Zespół badawczy: dr inŝ. Dariusz Górski dr Andrzej Mikulski mgr inŝ. Agnieszka Bańkowska

Transkrypt

1 Wnioski i wytyczne do opracowania przyrodniczego na podstawie danych z monitoringu poziomu wód z okresu od do wraz z analizą wyników badań jakościowych wód i osadów dennych Jeziorka Czerniakowskiego w Warszawie Zespół badawczy: dr inŝ. Dariusz Górski dr Andrzej Mikulski mgr inŝ. Agnieszka Bańkowska Warszawa, grudzień 2012

2 I. Wnioski i wytyczne do opracowania do opracowania przyrodniczego na podstawie wyników rejestracji elektronicznych zapisów pomiarów deszczy i poziomu zwierciadła wody w Jeziorku z okresu lat hydrologicznych 2011 i 2012 (01.XI X.2012). I.1 Wyniki rejestracji stanu wody i opadów atmosferycznych Wyniki rejestracji stanu wody i opadów atmosferycznych, zarejestrowane na stanowisku pomiarowym SGGW z okresu od 01.XI.2010 do 31.X.2012 zostały załączone do opracowania w formie elektronicznej w pliku JCZ_SGGW_2011_2012.txt. W obserwowanym okresie zarejestrowano ubytek wody w Jeziorku Czerniakowskim. W roku hydrologicznym 2011 (01.XI.2010 do 31.X.2011) nastąpiło obniżenie poziomu zwierciadła wody o 105 mm, przy obserwowanej sumie opadów atmosferycznych równej 685,7 mm. W roku hydrologicznym 2012 (01.XI.2011 do 31.X.2012) nastąpiło obniżenie poziomu zwierciadła wody o 520 mm, przy obserwowanej sumie opadów atmosferycznych równej 449,3 mm. Minimalny zarejestrowany stan wody w roku 2011 wyniósł 153,6 cm (15.VI.2011) natomiast maksymalny stan wody w tym roku, równy 183,5 cm zarejestrowano 08.VIII W kolejnym roku hydrologicznym minimalny stan wody wyniósł 96,1 cm (14.X.2012), stan maksymalny osiągnął 156,3 cm i został zarejestrowany pierwszego dnia roku hydrologicznego, tj. 01.XI Z uwagi na wynikłe problemy z odczytem pamięci czujnika stanu wody, rejestracji poziomu wody z okresu od 19.IV :00 do 16.VI :40 nie udało się odzyskać. Przerwa w rejestracji danych czujnika stanu wody oznacza brak możliwości odtworzenia szczegółowego przebiegu zmian poziomu wody Jeziorka w tym okresie, podczas gdy rejestracja opadów atmosferycznych przebiegała normalnie. Pozwala to na prawidłową ocenę sumarycznego ubytku poziomu wody oraz sumarycznej wysokości opadów atmosferycznych w okresie przerwy. W okresie awarii wystąpiło obniżenie wody w Jeziorku o 132 mm. Zestawienie miesięcznych wartości opadów atmosferycznych i zmian poziomu wody przedstawiono w Tabeli 1. Tabela 1 Miesięczne wartości opadów atmosferycznych P (mm) i zmian poziomu wody H (mm) w Jeziorku Czerniakowskim zarejestrowane na stanowisku pomiarowym SGGW Rok hydrologiczny 2011 miesiące XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X Suma H *) P 121,3 47,6 30,8 10,6 11,6 30,4 45,5 35,8 230,8 104,4 13,2 3,7 685,7 H P 1,7 33,7 40,2 2,8 16,7 46,5 43,6 72,3 51,8 44,1 26,1 69,8 449,3 *) wartość obejmuje zmianę poziomu wody w okresie od 1.IV do 30.VI.201, z uwagi na awarię rejestratora I.2 Wnioski i wytyczne do opracowania przyrodniczego Zarejestrowane wartości opadów atmosferycznych i stanu wody w Jeziorku Czerniakowskim z okresu lat hydrologicznych 2011 i 2012 (01.XI X.2012) wykazują pogłębiające się niedobory wody w Jeziorku pozbawionym stałego zasilania powierzchniowego. W obserwowanym okresie poziom zwierciadła wody w zbiorniku obniżył się o 625 mm, przy zarejestrowanej sumie deszczy równej 1135 mm. Amplituda wahań poziomu wody w Jeziorku Czerniakowskim w obserwowanym okresie wyniosła 874 mm, przy czym w roku 2011 różnica pomiędzy maksymalnym i minimalnym zarejestrowanym poziomem wody osiągnęła 299 mm, natomiast w roku 2012 amplituda wyniosła 602 mm. Najwyższy stan wody 183,5 cm zarejestrowano 08.VIII.2011 natomiast najniższy stan wody wystąpił 14.X.2012 r. i był równy 96,1 cm. Największy miesięczny przyrost zwierciadła wody, równy 265 mm zarejestrowano w lipcu 2011 r., podczas gdy w lipcu kolejnego roku 2012 zarejestrowano największy w obserwowanym okresie miesięczny ubytek poziomu wody, równy -127 mm. Powyższe wyniki obserwacji potwierdzają złożony układ zasilania zbiornika, w których istotną rolę odgrywa odpływ podpowierzchniowy. Dla dokładnego rozpoznania warunków hydrologicznych konieczna jest analiza wszystkich elementów bilansu wodnego Jeziorka Czerniakowskiego z uwzględnieniem oceny zasilania i odpływu podpowierzchniowego. 1

3 Mając na uwadze potrzebę kompleksowego ujęcia warunków wodnych zbiornika - zarówno w aspekcie ilościowym jak i jakościowym, opracowanie przyrodnicze dla celu przyszłej koncepcji poprawy i stabilizacji warunków hydrologicznych oraz stanu przyrodniczego Jeziorka Czerniakowskiego, niezbędnymi elementami analizy obecnego stanu Jeziorka będą: A. Ocena aktualnych warunków i dynamiki zasilania oraz odpływu powierzchniowego i podpowierzchniowego: 1. Stały monitoring poziomu wody w Jeziorku Czerniakowskim wraz z rejestracją opadów atmosferycznych 2. Szczegółowy monitoring poziomu wód gruntowych w bezpośrednim otoczeniu Jeziorka, w połączeniu z wynikami monitoringu wód gruntowych realizowanych przez EC Siekierki B. Ocena aktualnego stanu interakcji pomiędzy elementami środowiska abiotycznego a zespołem organizmów planktonowych zasiedlających Jeziorko Czerniakowskie.: 1. Rozpoznanie aktualnych warunków termiczno tlenowych i chemizmu wód zbiornika 2. Rozpoznanie struktury i ocena stanu zespołu organizmów planktonowych zasiedlających Jeziorko 3. Badania chemizmu osadów dennych i tempa sedymentacji w kontekście eutrofizacji Jeziorka Czerniakowskiego Realizacja badań punktu A powinna obejmować okres pełnego roku hydrologicznego. W odniesieniu do wcześniejszych analiz bilansu wodnego Jeziorka zrealizowanych przez Katedrę Inżynierii Wodnej SGGW z uwzględnieniem monitoringu wód gruntowych, badania pozwolą na kompleksową ocenę warunków wodnych. Realizacja zakresu badań wyszczególnionych w punkcie B musi obejmować pełny cykl wegetacyjny - pierwsze analizy powinny dotyczyć okresu zimowego, z kontynuacją przez cały okres wegetacyjny aż do późnej jesieni. Taki cykl realizacji badań pozwoli na prawidłową ocenę procesów przyrodniczych i określenie aktualnego stanu przyrodniczego zbiornika. 2

4 II. Analiza charakterystyk fizyko-chemicznych i hydrobiologicznych II.1 Metodyka badań Prezentowane charakterystyki fizyko-chemiczne wód i osadów dennych oraz charakterystyki hydrobiologiczne Jeziorka Czerniakowskiego określono na podstawie jednorazowego poboru prób wody i osadów w dniu r. na trzech stanowiskach: 1 (rejon kąpieliska, głębokość ok. 2,5 m), 2 ( głęboczek, głębokość ok. 4 m), 3 (północna część zbiornika, głębokość ok. 1,5 m). Pomiary temperatury i zawartości tlenu rozpuszczonego wykonano w profilu co 0,50 m głębokości. Pozostałe parametry fizyko-chemiczne wód oznaczano w warstwie powierzchniowej (na głębokości 0,5 m pod powierzchnią) i nadddennej (na głębokości 0,5 m nad dnem), z wyjątkiem stanowiska 3, z którego, z uwagi na niewielką głębokość, pobrano tylko jedną próbę. Do analiz hydrobiologicznych pobierano próby zlewane z całego profilu, zagęszczone na siatce o średnicy oczek 100 µm (frakcja większa od 100 µm). Do analiz osadów dennych wydzielono fragment rdzenia o miąższości ok. 10 cm. Pomiarów temperatury, zawartości tlenu rozpuszczonego, przewodności elektrolitycznej, potencjału redox, koncentracji chlorofilu a i komórek sinicowych w wodach jeziornych dokonano in-situ z zastosowaniem sondy wieloparametrycznej. Odnośne parametry w wodzie śródosadowej (pozyskanej poprzez odwirowanie osadu przez 20 min. przy 4000 rpm), pomierzono w laboratorium. Pozostałe charakterystyki oznaczano w laboratorium. Rys. 1 Schemat lokalizacji stanowisk poboru prób i osadów dennych Jeziorka Czerniakowskiego : 1 - w okolicy kąpieliska, 2 - na głęboczku oraz 3 - w północnej części zbiornika Tabela 2 Temperatura, zawartość tlenu rozpuszczonego i wysycenie wody tlenem w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3) Stanowisko h [m] Wysycenie Wysycenie Wysycenie T [ºC] O 2 [mg/l] T [ºC] O tlenem (%) 2 [mg/l] T [ºC] O tlenem (%) 2 [mg/l] tlenem (%) 0,0 23,4 9,86 114, ,6 139,0 23,5 8,59 102,0-0,5 22,7 9,15 106,3 23,8 11,5 137,5 23,3 8,31 96,8-1,0 22,5 6,5 75,6 23,5 10,7 126,2 22,7 6,75 78,6-1,5 22,4 4,63 53,4 23,3 9,85 115,3 21,6 0,28 3,2-2,0 21,9 0,43 5,0 22,1 1,2 14,0-2,5 20 0,23 2,4-3,0 19,1 0,12 1,3-3,5 18,7 0,08 0,9 3

5 Wyniki badań Charakterystyki fizyko-chemiczne wód i osadów dennych 0,0-0,5 T [ºC]/ DO [mg/l] Temperatura Tlen rozpuszczony -1,0 h [m] -1,5-2,0-2,5 0,0-0,5 T [ºC]/ DO [mg/l] ,0 Temperatura Tlen rozpuszczony -1,5 h [m] -2,0-2,5-3,0-3,5-4,0 0,0 T [ºC]/ DO [mg/l] ,5 Temperatura Tlen rozpuszczony h [m] -1,0-1,5-2,0 Rys. 2 Profile termiczno-tlenowe w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3) 4

6 Uwodnienie osadu [%] Sucha masa [%] Stanowisko 1 Rys. 3. Parametry fizyko-chemiczne osadu: uwodnienie i sucha masa osadu w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3.

7 Fosfor ogólny [mg P/kg s.m.] Uziarnienie osadu d50 [µm] Stanowisko 1 Rys. 4. Parametry fizyko-chemiczne osadu: fosfor ogólny i mediana uziarnienia osadu (d50) w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3)

8 Przewodnictwo [µs/cm] ph Redox [mv] Stanowisko 1 Rys. 5. Przewodnictwo elektrolityczne właściwe, ph i potencjał Redox w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3), na głębokości ok. 50 cm (warstwa powierzchniowa) i ok. 50 cm nad dnem (warstwa naddenna); z uwagi na niewielką głębokość, na stanowisku 3 była pobierana tylko jedna próba.

9 3- PO 4 [mg/l] 0,00 0,01 0,02 0,03 Fosfor ogólny [mg/l] 0,06 0,07 0,08 0,09 8 Stanowisko 1 Rys. 6. Stężenie ortofosforanów (PO4 3- ) i fosforu ogólnego (TP) w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3), na głębokości ok. 50 cm (warstwa powierzchniowa) i ok. 50 cm nad dnem (warstwa naddenna); z uwagi na niewielką głębokość, na stanowisku 3 była pobierana tylko jedna próba.

10 Azot amonowy - H 4 + [mg/l] 0,0 0,2 0,4 0,6 - Azot azotynowy - O 2 [mg/l] 0 0,015 0,03 0,045 - Azotany O 3 [mg/l] 0 0,6 1,2 1,8 9 Stanowisko 1 Rys. 7. Stężenie azotu amonowego (N-NH4 - ), azotu azotynowego (N-NO2 - ) i azotanów (NO3 - ) w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3), na głębokości ok. 50 cm (warstwa powierzchniowa) i ok. 50 cm nad dnem (warstwa naddenna); z uwagi na niewielką głębokość, na stanowisku 3 była pobierana tylko jedna próba.

11 Twardość całkowita [mg/l] Wapń Ca 2+ [mg/l] Magnez Mg 2+ [mg/l] Stanowisko 1 Rys. 8. Twardość (całkowita), stężenie jonów wapnia (Ca 2+ ) i magnezu (Mg 2+ ) w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3), na głębokości ok. 50 cm (warstwa powierzchniowa) i ok. 50 cm nad dnem (warstwa naddenna); z uwagi na niewielką głębokość, na stanowisku 3 była pobierana tylko jedna próba.

12 Chlorki Cl - [mg/l] Siarczany SO 4 [mg/l] Żelazo [mg/l] 0 0,2 0,4 0,6 Stanowisko 1 Rys. 9. Stężenie chlorków (Cl - ), siarczanów (SO4 3- ) i żelaza (Fe 2+ i Fe 3+ ) w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3), na głębokości ok. 50 cm (warstwa powierzchniowa) i ok. 50 cm nad dnem (warstwa naddenna); z uwagi na niewielką głębokość, na stanowisku 3 była pobierana tylko jedna próba. 11

13 Sinice [komórki/l] Chlorofil a [µg/l] Stanowisko 1 Rys. 10. Koncentracja sinic i chlorofilu a w Jeziorku Czerniakowskim na trzech stanowiskach zlokalizowanych w okolicy kąpieliska (1), na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3), na głębokości ok. 50 cm (warstwa powierzchniowa) i ok. 50 cm nad dnem (warstwa naddenna); z uwagi na niewielką głębokość, na stanowisku 3 była pobierana tylko jedna próba. 12

14 Charakterystyki hydrobiologiczne Asplanchna sp. (os/l) Copepoda (os/l) Ostracoda (os/l) 0,0 1,5 3,0 Daphnia sp. (os/l) Bosmina sp. (os/l) Chydorus sp. (os/l) Rys. 11. Zagęszczenie organizmów wchodzących w skład zooplanktonu sieciowego (frakcja większa od 100 µm) w Jeziorku Czerniakowskim na dwóch stanowiskach zlokalizowanych na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3); Asplanchna sp. duży drapieżny wrotek, Copepoda widłonogi (w próbach występowały jedynie formy drapieżne z grupy Cyclopoida (oczliki)), Ostracoda - małżoraczki (występowały formy roślinożerne), Daphnia sp, Bosmina sp., Chydorus sp. roślinożerne, filtrujące wioślarki planktonowe. 13

15 Rożlinożercy Drapieżniki Rys. 12. Struktura troficzna organizmów wchodzących w skład zooplanktonu sieciowego (frakcja większa od 100 µm) w Jeziorku Czerniakowskim na dwóch stanowiskach zlokalizowanych na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3). 14

16 Bez jaj Z jajami Rys. 13. Udział samic noszących jaja (reprodukujących się) w populacji Bosmina sp. w Jeziorku Czerniakowskim na dwóch stanowiskach zlokalizowanych na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3). 15

17 Dorosłe Larwy Rys. 14. Udział samic form larwalnych (nauplius) w zespole widłonogów (Copepoda) w Jeziorku Czerniakowskim na dwóch stanowiskach zlokalizowanych na głęboczku (2) i w północnej części zbiornika (3). Obserwacje i wnioski Charakterystyki fizyko-chemiczne wód i osadów dennych Zdecydowana większość parametrów abiotycznych nie wskazuje na dramatycznie zły stan Jeziorka Czerniakowskiego w momencie przeprowadzania badań. W czasie badań Jeziorko znajdowało się w stanie stratyfikacji termicznej (przy czym pełna stratyfikacja letnia wystąpiła tylko na stanowisku 2), której nie towarzyszyła jednak wyraźna stratyfikacja chemiczna. Warunki tlenowe w zbiorniku były niekorzystne na wszystkich stanowiskach obserwowano zupełne odtlenienie wód naddennych, a w przypadku stanowiska 2 praktycznie całkowity brak tlenu poniżej głębokości 2 m. Wskazane jest dokładniejsze rozpoznanie warunków termicznych i tlenowych zbiornika, poprzez zwiększenie częstotliwości pomiarów temperatury i zawartości tlenu rozpuszczonego, szczególnie w okresach krytycznych, tj. lata i zimy. Produkcja pierwotna była umiarkowana. Odnotowane koncentracje chlorofilu a (18,3-22,9 µg/l) są typowe dla jezior mezo-eutroficznych i niższe niż notowane w wielu zdegradowanych akwenach. Nie mniej, duża ilość komórek sinicowych w powiązaniu z wysokim ph (8,3-8,7) wskazuje na duży udział sinic w strukturze fitoplanktonu. Wydaje się, że czynnikiem limitującym produkcję pierwotną Jeziorka jest fosfor, o czym świadczy niemal zupełne wyczerpanie jonów ortofosforanowych w wodzie (odnotowane stężenia fosforanów znajdują się na granicy oznaczalności). 16

18 Zwraca uwagę bardzo wysokie przewodnictwo elektrolityczne w wodach Jeziorka (rzędu µs/cm), wielokrotnie wyższe niż w innych jeziorach o zbliżonej trofii. Podobne wartości przewodnictwa notowano w dotychczasowych badaniach prowadzonych przez Miejskie Laboratorium Chemiczne. Jego źródłem nie są bynajmniej rozpuszczone formy biogenów. Warto dokładniej prześledzić, jakie jony wywołują tak wysokie przewodnictwo i jakie jest ich pochodzenie. Należy zwrócić szczególną uwagę na stanowisko 1, znajdujące się w rejonie kąpieliska. Wartości wielu z pomierzonych parametrów (ph, potencjał redox, przewodnictwo elektrolityczne, twardość ogólna, stężenie azotanów, koncentracja chlorofilu a i ilość komórek sinicowych) odbiegają tu znacznie od notowanych w pozostałych rejonach akwenu. Szczególnie zaskakuje duże stężenie azotanów (1,5 mg NO 3 /l) w powierzchniowej warstwie stanowiska 1, któremu towarzyszy niemal zupełny brak fitoplanktonu (koncentracja chlorofilu a wynosi 1,4 µg/l). Sugeruje to punktowe zasilenie wód jeziora w substancję pochodzącą z zewnątrz w okresie niewiele poprzedzającym datę poboru prób. Dziwnym wydaje się zaobserwowana wartość potencjału redox. W przypadku stanowiska 1 wyraźnie ujemna, co wydaje się sprzeczne z obserwowanymi na tym stanowisku dużymi stężeniami utlenionych form azotu. Sensownym wydaje się więc nie przywiązywanie uwagi do bezwzględnych wartości tego parametru, a analizowanie jedynie względnych różnic pomiędzy miejscami poboru prób. Parametry abiotyczne toni wodnej wskazują na wyraźny gradient stanu środowiska polepszanie się warunków w kierunku północnej strony zbiornika. Charakterystyki osadów dennych określone w ramach niniejszego opracowania nie odbiegają od stwierdzanych w dotychczasowych badaniach Jeziorka Czerniakowskiego. Potwierdzają jednak, że pula fosforu zgromadzonego w osadach jest stosunkowo niewielka, niższa niż w wielu jeziorach o podobnej trofii. Niemniej, stężenie fosforu rozpuszczonego w wodzie śródosadowej (1,73-2,02 mg PO 4 /l) jest wystarczające dla podtrzymywania wysokiej trofii zbiornika, szczególnie w warunkach odtlenienia osadu i naddennych warstw wody oraz częstej miksji i silnego gradientu stężeń fosforanów na granicy faz osadwoda. Dla określenia udziału osadów dennych w zasilaniu Jeziorka w związki fosforu konieczne jest rozpoznanie struktury fosforu w osadach oraz czynników regulujących jego dynamikę w układzie osad-woda. Można to osiągnąć poprzez włączenie do prowadzonych na zbiorniku badań analiz frakcji fosforu, zawartości wybranych metali w osadzie oraz przeprowadzenie laboratoryjnych doświadczeń nad pojemnością sorpcyjną osadów. Warto także dokładniej prześledzić zmienność zawartości fosforu w osadach w ciągu roku, szczególnie w okresie odtlenienia wód. Charakterystyki hydrobiologiczne Zaskakującym wydają się małe zagęszczenia fitoplanktonu w powierzchniowych próbach ze stanowiska 1. Rzecz dziwna i warta wyjaśnienia. W planktonie sieciowym brak jest praktycznie roślinożerców. W okresie poboru prób nie zaobserwowano w toni wodnej istotnych zagęszczeń wioślarek planktonowych, a te, które były obserwowane, należą do małych gatunków (głównie Bosmina coregoni) nie będących w stanie efektywnie kontrolować zagęszczenia fitoplanktonu. Zooplankton badanego zbiornika w momencie poboru prób nie miał szansy na kontrolowanie liczebności zespołu fitoplanktonu, a co za tym idzie ograniczania ilości zawiesiny w toni wodnej. Ogólny schemat piramidy troficznej, jaki wyłania się z analizy prób zooplanktonowych, wygląda następująco: fitoplankton limitowany jest przez zasoby, czyli dostępność fosforanów (kontrola bottom-up). Głównym (choć mało efektywnym) jego konsumentem są prawdopodobnie roślinożerne wrotki (obserwowane w przewodach pokarmowych drapieżnej Asplanchna sp.), te zaś konsumowane są głównie przez wrotki drapieżne (wspomniana już Asplanchna sp.) i drapieżne widłonogi. W planowanych badaniach należy więc znacznie większą uwagę poświęcić małym organizmom planktonowym, pobierając dodatkowe próby siatką 50 µm, gdyż one prawdopodobnie są (przynajmniej okresowo) kluczowym elementem w przepływie energii i obrocie biomasy w Jeziorku Czerniakowskim. Zwierzęta zooplanktonowe w okresie poboru prób rozmnażają się jedynie w północnej części zbiornika. Zespół zooplanktonowy występujący tam wykazuje cechy charakterystyczne dla zespołu poddanego bardzo silnej presji ryb planktonożernych (dominacja małych i/lub nieatrakcyjnych dla ryb gatunków, zauważalna rozrodczość w populacjach wioślarek). Brak obserwowanej reprodukcji organizmów zooplanktonowych w centralnej części jeziora wydaje się nienaturalny. Nie może być spowodowany, jak to zazwyczaj bywa, limitacją pokarmową (pokarmu jest dostępny, a w zespole przeważają formy małe, co zazwyczaj świadczy o słabej konkurencji o zasoby i presji drapieżnika wybierającego większe ofiary, np. 17

19 ryb). Stan zbiorowiska zwierząt planktonowych w tym rejonie zbiornika sugeruje występowanie silnego, czynnika ograniczającego wzrost populacji. Może być to czynnik o allochtonicznym (antropogenicznym) charakterze lub wyjątkowo intensywnym (efektywnym) eliminowaniu jaj zwierząt planktonowych (np. przez pasożytnicze widłonogi). Wyjaśnienie tego zjawiska może stanowić punkt wyjścia do odkrycia nie branych pod uwagę problemów, jakie dotykają badany zbiornik. Z drugiej strony obfitujący w duże, efektywnie reprodukujące się wioślarki zespół zooplanktonu wydaje się jedyną naturalną receptą na ograniczenie ilości fitoplanktonu przy utrzymaniu wysokiej produktywności zbiornika (czego raczej nie da się uniknąć), więc odkrycie i eliminacja czynników upośledzających reprodukcję wioślarek wydaje się jednym z kluczowych zagadnień. W związku z powyższym zaleca się uwzględnienie w dalszych badaniach Jeziorka Czerniakowskiego następujących elementów: Włączenia do badań stanowiska zlokalizowanego w rejonie dopływu do Jeziorka rowu W oraz kąpieliska i kontynuacja badań na stanowiskach w części południowej, środkowej i północnej akwenu; Przeprowadzenia badań chemizmu wód i osadów w okresie już od zimy do późnego lata, w miarę możliwości także jesieni; Wykonania pomiarów warunków termiczno-tlenowych w odstępach min. comiesięcznych, w okresie lata i zimy w odstępach 2-tygodniowych oraz dokonanie serii pomiarów w interwałach dobowych w szczycie okresu letniego; Oznaczenia zawartości rozpuszczonych i ogólnych form biogenów, węgla, biologicznego i chemicznego zapotrzebowania na tlen w minimum pięciu charakterystycznych terminach w ciągu roku; Szczegółowej analizy specjacji fosforu w osadach dennych i elementów kontrolujących dynamikę fosforu w osadach, z uwzględnieniem laboratoryjnych badań nad retencją fosforu w osadzie w zmiennych warunkach termiczno-tlenowych; Dokładnego rozpoznania ilościowego i jakościowego fito- i zooplanktonu poprzez badania w minimum dziewięciu terminach; w badaniach zooplanktonu należy zwrócić uwagę na frakcję organizmów mniejszych niż 50 µm oraz płodność organizmów, oraz zadbać o dokładność oznaczeń fauny w stopniu umożliwiającym wiarygodne przypisanie poszczególnych osobników do grup ekologicznych (np. wskazanie zagęszczenia organizmów pasożytujących na jajach). 18