzania jaskiń i podziemi z zachowaniem bezpieczeństwa swojego i innych uczestników imprezy, działalności szkoleniowej, a takŝe tworzenia zaplecza technicznego dla działań mających na celu przystosowanie do ruchu turystycznego róŝnego rodzaju podziemi. Obecnie bardzo waŝnym aspektem działalności KTJ jest przystosowywanie do bezpiecznego ruchu turystycznego i zwiedzania obiektów podziemnych zarówno naturalnych (jaskinie), jak i sztucznych (fortyfikacje i inne). Działania te prowadzone są na potrzeby imprez kulturalnych, ekologicznych, promocyjnych i turystycznych oraz badań naukowych, co stanowi kontynuację współpracy z organizacjami samorządowymi w zakresie promocji turystyki podziemnej głównie na terenie Warszawy. Dziś KTJ OM PTTK jest jedyną Komisją programową w PTTK kontynuującą tradycje zapoczątkowane przez Komisję Speleologii ZG PTTK w latach 60-tych XX w. Komisja ta nie ma swojego odpowiednika w komisjach programowych Zarządu Głównego PTTK. Działalność KTJ, w tym jej załoŝenia programowe i organizacyjne mają juŝ swoje odbicie w działalności ogólnopolskiej, której głównym celem jest ponowne dołączenie do grona turystyki kwalifikowanej specyficznej formy aktywności jaką stanowi turystyka jaskiniowa. 36

37 Rafał Kwatek Obiekty studenckiej bazy noclegowej Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie Studencka Baza Noclegowa obejmuje dwa typy obiektów bazy namiotowe oraz chatki. RóŜnice między obiektami obu tych typów dotyczą przede wszystkim warunków oraz infrastruktury udostępnianej turystom. Bazy namiotowe to obiekty sezonowe, czynne wyłącznie w okresie wakacyjnym. Na bazach turysta moŝe przenocować we własnym namiocie lub teŝ, jeśli takiego nie posiada, w jednym z namiotów bazowych. Warunki pobytu są dość spartańskie. Dla turystów dostępne są wiaty, piec oraz miejsce do przygotowywania posiłków. Urządzenia sanitarne ograniczają się do latryny oraz potoku. Chatki to obiekty przypominające w pewien sposób schroniska turystyczne. Większość z nich działa w wakacje oraz okresowo w innych terminach (głównie w czasie weekendów oraz ferii akademickich), zaleŝnie od zapotrzebowania oraz moŝliwości czasowych prowadzących. W chatkach nie ma bufetu. Posiłki przygotowywane są we własnym zakresie, a turyści mogą skorzystać z kuchni, w której najczęściej stoi piec kuchenny. Większość chatek nie ma bieŝącej wody, a niektóre nawet prądu. Warunki do spania to najczęściej drewniane prycze oraz materace wymagane jest posiadanie własnego śpiwora. Z kart historii Studencka Baza Namiotowa jest dzisiaj immanentnym elementem specyficznej gałęzi turystyki turystyki akademickiej. Początki zorganizowanej turystyki akademickiej związane są z załoŝeniem w 1906 r. Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie. Od samego początku ruch ten wyróŝniał się swoją specyfiką na tle pozostałych środowisk turystycznych. Tak było przez kolejne lata, tak jest równieŝ i dzisiaj. Z biegiem czasu środowisko akademickie zmieniło się razem z otaczającą rzeczywistością, przeŝywając największy rozkwit działalności w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku. Turystyka stanowiła wtedy odskocznię od szarej, trudnej rzeczywistości. W okresie tym działało równieŝ najwięcej turystycznych obiektów noclegowych prowadzonych przez środowisko akademickie. Obecnie, według danych Komisji Akademickiej ZG PTTK, działa 14 studenckich baz namiotowych oraz 26 chatek. 37

38 Warszawskie środowisko akademickie od lat ma duŝy wkład w prowadzenie studenckich obiektów noclegowych. Większość z nich umiejscowionych jest lub było w Beskidzie Niskim i Bieszczadach miejscach szczególnie bliskich sercu środowiska warszawskiego. Znaczna część z tych obiektów jest lub była związana z Oddziałem Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie. Obecnie Oddział odpowiada za trzy z nich: dwie bazy namiotowe ( Łopienka i Madejowe ŁoŜe ) oraz chatkę w Nieznajowej. Baza namiotowa AKT w Łopiance (fot. K. Musialik) Nieopodal cerkwi Łopienka to nazwa doliny u podnóŝa szczytu Łopienik oraz nieistniejącej wsi, która kiedyś znajdowała się na tych terenach. Wieś powstała juŝ w XVI w. za sprawą rodu Balów. Mimo swojej bogatej historii, jak większość bieszczadzkich wiosek została wysiedlona w latach 40-tych ubiegłego wieku. Dziś w dolinie Łopienki moŝemy podziwiać murowaną cerkiew, która, pomimo wysiedleń oraz dewastacji w pierwszych latach PRL-u, wygląda dziś jak nowa. To wszystko dzięki grupie pasjonatów, którzy przez wiele lat zajmowali się odbudową cerkwi. Baza namiotowa w Łopience powstała w 1982 r. Inicjatorem jej załoŝenia był Akademicki Klub Turystyczny SGGW - koło nr 16 przy Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie. Baza do dziś prowadzona jest przez ten klub. SGGW, jako dzierŝawca terenu, wspiera działalność bazy zarówno w wymiarze finansowym, jak i organizacyjnym. Baza namiotowa w Łopience stanowi doskonały punkt wypadowy na górskie wycieczki. Warto wejść na Łopiennik oraz Korbanię albo udać się na wycieczkę do rezerwatu Sine Wiry. 38

39 Na Orawie Baza namiotowa Madejowe ŁoŜe połoŝona jest nieopodal miejscowości Podwilk, zaś jej nazwa pochodzi od szczytu Madejowa, pod którym jest zlokalizowana. Baza znajduje się na terenie Orawy krainy historycznoetnograficznej rozciągającej się od Babiej Góry aŝ po Tatry. Historia Orawy jest bardzo burzliwa. Ostatecznie ustalona po II wojnie światowej granica polskoczechosłowacka (obecnie polsko-słowacka) przedzieliła ten region na dwie części. Baza, mimo iŝ nie leŝy na głównych szlakach, ani w najwyŝszy partiach gór, moŝe być świetnym miejscem wypadowym w Beskid śywiecki oraz Tatry zarówno po polskiej, jak i słowackiej stronie. Od początku swojego istnienia (1989 r.) baza związana była z Studenckim Klubem Górskim działającym na Uniwersytecie Warszawskim. W swoich początkach naleŝała oficjalnie do Oddziału Uniwersyteckiego PTTK w Warszawie. Po rozwiązaniu tegoŝ oddziału, SKG przeniosło się do Oddział Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie i działało jako koło nr 11. Na początku lat 90-tych ubiegłego wieku SKG zostało zarejestrowano jako niezaleŝne stowarzyszenie. Baza cały czas formalnie prowadzona jest przez OM PTTK w Warszawie, choć w praktyce prowadzą ją głównie członkowie stowarzyszenia SKG. Dzięki temu baza funkcjonuje do dziś i pozwala kolejnym pokoleniom turystów poznawać wyjątkową krainę jaką jest Orawa. Na bazie w Podwilku ( 39

40 Historia lubi zataczać koło Chatka w Nieznajowej połoŝona jest na terenie Magurskiego Parku Narodowego w Beskidzie Niskim. Nieznajowa to wieś, której mieszkańcy zostali wysiedleni w latach 40-tych ubiegłego wieku. Obecnie znajduje się tutaj tylko kilka zabudowań. Nie ma juŝ starej drewnianej cerkwi. Niewielu pozostało świadków przeszłości. Kapliczki, cmentarne krzyŝe, resztki zabudowań porosła trawa. Tylko rzeka Wisłoka płynąca przez środek Nieznajowej pamięta jeszcze dawnych łemkowskich mieszkańców tamtych terenów. Historia chatki studenckiej w Nieznajowej sięga 1989 r., kiedy grupa studentów z koła PTTK nr 18 przy Wydziale Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej Politechniki Warszawskiej zapragnęła prowadzić swoje własne schronisko. Wybór padł na Nieznajową. Umowa dzierŝawna formalnie została podpisana między nadleśnictwem a OM PTTK. W kolejnych latach osoby opiekujące się chatką załoŝyły Stowarzyszenie Miłośników Nieznajowej, a koło nr 18 z powodu braku działalności zostało skreślone z ewidencji Oddziału w 2005 r. W 2009 r. po dokładnej analizie dokumentów okazało się, iŝ formalnie na mocy umowy z 1989 r. obiekt cały czas dzierŝawiony jest przez Oddział Międzyuczelniany. W związku z powyŝszym Zarząd OM oraz Zarząd Stowarzyszenie Miłośników Nieznajowej postanowiły uporządkować sytuację prawną chatki. Reaktywowane zostało koło nr 18 przy OM PTTK w Warszawie, które oficjalnie opiekuje się obiektem. Gdy rozeszły się nasze drogi Trzy obiekty, które dzisiaj prowadzone są przez koła Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie to zaledwie niewielka część baz i chatek, które przez lata przynaleŝały do OM PTTK w Warszawie. Obiektem, który jeszcze w 2009 r. działał w ramach OM PTTK w Warszawie, jest baza namiotowa Rabe, znajdująca się w Bieszczadach w paśmie Wysokiego Działu. Obiekt prowadzony jest przez Studencki Klub PodróŜniczy Czwórka z SGGW. Czwórka od 2010 r. działa w strukturach Oddziału PTTK Mazowsze i w ramach tego oddziału prowadzi swoją bazę. Kolejnym obiektem, który jeszcze do niedawna funkcjonował w OM PTTK jest studencka baza namiotowa w Regetowie. Znajduje się ona w Beskidzie Niskim u stóp góry Rotunda. Obiekt prowadzony jest przez Studencki Klub Przewodników Beskidzkich z Warszawy. SKPB powstało jako koło PTTK nr 9 przy OM PTTK w Warszawie, obecnie zaś zarejestrowane jest jako odrębne stowarzyszenie i to ono opiekuje się bazą. 40

41 Spoglądając w karty historii warto wspomnieć jeszcze o dwóch chatkach Chałupie Elektryków oraz Chatce Malucha, które prowadzone są przez byłe kluby Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie, działające przy wydziałach Politechniki Warszawskiej. Chałupa Elektryków prowadzona jest przez Klub Turystycznych Elektryków Styki z Wydziału Elektrycznego, a Chatka Malucha przez Akademicki Klub Turystyczny Maluch z Wydziału Elektroniki. Kluby te niegdyś naleŝały do OM PTTK w Warszawie, obecnie zmieniły status i nie mają juŝ formalnego związku z PTTK. Obie chatki prowadzone są w Beskidzie Niskim. Chałupa Elektryków znajduje się w Polanach Surowicznych na terenach opuszczonej łemkowskiej wioski, zaś Chatka Malucha mieści się w Ropiance, w której przed laty wybitny polski uczony Ignacy Łukasiewicz wydobywał ropę naftową. PowyŜsze obiekty, mimo zmiany formalnej przynaleŝności, do dziś słuŝą turystom i, miejmy nadzieję, Ŝe jeszcze przez wiele lat będą dostępne dla osób, które będą chciały poznać ich niesamowitą atmosferę. Chata Malucha w Ropiance (fot. R. Kwatek) Było minęło Na osobny artykuł zasługują nieistniejące juŝ obiekty, które niegdyś prowadzone były przez osoby związane z Oddziałem Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie. Takich obiektów były dziesiątki. KaŜdy z nich był wyjątkowy i miał swoją specyfikę. W moich wspomnieniach najlepiej zapisała się chatka turystyczna w Wawrzce prowadzona przez Klub Turystyczny Ekonomistów TRAMP z SGH koła nr 26 OM PTTK w Warszawie. Wawrzka to dawna łemkowska wioska 41

42 w północno-zachodniej części Beskidu Niskiego. Chatka ta była nietypowa - obiekt znajdował się wśród innych zabudowań wioski. Niezwykłe jak na Beskid Niski były wspaniałe widoki m.in. na Góry Hańczowskie z najwyŝszą Lackową. Chatka w Wawrzce podobnie jak inne nieistniejące obiekty jest juŝ tylko wspomnieniem. MoŜe kiedyś znowu pojawią się na mapach? Tak jak bieszczadzka Chata Socjologa, która mimo poŝaru w 2003 r. została odbudowana i obecnie dalej gości kolejnych miłośników bieszczadzkich szlaków. Jak to się kręci? Zapewnianie miejsc noclegowych dla turystów jest jednym z celów działania Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie. Działalność ta moŝliwa jest m.in. dzięki wsparciu Zarządu Głównego PTTK, który za pośrednictwem Komisji Akademickiej ZG PTTK przyznaje dotacje na ich działalność. Oddział Międzyuczelniany PTTK jest Organizacją PoŜytku Publicznego, dzięki czemu moŝliwe jest takŝe przekazywanie 1% podatku na działalność naszych obiektów. Zapewnienie stabilności finansowej jest niezbędne, aby chatka i bazy namiotowe mogły funkcjonować. Nie naleŝy jednak zapominać, iŝ obiekty studenckie funkcjonują przede wszystkim dzięki zaangaŝowaniu oraz społecznej pracy wielu osób, którym w tym miejscu naleŝą się serdeczne podziękowania. Studenckie bazy namiotowe, jak i chatki to nie tylko obiekty, gdzie znajdziemy odpoczynek po całodniowej wędrówce. To miejsca niezwykłe. Wiele razy zastanawiałem się nad tym, co tworzy tę niesamowitą atmosferę, która w nich panuje. Czy to ci wspaniali ludzie, czy to dźwięki gitary, a moŝe po prostu wspólna herbata albo rozmowy przy świecach do bladego świtu? KaŜdy w studenckich chatkach i bazach szuka i znajduje coś innego. Zapraszam do poszukiwań. Bibliografia Bynowski B Studenckie chatki i bazy namiotowe informator Komisji Akademickiej Zarządu Głównego PTTK. Wydawnictwo PTTK Kraj. Obiekty Oddziału Międzyuczelnianego PTTK w Warszawie w Internecie Łopienka - Nieznajowa Podwilk

43 Szymon Bijak Odznaki turystyczno-krajoznawcze ustanowione przez Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie Odznaka to swoisty materialny atrybut uprawiania turystyki i krajoznawstwa, miernik kwalifikacji i doświadczenia turysty. Jest źródłem aktywizacji i zwiększania uczestnictwa społeczeństwa, szczególnie zaś młodzieŝy, w turystyce. Odznaki mogą słuŝyć takŝe jako element budowania patriotyzmu lokalnego lub stanowić dodatkowe, atrakcyjne narzędzie pracy dla nauczycieli czy instruktorów harcerskich. Warto dodać, Ŝe emblematy wielu odznak moŝna uznać za arcydzieła sztuki medalierskiej. Odznaki turystyczno-krajoznawcze pojawiły się w latach 30. XX. wieku. W 1932 r. Polski Związek Narciarski ustanowił Odznakę Górską, a w 1935 r. w Polskim Towarzystwie Tatrzańskim powołano Górską Odznakę Turystyczną dziś najpopularniejszą z odznak turystyki kwalifikowanej. PTTK przyjęło i zaadaptowało tę ideę tworyc własny system odznak, który obecnie obejmuje całe spektrum turystyki kwalifikowanej i krajoznawstwa. Według sprawozdawczości Zarządu Głównego PTTK liczba zdobytych odznak kształtuje się obecnie na poziomie około 40 tysięcy rocznie. Pierwszą odznakę powołaną do Ŝycia przez Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie była jubileuszowa odznaka związana z obchodami stulecia turystyki akademickiej. Kolejnymi propozycje były poświęcone turystyce jaskiniowej oraz architekturze drewnianej stolicy i zabytkom z listy UNESCO. Ostatnią propozycją jest złoŝony zespół odznak poświęcony Powstaniu Warszawskiemu. PoniŜej przedstawiamy odznaki turystyczno-krajoznawcze ustanowione przez OM PTTK w Warszawie. Odznaka Stulecia Turystyki Akademickiej W 1906 r. dr Mieczysław Orłowicz załoŝył we Lwowie Akademicki Klub Turystyczny pierwszą polską studencką organizacją turystyczną. Na XVI Walnym Zjeździe PTTK w 2005 r. postanowiono uczcić jubileusz stulecia powstania turystyki akademickiej ogłoszeniem 2006 r. Rokiem Turystyki Akademickiej. Wpisując się w działania Towarzystwa, uchwałą z 3 marca 2006 r. Zarząd Oddziału Międzyuczelnianego ustanowił okolicznościową odznakę Stulecia 43

44 Turystyki Akademickiej, zwaną w skrócie OSTA. Na podstawie koncepcji przedstawianych przez ówczesnych członków Zarządu Oddziału regulamin opracował Szymon Bijak. Wzór graficzny według pomysłu Andrzeja Wielochy przygotował Paweł Dobrzyński. Przedstawia on pierwotną odznakę AKT Lwów, którą otoczono napisem 100 lat turystyki akademickiej Blachy wykonała częstochowska firma Polmet. Regulamin OSTA zakładał zgromadzenie w ciągu 2006 r. 100 punktów według zasad zdobywania dowolnej odznaki turystyki kwalifikowanej. OSTA cieszyła się duŝą popularnością. Weryfikowano ją aŝ do końca 2007 roku. Łącznie przyznano 719 odznak, a sprzedano blisko 550 blach. Pozostałe 50 Zarząd Oddziału przekazał do róŝnych ośrodków dokumentujących historię turystyki w Polsce. Odznaka Turystyki Jaskiniowej Pomysł odznaki zrodził się latem jubileuszowego dla turystyki akademickiej roku 2006, kiedy to powstała idea przywrócenia turystyki jaskiniowej na łono PTTK. Nawiązując do działań Komisji Speleologii PTTK z lat 60. XX wieku zdecydowano się stworzyć odznakę, która by uzupełniła system odznak turystyki kwalifikowanej w Towarzystwie. Regulamin Odznaki Turystyki Jaskiniowej (OTJ) opracowali Agnieszka i Artur Ponikiewscy. Autorem wizerunku, który przedstawia nietoperza, jest Paweł Dudzik. Zarząd Oddziału ustanowił OTJ uchwałą z 12 grudnia 2006 r. Odznaka jest czterostopniowa, a jej celem jest zachęcenie turystów do poznawania jaskiń oraz regionów ich występowania, a takŝe do pogłębiania wiedzy o jaskiniach i konieczności ich ochrony. OTJ jest dość nietypowa, gdyŝ nie jest jak znakomita większość innych odznak metalowa, lecz jest to samoprzylepna, odblaskowa guma, którą moŝna (a wręcz naleŝy ) nakleić na kask. 44

45 Szlakiem Zabytków Architektury Drewnianej w Warszawie Dzieje Warszawy obfitują w wydarzenia, które odcisnęły znaczące piętno na przestrzeni miejskiej. Jednym z jej wymiarów, który przez wieki ulegał nieraz daleko idącym zmianom, była architektura. Wojenna, i nie tylko, zawierucha nie oszczędzała stołecznych zabudowań. Tym bardziej cenne są zachowane gdzieniegdzie relikty dawnej zabudowy drewnianej. Właśnie w celu popularyzacji stołecznych przykładów architektury drewnianej na wniosek Komisji Krajoznawczej i Opieki nad Zabytkami Zarząd Oddziału ustanowił 10 grudnia 2007 r. Odznakę Szlakiem Zabytków Architektury Drewnianej w Warszawie (SZADwW). Autorem regulaminu i znaku graficznego SZADwW jest Artur Ponikiewski. Wizerunek przedstawia barwny (w kolorach miasta) kontur Warszawy wraz z sylwetką kościoła św. Wincentego a Paolo na Bródnie otoczone nazwą odznaki. SZADwW jest odznaką jednostopniowa, a jej zdobycie polega na odwiedzeniu i poznaniu 10 obiektów z załączonego kanonu krajoznawczego. Blachy ponownie wykonała firma Polmet z Częstochowy. Szlakiem Zabytków Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce Odznaka powstała w celu popularyzacji najcenniejszych zabytków Polski, które wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Ustanowiono ją dla uczczenia trzydziestej rocznicy wpisania pierwszych polskich obiektów na tę Listę. Regulamin i znak graficzny, których autorami są Daniel Kuligowski i Szymon Bijak, Zarząd Oddziału przyjął uchwałą 23 czerwca 2008 r. PoniewaŜ jest to odznaka krajoznawcza o zasięgu ogólnopolskim, to musiała zostać zatwierdzona przez Zarząd Główny PTTK. Nastąpiło to, po uprzednim uwzględnieniu poprawek ZG PTTK, 29 marca 2009 r. Odznaka jest czterostopniowa. Jej zdobycie polega na odwiedzeniu i poznaniu określonej w regulaminie liczby obiektów, które wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa. Blachy tradycyjnie juŝ wykonał częstochowski Polmet. Przedstawiają one 45

46 logotyp UNESCO otoczony nazwą odznaki. Nowością w porównaniu z poprzednimi odznakami OM jest moŝliwość weryfikacji odznaki przez referaty weryfikacyjne Regionalnej Odznaki Krajoznawczej PTTK w całej Polsce. Oddział Międzyuczelniany zachował sobie jedynie prawo do dystrybucji blachy. Śladami Powstania Warszawskiego Ciągle rosnące zainteresowanie wydarzeniami Powstania Warszawskiego, o czym świadczy popularność Muzeum Powstania Warszawskiego oraz aktywna postawa środowisk kombatanckich, władz miejskich i innych instytucji w upamiętnianiu wysiłku zbrojnego Polaków w 1944 r. spowodowały ustanowienie w lutym 2009 r. przez Oddział Międzyuczelniany PTTK w Warszawie systemu odznak pod wspólnym tytułem Śladami Powstania Warszawskiego. Składają się na niego następujące odznaki: skierowana do najmłodszych Mały Powstaniec, czterostopniowa Śladami Powstania Warszawskiego oraz przeznaczona dla najwytrwalszych Gloria Victis. Odznaki powstały z inicjatywy Radka Smyka, który opracował regulamin i przygotował bogaty, liczący blisko 500 pozycji kanon obiektów do odwiedzenia. Wzór graficzny jest wspólnym dziełem kilku osób i przedstawia kotwicę powstańczą i kontur stolicy na tle ceglanego muru. Blachy przygotował tradycyjny wykonawca firma Polmet z Częstochowy. Jest to najbardziej rozbudowana propozycja z zakresu odznak turystyczno-krajoznawczych, jakie dotychczas zaproponował Oddział. Zdobywanie poszczególnych odznak polega na odwiedzeniu i poznaniu określonej w regulaminie liczby miejsc upamiętniających Powstanie, rozsianych na terenie poszczególnych obwodów Armii Krajowej, które w 1944 r. obejmowały stolicę i powiat warszawski. Odznaki są jedynie dodatkiem do turystyki, który ma/moŝe słuŝyć pomocą w krajoznawczym poznaniu ojczystego kraju. Układając poszczególne regulaminy staraliśmy się by nasze propozycje nie tylko były proste i przyjemne do zdobycia, ale by jednocześnie zachęcały do eksplorowania poruszanych przez nie tematów. Mamy nadzieję, Ŝe załoŝenia te spełniają. Niewykluczone, Ŝe powstaną nowe odznaki jest przecieŝ tyle ciekawych miejsc do odkrycia i poznania. 46