Podniebne szlaki Tybetu. Jezioro Jamdrok Tso (Ymadrok Tso, Jezioro Skorpiona)

Transkrypt

1

2

3 Podniebne szlaki Tybetu Jezioro Jamdrok Tso (Ymadrok Tso, Jezioro Skorpiona) 1

4 Ci, którzy postrzegają zło jako zło, a dobro jako dobro mają właściwe poglądy i trafiają do krainy zachwytu. 2 Brahmaputra - największa rzeka Tybetu (Tsangpo nazwa rzeki w górnym i środkowym biegu)

5 Ryszard Koper Podniebne szlaki Tybetu Jezioro Jamdrok Tso (Ymadrok Tso, Jezioro Skorpiona) 3

6 Fotografie: Ryszard Koper Skład i opracowanie graficzne: Dariusz Krajewski Korekta: Magdalena Łakuta Copyright : Ryszard Koper Druk: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu Wydawca: Ad Rem Agencja Reklamy i Wydawnictwo info@adrem.lublin.pl Lublin 2013 ISBN Lhasa (Miasto Bogów). Pałac Potala

7 Zwyciężaj gniewnego nie-gniewem; zwyciężaj złego dobrocią; zwyciężaj skąpego szczodrością; zwyciężaj kłamcę prawdą. Namioty pasterzy przy drodze Lhasa - Jezioro Namtso (Namco, Tengri Nor, Niebiańskie Jezioro) 5

8 Wstęp Wyjazd do Tybetu to coś więcej niż wycieczka. To wyprawa, w czasie której trzeba pokonać wiele przeszkód, a wśród nich chorobę wysokości. Jednak warto podjąć ten trud. Tybet urzeka pięknem krajobrazu, zabytkami, wspaniałą kulturą i duchowością Tybetańczyków. Kształt zabytków, zewnętrzne formy kultury tybetańskiej i życia społecznego są zmaterializowanym wyrazem duchowości tego niezwykłego ludu. Stąd też tak wiele uwagi poświęcam w albumie sprawom duchowym, które kształtuje buddyzm tybetański, zwany wadżrajaną. Fotografiom towarzyszą cytaty z mów moralnych Buddy, zwartych w zbiorze Dhammapada. Piękne tybetańskie krajobrazy oraz podstawowe informacje o tym niezwykłym kraju i wierze jego mieszkańców mają przybliżyć tę niezwykłą cywilizację oraz zachęcić do sięgnięcia po bardziej wyczerpującą literaturę na ten temat. Niniejszy album powstał w trakcie porządkowania moich wspomnień z wycieczki. Wspominam nie tylko miejsca, które odwiedziłem, ale także te, które chciałbym odwiedzić w czasie następnej wyprawy do Tybetu. 6 Szigatse (Shigatse). Klasztor Taszilhunpo (Tashilunpo)

9 Mów prawdę; nie ulegaj gniewowi; poproszony dawaj, nawet jeśli masz niewiele. Dzięki tym trzem można się znaleźć wśród bogów. Lhasa. Pałac Potala 7

10 Górzysta kraina Tybetu Tybet nazywany jest Krajem Śniegów lub Dachem Świata. Podróżując po Tybecie pod koniec sierpnia, śnieg widziałem jednak tylko na szczytach gór, których zbocza w niższych partiach były pokryte soczystą zielenią. Pasły się na nich stada jaków i owiec. Białe obłoki na kryształowo błękitnym niebie ocierały się o szczyty gór, sprawiając wrażenie, że rzeczywiście jesteśmy na dachu świata. Przypominał nam o tym również niedostatek tlenu w organizmie. O nazwaniu owego uroczego zakątka Ziemi Dachem Świata zadecydowało jednak jego położenie. Wyżyna Tybetańska zajmuje obszar około 2,5 miliona kilometrów kwadratowych, co stanowi 1/4 powierzchni Europy. Tybet jest położony na średniej wysokości m n.p.m. Szczyty górskie sięgają 8000 m n.p.m. Od południa Tybet otaczają Himalaje, od zachodu Karakorum, od północnego zachodu Kun Lun, od północy Altyn, Tagh i Nan Szan, od wschodu Amne Maczin, Daksue Szan i Szaluli Szan, od południowego wschodu Hengduan Szan. Te masywy górskie tworzą naturalne granice Dachu Świata. 8 Jedno z licznych jezior i flagi modlitewne przy drodze Lodowiec Karuola Gjantse (Gyantse)

11 Ci mędrcy, którzy nikogo nie krzywdzą i zawsze panują nad swymi ciałami, idą do Krainy, która jest poza śmiercią, gdzie już nigdy nie doznają żalu. Zagroda gospodarska przy drodze Lhasa - Jezioro Namtso (Namco, Tengri Nor, Niebiańskie Jezioro) 9

12 Dzisiejszy Tybet, zwany Tybetańskim Regionem Autonomicznym, został wcielony do Chińskiej Republiki Ludowej i stanowi mniej niż połowę historycznego Tybetu. Ta część rdzennie tybetańskich ziem została więc zagarnięta przez Chiny. Spory obszar dawnego Tybetu Zachodniego znajduje się obecnie na terytorium Republiki Indii. Ziemie tybetańskie znalazły się jednak także w granicach innych sąsiednich państw. Populacja Tybetańczyków, żyjących w tych historycznych granicach, liczy około 6 milionów, z czego około 2 miliony przypada na Tybetański Region Autonomiczny. Plemiona tybetańskie należą do grupy narodów birmo- tybetańskich, zaliczanej do rasy mongoloidalnej, a język tybetański należy do grupy języków birmo-tybetańskich. Chińska propaganda, usprawiedliwiając okupację, przypisuje jednak Tybetańczyków do narodów chińskich. Oni sami mieli zawsze silne poczucie odrębności narodowej, etnicznej i kulturowej. Podczas powstań i okupacji chińskiej w latach zginęło około Tybetańczyków. Polityka Chin, ograniczająca liczbę dzieci w rodzinie oraz mnożąca przywileje dla chińskich osadników w Tybecie, sprawia, że Tybetańczycy stają się powoli mniejszością w swojej ojczyźnie. 10 Lhasa

13 Nie było nigdy, nie będzie ani nie ma osoby, która byłaby całkowicie obwiniana lub całkowicie wychwalana. Lodowiec Karuola. U podnóża czorten i zagroda tybetańska 11

14 Święte góry Tybetu W krajobrazie Tybetu dominują góry, których ośnieżone szczyty przebijają chmury i sięgają błękitnego nieba. Niektóre z nich czczone są jako święte. Góra Kailas (Kailash, Kang Rinpoche, Tise), wznosząca się 6714 m n.p.m., jest świętą górą dla czterech wielkich religii: hinduizmu, buddyzmu, dżinizmu i bone. Dla Tybetańczyków góra ta symbolizuje mandalę tantrycznego bóstwa medytacyjnego Khorlo- Demczoga. U jej podnóża mają swe źródła cztery ważne rzeki Azji: Indus, Tsangpo (w dalszym biegu Brahmaputra), Karnala i Satledż. Dla wiernych przejście kory, czyli świętej ścieżki pielgrzymkowej najpierw wokół jeziora Manasarowar, a potem góry Kailas, należy do najważniejszych pielgrzymek życia. Buddyści podążają korą zgodnie z kierunkiem ruchu Słońca, zaś wyznawcy religii bon (jest ich w Tybecie około 10%) - w przeciwnym. Mount Everest (Czomolungma) jest świętą górą, ale o podrzędnym znaczeniu. Szczególnie ważne dla wiernych jest jego północne zbocze, u którego podnóża stoi niewielki klasztor Rongbuk. W tym świętym dla Tybetańczyków miejscu nie wolno zrywać roślin i polować. 12 Przy drodze Jezioro Jamdrok (Yamdrok) - Lodowiec Karuola

15 Niech człowiek strzeże się myśli zrodzonych z rozdrażnienia; niech będzie opanowany w umyśle. Porzuciwszy niewłaściwe myślenie, niech przez to, co myśli, praktykuje dobre prowadzenie się. Lhasa. Góra Marpori (Czerwona Skała), a na niej Pałac Potala 13

16 Do najważniejszych świętych gór Centralnego Tybetu należy Góra Marpori (Czerwona Skała) w Lhasie, na której zbudowano Pałac Potala. Obok niej wznosi się Czakpori (Żelazne Wzgórze). Oddalona o 50 km od Lhasy Góra Czuło Ri znana jest ze 108 klasztorów, 108 źródeł i 108 czortenów (stupa, relikwiarz). Tu znajdowały się pustelnie, w których medytowali wybitni lamowie i jogini. Święta Góra Hepori to położone w dolinie Tsangpo niewielkie wzniesienie, na szczycie którego stoi kaplica. Z wierzchołka tej góry widać jak na dłoni Samje z najstarszym klasztorem Tybetu. Kolejną świętą górą jest Gonpo Ri. Wznosi się 800 m nad miastem Tsetang w Jarlungu, skąd bierze swoje początki cywilizacja Tybetu. Według tybetańskiej legendy znajduje się tu święte miejsce, zwane Bego, czyli drzwi do Tajemnej Doliny Gonpo Ri. Jest to wejście do raju, które zostanie kiedyś otwarte przez odpowiedniego lamę. Pod samym szczytem, na wysokości 4060 m n.p.m., znajduje się Jaskinia Małpy - według legendy właśnie tu, ze związku Bodhisattwy Współczucia Czenreziga, inkarnowanego jako czerwona małpa, i białej olbrzymki, narodzili się pierwsi Tybetańczycy. 14 Przy drodze Lodowiec Karuola - Gjantse (Gyantse)

17 Jesteś teraz niczym zeschły liść; czekają na ciebie posłańcy śmierci. Jesteś u wrót swojego odejścia, a nie poczyniłeś na swą podróż zapasów! Przy drodze Lhasa Jezioro Jamdrok (Ymadrok Tso, Jezioro Skorpiona) 15

18 Fauna i flora Tybetu W Tybecie biorą początek wielkie rzeki jak Jangcy, Brahmaputra, Indus, Mekong oraz mniejsze Saluin, Satledź, Kali Gandaki, Trisuli, Manas, Subansuri. Doliny tych rzek obfitują w bogatą, reliktową faunę i florę. To bogactwo spotykamy także w innych zakątkach. W Tybecie występuje zarówno roślinność tundrowa, stepowa, pustynna, jak i alpejska. Wysokogórskie równiny porastają trawy, w dolinach rosną jałowce i wierzby, dzikie oleandry, sosny, jodły, świerki, dęby, wiązy, brzozy oraz roślinność subtropikalna - rododendrony, azalie, magnolie. Uprawia się jęczmień, pszenicę, grykę, groch, gorczycę, konopie, ryż. Typowo tybetańskim zwierzęciem, odpornym na wysokość i wahania temperatur, jest jak. Służy on jako siła pociągowa, dostarcza mięsa, wełny, skór, mleka, serów, jogurtów i masła, wykorzystywanego do lampek ofiarnych. Rogi i kości jaka przerabia się na ozdoby, a wysuszone odchody służą za opał. Ogon jest wykorzystywany w religijnych rytuałach. Na Równinie Tybetańskiej można także spotkać dzikie osły, antylopy, niedźwiedzie tybetańskie, owce, świstaki i inne zwierzęta. W Tybecie żyje ponad 480 gatunków ptaków, w tym 30 endemicznych. 16 Rzeka Jangcy (Yangzi Jiang) ma swoje źródła w Tybecie

19 Jedną po drugiej, kawałek po kawałku, chwila po chwili, człowiek mądry powinien usuwać swe skazy, tak jak złotnik usuwa nieczystości ze srebra. Rzeka Tsangpo (w dalszym biegu Brahmaputra) 17

20 Święte jeziora Tybetu Jednym z piękniejszych widoków w Tybecie są kryształowo czyste, słodkowodne i słone górskie jeziora, które wyglądają jak szmaragdy oprawione w koronę nadbrzeżnej zieleni i ośnieżonych szczytów górskich. Łącznie jest ich w Tybecie około Do bardziej znanych i uważanych przez Tybetańczyków za święte należą: Namtso (Namco, Tengri Nor, Niebiańskie Jezioro) w centralnym Tybecie, Jamdrok Tso (Yamdrok Tso, Jezioro Skorpiona) w południowym Tybecie oraz Pangong (Panggong Tso) w Tybecie zachodnim. Słonowodne Jezioro Namtso ma 70 km długości, 30 km szerokości, a jego głębokość sięga 35 m. Leży na wysokości 4718 m n.p.m., co stawia je w rzędzie najwyżej położonych jezior świata. Aby do niego dotrzeć, trzeba pokonać przełęcz Largeh-la (5190 m n.p.m.). Jezioro otoczone jest łańcuchem górskim Nyenchen Tanglha, z którego wybija się pokryta śniegiem święta góra, zwana przez tubylców Białym Buddą. Jej wysokość wynosi 7111 m n.p.m. Woda jeziora w zależności od miejsca, oświetlenia, pory dnia mieni się różnymi odcieniami granatu, błękitu, turkusu. 18 Spojrzenie z przełęczy Largeh-la na Jezioro Namtso (Namco, Tengri Nor, Niebiańskie Jezioro)

21 Jeśli przez wyrzeczenie się mniejszego szczęścia można osiągnąć większe szczęście, niech człowiek mądry wyrzeka się spraw pomniejszych, a ma wzgląd na to, co większe. Flagi modlitewne nad Jeziorem Namtso (Namco, Tengri Nor, Niebiańskie Jezioro) 19

22 Najcenniejsza świętość klasztoru znajduje się w świątyni Dżamkhang Czenmo. Jest nią mierzący 26 m wysokości złoty posąg Maitreji, Buddy Przyszłości (Czamba, Jampa), z 1914 roku. Przy jego tworzeniu pracowało przez cztery lata 1000 ludzi. Zużyto ponad 275 kg złota. Położona po stronie zachodniej aula z XV wieku mieści okazały tron panczen lamów. Na terenie kompleksu klasztornego znajduje się także kora, której pokonanie zajmuje około godziny. Po drodze mijamy kolorowe, skalne rzeźby i biały mur, na którym podczas trzydniowego święta Taszilhunpo wywieszane są thangki - malowane na płótnie sakralne obrazy buddyjskie. Klasztor pełnił także rolę buddyjskiego uniwersytetu, z kolegiami, placami debat i domami nauczycieli oraz inkarnowanych rinpoczów. Najbardziej chyba oddaloną od Lhasy, bo aż o 540 km, atrakcją turystyczną jest obóz u stóp Mount Everestu (Czomolungma, Qomolangma). Z miasta Rongphu można do niego dotrzeć samochodem w piętnaście minut lub pieszo w dwie godziny. W obozie możemy wrzucić list do najwyżej na świecie położonej skrzynki pocztowej i podziwiać majestat najwyższego szczytu świata, który sięga 8848 m. n.p.m. 126 Szigatse (Shigatse). Klasztor Taszilhunpo (Tashilunpo)

23 Spis treści Wstęp...str. 6 Górzysta kraina Tybetu....str. 8 Święte góry Tybetu...str.12 Fauna i flora Tybetu...str.16 Święte jeziora Tybetu...str.18 Szkic historyczny dziejów Tybetu....str.26 Siddhartha Gautama, znany jako Budda...str.52 Buddyzm...str.64 Buddyzm tybetański...str.74 Buddyzm tybetański symbole, idee..str.76 Tybetańskie bóstwa, demony i strażnicy....str.88 Sztuka, obrzędy, rytuały...str.90 Wróżby i amulety...str.100 Miejsca najczęściej odwiedzane Lhasa, Pałac Potala str.102 Żelazne Wzgórze...str.106 Świątynia Lukhang, Park Norbulingka str.108 Klasztor Dżokhang (Jokhang, Tsuklakhang)...str.112 Ulica Barkhor, klasztor żeński Ani Tsankhung...str.114 Świątynia Ramocze (Ramoche), Klasztor Drepung...str.116 Klasztor Neczung (Nechung), Klasztor Sera, Klasztor Ganden...str.118 opis 127

24 Klasztor Samje (Samye), Klasztor Tsurpu (Tsurphu), Klasztor Sakja (Sakya)....str.120 Gjantse (Gyantse), Kumbum i klasztor Pelkor Czode (Chode)...str.122 Szigatse (Shigatse) - Klasztor Taszilhunpo (Tashilunpo)...str.124 Mount Everest (Czomolungma, Qomolangma)... str. 126 Bibliografia Marek Kalmus, Tybet. Legenda i rzeczywistość. Z tej książki zaczerpnąłem spolszczone nazewnictwo i terminologię. Marek Kalmus, Tybet. Michael Willis, Życie, legendy, sztuka. Tłumaczenie: Hanna Turczyn- Zalewska Encyklopedia Katolicka, KUL Chiny, Przewodnik wydawnictwa Wiedza i Życie. Dhammapada - Ścieżka Prawdy Buddy. Tłumaczenie: Zbigniew Becker. 128 Gjantse (Gyantse) - Klasztor Pelkor Czode (Chode)

25