MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

Transkrypt

1 Warszawa, dnia 31 października 2017 MINISTER ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Znak sprawy: RR.pjn Szanowny Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Panie Marszałku, w odpowiedzi na Interpelację Pana Posła Jerzego Paula z dnia 9 października 2017r., nr w sprawie wytwarzania i sprzedaży produktów chlebopodobnych na bazie ciasta głęboko mrożonego, uprzejmie przekazuję następujące wyjaśnienia. Informacja podawana na opakowaniach środków spożywczych kierowana jest do konsumentów, w celu umożliwienia im wyboru spośród wielu oferowanych produktów spożywczych takiego, który spełni ich oczekiwania. Konsument podejmując decyzję o zakupie konkretnego produktu, kieruje się różnymi aspektami. W wyborze pieczywa decydującą rolę odgrywają indywidualne upodobania konsumentów w stosunku do określonych cech jakościowych wyrobów. Z badań konsumenckich przeprowadzonych w różnych państwach UE wynika, że czynnikiem istotnie wpływającym na zachowanie konsumenta i zainteresowanie kupnem danego produktu jest cena, smak, data ważności, praktyczność oraz wygląd. Oprócz grupy konsumentów zainteresowanych zakupem pieczywa wytwarzanego w oparciu o tradycyjne technologie wypieku z użyciem zakwasu zauważalny jest również wzrost grupy konsumentów spożywających wyroby piekarskie produkowane z wykorzystaniem technologii odroczonego wypieku (OWP) wykorzystującej schładzanie lub zamrażanie ciasta. Popularność wśród konsumentów takiego pieczywa związana jest m.in. z dostępnością w danym punkcie handlowym bogatej oferty asortymentowej ciepłego pieczywa o każdej porze. Technologia ta na stałe zagościła np. w Niemczech, gdzie ponad 50% konsumentów decyduje się na zakup pieczywa, które jest odpiekane w hipermarketach. W Polsce ta grupa stanowi ok.15%. Klient na podstawie własnego doświadczenia oraz informacji dołączonych do produktu dokonuje wyboru, które z kryteriów oceny pieczywa jest dla

2 niego najważniejsze: jakość, cena, tradycyjna produkcja, czy technologia z udziałem zamrażania ciasta. Technologie piekarskie odroczonego wypieku wykorzystują zjawiska niskich temperatur i polegają na spowalnianiu lub wstrzymywaniu procesu fermentacji przed ostatecznym wypiekiem na czas określony zapotrzebowaniem. Metody OWP można podzielić na dwie podstawowe grupy: 1. zamrażanie ciasta, kęsów ciasta przed lub po rozroście i ewentualnie wstępnym zapieczeniu,. 2. zatrzymywanie procesu fermentacyjnego w niskich temperaturach dodatnich bliskich 0 C oraz spowalnianie fermentacji końcowej w temp C. Generalnie proces mrożenia w niewielkim stopniu wpływa na jakość chleba czy bułek, a nie wpływa natomiast wcale na utratę zawartości składników odżywczych czy błonnika. Mrożenie zapewnia ochronę przed pleśniami, grzybami i bakteriami, dlatego nie wymaga zastosowania substancji konserwujących. Ważne są składniki stosowane do produkcji pieczywa - podstawowy skład surowcowy to zwykle mąka, woda, drożdże lub zakwas, sól i inne składniki, dodawane zgodnie z własną recepturą przez producenta. Cechy technologii odroczonego wypieku pieczywa powodują, że rynek pieczywa z ciasta mrożonego stale się rozwija. Niemniej na rynku jest dostępne zarówno tańsze pieczywo z mrożonych kęsów ciasta, przeznaczone do szybkiego spożycia, najlepiej na ciepło, jak i droższe tradycyjne, odznaczające się lepszą smakowitością i dłuższym zachowaniem świeżości. Podstawowym warunkiem jest umożliwienie klientom dokonywania świadomego wyboru, a więc informowanie o stosowaniu technologii produkcji z wykorzystaniem zamrażania. W Polsce od stycznia 2015 r. jest to wymóg prawny. Zgodnie z przepisami 19 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych (Dz. U z 2015, poz. 29 z późn. zm.), w przypadku pieczywa oferowanego do sprzedaży konsumentowi finalnemu lub zakładom żywienia zbiorowego bez opakowania producent i sprzedawca ma obowiązek umieszczania: nazwy produktu, nazwy albo imienia i nazwiska producenta, wykazu użytych składników, masy produktu oraz informacji: pieczywo produkowane z ciasta mrożonego albo pieczywo produkowane z ciasta głęboko mrożonego gdy został zastosowany taki proces technologiczny. Informacje te należy podać w miejscu sprzedaży na wywieszce dotyczącej danego środka spożywczego lub w inny sposób, w miejscu dostępnym bezpośrednio konsumentowi finalnemu. Odnosząc się bezpośrednio do pytań postawionych przez Pana Posła w niniejszej interpelacji, uprzejmie informuję, że zgodnie z zakresem kompetencji wyjaśnienia zostały przygotowane przez Główny Inspektorat Sanitarny (podległy Ministrowi Zdrowia), który zajmuje się zagadnieniami związanymi z bezpieczeństwem żywności, w tym w zakresie dodatków do żywności i ich stosowania w środkach spożywczych. Poniższe wyjaśnienia zostały uzupełnione jedynie o dostępne MRiRW 2

3 informacje dotyczące ciekłego azotu, jako czynnika chłodniczego stykającego się bezpośrednio z głęboko mrożonym środkiem spożywczym. Pyt 1. Czy istnieją instrumenty, które skutecznie zabezpieczają polski rynek przed importem ciasta mrożonego produkowanego na bazie ludzkich włosów? 1. Żywność wprowadzana do obrotu na terenie Unii Europejskiej, w tym żywność importowana z Chin, musi spełniać wymagania ustawodawstwa Unii Europejskiej. Odnośnie L-cysteiny dodawanej do mąki w charakterze środka do przetwarzania mąki (polepszacza) musi ona spełniać wymagania rozporządzenia Komisji (UE) nr 231/2012 z dnia 9 marca 2012r. ustanawiającego specyfikacje dla dodatków do żywności wymienionych w załącznikach II i III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności. Zgodnie z zapisami ww. rozporządzenia ludzkie włosy nie mogą być wykorzystywane jako materiał wyjściowy dla tej substancji. 2. Zgodnie z art. 14 i 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z , str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463) żywność znajdująca się w obrocie nie może być niebezpieczna dla zdrowia i życia człowieka, a odpowiedzialność za jej bezpieczeństwo ponosi przedsiębiorca. 3. Przedsiębiorcy branży spożywczej podlegają kontroli na etapie produkcji i obrotu w zakresie stosowania przepisów prawa żywnościowego przez organy urzędowej kontroli żywności, w tym organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Państwowa Inspekcja Sanitarna działa w oparciu o ustawę z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1261) oraz ustawę z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2017 r. poz. 149 i 60). Bezpośredni nadzór nad działalnością przedsiębiorców branży spożywczej takich jak piekarnie w zakresie bezpieczeństwa żywności sprawują organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej, które w ramach bieżącego nadzoru kontrolują m.in. stosowanie substancji dodatkowych w tym m.in. znakowanie, identyfikowalność, warunki stosowania, dokumentację potwierdzającą, że dany produkt spełnia wymagania w zakresie bezpieczeństwa żywności. Kontrola dokumentacji dla substancji dodatkowych takich jak L-cysteina dotyczy przede wszystkim kryteriów czystości, które określone są w przepisach prawa tj. rozporządzeniu Komisji (UE) nr 231/2012 ustanawiającym kryteria czystości dla dodatków do żywności. W przypadku stwierdzenia, że dana żywność (w tym również substancje dodatkowe) nie spełnia obowiązujących wymagań zdrowotnych może zostać podjęta decyzja o wycofaniu lub wstrzymaniu wprowadzania do obrotu danego produktu z obrotu celem ochrony zdrowia lub życia konsumentów. 3

4 4. Zgodnie z art ww. ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz art rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz. Urz. UE L 191 z , str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, Rozdz. 3, t. 45, str. 200), żywność importowana podlega granicznej kontroli sanitarnej. Środki spożywcze przywożone z państw trzecich na terytorium Unii Europejskiej i wprowadzane do obrotu w Polsce podlegają granicznej kontroli sanitarnej przeprowadzanej przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Obowiązkowej kontroli podlegają towary wymienione w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie wykazu towarów, które podlegają granicznej kontroli sanitarnej (Dz. U. Nr 272, poz. 1612). Kontrole żywności importowanej są również wykonywane w ramach nadzoru nad zakładami produkcyjnymi oraz obrotem żywnością. Pyt 2 Czy stosowanie tego rodzaju polepszaczy i innych składników dodatkowych jak m.in. propoionianu wapnia (E-282) i sorbinianiu potasu (E-202) może mieć negatywny wpływ na zdrowie konsumentów? 1. Propionian wapnia (E-282) oraz sorbinian potasu (E-202) należą podobnie jak L-cysteina (E-920) do grupy dodatków do żywności. W żywności można stosować wyłącznie substancje dodatkowe, które zostały dozwolone stosownymi przepisami. Dodatki można stosować do różnych celów, prawodawstwo UE określa 26 celów technologicznych. Dozwolone substancje dodatkowe można stosować do produkcji żywności wyłącznie zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności, które ustanawia ogólne zasady stosowania dodatków do żywności, wykaz dozwolonych dodatków do żywności oraz warunki ich stosowania do określonych kategorii środków spożywczych, w tym maksymalne poziomy. Aktem prawnym zawierającym szczegółowe wymagania w zakresie stosowania substancji dodatkowych do żywności, w tym dawki i warunki ich stosowania, jest rozporządzenie Komisji (UE) nr 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. zmieniające załącznik nr II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 poprzez ustanowienie unijnego wykazu dodatków do żywności (Dz. Urz. UE L 295, z , str. 1). 2. Zgodnie z ww. przepisami L-cysteina (E-920) może być stosowana do pieczywa i mąki jako polepszacz. Propionian wapnia (E-282) oraz sorbinian potasu (E-202) mogą być stosowane do pieczywa (chleba żytniego i chleba krojonego) jako konserwanty. Stosowanie tych substancji dodatkowych musi być zgodnie z ww. przepisami (dawkowanie, zakres i cel stosowania) a także być technologicznie uzasadnione i nie może wprowadzać konsumenta w błąd. 3. Substancje dodatkowe, w tym także wyżej wymienione, podlegają ocenie pod względem bezpieczeństwa przez niezależne organizacje naukowe zanim zostaną uwzględnione w przepisach zezwalających na ich stosowanie w żywności (umieszone w ww. rozporządzeniu 1333/2008). W Unii 4

5 Europejskiej niezależne opinie naukowe w sprawach związanych z żywnością i jej bezpieczeństwem wydaje EFSA Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (wcześniej do maja 2003 r. rolę tę pełnił Komitet Naukowy ds. Żywności). 4. Ocena substancji dodatkowych dokonywana jest na podstawie dokumentacji, udostępnianej zazwyczaj przez wnioskodawcę. Dokumentacja ta musi zawierać chemiczną identyfikację dodatku, opisywać jego proces produkcyjny, metody analizy oraz jego funkcje w żywności, a w razie potrzeby podawać także proponowane zastosowania i dane toksykologiczne. 5. Na podstawie tych danych EFSA określa poziom, poniżej którego pobieranie substancji może zostać uznane za bezpieczne tzw. akceptowane dzienne pobranie (ADI). Jednocześnie EFSA dokonuje także oszacowania, na podstawie proponowanych zastosowań w różnych środkach spożywczych, czy istnieje możliwość przekroczenia ADI. Jeżeli taka możliwość nie istnieje, stosowanie tego dodatku do żywności jest uważane za bezpieczne. Wartość ADI jest zazwyczaj 100-krotnie niższa od ilości substancji, dla której nie obserwowano negatywnego wpływu na zdrowie zwierząt doświadczalnych. Pyt 3. Jakość ciasta mrożonego w ciekłym azocie pogarsza się w czasie jego przechowywania. Czy technologia piekarska tzw. odroczonego wypieku jest w pełni bezpieczna. 1. Przedsiębiorca w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej jest zobowiązany do wdrożenia zasad systemu HACCP (Analiza Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontrolnych dotyczących bezpieczeństwa wytwarzanej żywności), w ramach którego kontroluje parametry bezpieczeństwa żywności oraz surowców stosowanych w produkcji tej żywności. W związku z powyższym wszelkie potencjalne zagrożenia (mikrobiologiczne, chemiczne i fizyczne) związane ze stosowanym procesem np. mrożeniem powinny być zidentyfikowane przez przedsiębiorcę i uwzględnione w ramach procedur kontroli wewnętrznej. Przedsiębiorca jest więc zobowiązany do kontrolowania i dokumentowania przebiegu procesu produkcyjnego, w tym np. technologicznego wypieku pieczywa z uwzględnieniem wszystkich istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego zagrożeń. Według wymagań Unii Europejskiej żaden niebezpieczny środek spożywczy nie może być wprowadzany na rynek. Dotyczy to również pieczywa wypiekanego z ciasta mrożonego przy zastosowaniu technologii tzw. odroczonego wypieku. Mrożenie w ciekłym azocie podlega rygorowi czystości tego medium dozwolonej w kontakcie ze środkami spożywczymi. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w preambule dyrektywy Rady 89/108/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do głęboko mrożonych środków spożywczych przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 40 z , str. 34; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 9, str. 318 z późn. zm.), czynniki kriogeniczne 1 używane w bezpośrednim kontakcie z głęboko mrożonymi środkami spożywczymi muszą być wystarczająco obojętne, aby nie dodawać do środków spożywczych 1 Czynniki chłodnicze (kriogeniczne) stykające się bezpośrednio ze środkiem spożywczym to wyłącznie powietrze, azot lub dwutlenek węgla o czystości dozwolonej w kontakcie ze środkami spożywczymi. 5

6 żadnych składników w ilościach mogących stanowić zagrożenie dla ludzkiego zdrowia lub spowodować niedopuszczalne zmiany w składzie środków spożywczych, lub spowodować zobojętnienie ich charakteru organoleptycznego. Te zalecenia dotyczące bezpiecznego stosowania płynów kriogenicznych w kontakcie z żywnością producenci powinni uwzględniać w systemie HACCP. W wyniku mrożenia kriogenicznego tzw. ususzka produktu (spowodowana tendencją do sublimowania pary wodnej z powierzchni zamrożonej żywności) może być większa, niż w przypadku zastosowania innego rodzaju sposobu zamrażania nie ma to jednak wpływu na bezpieczeństwo tej żywności.2. Nadzór nad zakładami produkującymi pieczywo w zakresie wdrożenia ww. procedur opartych na zasadach systemu HACCP prowadzony jest przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W roku 2016 organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej obejmowały nadzorem wszystkich obiektów żywności, żywienia, materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków, w tym m.in.: piekarni (co stanowi 1,12 % nadzorowanych obiektów), w których przeprowadzono kontroli, w tym 340 interwencyjnych; 119 piekarni oceniono jako niezgodne z wymaganiami, wydano decyzji administracyjnych nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym za nieprawidłowości, które mogły stwarzać zagrożenie dla zdrowia - wydano 53 decyzje unieruchomienia zakładu, a winnych zaniedbań sanitarnych ukarano 766 mandatami, na łączną kwotę PLN; sklepów spożywczych (co stanowi 30,23 % nadzorowanych obiektów), w których przeprowadzono kontroli, w tym interwencyjnych; warunki sanitarne w sklepach oceniono jako niezgodne z wymaganiami, wydano decyzji administracyjnych nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 102 decyzje unieruchomienia, a winnych zaniedbań sanitarnych ukarano mandatami, na łączną kwotę PLN; kiosków spożywczych (co stanowi 3,39 % nadzorowanych obiektów), w których przeprowadzono kontroli, w tym 543 interwencyjnych; warunki sanitarne w 41 kioskach oceniono jako niezgodne z wymaganiami, wydano 716 decyzji administracyjnych nakazujących usunięcie stwierdzonych uchybień, w tym 8 decyzji unieruchomienia, a winnych zaniedbań sanitarnych ukarano 533 mandatami, na łączną kwotę PLN. 3. Do Głównego Inspektoratu Sanitarnego nie wpływały dotychczas pytania od organów nadzoru, przedsiębiorców lub konsumentów dotyczące wątpliwości związanych ze stosowaniem wskazanych w postawionych pytaniach substancji dodatkowych w cieście głęboko mrożonym (w tym importowanym) oraz bezpieczeństwa wyrobów piekarniczych wypiekanych z takiego ciasta. Również w systemie RASFF nie były notyfikowane tego rodzaju środki spożywcze. Krzysztof Jurgiel Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 6