PARLAMENT EUROPEJSKI

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Dokument z posiedzenia 2009 WERSJA OSTATECZNA A6-0338/ SPRAWOZDANIE w sprawie zabójstw kobiet (kobietobójstwa) w Ameryce Środkowej i Meksyku oraz roli Unii Europejskiej w zwalczaniu tego zjawiska (2007/2025(INI)) Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia Sprawozdawca: Raül Romeva i Rueda RR\ doc PE v03-00

2 PR_INI SPIS TREŚCI Strona PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO...3 UZASADNIENIE...11 PROCEDURA...16 PE v /16 RR\ doc

3 PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO w sprawie zabójstw kobiet (kobietobójstwa) w Ameryce Środkowej i Meksyku oraz roli Unii Europejskiej w zwalczaniu tego zjawiska (2007/2025(INI)) Parlament Europejski, uwzględniając Powszechną Deklarację Praw Człowieka z 1948 r., uwzględniając Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 1966 r., uwzględniając Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet z 1979 r. i Protokół fakultatywny do niej z 1999 r., uwzględniając Międzyamerykańską konwencję o zapobieganiu, karaniu i eliminacji przemocy wobec kobiet (Konwencja z Belém do Pará) z 1994 r., uwzględniając Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania z 1984 r. i Protokół fakultatywny do niej z 2002 r., uwzględniając zalecenia zawarte w sprawozdaniu z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie zaginięć i zabójstw wielu kobiet i dziewcząt w Meksyku opracowanym przez Komisję ds. Równych Szans dla Kobiet i Mężczyzn Rady Europy oraz zalecenia zawarte w odpowiedzi Komitetu Ministrów Rady Europy, przyjętej decyzją 939/2.4 w tym samym roku, uwzględniając zalecenia zawarte w sprawozdaniu zatytułowanym Uwzględnienie podstawowych praw kobiet i podejścia opartego na równości kobiet i mężczyzn: przemoc wobec kobiet dotyczącym misji w Meksyku odbytej w styczniu 2006 r. przez Yakin Ertürk, specjalną sprawozdawczynię Narodów Zjednoczonych ds. przemocy wobec kobiet, jej przyczyn i skutków, uwzględniając zalecenia zawarte w sprawozdaniu zatytułowanym Uwzględnienie podstawowych praw kobiet i podejścia opartego na równości kobiet i mężczyzn: przemoc wobec kobiet dotyczącym misji w Gwatemali odbytej w lutym 2005 r. przez Yakin Ertürk, specjalną sprawozdawczynię Narodów Zjednoczonych ds. przemocy wobec kobiet, jej przyczyn i skutków, uwzględniając zalecenia zawarte w sprawozdaniu zatytułowanym Prawa kobiet w Ciudad Juárez (Meksyk): prawo do życia bez przemocy ani dyskryminacji opracowanym przez Międzyamerykańską Komisję ds. Praw Człowieka w marcu 2003 r., uwzględniając przesłuchanie publiczne w sprawie zabójstw kobiet zorganizowane wspólnie przez Komisję Praw Kobiet i Równouprawnienia oraz Podkomisję Praw Człowieka w Parlamencie Europejskim w kwietniu 2006 r., uwzględniając trzecie sprawozdanie z zarządzania Federalnej Komisji Meksyku ds. zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet w Ciudad Juárez, RR\ doc 3/16 PE v03-00

4 uwzględniając Umowę o partnerstwie gospodarczym oraz koordynacji politycznej i współpracy pomiędzy Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony, a Meksykańskimi Stanami Zjednoczonymi z drugiej strony 1, umowę o dialogu politycznym i współpracy pomiędzy Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi z jednej strony, a Republikami Kostaryki, Salwadoru, Gwatemali, Hondurasu, Nikaragui i Panamy z drugiej strony 2, z 2003 r. (w trakcie ratyfikacji) oraz ramową umowę o współpracy pomiędzy Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Republikami Kostaryki, Salwadoru, Gwatemali, Hondurasu, Nikaragui i Panamy 3, uwzględniając dokumenty dotyczące strategii regionalnej Unii Europejskiej na lata i dla krajów Ameryki Środkowej i Meksyku, uwzględniając trzeci milenijny cel rozwoju dotyczący równości kobiet i mężczyzn oraz awansu społecznego kobiet, uwzględniając art. 45 Regulaminu, uwzględniając sprawozdanie Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia (A6-0338/2007), A. mając na uwadze, że określenie kobietobójstwo opiera się na prawnej definicji przemocy wobec kobiet zawartej w art. 1 Konwencji z Belém do Pará do celów niniejszej konwencji przemoc wobec kobiety oznacza każdy akt lub każde zachowanie związane z sytuacją kobiet, które powoduje śmierć, skrzywdzenie lub cierpienie fizyczne, seksualne lub psychiczne kobiety, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym oraz że karanie i eliminowanie tego zjawiska stanowi obowiązek i powinno być priorytetem dla każdego państwa prawa, B. mając na uwadze, że niniejsza rezolucja Parlamentu Europejskiego ma na celu wyrażenie zachęty do skutecznej poprawy niezbyt zadowalającej sytuacji w krajach trzecich oraz że w związku z tym stwierdzenia i sugestie wyrażone w niniejszej rezolucji nie są w żadnym wypadku oskarżeniami wysuwanymi wobec rządów w pełni suwerennych państw, uznawanych za równych partnerów w zakresie polityki międzynarodowej, C. mając na uwadze, że przemoc wobec kobiet ma nie tylko regionalny, ale również ogólny zasięg oraz że dotyczy także państw europejskich, a niniejsze sprawozdanie stanowi część globalnej strategii, której celem jest wspólne prowadzenie działań i podejmowanie wspólnych wysiłków przez Unię Europejską i jej kraje partnerskie w zakresie eliminacji gwałtownych zgonów kobiet i zapobiegania temu zjawisku bez względu na miejsce jego występowania; mając także na uwadze konieczność promowania w tym celu dialogu, współpracy i wzajemnej wymiany dobrych praktyk między krajami Ameryki Łacińskiej a krajami europejskimi, D. mając na uwadze, że zabójstwa kobiet w Ciudad Juárez i w Gwatemali charakteryzowały się wyjątkową brutalnością, a wiele kobiet padło ofiarą przemocy seksualnej, co stanowi samo w sobie okrutne, nieludzkie i poniżające traktowanie; mając na uwadze, że w przypadku Ciudad Juárez występują jednocześnie czynniki takie jak wzrost 1 Dz.U. L 276 z , str Dz.U. C 103 E z , str Dz.U. L 63 z , str. 39. PE v /16 RR\ doc

5 demograficzny, przepływy migrantów i zorganizowana przestępczość oraz że znaczna część zabójstw miała miejsce na obszarach, na których działają przedsiębiorstwa zajmujące się podwykonawstwem, zwane maquiladoras, nieposiadające środków niezbędnych do ochrony kobiet, E. mając na uwadze, że dużej ilości zabójstw dokonano na obszarach, na których działają przedsiębiorstwa zwane maquiladoras oraz że według danych ze sprawozdania na temat przemocy wobec kobiet, jej przyczyn i skutków autorstwa specjalnej sprawozdawczyni Narodów Zjednoczonych Yakin Ertürk należy zapewnić na tych obszarach infrastrukturę niezbędną dla bezpieczniejszego przemieszczania się pracowników i pracownic, F. mając na uwadze, że od 1999 r. Meksyk korzysta ze statutu obserwatora przy Radzie Europy oraz że zgodnie z tym statutem bierze udział w posiedzeniach Komitetu Ministrów i Ambasadorów; mając na uwadze, że Meksyk ratyfikował również protokół Rady Europy z Palermo w sprawie walki z handlem ludźmi, G. mając na uwadze, że zabójstw kobiet nie można wytłumaczyć wyłącznie ogólną atmosferą przemocy, lecz należy uwzględnić również dyskryminację i niekorzystny dla kobiet w szczególności pochodzących ze społeczności rdzennych lokalny kontekst społeczno-gospodarczy, a także wysoki poziom ubóstwa, zależność finansową kobiet, gangi oraz brak rozbrojenia nielegalnych sił i tajnego aparatu bezpieczeństwa 1, H. mając na uwadze rezolucję 1454 (2005) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy zatytułowaną Zaginięcia i zabójstwa wielu kobiet i dziewcząt w Meksyku, zgodnie z którą w chwili obecnej władze meksykańskie czynią znaczące wysiłki na wszystkich szczeblach [...] aby naprawić tkankę społeczną tych miast i walczyć z przemocą wobec kobiet [...], a także w celu przeprowadzenia dochodzenia w sprawie zabójstw i zaginięć kobiet [...] oraz doprowadzenia przed oblicze sprawiedliwości zarówno sprawców tych zbrodni, jak i urzędników, którzy na samym początku niedbale prowadzili śledztwa i utrudniali pracę wymiaru sprawiedliwości, I. mając na uwadze bezkarność w tej kwestii, tj. brak odpowiedzialności faktycznej lub prawnej na płaszczyźnie karnej, administracyjnej, dyscyplinarnej lub obywatelskiej osób odpowiedzialnych za tego rodzaju czyny, niezamykanie dochodzeń lub brak wyroków skazujących oraz brak środków budżetowych lub częste utrudnianie ofiarom lub ich rodzinom dostępu do wymiaru sprawiedliwości, J. mając na uwadze, że Meksyk ratyfikował statut powołanego w Rzymie Międzynarodowego Trybunału Karnego, K. mając na uwadze, że obowiązkiem państwa prawa jest wspieranie polityki zapewniającej kobietom ogólnie, a w szczególności kobieton ubogim, odpowiedniej ochrony przed dyskryminacją, przemocą i zabójstwami oraz że należy przede wszystkim uświadomić wagę problemu urzędnikom państwowym, L. mając na uwadze, że Meksyk został również wybrany do przewodniczenia Radzie Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych, 1 Terminologia stosowana przez Narody Zjednoczone (zob. porozumienie zawarte pomiędzy ONZ a Gwatemalą z listopada 2006 r. w celu utworzenia międzynarodowej komisji ds. bezkarności sprawców w Gwatemali). RR\ doc 5/16 PE v03-00

6 M. mając na uwadze, że zwalczanie kobietobójstwa i bezkarności sprawców powinno obejmować wzmocnienie środków zapobiegawczych, zniesienie wszelkiej dyskryminacji na szczeblu legislacyjnym, ułatwienie składania skarg oraz środki ochronne wobec kobiet składających skargi, a także wzmocnienie systemu sądowniczego i procesów sądowych (w szczególności w ramach zwalczania przestępczości zorganizowanej) począwszy od fazy postępowania sądowego aż do wykonania wyroków, N. mając na uwadze, że odbudowa lub wzmocnienie instytucji w zależności od potrzeb ma zasadnicze znaczenie dla skutecznego zwalczania przemocy wobec kobiet oraz że zarówno odbudowa, jak i wzmocnienie instytucji wymaga odpowiednich zasobów ludzkich i finansowych, O. mając na uwadze 9. punkt programu działań IV Światowej Konferencji Kobiet, jaka odbyła się w Pekinie w 1995 r., który jest także podstawową zasadą głoszoną na wszystkich konferencjach międzynarodowych poprzedniej dekady: Za wprowadzenie w życie obecnego programu działań, w tym także w ramach ustawodawstwa różnych krajów i dzięki opracowaniu strategii, polityk, programów i priorytetów rozwoju, suwerenną odpowiedzialność ponosi każde państwo działające w poszanowaniu wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, a uwzględnienie i ścisłe poszanowanie różnych wartości religijnych i etycznych, dziedzictwa kulturowego i przekonań filozoficznych każdego człowieka i wspólnot ludzkich powinno pomagać kobietom w pełnym korzystaniu z ich praw podstawowych, aby zapanowała równość, rozwój i pokój, P. mając na uwadze, że niedopuszczalne jest stosowanie tortur przez urzędników państwowych, aby skłonić do przyznania się do winy osoby podejrzane o zabójstwa kobiet, Q. mając na uwadze, że Meksyk oraz wszystkie państwa Ameryki Środkowej podpisały i ratyfikowały Powszechną Deklarację Praw Człowieka ONZ, R. mając na uwadze, że ofiarą zabójstwa padły też dwie obywatelki Holandii: Hester Van Nierop (zamordowana w 1998 r.) i Brenda Susana Margaret Searle (zamordowana w 2001 r.) 1, S. mając na uwadze, że problem zabójstw kobiet i bezkarności sprawców zbrodni na kobietach poruszany jest w Meksyku od ponad piętnastu lat, T. mając na uwadze stały charakter przemocy w państwach, w których stereotypy społeczne czynią z kobiet pierwsze ofiary różnych form przemocy, U. przyjmując z zadowoleniem środki legislacyjne przyjęte w Meksyku, w szczególności ogólną ustawę w sprawie prawa kobiet do życia bez przemocy przyjętą w lutym 2007 r., a także utworzenie wyspecjalizowanych instytucji na szczeblu federalnym i lokalnym, między innymi takich jak powstała w 2006 r. specjalna prokuratura ds. przestępstw związanych z aktami przemocy wobec kobiet, Komisja ds. Ciudad Juárez i Krajowy Instytut Kobiet, V. przyjmując z zadowoleniem wysiłki w zakresie prawodawstwa dotyczącego uznania praw 1 W przypadku Brendy Searle proces sprawców trwał pięć lat i zakończył się w 2007 r. PE v /16 RR\ doc

7 kobiet w porządku prawnym w państwach Ameryki Środkowej, lecz wyrażając zaniepokojenie trudnościami i opóźnieniami w ich wdrożeniu, W. mając na uwadze Międzyparlamentarny sojusz dialogu i współpracy, który zrzesza hiszpańskich, meksykańskich i gwatemalskich parlamentarzystów w celu wspierania środków legislacyjnych zmierzających do eliminacji przemocy wobec kobiet, X. mając na uwadze, że rozwój i umocnienie demokracji i państwa prawa, a także poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności muszą stanowić integralną część działań zewnętrznych Unii Europejskiej, Y. mając na uwadze prawnie wiążący i wzajemny charakter klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji w Umowie o partnerstwie gospodarczym oraz koordynacji politycznej i współpracy zawartej pomiędzy Wspólnotą Europejską a Meksykiem, Z. mając na uwadze, że w procesie zawierania z krajem trzecim umowy z klauzulą dotyczącą praw człowieka i demokracji obowiązkiem Unii Europejskiej i jej państw partnerskich jest dbanie o przestrzeganie międzynarodowych norm odnoszących się do praw człowieka od chwili podpisania porozumienia 1 oraz że zasadą takiej klauzuli jest wzajemność, 1. zwraca się o skrupulatne przestrzeganie zaleceń sformułowanych w różnych sprawozdaniach i międzynarodowych aktach prawnych, w szczególności tych wymienionych powyżej, dotyczących ochrony praw człowieka, a w szczególności kobiet; w związku z tym uznaje postępy legislacyjne osiągnięte w Meksyku za pomocą ustawy o równości mężczyzn i kobiet i ustawy federalnej o zapobieganiu i eliminacji dyskryminacji oraz zachęca do kontynuacji takich wysiłków; 2. wzywa rządy Meksyku i Ameryki Środkowej do przyjęcia niezbędnych środków w celu osiągnięcia milenijnych celów rozwoju wyznaczonych przez Narody Zjednoczone; 3. zachęca rządy krajowe, w ramach utrzymywanych przez nie stosunków dwustronnych z krajami Ameryki Łacińskiej, oraz instytucje Unii Europejskiej, aby za pomocą programów współpracy oraz środków finansowych i technicznych wspierały strategie zapobiegania przemocy wobec kobiet i politykę ich ochrony, takie jak tworzenie lub wzmacnianie programów uświadamiających i szkoleniowych w zakresie problematyki płci, aby zwiększały budżety organizacji zajmujących się dochodzeniami w sprawie zabójstw, tworzyły skuteczne systemy ochrony świadków, ofiar i ich rodzin, wzmacniały zdolności sądów, sił bezpieczeństwa i prokuratur generalnych do ścigania i karania sprawców oraz zwalczania handlu narkotykami i przestępczości zorganizowanej; wzywa również do wspierania lepszej koordynacji instytucjonalnej w tych dziedzinach na wszystkich szczeblach administracji państwowej; 6. zauważa ewidentną chęć zwalczania bezkarności wyrażoną przez partie polityczne zasiadające w gwatemalskim Kongresie, której świadectwem było powołanie międzynarodowej komisji śledczej ds. bezkarności sprawców w Gwatemali (CICIG); usilnie wzywa rząd, który zostanie w tym kraju wybrany, do kontynuowania starań w tym 1 Punkty W, X i Y preambuły rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji w umowach zawieranych przez Unię Europejską (Dz. U. C 290 E z , str. 107). RR\ doc 7/16 PE v03-00

8 zakresie poprzez wyznaczenie instytucjonalnych warunków niezbędnych do wypełnienia przez wspomnianą międzynarodową komisję swojego mandatu i apeluje do wspólnoty międzynarodowej o monitorowanie rzeczywistej realizacji wspólnej misji zwalczania bezkarności; 7. wzywa państwa Ameryki Środkowej do podjęcia wszelkich środków niezbędnych do skutecznego zwalczania przemocy wobec kobiet; domaga się, aby środki te gwarantowały pełne poszanowanie podstawowych praw człowieka, określonych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz w Amerykańskiej Deklaracji Praw i Obowiązków Człowieka takich jak bezpłatna pomoc adwokata dla kobiet-ofiar i ich rodzin; zachęca federalny rząd Meksyku do kontynuowania energicznych działań podejmowanych w tym celu przez kolejne administracje; 8. wzywa państwa Ameryki Środkowej (skreślenie) do wycofania z ustawodawstwa krajowego wszelkich zapisów dyskryminujących kobiety, uznaje postępy Meksyku w tym zakresie osiągnięte poprzez przyjęcie ustawy federalnej o zapobieganiu i eliminacji dyskryminacji oraz ustawy generalnej o równości mężczyzn i kobiet i zachęca władze tych krajów do wspierania inicjatyw ustawodawczych, dzięki którym przemoc w rodzinie i molestowanie seksualne w pracy i w innych sferach życia publicznego zostałyby uznane za przestępstwa oraz do opracowania polityk i przepisów na rzec zwalczania bezkarności i promowania równouprawnienia płci w oparciu o wnioski i zalecenia sformułowane przez podmioty społeczeństwa obywatelskiego pracujące z ofiarami zabójstw kobiet; 9. usilnie zachęca rządy krajów Ameryki Środkowej i Meksyku do szanowania i ułatwiania działalności organizacji pozarządowych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego zajmujących się wsparciem dla ofiar zabójstw kobiet, do szanowania rodzin ofiar i obrońców praw człowieka tworząc system skutecznej ochrony świadków i promując system odszkodowań dla rodzin ofiar, które oprócz rekompensaty finansowej otrzymują wsparcie psychologiczne i dostęp do wymiaru sprawiedliwości, oraz do nawiązania dialogu z tymi organizacjami i uznania ich istotnej roli w społeczeństwie; 10. wzywa państwa do zagwarantowania praw pracownic w ustawodawstwie krajowym i na każdym szczeblu władzy oraz do przeprowadzania kontroli w przedsiębiorstwach, tak aby przestrzegały one prawa do nietykalności osobistej, bezpieczeństwa, dobrego samopoczucia fizycznego i umysłowego i wszystkich praw zatrudnionych kobiet w ramach odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstw; 11. wzywa rządy Belize, Hondurasu i Nikaragui do ratyfikacji protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet; 12. zwraca się do Komisji Europejskiej o dbanie, by w ramach obowiązujących lub negocjowanych umów zapisywano w nich wzajemny obowiązek mający służyć utworzeniu mechanizmów wdrażania klauzuli dotyczącej praw człowieka i demokracji i o dopilnowanie, aby to sformułowanie prawne opierało się na zobowiązaniach wynikających z układów i umów międzynarodowych podpisanych przez państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz Meksyk i kraje Ameryki Środkowej, ze szczególnym naciskiem na poszanowanie praw kobiet i równości płci, jak stanowi Konwencja w sprawie eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet i Protokół fakultatywny do niej, oraz Konwencję w sprawie eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet i Protokół fakultatywny do niej, a także na Amerykańską Deklarację Praw Człowieka; PE v /16 RR\ doc

9 13. zwraca się do Unii Europejskiej, aby w ramach współpracy z Meksykiem i krajami Ameryki Środkowej w pierwszej kolejności kładła nacisk na restrukturyzację i wzmocnienie systemów sądowniczych i penitencjarnych w regionie, sprzyjając wymianie dobrych praktyk, rozwojowi kampanii uświadamiających i mechanizmów ochrony ofiar, świadków i członków ich rodzin, przede wszystkim w przypadku ujawniania zabójstw kobiet; uważa, że taka współpraca powinna obejmować inne zainteresowane strony, takie jak Międzynarodowe Biuro Pracy, a szczególnie krajowy punkt kontaktowy OECD w Meksyku, w celu wypracowania na najwyższym poziomie programów i mechanizmów umożliwiających zapewnienie kobietom bezpieczeństwa, godnych warunków pracy i równouprawnienia w miejscu pracy; 14. zwraca się do Komisji o przedstawienie metodologicznego wniosku, do omówienia, między innymi na forum wspólnego zgromadzenia parlamentarnego EuroLat oraz podczas szczytu EURLAT w Limie w lipcu 2008 r., dotyczącego sposobu koordynacji różnych europejskich inicjatyw mających na celu zwalczanie zabójstw kobiet oraz bezkarności za te zabójstwa, przy współpracy z lokalnymi instytucjami i organizacjami, oraz dotyczącego realizacji działań uświadamiających personel tych instytucji w kwestiach odnoszących się do płci i przemocy wobec kobiet; wzywa też do regularnego przedstawiania i omawiania wspomnianych inicjatyw na forum przedmiotowo właściwej Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia, przy udziale delegacji z państw Ameryki Środkowej oraz wspólnej komisji parlamentarnej UE-Meksyk; 15. zwraca się do przedstawicielstwa Komisji w Meksyku o jak najszybsze wdrożenie nowego programu praw człowieka, będącego przedłużeniem prac dokonanych w ostatnich latach i opartego na trzech priorytetowych osiach: a) harmonizacji prawodawstwa meksykańskiego z międzynarodowymi zobowiązaniami podjętymi w zakresie praw człowieka, takimi jak wdrożenie protokołu z Istambułu (Protokół fakultatywny do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania); b) eliminacji przemocy wobec kobiet; c) reformie systemu sądowniczego; 16. wzywa Komisję do przyznania programom związanym z prawami człowieka w Meksyku i państwach Ameryki Środkowej osobnej linii budżetowej przeznaczonej na obustronną współpracę, aby nie umniejszać już i tak skromnych zasobów finansowych przeznaczonych na tego typu współpracę; 17. wzywa usilnie Unię Europejską, aby w ramach dialogu politycznego prowadzonego z federalnym rządem Meksyku oraz rządami państw Ameryki Środkowej, a także w ramach dialogu ze społeczeństwem obywatelskim, systematycznie uwzględniała kwestię przemocy wobec kobiet, w szczególności zabójstw kobiet, oraz dostępu rodzin ofiar i organizacji wsparcia do wymiaru sprawiedliwości; 18. winszuje postępów dokonanych w zakresie równości płci i wzywa właściwe organy wspólnotowe do przyczynienia się do nawiązania stałego dialogu oraz do wymiany korzystnych doświadczeń w tej dziedzinie, jak i do wniesienia w to swojego wkładu; zwraca się jednak do Komisji o położenie większego nacisku na kwestię zabójstw kobiet, przemocy oraz dyskryminacji kobiet w dokumentach strategicznych na lata oraz o zaproponowanie planu działania; 19. zachęca państwa członkowskie do wsparcia działań prowadzonych w dziedzinie RR\ doc 9/16 PE v03-00

10 niedyskryminowania ze względu na płeć oraz do przyczyniania się do rozpoczęcia usystematyzowanego dialogu mającego na celu wymianę dobrych praktyk w tej dziedzinie; 20. zwraca się o jak najszybsze i przeprowadzone w ramach negocjacji umów o partnerstwie z państwami Ameryki Środkowej uzupełnienie oceny oddziaływania na trwały rozwój oceną oddziaływania na równouprawnienie płci, której wyniki byłyby wzięte pod uwagę podczas negocjacji; 21. zachęca Komisję do przekazywania informacji o postępach osiągniętych w negocjowaniu umowy o partnerstwie pomiędzy Ameryką Środkową a Wspólnotą Europejską jeszcze przed zakończeniem negocjacji lub w każdym wypadku przed szczytem Unii Europejskiej z Ameryką Łacińską i Karaibami, który odbędzie się w Limie w maju 2008 r.; 22. wzywa przedstawicielstwa Unii Europejskiej i ambasady państw członkowskich do zorganizowania okrągłego stołu na temat różnych przejawów przemocy wobec kobiet, zwłaszcza zabójstw kobiet i bezkarności na ogólnym szczeblu, w którym będą uczestniczyć różne sieci i inicjatywy parlamentarne, ośrodki badawcze, stowarzyszenia obrony praw człowieka i równości kobiet i mężczyzn oraz rodziny ofiar; 23. wzywa wspólną komisję parlamentarną UE-Meksyk oraz delegację Parlamentu Europejskiego ds. stosunków z krajami Ameryki Środkowej do stałego uwzględniania kwestii przemocy ze względu na płeć, zabójstw kobiet i bezkarności sprawców w Meksyku, w Ameryce Środkowej oraz w Europie do programu ich odpowiednich misji parlamentarnych, a także podczas wizyt meksykańskich i środkowoamerykańskich delegacji parlamentarnych w Europie, w celu zagwarantowania systematycznego monitorowania sytuacji praw człowieka, tak jak przewidują to przepisy przyjęte przez Konferencję Przewodniczących Delegacji Parlamentu Europejskiego w 2006 r.; 24. proponuje zorganizowanie wspólnego przesłuchania pomiędzy przedmiotowo właściwą Komisją Praw Kobiet i Równouprawnienia, Podkomisją Praw Człowieka a właściwymi delegacjami przed planowanym w 2008 r. w Limie szczytem UE-Ameryka Łacińska i Karaiby, tak aby podsumować przyjęte środki, w tym doświadczenia organów utworzonych w tej dziedzinie, w ramach zwalczania przemocy wobec kobiet zarówno w Unii Europejskiej, jak i w Ameryce Łacińskiej; 25. wzywa do ujęcia we wspomnianym podsumowaniu wszystkich przypadków ofiar będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej; 26. w związku z tym zwraca się do Rady i przyszłych prezydencji Unii Europejskiej o przyjęcie wytycznych dotyczących praw kobiet, które w istotny sposób przyczyniłyby się do uściślenia zakresu i wzmocnienia spójności polityki Unii Europejskiej w dziedzinie praw człowieka; 27. zobowiązuje swego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji oraz państwom członkowskim, jak również Radzie Europy, rządowi Meksyku i rządom państw Ameryki Środkowej. PE v /16 RR\ doc

11 UZASADNIENIE W kwietniu 2006 r. w Parlamencie Europejskim odbyło się przesłuchanie w sprawie zabójstw kobiet w Meksyku i w Ameryce Środkowej (Ni una muerta más ani jednej śmierci więcej) zorganizowane przez Komisję Praw Kobiet i Równouprawnienia i Podkomisję Praw Człowieka. W przesłuchaniu wzięli udział posłowie europejscy, przedstawiciele rządów Meksyku i Gwatemali, Yakin Ertük, specjalna sprawozdawczyni Narodów Zjednoczonych, Ruth-Gaby Vermot-Mangold, sprawozdawczyni Rady Europy, oraz eksperci ds. zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego. Niniejszy dokument jest wynikiem prac przeprowadzonych podczas przesłuchania i po jego zakończeniu, które umożliwiły utworzenie bazy danych w celu wymiany pilnych informacji i łączenia wysiłków. Sprawozdanie wpisuje się w globalną strategię Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia w dziedzinie eliminowania przemocy wobec kobiet na szczeblu światowym. Zjawisko zabójstw kobiet nie występuje wyłącznie w Meksyku i w krajach Ameryki Środkowej. Niniejsze sprawozdanie zmierza do uściślenia wspólnych działań i wysiłków na rzecz eliminacji gwałtownych zgonów kobiet i zapobiegania im. Określenie kobietobójstwo opiera się na prawnej definicji przemocy wobec kobiet zawartej w art. 1 Konwencji z Belém do Pará: do celów niniejszej konwencji przemoc wobec kobiety oznacza każdy akt lub każde zachowanie związane z sytuacją kobiet, które powoduje śmierć, skrzywdzenie lub cierpienie fizyczne, seksualne lub psychiczne kobiety, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym. Zjawisko kobietobójstwa zostało po raz pierwszy zdefiniowane w Meksyku jako wszelkie zbrodnie przeciwko ludzkości obejmujące zabójstwa, porwania i zaginięcia dziewcząt oraz kobiet w kontekście nieudolności instytucji. Są one związane z rozłamem państwa prawa sprzyjającym bezkarności. Kobietobójstwo należy uznać za zbrodnię przeciwko państwu 1. Zjawisko kobietobójstwa należy umieścić w kontekście społecznym naznaczonym mentalnością patriarchalną, w którym kobiety wykonują większość prac domowych i są odpowiedzialne za prokreację, co przeszkadza im w osiągnięciu niezależności społecznej. Do tego dochodzi brak poczucia bezpieczeństwa, brak równości, ubóstwo oraz kontekst modernizacji gospodarki za pomocą maquiladoras (fabryk świadczących usługi podwykonawstwa). W ostatnich latach liczba gwałtownych zgonów w Ameryce Środkowej i w Meksyku znacznie wzrosła. Rosnące zainteresowanie opinii publicznej i lepsza samoorganizacja rodziców i przyjaciół ofiar umożliwiły ujawnienie zbrodni i unaocznienie zjawiska, chociaż nie osiągnięto zadowalających postępów w jego zwalczaniu. Zgodnie z oficjalnymi danymi z Meksyku w latach zamordowano tam 1 Przemoc wobec kobiet w Meksyku. Izba Deputowanych w Kongresie Unii. 59. kadencja. Specjalna komisja ds. prowadzenia dochodzeń w sprawie zabójstw kobiet w Meksyku i ścigania ich sprawców. Meksyk 2006 r. RR\ doc 11/16 PE v03-00

12 6000 dziewcząt i kobiet, a w samym 2004 r. ofiarą zabójstwa padło 1205 dziewczynek 1. W Gwatemali zamordowano 1188 kobiet pomiędzy 2001 r. a sierpniem 2004 r. W Salwadorze liczba zabójstw wynosiła 2374 w 2001 r. i wzrosła do 2933 w 2004 r. W Hondurasie w latach życie straciły 442 kobiety, dziewczęta i dziewczynki. W Nikaragui w latach zamordowane zostały 203 kobiety 2. Zainteresowane państwa zakończyły proces wdrażania środków legislacyjnych prowadzących do stawienia czoła problemowi, jednak nie zajęły się w dostatecznym stopniu właściwymi przyczynami zabójstw kobiet. W konsekwencji środki zapobiegawcze są nieliczne, dochodzenia nadal są prowadzone na niedostatecznym poziomie, a większość sprawców zbrodni nie została osądzona. Sztandarowym przykładem takiej sytuacji są zabójstwa dwóch Europejek, Hester Van Nierop 3 w 1998 r. w Ciudad Juárez i Brendy Susany Margaret Searle w 2001 r. w Chichen Itzá, na Jukatanie. Brak wyjaśnień w sprawie zabójstwa Hester Van Nierop i powolne prowadzenie postępowania karnego przeciwko zabójcom Brendy Searle uwypuklają ewidentne niedociągnięcia aparatu sądowego 4. Wśród cech charakteryzujących ogólny kontekst, w którym dokonywane są zabójstwa kobiet, należy wyróżnić: 5 podziały społeczne: Meksyk i Ameryka Środkowa 6 charakteryzują się głębokimi podziałami społecznymi o podłożu gospodarczym i zależnością finansową kobiet od mężczyzn; mentalność patriarchalną: meksykańska i środkowoamerykańska struktura społeczna opiera się na mentalności patriarchalnej, w której przemoc wobec kobiet jest niezwykle częstym zjawiskiem. Patriarchat nie tylko banalizuje przemoc wobec kobiet, ale wprowadza również znaczną segmentację rynku pracy i hamuje uznanie politycznego wkładu kobiet; modernizację gospodarczą począwszy od lat 90. XX w. wraz z coraz liczniejszym powstawaniem maquiladoras (fabryk montażowych), w wielu przypadkach z kapitałem europejskim: siłę roboczą tych przedsiębiorstw stanowią w znacznej mierze (czasami w większości) bardzo młode kobiety. W wielu zakładach panują bardzo złe warunki pracy: brak stałych umów o pracę, poniżające warunki, brak regularnego i bezpiecznego transportu do miejsca pracy oraz brak infrastruktury publicznej. Nieprzestrzeganie praw pracowniczych zatrudnionych kobiet, a w konsekwencji praw człowieka, umacnia wizerunek kulturowy kobiety jako istoty gorszej, a nawet godnej 1 Ogólna liczba obejmuje przypadki śmierci gwałtownej z różnych powodów, takich jak wypadki drogowe, pożary, przemoc w rodzinie i kobietobójstwo. Zob. sprawozdanie Specjalnej Komisji ds. Kobietobójstwa 59 kadencji Izby Deputowanych oraz sprawozdania Komisji ds. zapobiegania i likwidacji przemocy wobec kobiet w Ciudad Juaréz. 2 Dane policji krajowej, zob. sprawozdanie CLADEM Sprawcy zbrodni nadal pozostają bezkarni. 4 Zabójcy Brendy Searle zostali skazani dopiero w 2007 r. 5 Nie należy zapominać o bardzo specyficznych cechach lokalnych. Ciudad Juárez jest miastem granicznym ze Stanami Zjednoczonymi, stanowiącym punkt przemytu narkotyków. Miasto to szybko się rozwijało, lecz nie posiada adekwatnej bazy usługowej. 6 Przykładowo w Hondurasie, który jest trzecim najbiedniejszym krajem Ameryki Łacińskiej, 80% ludności żyje w ubóstwie, a w Nikaragui 50% mieszkańców plasuje się na granicy ubóstwa. PE v /16 RR\ doc

13 pogardy; 1 nieudolne państwo prawa: nie ulega wątpliwości, że państwa nie są w stanie zapewnić swoim obywatelom ani skuteczności funkcjonowania aparatu sądowego, ani dostępu do wymiaru sprawiedliwości, ani bezpieczeństwa, ani pełnego korzystania z praw człowieka; bezkarność: bezkarność jest wynikiem korupcji i nieskuteczności władzy sądowniczej oraz wiąże się ze współudziałem i ochroną winnych (w sposób pośredni lub bezpośredni). Stanowi zachętę do dalszego popełniania przestępstw i tworzy klimat zbiorowego braku bezpieczeństwa. Zbrodniom popełnianym na kobietach towarzyszy zazwyczaj większa bezkarność niż w przypadku innych przestępstw, co zauważył sekretarz generalny ONZ w kontekście rozpoczętej podczas obchodów 8 marca 2007 r. (Międzynarodowy Dzień Kobiet) kampanii zmierzającej do eliminacji przemocy wobec kobiet; przemoc społeczną: w Meksyku stwierdza się zwiększoną obecność gangów przestępczych oraz funkcjonowanie nielegalnych sił i tajnego aparatu bezpieczeństwa 2, które powstały podczas konfliktów zbrojnych w Ameryce Środkowej; nieskuteczne struktury instytucjonalne: kraje Ameryki Środkowej wciąż doświadczają skutków konfliktów zbrojnych w regionie. Ich systemy sądownicze i karne są zbyt niestabilne, aby uniemożliwić naruszanie praw człowieka; stygmatyzację ofiar przez władze: liczne skargi sygnalizują niewłaściwą postawę funkcjonariuszy policji i urzędników wymiaru sprawiedliwości, którzy oczerniają ludzi z powodu ich sposobu ubierania się, działalności zawodowej lub stosunków osobistych. Celem takiego zachowania jest dyskredytacja ofiar, uznanie sprawy za pojedynczy przypadek i odwrócenie uwagi od faktycznie istotnych rzeczy: bezpieczeństwa oraz prawa zamordowanych kobiet i młodych dziewcząt do życia i godności. W Ameryce Środkowej występuje tendencja do przypisywania zabójstw kobiet bandom młodych przestępców, zwanych maras, lub wpisywania ich w kontekst prostytucji w celu zminimalizowania problemu; gwałtowność zabójstw: zabójstwa charakteryzują się nienawiścią i postawą mizoginistyczną. Kobiety są więzione, wykorzystywane seksualnie, torturowane, mordowane, okaleczane i porzucane na pustyni, na poboczu dróg, na targach lub pustych obszarach; brak środków finansowych w instytucjach powołanych do walki z zabójstwami kobiet: instytucje powołane przez państwa zazwyczaj odnotowują brak środków finansowych i zasobów ludzkich 3 ; brak krajowych przepisów i ratyfikacji międzynarodowych aktów prawnych: w Meksyku i w Ameryce Środkowej istnieją ustawy i plany krajowe w zakresie zapobiegania 1 Francesca Gargallo, Kobietobójstwo w maquiladoras, FIDH. 2 Terminologia stosowana przez Narody Zjednoczone. Zob. Umowa zawarta pomiędzy Organizacją Narodów Zjednoczonych a rządem Gwatemali w celu utworzenia międzynarodowej komisji ds. bezkarności sprawców w Gwatemali (Comisión Internacional Contra la Impunidad en Guatemala CICIG), listopad 2006 r. 3 Dotyczy to przykładowo Plan Nacional de Prevención y Erradicación de la Violencia Intrafamiliar contre la Mujeres (Krajowy plan zapobiegania przemocy wobec kobiet w rodzinie i eliminacji tego zjawiska ANOVI) w Gwatemali. RR\ doc 13/16 PE v03-00

14 przemocy wobec kobiet i eliminacji tego zjawiska, w tym zwalczania kobietobójstwa, lecz w większości przypadków środki te nie są skutecznie stosowane z różnych przyczyn, w tym z powodu braku zasobów ludzkich i środków finansowych 1. Tytułem przykładu Nikaragua nie ratyfikowała Protokołu fakultatywnego do Konwencji z 1979 r. 2, który wprowadza procedurę powiadamiania o naruszaniu praw człowieka i umożliwia wszczęcie dochodzenia w sprawie poważnego naruszenia praw kobiet przez komisję ds. likwidacji dyskryminacji wobec kobiet. Sprawozdawca uważa, że charakter stosunków wiążących Unię Europejską z Meksykiem i Ameryką Środkową, a także zobowiązanie wszystkich zainteresowanych stron do pełnego przestrzegania praw człowieka nakładają na Unię Europejską obowiązek działania i zaproponowania pełnego wsparcia w celu ukarania sprawców zabójstw kobiet, przy pomocy wszelkich dostępnych instrumentów, począwszy od programów prewencyjnych, a kończąc na pomocy w odbudowie i wzmocnieniu instytucji. Umowy wiążące strony stanowią dostateczną podstawę do działania. Ustanowienie (lub przywrócenie) państwa prawa, w którym aparat sądowniczy zostałby poddany restrukturyzacji, tak aby uwolnić go od korupcji i umożliwić wszystkim obywatelom dostęp do niego, musi stanowić priorytet współpracy i dialogu politycznego nawiązanych z inicjatywy Unii Europejskiej. Podobnie cel ten musi stanowić podstawę trzeciego filaru stosunków Unii Europejskiej, tj. stosunków handlowych, w szczególności jeżeli dotyczy to przedsiębiorstw z kapitałem europejskim. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw, o którą chodzi w tym przypadku, oznacza uwzględnienie aspektów związanych z równością płci: godnej i sprawiedliwej płacy dla pracowników, ich ochrony przed dyskryminacją ze względu na płeć w miejscu pracy oraz kwestii bezpieczeństwa w czasie drogi do pracy. Precyzując, sprawozdawca kieruje do Unii Europejskiej następujące sugestie: należy posiadać wyspecjalizowany w kwestiach równości kobiet i mężczyzn personel w przedstawicielstwach Unii Europejskiej w wymienionych krajach; należy przewidzieć konkretne kompetencje, przykładowo stanowisko koordynatora ds. równości kobiet i mężczyzn oraz kobietobójstwa; należy sporządzać sprawozdania na temat osiągniętych postępów i trudności napotkanych w tej dziedzinie, które byłyby przesyłane Komisji, Radzie i Parlamentowi Europejskiemu; należy uczynić z kobietobójstwa i bezkarności sprawców obowiązkowy punkt porządku dziennego spotkań na różnych szczeblach dialogu politycznego, przykładowo komisji mieszanej lub wspólnej komisji; należy utworzyć na stałe okrągły stół ds. kobietobójstwa w przypadku Meksyku w ścisłej współpracy z OECD, zwłaszcza z krajowym punktem kontaktowym OECD, który jest odpowiedzialny za czuwanie nad poszanowaniem głównych zasad przez przedsiębiorstwa międzynarodowe; 1 Zob. załączniki przekazane przez parlamenty krajowe. 2 Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet. PE v /16 RR\ doc

15 należy włączyć temat zwalczania kobietobójstwa i bezkarności sprawców do dokumentów strategicznych w podziale na poszczególne kraje na lata , najpóźniej w momencie ich śródokresowej rewizji; należy położyć nacisk na ten problem podczas negocjowania umowy o partnerstwie z Ameryką Środkową; podobnie należy uwzględnić go we wbudowanej agendzie (inbuilt agenda) umowy o partnerstwie z Meksykiem, w szczególności w dwustronnej umowie w sprawie inwestycji. Odnośnie do kwestii kobietobójstwa i bezkarności sprawców w Meksyku i w Ameryce Środkowej, rola Parlamentu Europejskiego polega przede wszystkim na monitorowaniu wysiłków podejmowanych przez Komisję i państwa członkowskie w celu wyeliminowania tego problemu w regionie. Ważne jest zatem, aby Parlament Europejski podjął debatę na temat zabójstw kobiet przed przyszłym szczytem pomiędzy Unią Europejską a Ameryką Łacińską, który odbędzie się w Limie w maju 2008 r., przy wsparciu wszystkich wyżej wymienionych instytucji i osób, tak aby dokonać podsumowania i dostosować dalszą strategię do uzyskanych wyników. RR\ doc 15/16 PE v03-00

16 PROCEDURA Tytuł Numer procedury Komisja przedmiotowo właściwa Data ogłoszenia wydania zgody na posiedzeniu Komisja(e) wyznaczona(e) do wydania opinii Data ogłoszenia na posiedzeniu Opinia niewydana Data wydania decyzji Zabójstwa kobiet (kobietobójstwa) w Ameryce Środkowej i Meksyku oraz rola Unii Europejskiej w zwalczaniu tego zjawiska 2007/2025(INI) FEMM Ściślejsza współpraca Data ogłoszenia na posiedzeniu Sprawozdawca(y) Data powołania Poprzedni sprawozdawca (y) Raül Romeva i Rueda Rozpatrzenie w komisji Data przyjęcia Wynik głosowania końcowego Posłowie obecni podczas głosowania końcowego Zastępca(y) obecny(i) podczas głosowania końcowego Zastępca(y) (art. 178 ust. 2) obecny(i) podczas głosowania końcowego Data złożenia Uwagi (dane dostępne tylko w jednym języku) Edit Bauer, Emine Bozkurt, Hiltrud Breyer, Edite Estrela, Ilda Figueiredo, Věra Flasarová, Lissy Gröner, Zita Gurmai, Esther Herranz García, Lívia Járóka, Urszula Krupa, Esther De Lange, Marie Panayotopoulos-Cassiotou, Zita Pleštinská, Karin Resetarits, Teresa Riera Madurell, Raül Romeva i Rueda, Amalia Sartori, Eva-Britt Svensson, Konrad Szymański, Britta Thomsen, Anne Van Lancker, Anna Záborská Gabriela Creţu, Anna Hedh, Christa Klaß, Marusya Ivanova Lyubcheva, Maria Petre, Zuzana Roithová Luis de Grandes Pascual, José Javier Pomés Ruiz, José Ignacio Salafranca Sánchez-Neyra... PE v /16 RR\ doc