Turystyka jaskiniowa w Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie nauka, krajoznawstwo, zabawa

Transkrypt

1 Artur Ponikiewski, Agnieszka Ponikiewska Turystyka jaskiniowa w Oddziale Międzyuczelnianym PTTK w Warszawie nauka, krajoznawstwo, zabawa Współcześnie coraz chętniej poszukujemy tego, co niedostępne. Wypad na weekend nie stanowi dziś problemu i coraz trudniej zaproponować nowo przybywającej do Oddziału młodzieŝy atrakcyjny wyjazd połączony z przygodą i zdobywaniem wiedzy turystycznej przy jednoczesnym brzmieniu estetyki krajoznawczej. Sztuką jest natomiast takie przedstawienie turystyki, aby stała się ona zabawą poprzez naukę i zdobywanie doświadczenia społecznego aŝ do bezpiecznego powrotu do domu. Wszystko zaczęło się latem 2006 r., kiedy to grupa złoŝona z czterech osób wymyśliła koncepcję powrotu turystyki jaskiniowej do PTTK. Co wówczas rozumiano jako powrót? W 1960 r. została powołana przy Zarządzie Głównym PTTK jako jedna z komisji programowych zajmujących się turystyką kwalifikowaną - Komisja Speleologii. Organ ten koordynował działalność klubów PTTK, które zajmowały się turystyką jaskiniową, taternictwem jaskiniowym, a takŝe szkoleniem taterników jaskiniowych i instruktorów. Komisja ta była takŝe organizatorem waŝniejszych wypraw jaskiniowych zarówno na terenie Polski, jak i zagranicą oraz odpowiadała za kontakty z innymi organizacjami speleologicznymi. Komisja planowała równieŝ zaprojektowanie odznaki speleologicznej, mającej wejść w skład ogólnopolskiego systemu odznak turystyki kwalifikowanej PTTK. Wkrótce rolę Komisji Speleologii ZG PTTK przejęła powołana w grudniu 1974 r. Komisja Taternictwa Jaskiniowego Polskiego Związku Alpinizmu. Tyle historii. We wspomnianym juŝ 2006 r. turystyka jaskiniowa powróciła do PTTK, a dokładnie do Oddziału Międzyuczelnianego w Warszawie. Na początku Zarząd Oddziału powołał Sekcję Turystyki Jaskiniowej, której zadaniem była koordynacja działań związanych z organizacją imprez turystyki jaskiniowej w ramach działalności Oddziału, jak równieŝ promowanie idei tej formy aktywności turystycznej. Pierwszy skład Sekcji stanowili Agnieszka Markowiak (przewodnicząca), Artur Ponikiewski i Jerzy Filipowicz, a pierwszą wycieczką turystyki jaskiniowej była wyprawa do jaskiń Ojcowskiego Parku Narodowego zorganizowana w dniach Dzięki uprzejmości i zgodzie Dyrektora OPN - dra Józefa Partyki - poznano obiekty na co dzień 32

2 niedostępne, wśród których naleŝy wymienić jaskinie: Okopy Wielką Dolną, Koziarnię, Sadlaną, Sąspowską, Białą, Krakowską, Złodziejską czy Zbójecką. JuŜ na początku działalności STJ powróciło do koncepcji powołania odznaki turystyki jaskiniowej. W aspekcie organizacyjnym zarówno przy powoływaniu Sekcji Turystyki Jaskiniowej, jak i Odznaki Turystyki Jaskiniowej (OTJ) niebagatelną rolę odegrał kol. Paweł Dudzik, który jest takŝe autorem projektu graficznego odznaki. Regulamin odznaki został opracowany przez Agnieszkę Markowiak i Artura Ponikiewskiego, zaś jej oficjalne powołanie przez Zarząd Oddziału nastąpiło pod koniec 2006 r. Celem odznaki jest zachęcenie turystów do uprawiania bezpiecznej turystyki jaskiniowej, a takŝe podnoszenie swoich kwalifikacji w zakresie tej formy turystyki. Kolejną waŝna inicjatywą Sekcji było rozszerzenie działalności o inne aspekty związane z turystyką podziemną w tym inicjowanie zwiedzania zabytków architektury obronnej (fortyfikacje), podziemnej, a takŝe obiektów pogórniczych, podziemi przemysłowych i innych związanych z szeroko pojętą turystyką podziemną. W 2007 r. Sekcja Turystyki Jaskiniowej OM PTTK zostaje podniesiona do rangi komisji programowej Oddziału i przemianowana na Komisję Turystyki Jaskiniowej. Zgodnie z regulaminem, do prac w Komisji powoływane są osoby posiadające odpowiednią wiedzę i kwalifikacje z zakresu turystyki kwalifikowanej, jaką jest turystyka jaskiniowa i podziemna obejmująca w/w aspekty. W 2008 r. skład KTJ prezentował się następująco: Agnieszka Ponikiewska (przewodnicząca), Mieszko Janiszek oraz Artur Ponikiewski. W 2010 r., podczas kolejnych nominacji, skład ten zyskał nieco świeŝego powietrza w osobie kol. Sergiusza Boreckiego. Dotychczasowy brak, jak równieŝ zapotrzebowanie na specjalistyczną kadrę społeczną, zajmującą się inicjowaniem i prowadzeniem imprez turystyki jaskiniowej i podziemnej, spowodowały konieczność zastanowienia się nad powołaniem stosowym uprawnień w powyŝszym zakresie. Komisja Turystyki Jaskiniowej zaczęła w 2007 r. opracowywać program szkolenia, regulamin i zakres egzaminacyjny uprawnienia kadry społecznej pod nazwą Organizator 33

3 Imprez Turystyki Jaskiniowej (OITJ). Przyjęty turystyczny kierunek działań stał się kamieniem milowym odróŝniającym turystykę jaskiniową jako formę turystyki kwalifikowanej z dominującym aspektem krajoznawczym od sportowego taternictwa jaskiniowego. Profil ten pozwolił takŝe na kontynuację nurtu i kierunku rozwoju turystyki jaskiniowej wskazywanego przez Komisję Speleologii ZG PTTK w latach 60-tych XX w. Pierwszy kurs OITJ, który odbył się na terenie Parku Krajobrazowego Podkrakowskie Dolinki Jurajskie w 2007 r., ukończyło 11 osób z róŝnych kół i klubów oddziałowych. Wtedy teŝ pojawiły się postulaty rozszerzenia zakresu szkolenia o aspekty związane z fortyfikacjami. Jeszcze w tym samym roku Zarząd Oddziału wyraził zgodę na zmianę zakresu szkolenia i nazwy uprawnień na Organizator Turystyki Jaskiniowej i Fortyfikacyjnej. Kurs składa się z części teoretycznej (historia speleologii, organizacja imprez, pierwsza pomoc, wyposaŝenie turysty, terenoznawstwo, historia i charakterystyka fortyfikacji) i z części praktycznej (terenowej) polegającej na zwiedzaniu jaskiń i fortyfikacji z instruktorem, na której uczestnicy zapoznają się z zagroŝeniami i metodyką prowadzenia grup w jaskiniach i fortyfikacjach, prowadzeniem akcji powierzchniowej, budową i środowiskiem przyrodniczym jaskiń, charakterystyką zabytków budownictwa obronnego. Część praktyczna zakończona jest egzaminem, polegającym na przeprowadzeniu grupy współkursantów w obecności członków KTJ przez wybraną jaskinię i fortyfikację. Pozytywny wynik egzaminu, podczas którego oceniane są liczne aspekty (bezpieczeństwo, przekazanie treści merytorycznej, prowadzenie akcji powierzchniowej, rozpoczęcie i zakończenie zwiedzania, praca z planem i mapą) skutkuje nadaniem uprawnień Organizatora Turystyki Jaskiniowej i Fortyfikacyjnej PTTK. Kolejne kursy w latach 2008 (okolice Olsztyna k. Częstochowy) i 2009 (PK Podkrakowskie Dolinki Jurajskie) ukończyło odpowiednio 6 i 11 osób. Część fortyfikacyjna odbywała się na terenie fortów Twierdzy Warszawa i Twierdzy Modlin. Komisja obok działalności na polu turystyki jaskiniowej zajęła się organizacją wycieczek po zabytkowych obiektach architektury podziemnej tj. 34

4 fortyfikacjach, kopalniach, podziemiach przemysłowych i miejskich. W sumie w latach zorganizowano 36 imprez turystyki jaskiniowej i podziemnej. W celu oddzielenia działalności typowo sportowej od turystyki jaskiniowej, której niezbędnym elementem jest aspekt krajoznawczy, podczas organizowanych przez KTJ wycieczek szczegółowo poznawane są elementy środowiska przyrodniczego jaskiń. Istotnym elementem programu krajoznawczego stało się takŝe poznawanie obiektów znajdujących się w otoczeniu jaskiń. Dzięki temu podczas imprez turystyki jaskiniowej występowały aspekty charakterystyczne dla róŝnych form turystyki, a takŝe moŝliwości zdobywania odznak krajoznawczych PTTK czy odznak turystyki kwalifikowanej. NaleŜy równieŝ wspomnieć, Ŝe dla Organizatorów Turystyki Jaskiniowej i Fortyfikacyjnej Komisja Turystyki Jaskiniowej organizuje co roku wycieczki do jaskiń i fortyfikacji, których poznanie wymaga uŝycia sprzętu wspinaczkowego i znajomości technik alpinistycznych. Jest to takŝe czynnik motywujący innych turystów do podnoszenia swoich kwalifikacji w turystyce jaskiniowej i podziemnej. W kolejnych latach działalności KTJ przyłączała się do ogólnopolskich i regionalnych projektów związanych z udostępnieniem do celów turystycznych zabytkowych obiektów architektury podziemnej, wśród których naleŝy wymienić: Europejskie Dni Dziedzictwa 2009 czy Uwalnianie Przestrzeni Tylko w tych imprezach udział wzięło ponad 300 osób, co stanowiło istotny element promocji turystyki podziemnej, jak równieŝ Oddziału Międzyuczelnianego i Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego poza strukturami organizacji. Przez lata działalności członkowie KTJ brali udział w konferencjach naukowych i warsztatach obejmujących aspekty związane z moŝliwościami adaptacyjnymi zabytkowych obiektów architektury obronnej i podziemnej w Warszawie do celów turystyki i rekreacji. Ponadto KTJ zorganizowała we współpracy z władzami samorządowymi rajdy krajoznawcze i konkursy fotograficzne: Szlakiem Przemysłu w Warszawie (2008), Szlakiem Zabytków Architektury Obronnej w Warszawie (2009), Świat Jaskiń (2009) i Warszawa Nieznana (2010). 35

5 Działalność Komisji Turystyki Jaskiniowej składa się z trzech głównych aspektów - promocji i zachęcania turystów do zwiedzania jaskiń i podziemi z zachowaniem bezpieczeństwa swojego i innych uczestników imprezy, działalności szkoleniowej, a takŝe tworzenia zaplecza technicznego dla działań mających na celu przystosowanie do ruchu turystycznego róŝnego rodzaju podziemi. Obecnie bardzo waŝnym aspektem działalności KTJ jest przystosowywanie do bezpiecznego ruchu turystycznego i zwiedzania obiektów podziemnych zarówno naturalnych (jaskinie), jak i sztucznych (fortyfikacje i inne). Działania te prowadzone są na potrzeby imprez kulturalnych, ekologicznych, promocyjnych i turystycznych oraz badań naukowych, co stanowi kontynuację współpracy z organizacjami samorządowymi w zakresie promocji turystyki podziemnej głównie na terenie Warszawy. Dziś KTJ OM PTTK jest jedyną Komisją programową w PTTK kontynuującą tradycje zapoczątkowane przez Komisję Speleologii ZG PTTK w latach 60-tych XX w. Komisja ta nie ma swojego odpowiednika w komisjach programowych Zarządu Głównego PTTK. Działalność KTJ, w tym jej załoŝenia programowe i organizacyjne mają juŝ swoje odbicie w działalności ogólnopolskiej, której głównym celem jest ponowne dołączenie do grona turystyki kwalifikowanej specyficznej formy aktywności jaką stanowi turystyka jaskiniowa. 36