Załącznik nr 4 do SIWZ

Transkrypt

1 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 Załącznik nr 4 do SIWZ Opis przedmiotu zamówienia dokumentacji przygotowawczej dla zadania pn. Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Celem głównym przedsięwzięcia pn. Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno jest odbudowa oraz zabezpieczenie brzegu morskiego pomiędzy 297,7 a 301 km wybrzeża Morza Bałtyckiego, który jest bezpośrednio związany z celem priorytetu inwestycyjnego II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko tj. Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami i wynika z szeregu celów szczegółowych przedstawionych poniżej: zapewnienie bezpieczeństwa zarówno mieszkańcom, jak i turystom przebywającym w Mielnie, minimalizacja ryzyka podtopień oraz zabezpieczenie terenów zurbanizowanych na wysokości 297,7 301 km brzegu morskiego, ograniczenie negatywnych skutków występowania ekstremalnych zjawisk meteorologicznych, w szczególności coraz silniejszych spiętrzeń sztormowych, związanych ze zmianami klimatu, w szczególności ograniczenie procesów erozyjnych brzegu. Umocnienia brzegowe do realizacji będące przedmiotem niniejszego opracowania znajdują się między 297,7 i 301,0 km brzegu morskiego. Obszar ten jest przykładem odcinka wybrzeża narażonego na erozję w wyniku oddziaływania morza w trakcie spiętrzeń sztormowych oraz narastającej antropopresji turystycznej. W okresie r. znacząco zmniejszyły się parametry plaż i wydm mierzei. Rozmywanie i obniżanie wysokości korony wydm oraz zwężenie plaż na przeważającej długości mierzei połączone jest z erozją strefy aktywnej przybrzeża. W ramach przedsięwzięcia zaplanowano budowę oraz rozbudowę istniejących budowli hydrotechnicznych oraz wykonanie prac zabezpieczających brzegi morskie w następującym zakresie: Wykonania modernizacji opasek brzegowych między 297,7 i 301,0 km brzegu morskiego: przewiduje się przebudowę/budowę opasek brzegowych na wybranych odcinkach brzegu morskiego pomiędzy km 297,7 301,0. Na pozostałym odcinku brzegu morskiego, z uwagi na istniejący charakter brzegu (tereny zalesione, naturalny ekosystem wydmy białej), nie przewiduje się w chwili obecnej umocnień brzegu w postaci opasek. 1

2 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 Remontu ostróg między 297,70 i 301,00 kilometrem brzegu morskiego: prace związane z remontem i odtworzeniem ostróg brzegowych będą realizowane na wysokości miejscowości: Unieście Mielno i Mielenko. Wykonany zostanie remont istniejących ostróg brzegowych drewnianych o długościach ok. 100 m w rozstawach ok m. Ostrogi będą wykonane z pali drewnianych. Długość pali w palisadzie będzie zróżnicowana ze względu na zróżnicowanie głębokości akwenu. Ilość ostróg przewidzianych do remontu: ok 36 sztuk. Wykonania sztucznego zasilania brzegu morskiego: w rejonie istniejącej Promenady Przyjaźni, gdzie plaża ma stosunkowo niewielką szerokość, przewiduje się wykonanie sztucznego zasilania ze względów ochrony brzegu morskiego, jak i z uwagi na turystyczny charakter rejonu. Przyjęto wykonanie sztucznego zasilania zabezpieczającego w ilości ok. 100 tys. m 3 /km brzegu morskiego. W związku z dynamicznymi zmianami linii brzegowej, szacunkowe wielkości refulatu mogą się zwiększyć Zakres przedmiotowego zamówienia obejmuje: 1. Wykonanie planu batymetrycznego Prace w zakresie wykonania planu batymetrycznego obejmują: wykonanie przez uprawnione osoby (posiadające dyplom Hydrografa kat. B lub A) pomiarów batymetrycznych na akwenie objętym zakresem przedsięwzięcia, minimalna zagęszczenie siatki pomiarowej 2 punkty na 1m 2 opracowanie wyników z pomiarów batymetrycznych, zatwierdzonych przez osobę uprawnioną (posiadającą dyplom Hydrografa kat. A), wymagane pokrycie wyznaczonego akwenu morskiego - 100% teren wykonania planu batymetrycznego obejmuje obszar morski na wysokości km 297,7-301 wg UM oraz 200 m w głąb morza od istniejącej linii brzegowej Przedstawiony do odbioru plan batymetryczny powinien być autoryzowany przez Urząd Morski w Słupsku lub Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej. 2. Wykonanie mapy do celów projektowych Prace geodezyjne obejmujące wykonanie mapy do celów projektowych obejmują: pozyskanie z odpowiedniego ośrodka dokumentacji geodezyjnej kompletu materiałów i opracowań geodezyjnych celem wykonania mapy do celów projektowych oraz dokumentujących stosunki własnościowe na przedmiotowym terenie obejmującym całość inwestycji w niezbędnym zakresie wymaganym na drodze postępowań administracyjnych; 2

3 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 zgłoszenie prac oraz wykonanie pomiarów bezpośrednich terenu i akwenu inwestycji oraz ewentualnych budowli i sieci znajdujących się na terenie inwestycji i podlegających pracom rozbiórkowym, zakres terenu objętego pomiarami bezpośrednimi winien obejmować: powierzchnia obszarów objętych opracowaniem ma być porównywalna z obszarami określonymi na mapach do celów projektowych załączonych do niniejszego opracowania; długość kolejnych opracowań winna obejmować całe wyspecyfikowane odcinki brzegu morskiego, wraz z dodatkowymi odcinkami o długości min. 100 mb po każdej stronie określonego odcinka; prace kameralne obliczenia i kartowanie w tym opracowanie odpowiedniego operatu geodezyjnego z prac polowych i kameralnych; komplet uzgodnień. Prawne wymagania określające jakość wykonanej map do celów projektowych określono w odpowiednich instrukcjach geodezyjnych. Mapę do celów projektowych należy wykonać w skali 1:500 dla całego odcinka planowanego do ochrony wraz z sąsiednimi terenami i akwenami wodnymi. Mapa do celów projektowych winna zawierać aktualny plan batymetryczny. Pomiary muszą być wykonane ze szczególnym uwzględnieniem zbocza wydmowego, ze wskazaniem jego podstawy i krawędzi górnej. Na mapę do celów projektowych należy nanieść wszystkie budowle znajdujące się na w/w obszarze (w szczególności: istniejące sieci medialne, umocnienia brzegu morskiego, istniejące ciągi komunikacyjne: zjazdy technologiczne i zejścia na teren plaży, istniejące podłącza, obiekty kubaturowe). Przedstawiony do odbioru dokument powinien posiadać potwierdzenie pozytywnego przyjęcia do zasobu geodezyjnego przez odpowiedni organ. Pomiary wysokości plaży należy wykonać grupując punkty pomiarowe w profile poprzeczne plaży z częstotliwością instalacji profili co najwyżej 50 metrów. W przypadku wymaganego większego zagęszczenia punktów wymaganego w instrukcjach geodezyjnych obowiązujące będą ustalenia instrukcji. Po uzyskaniu wszelkich uzgodnień wymaganych procedurami obowiązujących przepisów geodezyjnych i zarejestrowaniu map do celów projektowych przez odpowiedni organ Wykonawca robót jest uprawniony do ich złożenia celem odbioru. 3. Wykonanie badań geotechnicznych Badania geotechniczne należy wykonać zarówno na obszarze morskim zajmowanym przez planowane ostrogi brzegowe i na terenie plaży. Zamawiający posiada i udostępni do wykorzystania dokumentację geotechniczną wykonaną w części lądowej (wstępne rozpoznanie warunków gruntowo-wodnych). Wytyczne dla badań geotechnicznych: Technika prowadzenia prac: sondowania dynamiczne i odwierty mało średnicowe; 3

4 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 Minimalna ilość otworów wymaganych przez Zamawiającego na obszarze morskim - 70 szt; Głębokość wierceń w akwenie wodnym - min. 12,00 m poniżej poziomu istniejącego dna; Minimalna ilość sondowań geotechnicznych wymaganych przez Zamawiającego w akwenie wodnym - 70 sondowań do głębokości 12,00 m poniżej poziomu istniejącego dna; Minimalna ilość otworów wymaganych przez Zamawiającego na lądzie 50 szt., odległość między otworami nie większa niż 55 m; Głębokość wierceń na lądzie- min. 12,00 m poniżej poziomu morza; Na poszczególnych kartach odwiertu oraz na uzyskanych na ich podstawie profilach należy nanieść także grunty położone ponad poziomem morza; Minimalna ilość sondowań geotechnicznych wymaganych przez Zamawiającego na lądzie- 50 sondowań do głębokości 12 m p.p.m; Plan wierceń i sondowań powinien być uzgodniony z Zamawiającym; Badania gruntów powinny obejmować oznaczenia fizycznych i mechanicznych parametrów, jak: wilgotność naturalną, uziarnienie, stopień zagęszczenia, stopień plastyczności, kąt tarcia wewnętrznego, spójność, gęstość szkieletu gruntowego, gęstość objętościową maksymalny opór na ścinanie edometryczny moduł ściśliwości w przypadku gruntów organicznych zawartości cząstek organicznych. Określone wyżej wymagania są wymaganiami minimalnymi, nie stanowią podstawy dla wymogów maksymalnych, niezbędnych do prawidłowego wykonania prac projektowych oraz realizacji inwestycji, za które pełną odpowiedzialność ponosi Wykonawca. Przedstawiają one minimum wymagane przez Zamawiającego. Zakres dokumentacji wykonawczej: opis techniczny, karty dokumentacyjne odwiertów; karty sondowań dynamicznych, mapa lokalizacyjna odwiertów, przekroje geotechniczne, zestawienie parametrów geotechnicznych, 4

5 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 tablica zestawcza wyników badań laboratoryjnych. Komplet dokumentacji winien być wykonany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego i Rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz.U poz. 463). Przed rozpoczęciem prac Wykonawca jest zobowiązany do przekazania Zamawiającemu wersji roboczej mapy z naniesieniem lokalizacji punktów wierceń i sondowań w wersji papierowej celem ich zaopiniowania. Zamawiający pisemnie zaopiniuje niniejsze opracowanie w terminie nie dłuższym niż 4 dni robocze od terminu ich złożenia. Jedynie badania posiadające pozytywną opinię Zamawiającego co do lokalizacji punktów wierceń i sondowań są dopuszczone do złożenia odbiorowego. Wykonawca robót jest zobowiązany do złożenia całości do odbioru przez Zamawiającego wraz z oświadczeniem o kompletności opracowania. 4. Wykonanie mapy ferromagnetycznej Skanowanie magnetyczne ma na celu detekcję i lokalizację obiektów ferromagnetycznych potencjalnie niebezpiecznych, zalegających na i w dnie jak i na terenie plaży (do min. 5 m pod dnem istniejącym). Jako kryterium detekcji magnetycznej obiektów ferromagnetycznych przyjąć należy zaburzenia indukcji lokalnego pola magnetycznego o wartości 5nT. Wyniki badań powinny zostać ujęte w Raporcie z badań ferromagnetycznych skanowania magnetycznego,. Raport winien obejmować cały zbadany obszar, tj.: obszar morski na wysokości km 297,7-301 wg UM oraz 200 m w głąb morza od linii brzegowej (powierzchnia ok. 67 ha) oraz obszar lądowy na wysokości km 297,7-301 wg UM o powierzchni ok. 14 ha. Podział na powierzchnię morską i lądową liczony jest po granicach działek ewidencyjnych i może się różnić od stanu faktycznego (w terenie). Raport powinien zawierać co najmniej następujące informacje, dotyczące wszystkich zlokalizowanych obiektów wprowadzających zaburzenia indukcji lokalnego pola magnetycznego o wartości 5nT: Część opisową, obejmującą charakterystykę terenu badań, analizę miejsc potencjalnego występowania niewybuchów na podstawie przesłanek historycznych i innych informacji wynikających z doświadczenia wykonawcy. Opis przeprowadzonych badań metoda, sprzęt, przebieg prac itp. Informacje dotyczące zlokalizowanych anomalii magnetycznych: wielkość zaburzenia indukcji lokalnego pola geomagnetycznego z dokładnością do ± 1 nt, szacowana głębokość zalegania pod dnem, 5

6 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 pozycję w układzie WGS 84 oraz UTM, z dokładnością nie mniejszą niż 1,0 m. ewentualne komentarze i opisy zwracające uwagę na obiekty charakterystyczne lub budzące podejrzenia, co do potencjalnie szczególnie niebezpiecznego rodzaju obiektu itp. Wszystkie inne pozyskane przez Wykonawcę informacje przydatne do zlokalizowania, zakwalifikowania pod względem niebezpieczeństwa i późniejszego wydobycia obiektów ferromagnetycznych (tj. amunicji lub materiałów wybuchowych dowolnego typu i pochodzenia). Plik tekstowy ze współrzędnymi wszystkich wykrytych obiektów podanymi w układzie UTM oraz wartością ich zagłębienia, liczoną do średniego stanu wody w punkcie pomiaru (układ odniesienia Amsterdam) - punkty x, y, z oraz pliki z wszystkimi uzyskanymi danymi (nawet tymi nieprzetworzonymi). Uwaga: zapis w postaci pliku tekstowego powinien umożliwiać odczytanie informacji o lokalizacji poszczególnych obiektów i przeniesienie ich do oprogramowania wykonawcy prac oczyszczania dna polegających na identyfikacji, zlokalizowaniu, odsłonięciu i ewentualnym wydobyciu. Mapy obszarów badań z zaznaczonym kilometrażem oraz z uwidocznionymi wszystkimi anomaliami lokalnego pola geomagnetycznego (obiektami ferromagnetycznymi, wykrytymi w trakcie przeprowadzonych badań), wykrytymi w trakcie przeprowadzonych badań w kolorowej wersji papierowej, w skali umożliwiającej rozgraniczenie pojedynczych źródeł wprowadzających zaburzenia indukcji lokalnego pola magnetycznego o wartości 5nT, oraz w wersji elektronicznej w formatach: PDF i DWG. Wyniki badań ferromagnetycznych skanowania magnetycznego powinny być przedstawione w formie tabelarycznej. Uzyskanie wymaganej dokładności pozycji obiektów ferromagnetycznych leży w całości po stronie Wykonawcy, tzn. Wykonawca we własnym zakresie i na swój koszt zapewni korzystanie z istniejących stacji referencyjnych systemu GPS lub w przypadku ich braku założy nowe stacje referencyjne. Raport powinien zawierać oświadczenie Wykonawcy o jego prawidłowości i kompletności z punktu widzenia celu, któremu ma służyć. 5. Aktualizacja morfodynamiki W/w opracowanie musi zawierać następujące zagadnienia: Analiza zmian brzegowych. Analiza powinna obejmować okres co najmniej ostatniego dziesięciolecia (lub okresu dłuższego) na podstawie danych udostępnionych przez Zamawiającego w momencie podpisania umowy oraz istniejącej bibliografii obejmującą m.in.: 6

7 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 dynamikę strefy przybrzeżnej wskazującą zmiany w profilach brzegowych, na podstawie wskaźników określonych w Strategii ochrony brzegów morskich; przypuszczalne drogi przemieszczania rumowiska skalnego wraz z określeniem przyczyny przemieszczeń; opis budowy geologicznej rejonu. Analiza istniejącej oraz planowanej infrastruktury komunalnej oraz planowany kierunek jej rozwoju na analizowanym odcinku brzegu. Analiza powinna zawierać: opis istniejącej infrastruktury komunalnej wraz z jej graficznym przedstawieniem względem brzegu morskiego (lokalizacja, przekroje charakterystyczne itp.); opis planowanych do wykonania obiektów wraz z odniesieniem się do zapisów: obowiązujących oraz planowanych miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (według danych udostępnionych przez Zamawiającego w momencie podpisania umowy). Ocena efektów dotychczasowych metod ochrony brzegu rejonu badań Ocena powinna zawierać: informację o efektach dotychczasowych metod ochrony brzegu rejonu badań, wraz z ich krótkim opisem (niezbędnie należy wymienić dotychczasowe formy ochrony wskazując ich lokalizację w formie graficznej jak i opisowej odnoszącej się do kilometra brzegu morskiego), - uzasadnienie potrzeby zastosowania działań na rzecz ochrony brzegu dla danego odcinka z odniesieniem się do określonych w części aspektów urbanistycznych istniejących oraz planowanych. opis planowanej inwestycji związanej z ochroną brzegu morskiego ze szczególnym uwzględnieniem planowanych do przebudowy opasek brzegowych, budowy opaski narzutowej, wykonaniu nowych ostróg brzegowych oraz refulacji w stopniu szczegółowości pozwalającym na wykonanie projektu lub projektów budowli ochronnych brzegu morskiego. Stopień szczegółowości musi obejmować m.in.: długość i lokalizację określonego działania ochronnego, jego opis wskazujący kluczowe parametry funkcjonalne obiektu: dla opasek brzegowych: wysokość, szerokość, skłony, sposób fundamentowania, ewentualnie formę podbudowy lub inne kluczowe dla danej formy ochrony wynikające ze specyfiki obiektu, napotkanych warunków środowiskowych lub jego lokalizacji uwzględniając dla wszystkich wymienionych przedział tolerancji projektowej; dla sztucznego zasilenia brzegu minimalną objętość planowanego do odłożenia piasku, skłony, lub inne kluczowe dla tej formy ochrony wynikające ze specyfiki obiektów na wysokości których będzie wykonywane, napotkanych warunków 7

8 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 środowiskowych lub jego lokalizacji uwzględniając dla wymienionych parametrów przedział tolerancji projektowej; dla ostróg brzegowych minimalną długość ostróg, odległości pomiędzy ostrogami, typ ostróg (I lub T), średnice pali, rozstaw pali w konstrukcji ostrogi, podział na poszczególne sekcje, określenie technologii zagłębiania pali w gruncie wraz ze sposobem postępowania w przypadku wystąpienia ewentualnych problemów, określenie wytycznych do przeprowadzenia próby wyciągania pali istniejących w celu sprawdzenia ich nośności, określenie technologii wykonania prac rozbiórkowych, W przypadku stwierdzenia potrzeby opracowania innych aspektów, niezbędnych do prawidłowego opisu stwierdzonych zjawisk, zamawiający dopuszcza każdą ich ilość, lecz nie spowoduje to możliwości powiększenia określonego w umowie wynagrodzenia. W opracowaniu należy zamieścić: możliwie dokładne mapy z lokalizacją istniejących umocnień brzegowych, stwierdzonych deficytów rumowiska, planowanych obiektów hydrotechnicznych lub innych nie inwestycyjnych działań zarówno na lądzie jak i na podbrzeżu. wstępny projekt zagospodarowania terenu obejmujący zarówno istniejące jak i planowane obiekty hydrotechniczne jak i infrastrukturalne informację o wielkości ubytków w wale wydmowym lub krawędzi klifu na poszczególnych odcinkach brzegu morskiego także z aktualnymi pomiarami przebiegu podstawy wydmy lub klifu oraz linii brzegu morskiego; przekroje planowanych obiektów, wielkość skłonu brzegowego oraz podbrzeża w przypadku planowanego do wykonania sztucznego zasilenia brzegu; określenie deficytu rumowiska skalnego wraz z odniesieniem się do poszczególnych profili brzegowych z dwóch okresów pomiarowych; zdjęcia poszczególnych odcinków brzegu morskiego; opis przypuszczalnego wpływu określonych działań inwestycyjnych i innych, na środowisko przyrodnicze; streszczenie w języku niespecjalistycznym. 6. Aktualizacja Programu Funkcjonalno-Użytkowego na podstawie w/w zadań w pełnym zakresie lub w przypadku konieczności zmian zapisów warunkujących założenia przedprojektowe wykonanie nowego programu funkcjonalno - użytkowego Zakres programu funkcjonalno-użytkowego ma być zgodny z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót 8

9 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego (t.j. Dz.U ) Ponadto PFU powinno zawierać m. in.: wyszczególnienie wszystkich elementów wchodzących w opis ogólny przedmiotu zamówienia z podziałem na zakres prac, warunki odbioru oraz warunki płatności dla każdego elementu, sposób wykonania i formę rozliczenia robót saperskich, zakres i warunki wykonania dokumentacji przedwykonawczej, wykonawczej i powykonawczej, zakres i warunki wykonania robót przygotowawczych, budowlanych, rozbiórkowych i czerpalno-refulacyjnych, warunki odbioru tych prac i forma rozliczenia, metodologię kontroli ilości i jakości robót, zakres i formę odbiorów częściowych oraz odbioru końcowego, minimalne ilości i parametry techniczne materiałów budowlanych, wymagania dotyczące przechowywania i składowania materiałów, wymagania dotyczące robót kafarowych, inne informacje i dokumenty niezbędne do kompleksowego zaprojektowania, realizacji robót i przystąpienia do użytkowania zgodnie z przeznaczeniem, ustalenie struktury własnościowej wszystkich działek przylegających do terenu inwestycji, wskazanie wszystkich ewentualnych przeszkód terenowych i innych mających wpływ na realizację inwestycji i sposobu ich usunięcia, dokonanie analizy dostępności do terenu inwestycji oraz określenie sposobu i warunków jego zapewnienia, dokonanie wstępnych uzgodnień w tym zakresie, opis i warunki prowadzenie robót w sezonach turystycznych, analizę terenu w kontekście zapewnienia odpowiedniej powierzchni placów składowych, na podstawie wstępnych obliczeń statycznych określenie minimalnych wymagań odnośnie długości ostróg i długości pali w poszczególnych sekcjach, określenie charakterystycznych parametrów i rzędnych oraz nachylenia planowanych opasek brzegowych i minimalnych długości ścianki szczelnej, Zamawiający zastrzega potrzebę zatwierdzenia jego treści w celu zapewnienia właściwej jakości realizacji inwestycji. Na cele związane z wykonaniem PFU nie wymaga się od Wykonawcy zdobywania właściwych dla inwestycji decyzji administracyjnych. Posiadane przez Zamawiającego załączniki do PFU zostaną przekazane w momencie przystąpienia do prac nad tym dokumentem przez Wykonawcę. W przypadku otrzymania innych załączników do czasu złożenia tworzonego dokumentu do odbioru, zostaną one przekazane przez Zamawiającego w formacie PDF. 9

10 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 7. Uzyskanie (jeżeli będzie to konieczne) zmian decyzji administracyjnych W przypadku wystąpienia konieczności zmiany parametrów lub zakresu planowanej inwestycji w sposób kolidujący z wydanymi decyzjami administracyjnymi lub ich braku Wykonawca uzyska ich zmianę swoim staraniem i na swój koszt. A. warunki odbioru prac. Termin realizacji: zgodnie z terminami wskazanymi w kpa i innych ustawach Niniejszy element robót nie podlega osobnemu rozliczeniu 8. Przygotowanie opisu przedmiotu zamówienia do przetargu na nadzór inwestorski Wykonawca przygotuje, zgodnie z ustawą prawo zamówień publicznych i przepisami wykonawczymi do tej ustawy, opis przedmiotu zamówienia do przetargu na nadzór inwestorski, który powinien obejmować m. in.: określenie sposobu weryfikacji i opiniowania dokumentacji projektowej stworzonej przez Projektanta w kontekście jej zgodności z warunkami określonymi w programie funkcjonalno-użytkowym; określenie sposobu wyspecyfikowania zakresu wad projektu w stosunku do warunków określonych w Programie funkcjonalno-użytkowym oraz w umowie; określenie doświadczenia zawodowego inspektora nadzoru; metodologię sprawdzania jakości wykonanych robót i wbudowanych materiałów budowlanych; procedury prowadzenia dokumentacji odbioru rzeczowego wykonywanych robót budowlanych; procedury wnioskowania do inwestora w sprawach dotyczących wprowadzenia niezbędnych zmian w dokumentacji technicznej i uzyskania zgody projektanta na zmiany, przeprowadzania niezbędnych ekspertyz i badań technicznych oraz w innych ważnych sprawach finansowych i prawnych; procedury uzyskiwania od projektanta wyjaśnień dotyczących wątpliwości związanych z projektem i zawartych w nim rozwiązań; częstotliwość składania inwestorowi raportów z działalności obejmującej prowadzenie nadzoru robót oraz z realizacji inwestycji wraz z dokumentacją zdjęciową będącą nieodłącznym załącznikiem do faktur wystawianych przez inspektora nadzoru; procedury i dokumentację odbioru finansowego wykonywanych robót budowlanych, tj.: przyjmowanie częściowych faktur rozliczeniowych od Wykonawcy robót, sprawdzenia ich poprawności rzeczowej i weryfikacji ich 10

11 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 zgodności z aktualnym postępem prac, prowadzenie zestawień rozliczanych faktur zgodnie z wymogami Zamawiającego oraz procedur rozliczeniowych obowiązujących przy rozliczeniach projektów współfinansowanych przez UE, przekazywanie na bieżąco wszystkich dokumentów księgowych oraz zestawczych do odpowiednich służb Zamawiającego; uzyskanie przez Wykonawcę zezwolenia na użytkowanie obiektów na podstawie pełnomocnictwa uzyskanego od Zamawiającego; kontrolowanie stosowania przez Wykonawcę przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego; zasad BHP; częstotliwość wizyt na placu budowy osób odpowiedzialnych za realizacje nadzór określenie szczegółowych zadań i obowiązków nadzoru inwestorskiego wynikających z przepisów prawa i specyfiki robót budowlanych; procedury związane z wykonaniem obmiarów sprawdzających, weryfikacja geodezyjną; zakres obowiązków kierowników prac. Termin realizacji: 20 dni od dnia protokolarnego zatwierdzenia aktualizacji morfodynamiki, do momentu złożenia kompletnego opracowania do odbioru. Niniejszy element robót nie podlega osobnemu rozliczeniu 9. UWAGI OGÓLNE Ponadto Zamawiający oczekuje od Wykonawcy pełnej współpracy w zakresie: uzgadniania wszelkich kwestii związanych z metodologią, utrzymywania stałego kontaktu (wyznaczenie osoby lub osób do kontaktów roboczych, spotkania robocze, konsultacje telefoniczne, e, pisma) - przewiduje się nie mniej niż 2 nie więcej niż 30 spotkań konsultacyjno-roboczych w siedzibie Zamawiającego, informowania Zamawiającego o ewentualnych zmianach składu osobowego zespołu badawczego (Zamawiający nie dopuszcza do zmiany na stanowiskach kierownika zespołu oraz jego zastępcy, bez uzyskania wcześniejszej zgody Zamawiającego), w przypadku pojawienia się w chwili obecnej nie zdefiniowanych problemów, niezwłoczne przekazanie informacji o nich w formie pisemnej Zamawiającemu, przekazywania na każde życzenie Zamawiającego dodatkowej, pełnej informacji o stanie realizacji badania, konsultowania z Zamawiającym wszelkich innych istotnych kwestii związanych z realizacją badania. 11

12 Urząd Morski w Słupsku Przetarg nieograniczony: Opracowanie dokumentacji przygotowawczej dla zadania p.: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno ZP 3510/I/04/18 Nadzór autorski nad programem funkcjonalno użytkowym kończy się w momencie zakończenia robót budowlanych potwierdzonych protokołem odbioru końcowego 12

13 Program funkcjonalno- użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Nazwa i kody CPV (Wspólny Słownik Zamówień): Geotechniczne usługi inżynieryjne Roboty w zakresie ochrony przybrzeżnej Usługi budowlane Dodatkowe usługi budowlane Doradcze usługi budowlane Usługi architektoniczne dotyczące planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu Usługi planowania przestrzennego Lokalizacja: Gmina Mielno; na odcinku wg UM 297, ,000 Numery działek: Inwestor: 299/5, 301/2 i 300/2 obręb 0020 Mielno Urząd Morski w Słupsku Al. Sienkiewicza Słupsk Niniejsze opracowanie sporządzono zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej i jest kompletny z punktu widzenia celu, któremu ma służyć. Autorzy opracowania: Data: Mariusz Burdukiewicz Słupsk 2017

14 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Część opisowa programu funkcjonalno użytkowego Podstawa opracowania. Niniejsze opracowanie wykonano w ramach działań statutowych Urzędu Morskiego w Słupsku jako element przygotowywanej inwestycji realizowanej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko , Oś priorytetowa II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska. Niniejsze opracowanie jest niezbędne do realizacji zamierzenia budowlanego planowanego do wykonania na warunkach kontraktowych zaprojektuj i wybuduj Zakres opracowania. Niniejsze opracowanie stanowi program funkcjonalno użytkowy, który jest podstawą zlecenia prac projektowych i budowlanych w zakresie kompleksowej realizacji inwestycji pn.: PRZEBUDOWA WRAZ Z ROZBUDOWĄ ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU UMOCNIEŃ BRZEGOWYCH NA WYSOKOŚCI MIEJSCOWOŚCI MIELNO Opracowanie obejmuje: zakres, wymagania oraz warunki realizacji poszczególnych robót inwestycyjnych odnoszące się do: prac przedprojektowych; prac projektowych; uzyskania stosownych decyzji administracyjnych niezbędnych do realizacji planowanych działań inwestycyjnych. prac przygotowawczych, towarzyszących i końcowych; prac budowlanych; uzyskania stosownych decyzji administracyjnych niezbędnych do użytkowania wykonanych w następstwie planowanych działań inwestycyjnych budowli. Niniejsze opracowanie zawiera także wymagania stawiane przez Inwestora względem: planowanych do wybudowania obiektów; materiałów do ich wykonania; technologii wykonania prac budowlanych; zakładanych sposobów odbioru robót budowlanych. wymogów formalnych dot. prowadzenia dokumentacji wykonywanych robót. Określono również dokumenty wymagane prawem do realizacji inwestycji. Nie wyklucza się konieczności uzyskania innych wymaganych prawem pozwoleń, decyzji i uzgodnień wymaganych odrębnymi przepisami prawa, które Wykonawca winien jest uzyskać w trakcie realizacji inwestycji a nie wymienionych w niniejszym programie funkcjonalno-użytkowym z uwagi na fakt, iż w określonych procedurach postępowań administracyjnych jest możliwość interpretacji przepisów poprzez organy wydające, w następstwie której przewidywana ścieżka postępowania administracyjnego może mieć inny przebieg i w ciągu którego mogą być wymagane inne dokumenty i opracowania, które Wykonawca zobowiązany jest wykonać na swój koszt w ramach umownego wynagrodzenia. Niniejszy program funkcjonalno-użytkowy w części pierwszej odnosi się do istniejących uwarunkowań mających wpływ na sposób prowadzenia inwestycji oraz przyjętych technologii wykonania części robót związanych z realizacją zamierzenia inwestycyjnego, w części drugiej zawiera informację dotyczącą pozyskanych i wymaganych dokumentów formalnych związanych z inwestycją. 2.0 Opis ogólny przedmiotu zamówienia. Przedmiotem niniejszego zamówienia jest kompleksowe zaprojektowanie wykonanie i oddanie do użytkowania konstrukcji morskich budowli hydrotechnicznych ochrony brzegu morskiego w rejonie Mielna -2-

15 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Modernizacja opaski brzegowej ze ścianką szczelną na wysokości istniejącej promenady (km 299,42 300,01 oraz 300,26 300,36) Proponuje się pozostawienie istniejącej ścianki szczelnej oraz pogrążenie przed nią (od strony morza) nowej ścianki zwieńczonej oczepem żelbetowym w formie odbijacza fal. Na oczepie ścianki szczelnej przewiduje się montaż balustrad stalowych. Niezbędne jest także rozbiórka istniejącego oczepu żelbetowego i usunięciu istniejącego narzutu z gwiazdobloków. Przed nowo wbitą ścianką należy wykonać obrzut z kamienia łamanego hydrotechnicznego o nachyleniu 1:3. W tym przypadku Poszerzenie promenady zgodnie z tym wariantem można uzyskać na odcinku brzegu morskiego km ~300,25 300,38 oraz na pewnym fragmencie odcinka ~299,42 300,01. Proponuje się lokalizację poszerzenia na trzech odcinkach: między ulicami Wojska Polskiego i Piastów (długość ok. 30 m), Cichą i Pionierów (długość ok. 30 m) oraz Pionierów i Orła Białego (długość ok. 50 m). W przypadku odcinków km 299,53 299,58; km 299,71 299,74 oraz km 299,92 299,95 ścianka szczelna nie występuje bezpośrednio przy istniejącej promenadzie, lecz jest od niej oddzielona pasem zieleni. Proponuje się więc wykonanie poszerzenia promenady przez cofnięcie istniejącej ścianki szczelnej zwieńczonej oczepem żelbetowym w stronę lądu, celem uzyskania ciągłości opaski. Warunkiem realizacji opaski w takiej formie jest uzyskanie zgody Urzędu Morskiego oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na usunięcie roślinności w pasie zakrzewionym zlokalizowanym za istniejącą opaską brzegową w zakresie niezbędnym do wykonania poszerzenia promenady. Opaska brzegowa w miejscu istniejącej promenady, gdzie brak ścianki szczelnej (km 300,01 300,26) Proponuje się wbicie nowej ścianki szczelnej oraz jej zabezpieczenie antykorozyjne poprzez malowanie (systemy malarskie). Ścianka zwieńczona oczepem żelbetowym. Przed wbiciem ścianki należy usunąć istniejące zabezpieczenia w postaci narzutu z gwiazdobloków ułożonych na walcowatych geotubachwypełnionych piaskiem. Przed ścianką należy wykonać obrzut z kamienia łamanego hydrotechnicznego o nachyleniu 1:3 Opaska brzegowa pomiędzy (km 297,70 299,42) Jest to odcinek, na którym w chwili obecnej nie ma promenady. W tym rejonie występuje przystań rybacka, która zmniejszy długość odcinka na którym zbudowany zostanie opaska. Konstrukcja zostanie zrealizowana tylko na krótkich odcinku zlokalizowanym po obu stronach przystani rybackiej i ochroni tereny zurbanizowane zlokalizowane na zapleczu. Przewiduje się, że łączna długość opaski wyniesie ok. 450 mb. Opaska brzegowa będzie wykonana jako narzut kamienny oparty o istniejący skłon wydmy Rzędna korony podwyższona do +3,50 m npm. Ukształtowanie i kąty nachylenie narzutu od strony morza zostaną zaprojektowane zgodnie z wytycznymi dla morskich konstrukcji hydrotechnicznych. Rodzaj i waga kamienia do wykonania narzutu od strony morza zaprojektowane zgodnie z wytycznymi dla morskich konstrukcji hydrotechnicznych. Po zakończeniu prac na zapleczu należy wykonać nasadzenia roślinności wydmowej. Remontu ostróg między 297,70 i 301,00 kilometrem brzegu morskiego: prace związane z remontem i odtworzeniem ostróg brzegowych będą realizowane na wysokości miejscowości: Unieście, Mielno i Mielenko. Wykonany zostanie remont istniejących ostróg brzegowych drewnianych o długościach ok. 100 m w rozstawach ok m. Ostrogi będą wykonane z pali drewnianych. Długość pali w palisadzie będzie zróżnicowana ze względu na zróżnicowanie głębokości akwenu. Ilość ostróg przewidzianych do remontu: 36 sztuk. Wykonania sztucznego zasilania brzegu morskiego: w rejonie istniejącej Promenady Przyjaźni, gdzie plaża ma stosunkowo niewielką szerokość, przewiduje się wykonanie sztucznego zasilania ze względów ochrony brzegu morskiego, jak i z uwagi na turystyczny charakter rejonu. Przyjęto wykonanie sztucznego zasilania zabezpieczającego brzeg morski w ilości co najmniej ok. 100 tys. m 3. W związku z dynamicznymi zmianami linii brzegowej, szacunkowe wielkości refulatu mogą się zwiększyć (dokładniejsze dane dotyczące ilości refulatu zostaną uzyskane po niezbędnych pomiarach geodezyjnych w miejscu przyszłej lokalizacji refulacji) Zakres zlecanych Wykonawcy robót budowlanych, określonych niniejszym programem funkcjonalno użytkowym obejmuje w szczególności: wykonanie prac saperskich na morzu i na lądzie w obrębie planowanej inwestycji; pozyskanie mapy do celów projektowych; -3-

16 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno wykonanie dokumentacji powykonawczej z prac saperskich; wykonanie kompletu uzupełniających badań batymetrycznych na obszarze morskim wykonanie kompletu uzupełniających badań geotechnicznych na obszarze morskim; wykonanie koncepcji projektowych; wykonanie kompletu projektów budowlanych i wykonawczych; przeprowadzenie prac przygotowawczych, porządkowych, zabezpieczających (w tym: odpowiedniego oznakowania akwenu morskiego objętego działaniami inwestycyjnymi) oraz ewentualnych prac rozbiórkowych; przeprowadzenie prac budowlanych (roboty kafarowe, ciesielskie, zbrojarskie, betonowe i montażowe); założenie i prowadzenie dokumentacji budowlanej przewidzianej przepisami prawa oraz dokumentującej wszelkie uwarunkowania prowadzonych robót budowlanych; wykonanie kompletnej dokumentacji powykonawczej dla przeprowadzonych robót; przygotowanie kompletu dokumentacji technicznej niezbędnej do uzyskania pozwolenia na użytkowanie dla wszystkich wykonanych obiektów w ramach zleconych prac budowlanych. Terminem realizacji przedmiotowej inwestycji jest 30 czerwca 2020 r., co jest to podyktowane wytycznymi Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, który jest źródłem finansowania dla przedmiotowej inwestycji. Przedłużenie terminu jej realizacji może oznaczać potrzebę zerwania kontraktu z uwagi na brak źródła dofinansowania. Podstawą zatwierdzenia dokumentacji projektowej będzie: prawidłowa lokalizacja na brzegu morskim obiektów ochrony brzegu zlecanych do zaprojektowania; spełnienie wymogów podstawowych przez zaprojektowaną konstrukcję ochroną; zastosowanie w budowli materiałów spełniających wymogi podstawowe określone przez program; zastosowanie wymaganych lub im równoważnych technik i technologii prowadzenia prac budowlanych określonym w niniejszym PFU; uwzględnienie wskazanych wymogów użytkowych określonych przez program (np. zastosowanie odpowiedniego oznakowania nawigacyjnego); spełnienie pozostałych, szczegółowo określonych w niniejszym programie, wymogów co do zlecanego zakresu prac projektowych. Podstawą rozliczeń robót budowlanych będzie: prawidłowa lokalizacja na brzegu morskim obiektów ochrony brzegu zlecanych do wykonania; spełnienie wymogów podstawowych przez zaprojektowane konstrukcje ochronne brzegu; zastosowanie w budowli materiałów spełniających wymogi podstawowe określone przez program funkcjonalno-użytkowy. zastosowanie wymaganych lub im równoważnych technik i technologii prowadzenia prac budowlanych określonych przez program funkcjonalno-użytkowy; uwzględnienie wskazanych wymogów użytkowych określonych przez program funkcjonalno-użytkowy (np. zastosowanie odpowiedniego oznakowania konstrukcji zlokalizowanych na obszarach morskich); spełnienie pozostałych, szczegółowo określonych w niniejszym programie, wymogów co do zlecanego zakresu prac projektowych. Całość przedmiotowej inwestycji dla lepszej identyfikacji, opisu przedmiotu zamówienia oraz etapowania rozliczeń finansowych została podzielona na następujące elementy: 3.1. Element: Roboty saperskie Zlecany zakres prac saperskich obejmuje wykonanie dokumentacji koncepcyjnej, projektowej, powykonawczej oraz przeszukania i utylizacji niebezpiecznych obiektów ferromagnetycznych. Wykonawca określi sam specyfikacje sprzętową oraz niezbędną kadrę do realizacji zadania. Inwestor zastrzega sobie prawo do uzgodnienia lub wprowadzenia dodatkowych wymagań w tym zakresie oprócz podanych poniżej. Niniejszy element robót Wykonawca jest zobowiązany wykonać po przejęciu placu budowy, przed rozpoczęciem prac geotechnicznych oraz prac przygotowawczych. -4-

17 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Roboty saperskie zakres prac wykonania kompletnej dokumentacji koncepcji prac saperskich wraz z kompletem wszystkich niezbędnych uzgodnień i pozwoleń dla przedmiotowej inwestycji w ilości 6 egz. na cele przeszukania terenu pod inwestycję w zakresie niewybuchów i niewypałów oraz innych obiektów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego o wielkości powyżej 0,5 dm 3. Po stronie Wykonawcy leży określenie przyjętej technologii robót i dokładnej powierzchni przeszukania terenu, która nie może być mniejsza obszarowo niż podana powyżej, niezbędnej do zapewnienia właściwego stanu bezpieczeństwa robót. Zamawiający nie uwzględnił w/w wskazaniach dróg dojazdowych po terenie plaży, powierzchni tymczasowym placów składowych dla wydobytych niewybuchów i niewypałów (tylko w przypadku jeśli wcześniej nie były trwale utwardzone) które należy uwzględnić w projekcie niezależnie nie wliczając w niżej wymienione powierzchnie. Ich rzeczywista powierzchnia zależy głównie od przyjętej przez Wykonawcę technologii robót wykonanie projektu prac saperskich wraz z programem zapewnienia jakości i planem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia opracowany dla całości obszaru zlecanych prac saperskich obejmujący cały obszar wskazanego zakresu robót określonego zgodnie z pkt. A, wymaga się sporządzenia tego projektu w oparciu o kartę uzgodnień technologicznych sporządzaną przez kierownika robót, karta ta stanowi załącznik niniejszej dokumentacji, w przedmiotowej karcie określone są podstawowe dane technologiczne z zakresu i technologii prowadzenia robót budowlanych niezbędnych do określenia parametrów głębokości przeszukania saperskiego (skanowania terenu) oraz określenia zasięgu stref zagrożenia i oddziaływania prac budowlanych mających wpływ na bezpieczeństwo prowadzenia prac saperskich, podstawowe dane technologiczne dot. charakterystyki pracy maszyn budowlanych zamieszcza się w karcie na podstawie dokumentacji techniczno rozruchowej poszczególnych maszyn, np. kafarów, walców wibracyjnych itp.; Uwaga: Dokumentacja projektowa dla kompletu robot saperskich określonych w pkt. A i AA oraz karta uzgodnień technologicznych podlegają bezwzględnie zatwierdzeniu przez Inżyniera Budowy (nadzór inwestorski) oraz nadzór autorski projektu. Wykonawca robót nie może bez uzyskania obu pozytywnych akceptacji dokumentacji projektowej robót saperskich rozpocząć prac. Dla potrzeb niniejszego projektu ustala się następujące minimalne parametry prowadzenia prac saperskich w zakresie robót określonym w pkt i głębokość przeszukania w obszarze akwenu wodnego: 8,0 m pp dna; głębokość przeszukania na lądzie (w rejonie opaski narzutowej): 4,0 m pp terenu; głębokość przeszukania na lądzie (w rejonie ścianek szczelnych): 8,0 m pp terenu; minimalna objętość obiektu ferromagnetycznego uznanego za niebezpieczny: 0,5 litra (500 cm 3 ); Uwaga: Dokumentacja projektowa prac minerskich określona w pkt i nie może wprowadzać zmian w wymaganym zakresie: pomniejszenia głębokości przeszukania w obszarze wodnym; zwiększenia objętości minimalnej obiektu ferromagnetycznego uznanego za niebezpieczny; wyznaczenie, oznakowanie i ochrona (w czasie prowadzenia prac) akwenu morskiego przeszukania oraz stref zagrożeń i oddziaływania prac saperskich do czasu ich zakończenia w całości oraz powiadomienie na piśmie w imieniu Inwestora wszystkich niezbędnych stron o prowadzeniu, charakterze, obszarze prowadzenia i czasie wykonania prac saperskich; UWAGA: Nie dopuszcza się realizacji przeszukania bez uprzedniego zatwierdzenia dokumentacji projektowej wykonanie przeszukania obszaru objętego zakresem prac saperskich z użyciem właściwego sprzętu technicznego odpowiadającego wymogom dokładności i głębokości przeszukania (scanowania) terenu określonego w pkt i ; lokalizacja, wymaga się określenia współrzędnych lokalizacyjnych dla poszczególnych punktów, oraz wykonanie oznakowania do czasu usunięcia zgodnie z wymogami stawianymi przez przepisy dla wszystkich znalezionych niewybuchów i niewypałów oraz innych niebezpiecznych obiektów pochodzenia wojskowego z wskazanego terenu; -5-

18 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno sporządzenie dokumentacji topografii zlokalizowanych dla wszystkich znalezionych niewybuchów i niewypałów oraz innych niebezpiecznych obiektów pochodzenia wojskowego z wskazanego terenu; W zakresie robót saperskich wykryte niewybuchy i niewypały należy wydobyć i przewieźć poza obszar prowadzonych robót, w miejsce wcześniej przystosowane przez Wykonawcę w celu ich czasowego zabezpieczenia do czasu przyjazdu patrolu saperskiego odpowiedzialnego za ich utylizację. Sposób realizacji tych prac oraz miejsce wyznaczone jako tymczasowy magazyn na wydobyte niewybuchy i niewypały, nie mogą mieć wpływu na terminy realizacji robót budowlanych. Zgłoszenie o potrzebie odbioru zabezpieczonych niewybuchów i niewypałów leży po stronie Wykonawcy, Zamawiający przekaże informacje w zakresie formy kontaktu z właściwym patrolem saperskim sporządzenie raportu powykonawczego przeszukania saperskiego wszystkich znalezionych niewybuchów i niewypałów oraz innych niebezpiecznych obiektów pochodzenia wojskowego z wskazanego terenu dla strefy lądowej i wodnej; wydanie certyfikatu czystości terenu. Roboty związane z przeszukaniem saperskim brzegu i dna należy rozpocząć niezwłocznie po przekazaniu terenu inwestycji przez Inwestora. Wykonawca jest odpowiedzialny za jakość wykonywanych robót saperskich oraz za zgodność ich z: niniejszą specyfikacją robót saperskich dokument jest nadrzędny w stosunku do pozostałych wykonywanych przez Wykonawcę robót; obowiązującymi przepisami prawa w tym zakresie; obowiązującymi przepisami porządkowymi na drogach publicznych i akwenach morskich; projektem prac saperskich; kartą technologiczną uzgodnień; programem zapewnienia jakości; planem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; poleceniami Inżyniera; Wymaga się w trakcie prowadzenia prac zachowanie wszystkich procedur z zakresu: przeszukania akwenu; oznakowania obiektów; oznakowania dróg dojazdowych i technologicznych; ewentualnego rozbrojenia lub detonacji; transportu; utylizacji; Zgodnie z PFU przewidziano przeszukanie saperskie w części wodnej na obszarze całej inwestycji w pasie o zmiennej (zgodnie z dokumentacją) szerokości. Obszar akwenu morskiego i lądu na którym planuje się wykonanie konstrukcji ochronnych brzegu podlega przeszukaniu saperskiemu. Nie dopuszcza się wykonania przeszukania terenu w obszarze i głębokości mniejszej niż wyznaczone w niniejszym programie. Obszar dodatkowego przeszukania (zwiększającego obszar terenu przeszukania) uzależniony jest od parametrów rozchodzenia się drgań w podłożu i zastosowanej przez wykonawcę robót technologii prac kafarowych i umocnienia dna. Obszar dodatkowy wyznaczony na podstawie karty uzgodnień technologicznych musi uwzględniać również pole rażenia charakterystycznych środków bojowych ewentualnie znalezionych na terenie realizacji inwestycji oraz odległości oddziaływania prac budowlanych na podłoże. Zamawiający zastrzega możliwość przejęcia nieodpłatnie części z wydobytych materiałów ferromagnetycznych w przypadku stwierdzenia ich wartości historycznej stanowiącej własność Skarbu Państwa Roboty saperskie warunki odbioru prac. Termin realizacji robót: Ilość egzemplarzy dokumentacji: 60 dni od dnia podpisania umowy. zgodnie z poniższym zestawieniem tabelarycznym: -6-

19 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Rodzaj opracowania: Dokumentacja koncepcyjna prac saperskich Dokumentacja projektowa prac saperskich Dokumentacja topograficzna prac saperskich Dokumentacja powykonawcza wraz z atestami Nakład i forma opracowania: 5 egz. w formie pisemnej, 2 egz. w wersji elektronicznej płyty CD (wersja edytowalna i nie edytowalna zarówno dla tekstu jak i części graficznej); 5 egz. w formie pisemnej, 2 egz. w wersji elektronicznej płyty CD (wersja edytowalna i nie edytowalna zarówno dla tekstu jak i części graficznej); 5 egz. w formie pisemnej, 2 egz. w wersji elektronicznej płyty CD (wersja edytowalna i nie edytowalna zarówno dla tekstu jak i części graficznej); 5 egz. w formie pisemnej, 2 egz. w wersji elektronicznej płyty CD (wersja edytowalna i nie edytowalna zarówno dla tekstu jak i części graficznej); Nadzór Inwestorski i Zamawiający zaopiniuje niniejsze opracowania w terminie nie dłuższym niż 7 dni roboczych od terminu ich złożenia. Jedynie opracowania wykonane na podstawie przyjętej i zaakceptowanej przez Inwestora koncepcji oraz zaakceptowane przez niego są podstawą wykonania dokumentacji projektowej a następnie robót i dokumentacji powykonawczej. Wykonawca robót jest uprawniony do złożenia w całości elementu robót do odbioru przez Nadzór inwestorski i Zamawiającego wraz z oświadczeniem o kompletności opracowania lub/i prac saperskich. Dokumentację należy przedłożyć do odbioru w formie analogowej (wydruk na papierze trwale oprawiony) oraz w wersji cyfrowej (format doc, dwg i dxf). Po otrzymaniu elementu komisja w ciągu 7 dni roboczych dokona odbioru elementu lub jego części. Przedłożone do odbioru opracowania lub prace zostaną sprawdzone pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym, zatwierdzoną koncepcją lub projektem, określonymi warunkami i parametrami określonymi w przepisach przez powołaną do tego celu komisję odbioru robót w skład której wchodzi Nadzór Inwestorski oraz Inwestor. Okres oceny przedłożonych opracowań lub prac nie będzie dłuższy niż 7 dni od dnia złożenia wniosku. W przypadku odbioru przez Zamawiającego dokumentacji projektowych, odebrane opracowania należy traktować jako dopuszczone do dalszej realizacji wykonania robót. Możliwe jest przeprowadzanie bieżących konsultacji Nadzorem inwestorskim lub Inwestorem w trakcie tworzenia poszczególnych etapów prac. Należy jednak zachować formę pisemną. Po pozytywnym odbiorze Wykonawca jest uprawniony do złożenia stosownej faktury celem dokonania przez Zamawiającego zapłaty. Wykonawca robót nie może zmieniać wymogów określonych w przygotowywanych dokumentacjach koncepcyjnych i projektowych. Do opracowanej dokumentacji koncepcyjnej Wykonawca załączy zestawienie kadry z podaniem danych personalnych oraz kopii posiadanych uprawnień oraz wykaz sprzętu z podaniem typu, nazwy i nr fabrycznego egzemplarza wraz kopią ostatniej kalibracji i przeglądu. Przy realizacji całego zakresu prac saperskich niniejsze prace oraz dokumenty winny być zgodne z warunkami zawartymi w niżej wymienionych normatywach i opracowaniach. [1] Roboty budowlane przy użyciu materiałów wybuchowych, Wydawnictwo POLcen; [2] Międzynarodowa Konwencja Drogowego Przewozu Materiałów i Ładunków Niebezpiecznych, ADR; [3] Międzynarodowy Kodeks Ładunków Niebezpiecznych - IMDG; [4] PN-85/B Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki; [5] PN-93/C Materiały wybuchowe. Dynamity. Wymagania. [6] WT-90/11/94; [7] BN-87/ /75 Górnicze zapalniki elektryczne metanowe 0,20A natychmiastowe antyelektrostatyczne. [8] Ustawa z dnia 21 czerwca 2002r o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego. [9] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 03 lipca 2003r w sprawie rozbiórek obiektów budowlanych wykonywanych metodą wybuchową; [10] Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 11 lipca 2001r w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie wykonywanych z użyciem materiałów wybuchowych. [11] Instrukcja: Prace minerskie i niszczenia. Sztab Generalny WP, Warszawa 1995r. [12] Ustawa z dnia 17 października 2003r. o wykonywaniu prac podwodnych; [13] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 sierpnia 2004r w sprawie szczegółowego trybu wydawania dyplomów, świadectw, książeczek nurka i dziennika prac podwodnych oraz wzorów tych dokumentów; -7-

20 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Roboty saperskie warunki płatności. Niniejszy element robót podlega zróżnicowanej procedurze rozliczeniowej, tj.: Dokumentacje koncepcyjne i projektowe w zakresie niniejszego elementu robót nie podlegają osobnemu rozliczeniu finansowemu. Podstawą płatności dla wykonanego całościowego (obszar morski) przeszukania saperskiego powierzchni niezbędnej do realizacji zadania inwestycyjnego w danej lokalizacji jest cena ryczałtowa podana przez Wykonawcę w pomocniczym kosztorysie ofertowym dla właściwej lokalizacji tych prac, tzn.: niniejszy element robót jest rozliczany w ramach podanej przez Wykonawcę całkowitej ceny ryczałtowej, w pomocniczym kosztorysie ofertowym Wykonawca podał kwotę odnoszącą się tylko do tego elementu robót w danej lokalizacji, która będzie podstawą do rozliczeń częściowych. Niniejsza cena będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie określone dla tej roboty w STWiORB i w dokumentacji projektowej. Cena ryczałtowa elementu robót będzie obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość użytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Podstawą płatności robót z zakresu wydobycia i zabezpieczenia wydobytych niewybuchów i niewypałów są ceny jednostkowe skalkulowane przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. W tym punkcie Zamawiający ustala odstępstwo od przyjętej w innych pozycjach - ryczałtowej formy rozliczenia kontraktu i wprowadza do pomocniczego kosztorysu uproszczonego złożonego przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych obmiarowe pozycje przedmiarowe z określeniem ich przypuszczalnej ilości. Zamawiający wprowadza możliwość rozliczeń częściowych przedmiotowego elementu robót budowlanych, tj.: Część elementu robót: Warunki płatności: Rodzaj rozliczenia: Dokumentacja techniczna (koncepcja, projekt, topograficzna, powykonawcza, atesty) Wykonanie rozpoznania (przeszukania) w części lądowej. Wydobycie i zabezpieczenie niewybuchów, niewypałów o pojemności pow. 5 l. Wydobycie i zabezpieczenie niewybuchów o pojemności pon. 5 l. Nie podlega rozliczeniom finansowych. 30 dni od daty prawidłowo złożonej faktury wystawionej na podstawie odbioru. 30 dni od daty prawidłowo złożonej faktury wystawionej na podstawie zatwierdzonego obmiaru robót. 30 dni od daty prawidłowo złożonej faktury wystawionej na podstawie zatwierdzonego obmiaru robót. Brak. Ryczałt bez możliwości rozliczeń częściowych Obmiar, zgodnie z ceną jednostkową podaną w pomocniczym kosztorysie ofertowym. (cena jednostkowa x obmiar = koszt); Obmiar, zgodnie z ceną jednostkową podaną w pomocniczym kosztorysie ofertowym. (cena jednostkowa x obmiar = koszt); Wykonawca może wystawić stosowną fakturę jedynie po pozytywnym odbiorze przez Nadzór Inwestorski potwierdzony przez Inwestora wskazanej części lub całego elementu robót zgłoszonego uprzednio do odbioru. Wykonawca następnie wystawi stosowną fakturę do wysokości łącznie 100% kwoty stanowiącej wskazane wynagrodzenie ryczałtowe lub obliczone wynagrodzenie kosztorysowe w oparciu o udokumentowany i zatwierdzony obmiar. Do ostatniej faktury dot. rozpoznania saperskiego Wykonawca dołączy pozostałą, jeszcze nie złożona, a ujętą do realizacji w przedmiotowym elemencie robót, cześć dokumentacji technicznej przewidzianej do wykonania przez Wykonawcę robót. -8-

21 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe każdorazowo po prawidłowym wystawieniu stosownej faktury przez Wykonawcę robót Element: Mapa do celów projektowych Mapa do celów projektowych zakres prac. Prace geodezyjne obejmujące wykonanie mapy do celów projektowych obejmują: pozyskanie z odpowiedniego ośrodka dokumentacji geodezyjnej kompletu materiałów i opracowań geodezyjnych celem wykonania mapy do celów projektowych oraz dokumentujących stosunki własnościowe na przedmiotowym terenie obejmującym całość inwestycji w niezbędnym zakresie wymaganym na drodze postępowań administracyjnych; wykonanie pomiarów bezpośrednich terenu inwestycji oraz ewentualnych budowli i sieci znajdujących się na terenie inwestycji i podlegających pracom rozbiórkowym, zakres terenu objętego pomiarami bezpośrednimi winien obejmować: na szerokość opracowania powinna obejmować obszar od istniejącej linii brzegu morskiego do co najmniej 400 m licząc od aktualnej górnej krawędzi zbocza wydmowego lub minimum istniejącej ścieżki rowerowej jeśli znajduje się dalej, znajdującej się za wierzchowiną wału wydmowego; na długość opracowanie winno obejmować cały wyspecyfikowany odcinek brzegu morskiego, km wg. UM 297,70-301,00, tj.: licząc po linii brzegowej ok.: 3300 mb. - wskazane niezbędne kołnierze pomiarowe określone w odpowiednich obowiązujących instrukcjach geodezyjnych. Prawne wymagania określające jakość wykonanej map do celów projektowych. Mapę do celów projektowych należy wykonać w skali 1:1000 dla całego odcinka planowanego do ochrony, wraz z sąsiednimi terenami. Pomiary musza być wykonane ze szczególnym uwzględnieniem zbocza wydmowego, ze wskazaniem jego podstawy i krawędzi górnej. Na mapę do celów projektowych należy nanieść wszystkie budowle znajdujące się na w/w obszarze (w szczególności: istniejące umocnienia brzegu morskiego, ścieżkę rowerową istniejące ciągi komunikacyjne: zjazdy technologiczne i zejścia na teren plaży, istniejące podłącza, kabel światłowodowy biegnący przy ścieżce rowerowej). prace kameralne obliczenia i kartowanie w tym opracowanie odpowiedniego operatu geodezyjnego z prac polowych i kameralnych; - komplet uzgodnień. Uwaga: W rejonie planowanej inwestycji przebiega międzynarodowy światłowód telekomunikacyjny. Należy z dużą starannością nanieść jego lokalizację. Przedstawiony do odbioru dokument powinien posiadać potwierdzenie pozytywnego przyjęcia do zasobu geodezyjnego przez odpowiedni Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej oraz uzgodnienie Zespołu Uzgodnień Dokumentacyjnych. Opracowanie należy wykonać niezależnie dla całego odcinka na którym zlokalizowana jest inwestycja Pomiary wysokości plaży należy wykonać grupując punkty pomiarowe w profile poprzeczne plaży z częstotliwością co najwyżej 50 metrów. W przypadku wymaganego większego zagęszczenia punktów wymaganego w instrukcjach geodezyjnych obowiązujące będą ustalenia instrukcji Mapa do celów projektowych warunki odbioru prac. Termin opracowania: Ilość egzemplarzy: realizacji 30 dni od dnia podpisania umowy, do momentu złożenia kompletnego opracowania do uzgodnień w odpowiednim PODGiK. 1 kpl. analogowy, 1kpl. cyfrowy. Przed złożeniem do uzgodnień opracowanej mapy Wykonawca jest zobowiązany do przekazania Zamawiającemu wersji roboczej map w wersji papierowej celem ich zaopiniowania. Zamawiający zaopiniuje niniejsze opracowanie w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych od terminu ich złożenia. Jedynie mapy posiadające pozytywną opinię Zamawiającego są dopuszczone do złożenia w odpowiednim PODGIK. Po uzyskaniu wszelkich uzgodnień wymaganych procedurami obowiązujących przepisów geodezyjnych i zarejestrowaniu map do celów projektowych przez odpowiedni PODGIK Wykonawca robót jest uprawniony do złożenia całości lub kompletnych części opracowania do odbioru (jeden z arkuszy mapy projektowej) przez Zamawiającego wraz z oświadczeniem o kompletności opracowania. Mapę należy przedłożyć do odbioru w formie analogowej (wydruk na kalce) oraz w wersji cyfrowej (format dwg i dxf). Po otrzymaniu elementu Wykonawca w ciągu 4 dni roboczych dokona odbioru elementu i po pozytywnym odbiorze Wykonawca jest uprawniony do złożenia stosownej faktury celem dokonania przez Zamawiającego zapłaty. Termin zapłaty nie krótszy niż 14 dni. -9-

22 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Mapa do celów projektowych warunki płatności. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe każdorazowo po odbiorze każdej części wskazanego elementu robót który odebrał Zamawiający i przedłożeniu faktury. Wykonawca wystawi stosowną fakturę do wysokości 95% kwoty wskazanej w kosztorysie ofertowym jako wynagrodzenie za przedmiotowy element zamówienia. Dopuszcza się fakturowanie częściowe robót geodezyjnych osobne dla pierwszego i drugiego odcinka budowli (w podziale na odcineki: opaski typu ciężkiego i lekkiego) Element: Uzupełniający plan batymetryczny Uzupełniający plan batymetryczny zakres prac. Prace w zakresie wykonania uzupełniającego planu batymetrycznego obejmują: wykonanie przez uprawnione osoby (posiadające dyplom Hydrografa kat. B lub A) pomiarów batymetrycznych na akwenie objętym zakresem przedsięwzięcia, minimalna zagęszczenie siatki pomiarowej 2 punkty na 5m 2 opracowanie wyników z pomiarów batymetrycznych, zatwierdzonych przez osobę uprawnioną (posiadającą dyplom Hydrografa kat. A), naniesienie opracowanych pomiarów batymetrycznych na treść mapy do celów projektowych, dostarczonej przez Zamawiającego; Przedstawiony do odbioru plan batymetryczny powinien być uzgodniony przez Urząd Morski lub Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej Uzupełniający plan batymetryczny warunki odbioru prac. Termin realizacji opracowania: Ilość egzemplarzy: 30 dni od dnia podpisania umowy, 1 kpl. papierowy, 1kpl. cyfrowy. Wykonawca załączy do opracowań zgłoszonych do odbioru oświadczenie o kompletności pomiarów batymetrycznych. Wyniki pomiarów batymetrycznych przedłożyć do odbioru w formie papierowej oraz w wersji cyfrowej (format txt., dwg. i dxf.) nagranej na 3 płyty CD. Przedłożona do odbioru dokumentacja zostanie sprawdzona pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym określonymi warunkami oraz powołaną przez Inwestora do tego celu komisję odbioru robót. Okres oceny przedłożonych opracowań nie będzie dłuższy niż 4 dni od dnia złożenia. W przypadku odbioru przez Zamawiającego niniejszego opracowania należy traktować opracowanie, jako dopuszczone do dalszej realizacji wykonania dokumentacji projektowej. Wymagane jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z wyznaczonym do tego celu pracownikiem Zamawiającego w trakcie tworzenia poszczególnych etapów prac. Należy jednak zachować formę pisemną. Po pozytywnym odbiorze Wykonawca jest uprawniony do złożenia stosownej faktury celem dokonania przez Zamawiającego zapłaty Uzupełniający plan batymetryczny warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: -10-

23 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, bez możliwości rozliczeń częściowych. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Uzupełniający badania geotechniczne Uzupełniające badania geotechniczne zakres prac. Technika prowadzenia prac: Ilość otworów badawczych: Ilość sondowań dynamicznych: Głębokość wierceń i sondowań: sondowanie dynamiczne i odwierty Na podstawie aktualizacji morfodynamiki Na podstawie aktualizacji morfodynamiki Na podstawie aktualizacji morfodynamiki Zakres badań laboratoryjnych: ustalenie na podstawie badań laboratoryjnych następujących parametrów gruntów: uziarnienia, gęstości szkieletu gruntowego, gęstości objętościowej, w przypadku gruntów organicznych oznaczenie zawartości cząstek organicznych. Zakres dokumentacji wykonawczej: opis techniczny, karty dokumentacyjne odwiertów; karty sondowań dynamicznych; mapa lokalizacyjna odwiertów; przekroje geotechniczne; tablica zestawcza wyników badań laboratoryjnych. Komplet dokumentacji winien być wykonany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego i rozporządzenia Ministra TBiGM z dnia 25 kwietnia 2012r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz. U. z 2012r, poz. 463) Uzupełniające badania geotechniczne warunki odbioru prac. Termin realizacji opracowania: 40 dni od dnia podpisania umowy, do momentu złożenia kompletnego opracowania do odbioru. Ilość egzemplarzy: 5 kpl. analogowych, 1kpl. cyfrowy. Przed złożeniem do odbioru Wykonawca jest zobowiązany do przekazania Nadzorowi Inwestorskiemu oraz Zamawiającemu (Inwestorowi) wersji roboczej mapy z naniesieniem lokalizacji punktów wierceń i sondowań w wersji papierowej celem ich zaopiniowania. Nadzór Inwestorski i Zamawiający zaopiniuje niniejsze opracowanie w terminie nie dłuższym niż 4 dni robocze od terminu ich złożenia. Jedynie badania posiadające pozytywną opinię Zamawiającego co do lokalizacji i planowanych głębokości punktów wierceń i sondowań są dopuszczone do złożenia odbiorowego. -11-

24 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Po uzyskaniu wszelkich uzgodnień wymaganych procedurami obowiązujących przepisów geotechnicznych Wykonawca robót jest uprawniony do złożenia całości do odbioru przez Zamawiającego wraz z oświadczeniem o kompletności opracowania. Dokumentację geotechniczną należy przedłożyć do odbioru w formie analogowej (wydruk na papierze trwale oprawiony) oraz w wersji cyfrowej (format doc, dwg i dxf). Po otrzymaniu elementu Zamawiający w ciągu 4 dni roboczych dokona odbioru elementu. Dopiero po pozytywnym odbiorze Wykonawca jest uprawniony do ich dalszego wykorzystania. Po pozytywnym odbiorze Wykonawca jest uprawniony do złożenia stosownej faktury celem dokonania przez Zamawiającego zapłaty Uzupełniające badania geotechniczne warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót, przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, bez możliwości rozliczeń częściowych. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Koncepcja projektowa Koncepcja projektowa zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje wykonanie: kompletu dokumentacji koncepcji planowanych konstrukcji ochronnych Realizacja niniejszego elementu robót wymaga: wykonania inwentaryzacji technicznej terenu objętego zamierzeniem inwestycyjnym w kontekście realizacji obiektów, ich posadowienia, transportu i realizacji robót budowlanych, oraz niezbędnych robót rozbiórkowych; przeprowadzenia analizy warunków środowiskowych realizacji przedsięwzięcia w celu; wypracowania technologii i terminów dostosowanych do warunków określonych decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach; przeprowadzenia analizy obciążeń środowiskowych; opracowania koncepcji (wariantów) konstrukcji morskiej budowli hydrotechnicznej ochrony brzegu morskiego w warunkach otwartego morza, zgodnych z wymaganiami określonymi w niniejszym opracowaniu; Opracowanie koncepcyjne konstrukcji ochronnej winno zawierać: -12-

25 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno opis techniczny; obliczenia; podstawowe warunki odnoszące się do warunków realizacji przedsięwzięcia w zakresie zgodności z wymaganiami określonymi w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach; rysunki konstrukcyjne w tym: projekt zagospodarowania terenu, konstrukcyjne przekroje charakterystyczne dla planowanych konstrukcji ochronnych: charakterystyczne przekroje poprzeczne Koncepcja projektowa warunki odbioru prac. Termin realizacji opracowania: Ilość egzemplarzy: 60 dni od dnia podpisania umowy, do momentu złożenia kompletnego opracowania do odbioru. 5 kpl. analogowych, 1kpl. cyfrowy. Zamawiający i Nadzór Inwestorski zaopiniuje niniejsze opracowanie w terminie nie dłuższym niż 4 dni robocze od terminu ich złożenia. Jedynie opracowania posiadające pozytywną opinię Zamawiającego są dopuszczone do realizacji dokumentacji projektowej. Po uzyskaniu niniejszej pozytywnej opinii Wykonawca robót jest uprawniony do złożenia całości elementu robót do odbioru przez Zamawiającego wraz z oświadczeniem o kompletności opracowania. Dokumentację należy przedłożyć do odbioru w formie analogowej (wydruk na papierze trwale oprawiony) oraz w wersji cyfrowej (format doc., dwg., dxf., PDF). Po otrzymaniu elementu Inwestor w ciągu 3 dni roboczych dokona odbioru elementu. Przedłożona do odbioru koncepcja projektowa zostanie sprawdzone pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym określonymi warunkami i parametrami konstrukcyjnymi przez powołaną do tego celu komisję odbioru robót. Okres oceny przedłożonych koncepcji nie będzie dłuższy niż 4 dni robocze od dnia złożenia. W przypadku odbioru przez Zamawiającego niniejszego opracowania należy traktować opracowanie, jako dopuszczone do dalszej realizacji wykonania dokumentacji projektowej. Wymagane jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z wyznaczonym do tego celu pracownikiem Zamawiającego w trakcie tworzenia poszczególnych etapów prac. Należy jednak zachować formę pisemną Koncepcja projektowa warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, bez możliwości rozliczeń częściowych. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. -13-

26 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Projekt budowlano-wykonawczy Projekt budowlano-wykonawczy zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: wykonanie projektów: architektoniczno-budowlanych i wykonawczych dla konstrukcji morskiej budowli hydrotechnicznej w warunkach otwartego morza; wykonanie kompletu specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych dla wszystkich rodzajów robót niezbędnych do wykonania określonych zakresem niniejszej inwestycji; planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ); operatu wodno-prawnego w zakresie wymagań obowiązującego prawa; przedmiaru robót w układzie technologicznego wykonania robót; Opracowane projekty winny zawierać wszystkie wymagane prawem elementy a w tym: opis techniczny; obliczenia; rysunki konstrukcyjne w tym: projekt zagospodarowania terenu; konstrukcyjne przekroje charakterystyczne; szczegóły konstrukcyjne; specyfikacje materiałowe; określenie podstawowych cech eksploatacyjnych; Dokumentacja projektowa winna składać się co najmniej z następujących elementów, o ile są one wymagane przepisami prawa: Element: Liczba egzemplarzy: Projekt architektoniczno budowlany, zawierający między innymi: komplet wszystkich niezbędnych uzgodnień i pozwoleń przewidzianych prawem, plansze zbiorczą projektu zagospodarowania terenu, cześć opisową projektu zagospodarowania terenu, specyfikacje materiałowe, informację BIOZ, określenie kategorii geotechnicznej obiektu, obliczenia statyczne, obliczenia hydrologiczne, inwentaryzację istniejącej zabudowy ochronnej i sąsiedniej zabudowy chronionej. Projekt musi spełniać warunki podane zarówno w decyzjach o warunkach zabudowy jak i uwarunkowaniach wskazanych w decyzjach o uwarunkowaniach środowiskowych zgody na realizację przedsięwzięcia. Projekt budowlany wykonawczy umożliwiający wykonanie całości przedmiotu zamówienia Operat wodno-prawny, umożliwiający uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego dla całości przedsięwzięcia określonego w niniejszym opracowaniu Specyfikację wykonania i odbioru robót budowlanych, precyzującą i odnoszącą się do wszystkich elementów robót budowlanych niezbędnych do wykonania przedmiotu zamówienia, warunki szczegółowe zawarte w STWIORB w zakresie rozliczenia i odbioru robót budowlanych muszą być opracowane z zachowaniem warunków wskazanych przez Zamawiającego zawartych w SIWZ oraz projekcie umowy w przedmiotowym zakresie. Plan BIOZ Przedmiary robót budowlanych z określeniem ilościowej wielkości robót i materiałów W projekcie wykonawczym Wykonawca przewidzi lokalizacje wykonania punktów wysokościowych (reperów) osadzonych na konstrukcji oraz punktów osnowy geodezyjnej przewidzianej do wykorzystania w trakcie pomiarów monitorujących. Do składanej do odbioru dokumentacji projektowej Wykonawca dostarczy 2 egzemplarze map z zaznaczonym przebiegiem linii brzegowej przed rozpoczęciem robót. -14-

27 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno W dokumentacji powykonawczej w osobnym opracowaniu przekazać należy zestawienie wszystkich punktów z podaniem położenia w układzie x,y,z oraz położeniem linii brzegowej po zakończeniu robót Projekt budowlano-wykonawczy warunki odbioru prac. Termin opracowania: Ilość egzemplarzy: realizacji 30 dni od dnia powiadomienia o zatwierdzeniu i przyjęciu ostatecznym koncepcji do momentu złożenia kompletnego opracowania do odbioru. zgodnie z powyższą tabelą, 1kpl. cyfrowy. Jedynie opracowanie wykonane na podstawie przyjętej i zaakceptowanej przez Inwestora koncepcji są podstawą wykonania dokumentacji projektowej. Zamawiający i Nadzór Inwestorski zaopiniują niniejszą dokumentacje projektową w terminie nie dłuższym niż 7 dni roboczych od terminu ich złożenia. Jedynie pozytywna ocena dokumentacji przez Inwestora jest podstawą do złożenia do odbioru końcowego gotowego elementu robót. Wykonawca robót po uzyskaniu pozytywnej oceny wykonanej dokumentacji jest uprawniony do złożenia całości elementu robót do odbioru przez Nadzór inwestorski i Zamawiającego wraz z oświadczeniem o kompletności opracowania. Dokumentację należy przedłożyć do odbioru w formie analogowej (wydruk na papierze trwale oprawiony) oraz w wersji cyfrowej (format doc, dwg i dxf). Po otrzymaniu elementu powołana komisja Nadzoru Inwestorskiego i Inwestora w ciągu 7dni roboczych dokona odbioru elementu. Przedłożone do odbioru opracowania projektowe zostaną sprawdzone pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym, zatwierdzoną koncepcją, określonymi warunkami i parametrami konstrukcyjnymi przez powołaną do tego celu komisję odbioru robót. Okres oceny przedłożonych koncepcji nie będzie dłuższy niż 7 dni od dnia złożenia. W przypadku odbioru przez Zamawiającego niniejszego opracowania należy traktować opracowanie jako dopuszczone do dalszej realizacji wykonania robót budowlanych. Możliwe jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z Inżynierem Kontraktu i Zamawiającym w trakcie tworzenia poszczególnych etapów prac. Należy jednak zachować formę pisemną. Inżynier Kontraktu poinformuje niezwłocznie Zamawiającego o dokonanych uzgodnieniach i ustaleniach z Wykonawcą robót powstałych w trakcie realizacji elementu robót. Po pozytywnym odbiorze Wykonawca jest uprawniony do złożenia stosownej faktury celem dokonania przez Zamawiającego zapłaty Projekt budowlano-wykonawczy warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość użytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, bez możliwości rozliczeń częściowych. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. -15-

28 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Wnioski, uzgodnienia, zgłoszenia oraz pozwolenia dotyczące zleconych robót projektowych wymagane przepisami obowiązującego prawa w zakresie ich wykonawstwa, odbioru jak i użytkowania Wnioski, uzgodnienia, zgłoszenia oraz pozwolenia określone prawem zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: wykonanie, złożenie, uzupełnianie oraz nadzór nad tokiem postępowania wszelkich wniosków, uzgodnień, pozwoleń, zezwoleń i decyzji administracyjnych do czasu uzyskania prawomocnych decyzji kończących tok postępowania w przedmiotowym zakresie dotyczących zleconej do wykonania konstrukcji morskiej budowli hydrotechnicznej w warunkach otwartego morza oraz dróg dojazdowych do miejsc inwestycji. Możliwy jest odbiór częściowy opisywanego elementu umożliwiający realizację poszczególnych obiektów Wnioski, uzgodnienia, zgłoszenia oraz pozwolenia określone prawem warunki odbioru prac. Termin realizacji opracowania: Ilość egzemplarzy: zgodnie z obowiązującymi klauzulami terminowymi dla przedmiotowych postępowań, w przypadku nie określonego administracyjnie terminu, w okresie 5 dni kalendarzowych licząc od daty, w której Wykonawca posiadł taką informację; 3 kpl. analogowy, 1 kpl. cyfrowy. Inwestorowi należy przekazywać jedynie dokumenty z poświadczeniem złożenia w odpowiednim organie; Zamawiający zaopiniuje niniejsze opracowania w terminie nie dłuższym niż 7 dni robocze od terminu ich złożenia. Po otrzymaniu elementu Inwestor w ciągu 7 dni roboczych dokona odbioru elementu. Przedłożone do odbioru opracowania zostaną sprawdzone pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym, zatwierdzoną koncepcją, określonymi warunkami i parametrami konstrukcyjnymi przez powołaną do tego celu komisję odbioru robót. Okres oceny przedłożonych dokumentów nie będzie dłuższy niż 7 dni od dnia złożenia. Możliwe jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z Inżynierem Kontraktu o w trakcie tworzenia poszczególnych etapów elementu prac. Należy jednak zachować formę pisemną Wnioski, uzgodnienia, zgłoszenia oraz pozwolenia określone prawem warunki płatności. Niniejszy element robót nie podlega rozliczeniom finansowym w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego Element: Dokumentacja wykonawcza Dokumentacja wykonawcza zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: sukcesywne wykonywanie i uzupełnianie dokumentacji budowy dotyczącej zleconej do wykonania konstrukcji morskich budowli hydrotechnicznych ochrony brzegu morskiego w warunkach otwartego morza. W skład dokumentacji wykonawczej wchodzą następujące dokumenty: (Dokumentacja budowy, według ustawy Prawo budowlane) pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym; rysunki i opisy służące realizacji obiektu, czyli projekt wykonawczy; dziennik budowy i ewentualnie dziennik montażu lub palowania; plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia; -16-

29 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno protokoły odbiorów częściowych i końcowych; operaty geodezyjne tyczenia obiektu i inne; protokoły badań i sprawdzeń materiałów i elementów; dokumenty potwierdzające, że wyroby budowlane zastosowane w trakcie wykonywania robót są dopuszczone do stosowania; książka obmiarów stosowna do przedmiotu realizacji; projekt zagospodarowania placu budowy; projekt organizacji robót i ewentualnie projekt montażu; plan zapewnienia jakości; harmonogram realizacji robót; protokoły z narad; W ramach dokumentacji wykonawczej muszą być uwzględnione wszystkie wskazania Zamawiającego określone w niniejszym Programie dotyczące poszczególnych elementów robót Dokumentacja wykonawcza warunki odbioru prac. Termin realizacji opracowania: Ilość egzemplarzy: zgodnie z umownymi klauzulami terminowymi dla prowadzonego frontu robót na bieżąco; 2 kpl. analogowy (w formie papierowej), 1kpl. cyfrowy; Zamawiający dokona odbioru niniejszego opracowania w terminie nie dłuższym niż 10 dni roboczych od terminu ich złożenia. Przedłożone do odbioru dokumentacja zostanie sprawdzona pod względem zgodności z wskazanymi i wymaganiami w programie funkcjonalno-użytkowym, zatwierdzoną koncepcją, projektem i określonymi warunkami oraz parametrami konstrukcyjnymi wskazanymi przez Inwestora przez powołaną do tego celu komisję odbioru robót. Okres oceny przedłożonych dokumentów nie będzie dłuższy niż 10 dni od dnia złożenia. Możliwe jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z Inżynierem Kontraktu w trakcie tworzenia poszczególnych etapów elementu prac. Należy jednak zachować formę pisemną Dokumentacja wykonawcza warunki płatności. Niniejszy element robót nie podlega osobnym rozliczeniom finansowym w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego. Jest niezbędnym elementem protokołów odbiorów częściowych, końcowego oraz wniosku o pozwolenie na użytkowanie lub aktu równoważnego Element: Dokumentacja powykonawcza Dokumentacja powykonawcza zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: sukcesywne wykonywanie i uzupełnianie dokumentacji budowy dotyczącej zleconej do wykonania konstrukcji morskich budowli hydrotechnicznych ochrony brzegu morskiego w warunkach otwartego morza: sukcesywne wykonanie i uzupełnianie dokumentacji budowy dotyczącej zleconego do wykonania remontu nawierzchni dróg leśnych niezbędnych do realizacji niniejszego projektu; W skład dokumentacji powykonawczej wchodzą następujące dokumenty: (Dokumentacja budowy, według ustawy Prawo budowlane) dokumentacja budowy, czyli projekt budowlany i projekt wykonawczy, z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku realizacji robót, zatwierdzona i odebrana dokumentacja wykonawcza; geodezyjne pomiary powykonawcze z naniesieniem zrealizowanych obiektów na mapę zasadniczą, czyli wprowadzenie do zasobów geodezyjnych państwa, decyzja o pozwoleniu na użytkowanie (gdy jest wymagane). Dokumentacja powykonawcza o której mowa, winna składać się co najmniej z następujących elementów o ile są one wymagane przepisami prawa: Element: Liczba egzemplarzy: -17-

30 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Wykonania kompletnej, w zakresie określonym przez przepisy prawa, dokumentacji powykonawczej dla każdego z zaprojektowanych a następnie wybudowanych elementów budowli; Wykonania kompletnej, w zakresie określonym przez przepisy prawa, dokumentacji powykonawczej dla przeprowadzonych robót saperskich z kompletem wydanych atestów czystości obszaru dla terenu wskazanego jako teren budowy wraz z obszarem zaplecza; W celu późniejszego potwierdzenia uzyskania efektu ekologicznego z realizacji projektu Wykonawca dołączy do dokumentacji powykonawczej Zamawiającemu: 1. 3 egzemplarze map z planowanym (przyjętym na poziomie projektu budowlanego) i uzyskanym (po jego realizacji) przebiegiem linii brzegu morskiego oraz wyznaczoną lokalizacją punktów bazowych (reperów) trwale oznaczonych w obszarze działań budowlanych. 2. Zestawienie tabelaryczne położenia punktów w układzie trzech współrzędnych z których jedna będzie określać wysokość n.p.m. Dodatkowa zmienna wysokościowa, będzie wskazywać czy konstrukcja spełnia minimalne wymagania wysokościowe dla powstałych konstrukcji oraz wielkość ich ewentualnego osiadania; Współrzędne geodezyjne należy przedstawić w 3 układach: WGS 84 (º, m, s) PL-UTM i PL-2000 (zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 października 2012 r. w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych) Dokumentacja powykonawcza warunki odbioru prac. Termin realizacji opracowania: Ilość egzemplarzy: termin przekazania do Inwestora 7 dni roboczych przed wyznaczonym terminem odbioru końcowego; 2 kpl. analogowy, 1kpl. cyfrowy; Zamawiający zaopiniuje niniejsze opracowania w terminie nie dłuższym niż 7 dni robocze od terminu ich złożenia. Po otrzymaniu elementu Inwestor w ciągu 7 dni roboczych dokona sprawdzenia kompletności elementu. Przedłożone do odbioru opracowania zostaną sprawdzone pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym, zatwierdzoną koncepcją, określonymi warunkami i parametrami konstrukcyjnymi i wymogami obowiązującego prawa w tym zakresie przez powołaną do tego celu komisję odbioru robót. Możliwe jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z Inżynierem Kontraktu w trakcie tworzenia poszczególnych etapów elementu prac. Należy jednak zachować formę pisemną Dokumentacja powykonawcza warunki płatności. Niniejszy element robót nie podlega osobnym rozliczeniom finansowym w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego. Jest niezbędnym elementem protokołu końcowego odbioru budowy i winna być złożona na 7 dni przed terminem końcowego odbioru. Nie jest możliwy odbiór końcowy bez dokumentacji powykonawczej Element: Roboty przygotowawcze Roboty przygotowawcze zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: weryfikacja zakresu robót zawartego w umowie jak i programie w kontekście przeprowadzonego rozpoznania terenu inwestycji; wykonanie elementów zabudowy zaplecza budowy; wykonanie niezbędnych ogrodzeń oraz zabezpieczeń terenu budowy (obszar lądowy i akwen morski) ze szczególnym uwzględnieniem okresu letniego; wykonanie atestu czystości dna w kontekście zinwentaryzowania trwałych przeszkód uniemożliwiających roboty kafarowe (np. wraków) wraz z wykonaniem dokumentacji z przeszukania; ewentualne usunięcie przeszkód podwodnych i na lądzie uniemożliwiających roboty kafarowe; wykonanie inwentaryzacyjnych i realizacyjnych pomiarów geodezyjnych; wykonanie wstępnych pomiarów batymetrycznych; -18-

31 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno wykonanie oznakowania budowli hydrotechnicznej; wykonanie i instalacje odpowiedniego oznakowania terenu w trakcie realizacji inwestycji w postaci tablic ostrzegawczych oraz tablic informacyjnych; wykonanie inwentaryzacji technicznej obiektów i dróg w kontekście ich zużycia i uszkodzeń w trakcie eksploatacji przez Wykonawcę robót w trakcie prowadzenia robót budowlanych oraz innych prac bezpośrednio związanych z budową; Podczas prowadzenia prac przygotowawczych należy ze szczególną starannością zadbać o przestrzeganie przepisów BHP. Wykonawca prac przygotowawczych przed przystąpieniem do ich realizacji powinien przedstawić uzgodniony z Zamawiającym harmonogram prac. Wykonawca przed przystąpieniem do wykonania robót przygotowawczych uzyska od Inżyniera potwierdzenie, że zostały spełnione warunki określone w pozwoleniu na rozbiórkę na etapie przystępowania do robót. Zamawiający informuje o teoretycznej możliwości wystąpienia wraków na terenie prowadzonych prac budowlanych. Inwestor stwierdza na podstawie oficjalnych dokumentów (ewidencji, map) brak występowania wraków na terenie planowanych robót Roboty przygotowawcze warunki odbioru prac. Termin realizacji prac: zgodnie z harmonogramem który zostanie przedstawiony przez Wykonawcę do zatwierdzenia przez Inwestora w terminie 3 dni roboczych od zawarcia umowy; Nadzór inwestorski wraz z Zamawiającym przystąpi do odbioru zgłoszonych przez Wykonawcę prac w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych od terminu powiadomienia o ich zakończeniu. Po realizacji elementu Inwestor w ciągu 5 dni roboczych dokona sprawdzenia kompletności elementu. Przedłożony do odbioru element robót zostanie sprawdzony pod względem zgodności z wskazanymi w programie funkcjonalno-użytkowym, zatwierdzoną koncepcją i projektem, określonymi warunkami oraz parametrami konstrukcyjnymi i wymogami obowiązującego prawa w tym zakresie przez powołaną przez Nadzór Inwestorski do tego celu komisję odbioru robót w skład której będą wchodzili przedstawiciele Inwestora. Okres oceny nie będzie dłuższy niż 5 dni od dnia powiadomienia. Możliwe jest przeprowadzanie bieżących konsultacji z wyznaczonym do tego celu pracownikiem Nadzoru Inwestorskiego lub Zamawiającego w trakcie tworzenia poszczególnych etapów elementu prac. Należy jednak zachować formę pisemną. Nadzór Inwestorski jest zobowiązany do niezwłocznego informowania Zamawiającego (Inwestora) na piśmie o podjętych ustaleniach i uzgodnieniach z Wykonawcą robót poczynionych w trakcie prowadzenia prac lub na wniosek Wykonawcy robót Roboty przygotowawcze warunki płatności. Niniejszy element robót nie podlega osobnym rozliczeniom finansowym w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego. Jest niezbędnym elementem wykonania całości robót objętych umową. Nie jest możliwe: dokonywanie zapłaty Wykonawcy robót za wykonanie innych elementów robót w przypadku pozostawania Wykonawcy w zwłoce z wykonaniem którejkolwiek części niniejszego elementu robót; Zamawiający zastrzega sobie prawo odmowy przystąpienia do odbioru końcowego w przypadku braku realizacji którejkolwiek części niniejszego elementu robót Element: Roboty rozbiórkowe Roboty rozbiórkowe zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: przeprowadzenie robót rozbiórkowych w zakresie określonym w dokumentacji projektowej przez projektanta, minimalny zakres robót wymaganych przez Inwestora dotyczy rozbiórki: ewentualnie istniejących nie zinwentaryzowanych przez Inwestora elementów zniszczonych budowli ochronnych lub hydrotechnicznych znajdujących się w obszarze morskim obszaru objętego inwestycją; ewentualnie istniejących nieczynnych elementów sieci znajdujących się na terenie placu budowy (Zamawiający nie posiada wiedzy na ten temat); -19-

32 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno innych obiektów i instalacji kolidujących z zamierzeniem inwestycyjnym wskazanym przez Projektanta jako niezbędnych do rozbiórki; ewentualnie istniejących wraków obiektów pływających położonych na dnie znajdujących się w obszarze planowanej inwestycji. zapewnienie placu składowego niezbędnego do czasowego składowania materiałów pozyskanych w trakcie prac rozbiórkowych do czasu przystąpienia do ich utylizacji; utylizację pozyskanych w trakcie rozbiórek odpadów z następującymi zastrzeżeniami: w przypadku utylizacji złomu Wykonawca jest zobowiązany przekazać go w całej pozyskanej ilości Inwestorowi na wskazane przez niego miejsce składowania z zastrzeżeniem, iż elementy przekazane nie mogą być o ciężarze jednostkowym większym niż 500kg/sztukę; w przypadku rozbiórki palisad drewnianych lub faszyn należy je zutylizować Roboty rozbiórkowe warunki odbioru prac. Podczas prowadzenia prac rozbiórkowych należy ze szczególną starannością zadbać o przestrzeganie przepisów BHP. Roboty rozbiórkowe należy wykonywać ostrożnie w sposób zapewniający możliwie największy odzysk materiałów nadających się do ponownego wbudowania. Znajdujące się w pobliżu rozbieranych obiektów urządzenia i budowle Wykonawca winien zabezpieczyć przed uszkodzeniem. Elementy żelbetowe należy rozbijać za pomocą urządzeń pneumatycznych, zbrojenie przecinać palnikiem. Wykonawca prac rozbiórkowych przed przystąpieniem do ich realizacji powinien przedstawić uzgodniony z Zamawiającym harmonogram prac. Wykonawca przed przystąpieniem do wykonania robót rozbiórkowych uzyska od Inżyniera potwierdzenie, że zostały spełnione warunki określone w pozwoleniu na rozbiórkę na etapie przystępowania do robót. Materiały z rozbiórki, stanowiące rozdrobniony gruz betonowy należy wywieźć na składowisko. Nie dopuszcza się jego wbudowania w planowane do realizacji obiekty. W przypadku możliwości wykorzystania części gruzu jako materiału stanowiącego kruszywo podbudowy narzutów ochronnych należy uzyskać wcześniejszą aprobatę Zamawiającego. Kontrola jakości polega na: sprawdzeniu uporządkowania i oczyszczenia terenu w miejscu istniejącej konstrukcji przewidzianej do rozbiórki po wykonaniu robót rozbiórkowych, obejmujących m.in.: uporządkowanie i oczyszczenie terenu po wykonaniu robót; dbałość o nie zanieczyszczanie dna przy planowanych do realizacji odcinków progów podwodnych w trakcie robót rozbiórkowych; demontażu i rozkuć elementów umocnienia brzegu. sporządzenia stosownych obmiarów co do materiałów podlegających utylizacji jak i przekazaniu do Inwestora; Odbiór robót rozbiórkowych polega na finalnej ocenie jakości wykonywanych robót oraz ilości tych robót, które w dalszym procesie realizacji ulegną zakryciu. Będzie dokonywany w czasie umożliwiającym wykonanie ewentualnych korekt i poprawek bez hamowania ogólnego postępu robót. Odbioru tego dokonuje Inżynier. Gotowość danej części robót zgłasza Wykonawca wpisem do dziennika budowy z jednoczesnym pisemnym powiadomieniem Zamawiającego do jego pionu technicznego. Odbiór zostanie wykonany niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu trzech dni od daty zgłoszenia wpisem do dziennika budowy i powiadomienia o tym fakcie Zamawiającego. Jakość i ilość robót ocenia Nadzór Inwestorski na podstawie dokumentów zawierających przeprowadzone pomiary w konfrontacji z dokumentacją projektowa, specyfikacjami i uprzednimi ustaleniami. Odbioru ostatecznego tego elementu robót dokona Nadzór Inwestorski w obecności Wykonawcy i Zamawiającego. Odbierający dokona ich oceny jakościowej na podstawie przedłożonych dokumentów, wyników badań i pomiarów, oceny wizualnej Roboty rozbiórkowe warunki płatności. Niniejszy element robót nie podlega osobnym rozliczeniom finansowym w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego. Jest niezbędnym elementem wykonania całości robót objętych umową. Nie jest możliwe: -20-

33 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno dokonywanie zapłaty Wykonawcy robót za wykonanie innych elementów robót w przypadku pozostawania Wykonawcy w zwłoce z wykonaniem którejkolwiek części niniejszego elementu robót; Zamawiający zastrzega sobie prawo odmowy przystąpienia do odbioru końcowego w przypadku braku realizacji którejkolwiek części niniejszego elementu robót. Uwaga: Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Kwota będzie uwzględniać składające się na jej wykonanie wszystkie robóty (elementy) określone: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Podstawą wyceny wykonanych robót jest ich pomocniczy obmiar (stanowiący samodzielny obiekt lub samodzielną cześć obiektu, będący wskazanym w PFU minimalnym obmiarem uprawniającym do fakturowania częściowego) zaewidencjonowany w pomocniczej księdze obmiarów, prowadzonej przez Wykonawcę robót i potwierdzanej przez Nadzór inwestorski, odniesiony do pomocniczego obmiaru całościowego elementów robót przewidzianych do wykonania (tzw. stopień zaawansowania robót). Po zgłoszeniu do odbioru wskazanego minimalnego zakresu robót podlegającego fakturowaniu Wykonawca może wystawić stosowną fakturę jedynie po pozytywnym odbiorze przez Nadzór Inwestorski i zatwierdzeniu protokołu odbioru przez Inwestora. Wykonawca następnie wystawi stosowną fakturę do wysokości określonej przez Nadzór inwestorski, czyli części kwoty ryczałtowej wskazanej w pomocniczym kosztorysie ofertowym jako wynagrodzenie za wykonany częściowo zakres robót stanowiący zlecany obiekt budowlany lub samodzielną cześć zlecanego obiektu. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe każdorazowo po wystawieniu poprawnej faktury przez Wykonawcę robót. Wartość sumaryczna rozliczeń częściowych nie może być większa niż 95% wartości umownej zleconych robót, tj. wartość zgłaszanych robót do odbioru końcowego i tym samym do rozliczenia końcowego nie może być mniejsza niż 5% Element: Roboty ziemne Roboty ziemne zakres prac. Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: zakup i transport materiałów do miejsca ich wbudowania niezbędnych do realizacji niniejszego elementu robót; przygotowanie podłoża w miejscu wykonania zbrojenia geosyntetycznego poprzez jego wyprofilowanie lub uzupełnienie; ułożenie oraz montaż technologiczny zbrojenia geosyntetycznego w miejscu wbudowania; Roboty ziemne warunki odbioru. Podczas prowadzenia prac w zakresie przedmiotowego elementu robót należy ze szczególną starannością zadbać o przestrzeganie przepisów BHP. Wykonawca przedmiotowego elementu robót przed przystąpieniem do ich realizacji powinien przedstawić uzgodniony z Zamawiającym harmonogram prac, Wykonawca przed przystąpieniem do wykonania robót uzyska od Nadzoru Inwestorskiego potwierdzenie, że zostały spełnione warunki określone w pozwoleniu na budowę lub innych decyzjach administracyjnych na etapie przystępowania do robót (np. w pozwoleniu na wykonywanie prac podwodnych). -21-

34 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Jakość i ilość robót ocenia Inżynier na podstawie: dostarczonych przez Wykonawcę robót dokumentów zawierających przeprowadzone pomiary, badania i dokumenty certyfikujące w konfrontacji z programem funkcjonalno-użytkowym, dokumentacją projektową, specyfikacjami i uprzednimi ustaleniami; przeprowadzonych własnych pomiarów sprawdzających zatwierdzonych przez Inwestora. Dopuszczalny jest odbiór częściowy, polegający na ocenie ilości i jakości części robót. Odbioru częściowego robót dokonuje się dla zakresu robót określonego w dokumentach umownych wg zasad jak przy odbiorze ostatecznym robót. Odbiór robót dokonuje Inżynier. Odbiór końcowy polega na finalnej ocenie rzeczywistego wykonania robót w odniesieniu do zakresu (ilości) i jakości przedstawionej w dokumentacji projektowej i STWIORB. Odbioru ostatecznego tego elementu robót dokona Inżynier w obecności Wykonawcy i Inwestora. Odbierający dokona ich oceny jakościowej na podstawie przedłożonych przez Wykonawcę dokumentów, wyników badań i pomiarów i oceny wizualnej. Dopuszcza się dokonanie przez Zamawiającego dodatkowych badań i ocen sprawdzających zlecanych innym podmiotom. Kontroli jakości robót polega na: poprawności użytego materiału zgodności z przyjętymi wymaganiami w programie funkcjonalno użytkowym oraz dokumentacji projektowej; poprawności wbudowania materiału - zgodności z przyjętymi wymaganiami w programie funkcjonalno użytkowym oraz dokumentacji projektowej; poprawności otrzymanego zagęszczenia warstw gruntu tam gdzie jest to wymagane; poprawność przygotowania podłoża pod względem wyrównania i utrzymania rzędnych projektowych Sprawdzenie robót pomiarowych: wykonanie planu sondażowo-batymetrycznego przed oraz po wykonaniu przedmiotowych robót. po wykonaniu wykopów należy sprawdzić, czy pod względem kształtu, zagęszczenia i wykończenia odpowiada on wymaganiom oraz czy dokładność wykonania nie przekracza tolerancji podanych w projekcie lub STWiORB i odpowiednich normach. użycie odpowiedniej jakości sprzętu batymetrycznego wraz z wykonaniem inspekcji nurkowych dla całej długości odbieranej części konstrukcji, z której to wykonuje się atest nurkowy oraz dokumentuje zdjęciowo. Sprawdzenia realizacyjne prowadzonych robót polegają na: sprawdzeniu jakości używanych przez Wykonawcę materiałów; zgodności wykonywanych robót z Dokumentacją Projektową; zgodności wykonanych robót z założeniami niniejszego programu funkcjonalno-użytkowego; sprawdzeniu na bieżąco wilgotność zagęszczanego gruntu; Program badań sprawdzających Wykonawca robót powinien opracować w PZJ i uzgodnić z Nadzorem Inwestorskim. Badania laboratoryjne muszą obejmować sprawdzenie podstawowych cech materiałów podanych w niniejszej STWiORB, a częstotliwość ich wykonywania musi pozwolić na uzyskanie wiarygodnych i reprezentatywnych wyników dla całości wbudowanych lub zgromadzonych materiałów. Wyniki badań Wykonawca przekazuje Inżynierowi w trybie określonym w PZJ. W PZJ należy również zaproponować Inżynierowi do akceptacji wykonawcę badań laboratoryjnych jeśli Wykonawca robót nie dysponuje możliwościami do ich przeprowadzenia. Jeśli inżynier uzna to za konieczne, niezależnie od badań wykonywanych przez Wykonawcę może prowadzić dodatkowe badania materiałów. W każdym przypadku wystąpienia wątpliwości co do jakości części dostawy, nie należy jej wbudowywać a umieścić na oddzielnym składowisku i wykonać badania laboratoryjne w zakresie przewidzianym w PZJ. Dalsze postępowanie w zależności od wyników badań należy przewidzieć w PZJ. Badania podstawowych cech dostarczanych materiałów prowadzi Wykonawca w zakresie i z częstotliwością określoną w PZJ. Minimalny zakres badań dla materiałów na nasypy/zasypy oraz minimalna ich częstotliwość akceptowana przez Inżyniera obejmuje: badanie uziarnienia; wskaźnika różnoziarnistości; mrozoodporność -22-

35 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Zakres badań w czasie odbioru elementu robót wchodzi sprawdzenie: dokumentów kontrolnych przekroju poprzecznego geometrii narzutu spadków podłużnych narzutu wykonania skarp Sprawdzenie dokumentów kontrolnych dotyczy: oznaczeń laboratoryjnych dziennika budowy dzienników laboratorium Wykonawcy protokołów odbioru Robót zanikających i ulegających zakryciu sondaż kontrolny dla części podwodnej Sprawdzenie skarp: Sprawdzenie wykonania skarp należy przeprowadzić, kontrolując zgodność pochyleń z Dokumentacją Projektową. Dopuszczalne odchylenia od wymaganego pochylenia podane zostaną w STWiORB. Sprawdzenie prac przygotowawczych prowadzonych robót: sprawdzenie zgodności warunków geotechnicznych z podanymi w projekcie i ustalenia ewentualnych zmian, Sprawdzenie jakości materiałów na umocnienie badania przydatności gruntów do budowy umocnienia powinny być przeprowadzone na próbkach pobranych z każdej partii przeznaczonej do wbudowania w zasyp pochodzącej z nowego źródła, jednak nie rzadziej niż jeden raz na 1000m 3. W każdym badaniu należy określić następujące właściwości: skład granulometryczny, wg PN-B-04481; mrozoodporność Sprawdzenie wykonywania zasypu polega na skontrolowaniu: zgodności z wymaganiami podanymi w specyfikacji technicznej wykonania robót; sprawdzenie zagęszczenia gruntów: Laboratorium Wykonawcy raz w trzech punktach na 50 m 2 zbada stopień zagęszczenia w oparciu o wyniki badań in situ przeprowadzonych za pomocą sondy dynamicznej lub płyty dynamicznej Roboty ziemne warunki płatności. Niniejszy element robót nie podlega osobnym rozliczeniom finansowym w ramach przedmiotowego zadania inwestycyjnego. Jest niezbędnym elementem wykonania całości robót objętych umową. Nie jest możliwe: dokonywanie zapłaty Wykonawcy robót za wykonanie innych elementów robót w przypadku pozostawania Wykonawcy w zwłoce z wykonaniem którejkolwiek części niniejszego elementu robót; Zamawiający zastrzega sobie prawo odmowy przystąpienia do odbioru końcowego w przypadku braku realizacji którejkolwiek części niniejszego elementu robót Element: Roboty ziemne-narzuty Roboty ziemne-narzuty zakres prac. Niniejsze roboty obejmują prace z zakresu wykonawstwa narzutów stanowiących elementy konstrukcji ochronnych. Zakres prac dla niniejszego elementu robót w szczególności obejmuje: zakup, składowanie, przeładunki i transport do miejsca wbudowania materiałów niezbędnych do realizacji niniejszego elementu robót; roboty ziemne z zakresu wykonawstwa: narzutów ochronnych z kamienia (naturalnej skały mrozoodpornej np. granitowej) o określonej w projekcie geometrii i wielkości elementów narzutu gwarantujących stateczność hydrauliczną pod wpływem obciążeń hydrodynamicznych od falowania; towarzyszące roboty ziemne (wykopy, nasypy, skarpowanie, wyrównywanie, zasypywanie itp.) dla przedmiotowej inwestycji. -23-

36 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Niniejsze prace ziemne w szczególności obejmują również: wyznaczenie i stabilizację w akwenie roboczej osnowy realizacyjnej dostosowanej do kształtu budowli i jej poszczególnych elementów i dowiązanej do stałej osnowy geodezyjnej; wyznaczenie w oparciu o roboczą osnowę elementów budowli takich jak osie, obrys, krawędzie, załamania itp.; wyznaczenie i stabilizację na terenie budowy i w bezpośrednim jej sąsiedztwie odpowiedniej ilości reperów wysokościowych dowiązanych do geodezyjnej osnowy wysokościowej obowiązującej w rejonie budowy; wyznaczenie i kontrola nachyleń skarp, spadków wykopów narzutów itp., w trakcie realizacji budowy i powykonawczo; wykonywanie w czasie realizacji budowy pomiarów inwentaryzacyjnych elementów i urządzeń, których realizacja została zakończona zanim staną się one niedostępne, sporządzenie planów sytuacyjnowysokościowych i ich aktualizacja. Poszczególne elementy geometryczne budowli powinny być wyznaczone i za stabilizowane w sposób umożliwiający łatwe ich wykorzystanie w trakcie realizacji budowy. Ze względu na specyfikę robót wyznaczenie osi obrysów elementów budowli wymaga wyznaczenia bocznych odnośników poza bezpośrednią strefą robót, gdzie nie będą narażone na zniszczenie i można będzie je odtworzyć. Wszelkie prace realizacyjne należy wykonywać w oparciu o geodezyjnie wyznaczone elementy geometryczne budowli. Dokładność pomiarów geodezyjnych powinna być dostosowana do wymagań realizacyjnych budowy w każdym etapie robót. Pomiary i dokumentację geodezyjną należy wykonywać zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Budownictwa w sprawie realizacji zakresów opracowań geodezyjno - kartograficznych oraz czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie. Po zakończeniu budowy lub jej etapu należy sporządzić powykonawczą dokumentację geodezyjną obejmującą: mapy, szkice, operaty pomiarów, sprawozdanie technicznez podaniem przyjętych dokładności. Przygotowanie terenu robót powinno być poprzedzone dokładnym rozpoznaniem istniejących na nim budowli, instalacji, urządzeń oraz roślinności wodnej. Przygotowanie terenu robót obejmuje: zabezpieczenie lub usunięcie istniejących w terenie urządzeń technicznych jak przewody rurowe, kablowe, studzienki itp.; usunięcie ewentualnych zakrytych, a ujawnionych w trakcie realizacji robót budowlanych: odpadów i gleby zanieczyszczonej związkami chemicznymi z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska wraz z ich utylizacją; Uwaga: W przypadku zastosowania na lądzie przez Wykonawcę transportu kołowego - Zamawiający zakłada użycie przez Wykonawców środków transportu umożliwiających transport elementów narzutu ochronnego z użyciem sprzętu nie wymagającego konieczności wykonania dróg technologicznych, tzn. o całkowitym nacisku jednostkowym na podłoże nie przekraczającym 1,5 kg/cm Roboty ziemne narzuty warunki odbioru prac. Podczas prowadzenia prac w zakresie przedmiotowego elementu robót należy ze szczególną starannością zadbać o przestrzeganie przepisów BHP. Wykonawca przedmiotowego elementu robót przed przystąpieniem do ich realizacji powinien przedstawić uzgodniony z Zamawiającym harmonogram prac. Wykonawca przed przystąpieniem do wykonania robót uzyska od Nadzoru Inwestorskiego potwierdzenie, że zostały spełnione warunki określone w pozwoleniu na budowę lub innych decyzjach administracyjnych na etapie przystępowania do robót (np. w pozwoleniu na wykonywanie prac podwodnych) Kontrola jakości robót. Kontrola jakości robót w czasie prowadzenia robót polega w szczególności na: przestrzeganiu przez Wykonawcę oraz na sprawdzeniu przez Nadzór Inwestorski na bieżąco w miarę postępu robót zgodności ich wykonywania z: wymaganiami technologicznymi wykonania prac budowlanych; wymaganiami jakościowymi co do wykonania prac; wymaganiami co do parametrów technicznych zastosowanych materiałów; -24-

37 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno wymaganiami wskazanymi w dokumentacji projektowej, specyfikacjach technicznych, instrukcjach materiałowych itp.; wymaganiami technicznej jakości robót i materiałów zawartych w normatywach i obowiązujących przepisach. Kontrola jakości robót przedmiotowego elementu wymaga od Wykonawcy oraz Nadzoru Inwestorskiego: Wykonania badań jakościowych wbudowywanych materiałów na wykonanie narzutów, tj.: skład granulometryczny (wielkość elementów narzutu); skład chemiczny skały; mrozoodporność; twardość; Badania przydatności skały na narzuty będą przeprowadzane na próbkach pobranych z każdej partii przeznaczonej do wbudowania pochodzącej z nowego źródła, jednak nie rzadziej niż jeden raz na 150 m 3. Wykonania przez Wykonawcę robót pomiarów realizacyjnych (w trakcie prowadzenia prac) oraz sprawdzających (po wykonaniu prac) oraz wykonywania przez Nadzór Inwestorski pomiarów sprawdzających w zakresie: zgodności geometrii wykonanej budowli w następstwie przeprowadzonych robót narzutowych z geometrią wskazaną w projekcie z uwzględnieniem dopuszczalnych odchyłek; sprawdzenie to następuje poprzez pomiar geodezyjny w profilach poprzecznych konstrukcji zlokalizowanych w przypadku budowli podwodnych co 25mb i w punktach charakterystycznych (załamaniach konstrukcji); sprawdzenie to następuje poprzez pomiar geodezyjny w profilach podłużnych konstrukcji na końcach obiektu. Wykonawca odpowiedzialny jest za jakość materiałów i prowadzi na swój koszt kontrolę ilościową i jakościową ich dostaw. Program tych badań powinien opracować w Program Zapewnienia Jakości (PZJ) Wykonawcą robót i uzgodnić z Inżynierem. Badania laboratoryjne muszą obejmować sprawdzenie podstawowych cech materiałów podanych w niniejszym programie, a częstotliwość ich wykonywania musi pozwolić na uzyskanie wiarygodnych i reprezentatywnych wyników dla całości wbudowanych lub zgromadzonych materiałów. Wyniki badań Wykonawca przekazuje Inżynierowi w trybie określonym w PZJ. W PZJ należy również zaproponować Inżynierowi do akceptacji wykonawcę badań laboratoryjnych jeśli Wykonawca robót nie dysponuje możliwościami do ich przeprowadzenia. Jeśli Inżynier uzna to za konieczne, niezależnie od badań wykonywanych przez Wykonawcę może prowadzić dodatkowe badania materiałów. W każdym przypadku wystąpienia wątpliwości co do jakości części dostawy, nie należy jej wbudowywać a umieścić na oddzielnym składowisku i wykonać badania laboratoryjne w zakresie przewidzianym w PZJ. Dalsze postępowanie w zależności od wyników badań należy przewidzieć w PZJ. Badania podstawowych cech dostarczanych materiałów prowadzi Wykonawca w zakresie i z częstotliwością określoną w PZJ Kontrola ilości robót. Kontrola ilości robót w czasie prowadzenia robót polega na: przestrzeganiu przez Wykonawcę oraz na sprawdzeniu przez Nadzór Inwestorski na bieżąco w miarę postępu robót zgodności ich wykonywania z: zawartą umową o wykonanie prac budowlanych; dokumentacją programu funkcjonalno - użytkowego (jest to dokument nadrzędny w stosunku do koncepcji i projektu); wydanymi pozwoleniami, decyzjami i uzgodnieniami administracyjnymi dotyczącymi przedmiotowej inwestycji; dokumentacją projektową; specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót; obowiązującymi przepisami i normami szczegółowymi; poleceniami i uzgodnieniami wydanymi w trakcie prowadzenia prac budowlanych przez Nadzór Inwestorski oraz Inwestora; prowadzonymi przez Wykonawcę pomocniczymi obmiarami ilości robót; -25-

38 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Dopuszczalny jest odbiór częściowy, polegający na ocenie ilości i jakości części przedmiotowego elementu robót. Odbioru częściowego robót dokonuje się dla zakresu robót określonego w dokumentach umownych wg zasad jak przy odbiorze ostatecznym robót. Odbiór robót dokonuje Nadzór Inwestorski przy udziale Inwestora. Odbiór końcowy polega na finalnej ocenie rzeczywistego wykonania robót w odniesieniu do zakresu ilości i jakości przedstawionej w dokumentacji projektowej i STWIORB. Odbioru ostatecznego tego elementu robót dokona Nadzór Inwestorski przy udziale Wykonawcy i Inwestora. Odbierający dokona ich oceny jakościowej i ilościowej na podstawie przedłożonych przez Wykonawcę dokumentów, wyników badań i pomiarów oraz własnych pomiarów i badań sprawdzających dokumentację Wykonawcy robót. Zamawiający zastrzega sobie prawo do wykonania dodatkowych badań i ocen sprawdzających badania i pomiary Wykonawcy robót oraz Nadzór. Kontrola ilości robót przedmiotowego elementu wymaga od Wykonawcy oraz Nadzoru Inwestorskiego wykonania obliczeń i pomiarów powykonawczych przez Wykonawcę, a w przypadku Nadzoru Inwestorskiego pomiarów sprawdzających, obliczeń i zestawień porównawczych Wykonawcy robót na podstawie przeprowadzonych własnych pomiarów w naturze dotyczących : głównych parametrów geometrycznych budowli, tj.: długości, szerokości, grubości, kubatury, spadku nachylenia skłonów; ilości; położenia (lokalizacji); Wykonawca robót oraz Nadzór Inwestorski wykonane przez siebie obliczenia zobrazują niezbędnymi szkicami i pomiarami sytuacyjno wysokościowymi (uwzględniającymi wszystkie z w/w pomiarów sprawdzających), planami batymetrycznymi oraz atestami nurkowymi z załączoną dokumentacją rysunkową i fotograficzną Roboty ziemne narzuty warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, z możliwością rozliczeń częściowych. Minimalny obmiar stanowi wykonanie przedmiotowego elementu robót o długości nie mniejszej niż 100mb konstrukcji. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe. -26-

39 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Element: Roboty żelbetowe Roboty żelbetowe zakres prac. Roboty żelbetowe w ramach planowanej inwestycji obejmować będą: przeprowadzenie robót w zakresie przygotowania mieszanki betonowej wraz z pozyskaniem niezbędnych komponentów jakościowo określonych w dokumentacji programu, przeprowadzenia betonowania i pielęgnacji betonu; przygotowanie stali zbrojeniowej; wykonanie zbrojenia elementów prefabrykowanych; wykonanie form dla elementów prefabrykowanych; wykonanie elementów prefabrykowanych transport i montaż technologiczny w miejscu wbudowania gotowych elementów prefabrykowanych wykonanie mocowań technologicznych na ruszcie palowym dla deskowań; wykonanie deskowań elementów żelbetowych wykonywanych na miejscu; wykonanie i montaż zbrojenia elementów żelbetowych wykonywanych na miejscu przeprowadzenie robót w zakresie przygotowania mieszanki betonowej wraz z pozyskaniem niezbędnych komponentów jakościowych określonych w dokumentacji PFU i projektu; przeprowadzenia betonowania (z wody) i pielęgnacji betonu; rozszalowanie elementów żelbetowych; wyrównanie i pielęgnacja powierzchni żelbetowych; wykonanie dylatacji konstrukcji żelbetowej. Zamawiający nie narzuca technologii wykonania nadbudowy oczepu, w związku z czym w/w zakres prac obejmuje zastosowanie technologii bazującej na elementach prefabrykowanych, jak i wykonania nadbudowy żelbetowej w miejscu jej instalacji na bazie szalunku. Warunki jakościowe dla betonu: Warunki jakościowe dla stali zbrojeniowej: Warunki jakościowe dla kruszywa: zgodnie z tablicą minimalnych wymagań materiałowych; zgodnie z tablicą minimalnych wymagań materiałowych; zgodnie z tablicą minimalnych wymagań materiałowych; Przy temperaturze otoczenia nie przekraczającej +30ºC, betonowozy winny zostać całkowicie rozładowane w czasie nie dłuższym niż 90 min. Licząc od początku załadunku. Odstępstwa od w/w. zasady np. przyjęta technologia wykonawstwa, stosowanie domieszek opóźniających, każdorazowo wymagają akceptacji Inżyniera. W przypadku temperatury przekraczającej +30ºC, roboty betonowe należy prowadzić w porze nocnej. Temperatura dostarczanej mieszanki betonowej nie powinna być niższa niż +5ºC i nie może przekraczać +30ºC. Elementy zbrojenia powinny być przygotowane w warsztatach zbrojarskich, odpowiednio wyposażonych zbrojarniach, zabezpieczonych przed wpływem czynników atmosferycznych, wyposażonych w sprzęt urządzenia pozwalające na wykonanie zbrojenia zgodnie z projektem, wymaganą technologią i zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Zbrojarnia powinna być wyposażona w urządzenia i maszyny do: prostowania stali dostarczanej w kręgach oraz do prostowania prętów dostarczanych w wiązkach; cięcia oraz gięcia prętów; zgrzewania i spawania. Haki i pętle kotwiące oraz odgięcia prętów należy wykonywać według projektu przy jednoczesnym przestrzeganiu zasad podanych w normie PN-B (2002). Haki i pętle oraz odgięcia prętów należy wykonać przy pomocy trzpieni rolkowych, średnica trzpieni rokowych zależy od klasy stali oraz średnicy pręta. Połączenia prętów zbrojeniowych należy wykonać jako złącza spajane lub na zakład. Przy wykonaniu konstrukcji zbrojenia nie dopuszcza się żadnych odstępstw od projektu bez zgody nadzoru autorskiego. Układanie zbrojenia należy wykonać w uprzednio sprawdzonych i odebranych rusztowaniach. W czasie układania zbrojenia należy zamocować odpowiednią ilość dystansów (dystansowniki nie mogą być z materiałów nieodpornych na korozję lub ją powodujących). Dokonany odbiór uzbrojenia musi być wpisany do dziennika budowy. Deskowanie i związane z nim rusztowania powinny w czasie ich eksploatacji zapewnić sztywność niezmienność układu oraz bezpieczeństwo konstrukcji. Konstrukcja deskowań powinna -27-

40 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno umożliwiać łatwy ich demontaż i wielokrotność ich użycia. Rozstaw żeber i stężeń deskowania powinien być taki, aby odkształcenia deskowania nie przekraczały dopuszczalnych odchyłek wymiarowych deskowań. Przed przystąpieniem do betonowania, powierzchnię deskowania należy powlec możliwe cienką warstwa środka zmniejszającego przyczepność betonu do deskowania. Mieszanka betonowa powinna być układana warstwami poziomymi o jednakowej grubości dostosowanej do charakterystyki wibratorów przewidzianych do zagęszczania. Warstwy mieszanki betonowej należy układać pasami równoległymi do krótszego boku betonowanego bloku. Układanie każdej następnej warstwy należy prowadzić w takim samym porządku jak warstwy poprzedniej. Niedopuszczalnym jest używanie wibratorów do rozprowadzania mieszanki betonowej przy jej układaniu. Układanie nowej warstwy mieszanki betonowej w bloku powinno być zakończone przed rozpoczęciem wiązania warstwy wbudowanej poprzednio. W przypadku braku możliwości zachowania tego warunku należy wykonać przerwę roboczą. Czas rozpoczęcia wiązania mieszanki betonowej powinien być ustalony doświadczalnie przez laboratorium. Szybkość i wysokość wypełniania deskowania mieszanką betonową zależy od jego wytrzymałości i sztywności. W czasie betonowania należy obserwować zachowanie się deskowań i rusztowań czy nie następują nadmierne przemieszczenia. W razie stwierdzenia niedopuszczalnych przemieszczeń należy przerwać betonowanie. Usunąć element i rozpocząć jego ponowne wykonywanie. Zagęszczenie mieszanki betonowej należy prowadzić przy pomocy wibratorów pogrążanych dużej mocy (powyżej 1,47 kw) i częstotliwości powyżej 7000 drgań na minutę. W elementach konstrukcji o bardzo gęstym zbrojeniu uniemożliwiającym pracę wibratorami pogrążanymi stosuje się wibratory prętowe. Mieszanka betonowa musi być starannie i równomiernie zagęszczona. Szczególną uwagę należy zwrócić na zagęszczanie wokół zbrojenia, kabli, przewodów, zakotwień w narożnikach deskowań aby uzyskać beton pozbawiony kawern. Wibrowanie należy prowadzić do momentu zakończenia intensywnego osiadania mieszanki i zmniejszenia się ilości wydobywania pęcherzyków powietrza. Należy mieć na uwadze możliwość rozsegregowania zagęszczonej mieszanki przy zbyt długim wibrowaniu. Buława wibratora pogrążanego musi być taka aby otwór po buławie całkowicie wypełnił się upłynnioną mieszanką. Grubość warstwy zagęszczanej mieszanki betonowej nie powinna być większa od 0,75 do 0,9 długości roboczej buławy wibratora. W celu prawidłowego połączenia kolejnych warstw wibrator w czasie pracy powinien być zagłębiony na 5-10 cm w warstwę poprzednio ułożonej mieszanki. Lp. Rodzaj: Kontroli, badania Skład mieszanki Betonowej (1) Metoda badania Miejsce badań lub pobrania próbki Termin lub częstotliwość Minimalna Sprawdzić zgodność Operator 1. dozowania składników z wytwórni Każdy zarób recepturą betonu Konsystencja mieszanki Zawartość powietrza w mieszance Laboratoryjne określenie ilości składników w mieszance Kontrola wizualna w celu porównania z wyglądem normalnym Wg PN88/B oraz czas rozpływu stożka(tablica 6.1.) PN-EN /2001 Wg PN85/B PN-EN /2001 W miejscu układania mieszanki j.w. j.w. j.w. W razie wątpliwości przy ocenie wizualnej I. Przy nieprawidłowej konsystencji II. Przy nieprawidłowej zawartości powietrza Każda dostawa I. Pierwsza dostawa i co najmniej dwa razy na zmianę roboczą II. w razie wątpliwości I. Pierwsza dostawa i co najmniej raz w ciągu dnia w razie wątpliwości -28-

41 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Badanie wytrzymałości i betonu (2) Badanie nasiąkliwości Badania mrozoodporności Badanie wodoodporności Gęstość,objętość, odporność na agresję, ścieralność Badania nieniszczące próbek (3) Badanie nieniszczące konstrukcji Wg PN-88/B p i 6.3 PN-EN 206-1/2003 PN-EN ,2,3,6 Projekt normy na beton hydrotechniczny 1989r. PN-EN j.w. j.w. Zgodnie z normami lub przepisami albo uzgodnieniami PN-74/B PN-74/B PN-EN 206-1/2003 PN-74/B PN-74/B PN-EN 206-1/2003 W miejscu układania mieszanki j.w. j.w. j.w. j.w. Próbki przeznaczone do badań niszczących Konstrukcja I. Dwie próbki na 100 m 3 II. Dwie próbki na zmianę roboczą Min. 6 próbek na partię i betonu W razie wątpliwości m.in. 6 próbek Raz na 3000m 3 ale nie mniej niż trzy razy w okresie wykonywania konstrukcji Przy pierwszym betonowaniu i następnie co 8000m 3 ale nie mniej niż trzy razy w okresie wykonywania konstrukcji Dla konstrukcji masywnych jedno oznaczenie na każde 500m 3 tego samego rodzaju betonu Częstotliwość do uzgodnienia pomiędzy zleceniodawcą a wykonawcą Przed badaniem niszczącym W przypadku technicznie uzasadnionym Podczas zagęszczania zabronione jest dotykanie buławą wibratora deskowań, zbrojenia oraz wszelkich elementów osadzonych w betonie. Bezpieczna odległość wprowadzenia wibratora od tych elementów wynosi 0,5 promienia jego działania. Na czas zagęszczania mieszanki betonowej należy zapewnić wibratory rezerwowe (na wypadek awarii) w liczbie co najmniej 50% wibratorów koniecznych do zagęszczania danego bloku czy elementu. Przed rozpoczęciem betonowania bloku dyżurny elektryk obowiązany jest sprawdzić sprawność wibratorów i prawidłowość doprowadzenia energii elektrycznej. Układanie i zagęszczanie mieszanki betonowej powinno być kontrolowane w sposób ciągły w czasie całego procesu betonowania danego bloku czy elementu przez personel techniczny Wykonawcy i Nadzór Inwestorski. Pielęgnacja świeżego betonu powinna zabezpieczać beton przed utratą wody niezbędnej dla wiązania i przeciwdziałać powstawaniu rys skurczowych. Polega ona głównie na utrzymaniu zewnętrznych powierzchni betonu w stanie wilgotnym przez: polewanie lub spryskiwanie wodą; osłonięcie powierzchni betonowych zwilżonymi matami jutowymi, bawełnianymi, słomianymi lub włókniną geotechniczną; wykonanie obrzeży w postaci wałków z zaprawy (na poziomych powierzchniach betonu) i zalanie wodą; warstwą o głębokości 2-3 cm, przy temperaturze poniżej +5 C betonu nie należy polewać, a przed utratą wilgoci chronić przez przykrywanie folią; wykonanie powłok z preparatów do ochrony powierzchniowej świeżego betonu nanoszonych zwykle metodą natryskową. Wszystkie materiały i urządzenia przewidziane do wbudowania będą zgodne z dokumentacją projektową i poleceniami Inżyniera Roboty żelbetowe warunki odbioru prac. Wykonawca zapewni odpowiedni system i środki techniczne do kontroli jakości robót (zgodnie z PZJ) na terenie i poza placem budowy. Wszystkie badania i pomiary będą przeprowadzane zgodnie z wymaganiami norm technicznych przez jednostki posiadające odpowiednie certyfikaty i dokumenty -29-

42 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno legalizacji urządzeń pomiarowych. Przed przystąpieniem do robót betonowych Wykonawca przestawi Inspektorowi Nadzoru i Projektantowi: wszelkie receptury mieszanek betonowych wraz z wynikami badań parametrów mieszanki (gęstość, zmiany konsystencji) i betonu stwardniałego wytrzymałość na ściskanie po 2, i 28 dniach wodoszczelność, nasiąkliwość; wyniki badań składników betonu cementu, kruszywa, ewentualnych dodatków mineralnych i domieszek chemicznych; program badań mieszanki betonowej i gotowego betonu Kontrola jakości betonu - badania laboratoryjne Badania laboratoryjne muszą obejmować sprawdzenie podstawowych cech materiałów podanych w niniejszym Programie, a częstotliwość ich wykonania musi pozwolić na uzyskanie wiarygodnych i reprezentatywnych wyników dla całości wybudowanych lub zgromadzonych materiałów. Wyniki badań Wykonawca przekazuje Inżynierowi w trybie określonym w PZJ do akceptacji. Wykonawca będzie przekazywać Inżynierowi kopie raportów z wynikami badań nie później niż w terminie i w formie określonej w planowanej do wykonania PZJ i STWIORB. Badania kontrolne obejmują cały proces budowy. Produkcja i układanie mieszanki betonowej oraz pielęgnacja betonu muszą być poddane kontroli jakości. Kontrola ta sprowadza się do kontroli produkcji i kontroli zgodności. Zwraca się uwagę na konieczność przedstawienia przez Wykonawcę i zatwierdzenie przez Inżyniera szczegółowego PZJ, zawierającego między innymi podział obiektu na części podlegające osobnej ocenie oraz szczegółowe określenie rodzaju, liczebności i terminów badań. Skład mieszanki musi być zgodny z recepturą ustaloną w badaniach wstępnych doraźnie korygowany w zależności od wilgotności kruszywa. Badania przeprowadza się po 7 i 90 dniach dojrzewania próbek. Wykonawca zapewni odpowiednie warunki przechowywania próbek do badań wytrzymałości. Badania te pozwolą na opracowanie krzywej regresji potrzebnej do obliczania wytrzymałości betonu na podstawie nieniszczących badań konstrukcji. Ponadto w trakcie wszystkich czynności: transportu, betonowania, pielęgnacji, kontrola powinna dotyczyć następujących punktów: Zapewnienie jednorodności mieszanki podczas transportu i wbudowania, Zwilżenia podłoża i deskowań, Równomiernego rozkładania mieszanki w miejscu wbudowania, Przestrzeganie ograniczeń co do maksymalnej wysokości spadania mieszanki w czasie jej podawania, Jednolitego zagęszczania mieszanki i niedopuszczenie do przewibrowania (rozsegregowania), Przestrzegania szybkości betonowania z uwagi na parcie wywierane na deskowanie, Przestrzeganie czasu dopuszczalnego pomiędzy mieszaniem składników mieszanki betonowej i jej zagęszczaniem, wykonaniem zarobu mieszanki i zagęszczaniem, Wykończenia powierzchni betonu wg zaleceń projektowych, Dostosowania metod pielęgnacji do warunków otaczających i ewolucji wytrzymałości, Zabezpieczenia w przypadku gwałtownych zmian pogody (np. silne deszcze, mrozy). Odbiór jest potwierdzeniem wykonania robot zgodnie z Dokumentacją Projektową, STWiORB, Warunkami Technicznymi oraz obowiązującymi Normami Technicznymi. Sprawdzenie jakości wykonanych Robót obejmuje ocenę: Prawidłowości geometrii elementów prefabrykowanych zgodnie z programem i dokumentacją projektową; Prawidłowości cech geometrycznych wykonanych konstrukcji lub ich elementów; Jakości betonu pod względem jego wytrzymałości, zagęszczenia, szczelności, mrozoodporności a także widocznych wad i uszkodzeń jak raki i rysy; Łączna powierzchnia raków i rys nie powinna być większa niż 1% całkowitej powierzchni elementu; Widoczne raki powinny być zatarte zaprawą cementową, nie dopuszcza się rysy większej niż 2 mm; Roboty żelbetowe warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), -30-

43 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, z możliwością rozliczeń częściowych. Minimalny obmiar stanowi wykonanie przedmiotowego elementu robót o długości nie mniejszej niż 1 sekcja dylatacyjna lub wielokrotność. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Roboty kafarowe Roboty kafarowe zakres prac. Niniejsze roboty obejmują prace z zakresu wykonawstwa konstrukcji ochronnych brzegu morskiego (np. opartych o konstrukcję ścianki szczelnej, ostróg). Zakres prac dla niniejszego elementu robót w szczególności obejmuje: zakup, przygotowanie, składowanie, przeładunki i transport do miejsca wbudowania materiałów niezbędnych do budowy konstrukcji ochronnych; roboty kafarowe wbijanie elementów budowli ochronnych brzegu morskiego; towarzyszące roboty montażowe dla przedmiotowej konstrukcji. Prace kafarowe w szczególności obejmują również: wyznaczenie i stabilizację w terenie roboczej osnowy realizacyjnej dostosowanej do kształtu budowli (jej poszczególnych elementów) z jej dowiązaniem do stałej osnowy geodezyjnej; wyznaczenie w oparciu o roboczą osnowę planu palowania oraz osie, obrys, krawędzie, załamania budowli itp.; wyznaczenie i stabilizację na terenie budowy i w bezpośrednim jej sąsiedztwie odpowiedniej ilości reperów wysokościowych dowiązanych do geodezyjnej osnowy wysokościowej obowiązującej w rejonie budowy; wykonywanie w czasie realizacji budowy pomiarów inwentaryzacyjnych elementów i urządzeń, których realizacja została zakończona zanim staną się one niedostępne, sporządzenie planów sytuacyjnowysokościowych i ich aktualizacja. Poszczególne elementy geometryczne budowli powinny być wyznaczone i za stabilizowane w sposób umożliwiający łatwe ich wykorzystanie w trakcie realizacji budowy. Ze względu na specyfikę robót wyznaczenie osi obrysów elementów budowli wymaga wyznaczenia bocznych odnośników poza bezpośrednią strefą robót, gdzie nie będą narażone na zniszczenie i można będzie je odtworzyć. Wszelkie -31-

44 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno prace realizacyjne należy wykonywać w oparciu o geodezyjnie wyznaczone elementy geometryczne budowli. Dokładność pomiarów geodezyjnych powinna być dostosowana do wymagań realizacyjnych budowy w każdym etapie robót. Pomiary i dokumentację geodezyjną należy wykonywać zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Budownictwa w sprawie realizacji zakresów opracowań geodezyjno - kartograficznych oraz czynności geodezyjnych obowiązujących w budownictwie. Po zakończeniu budowy lub jej etapu należy sporządzić powykonawczą dokumentację geodezyjną obejmującą: mapy, szkice, operaty pomiarów, sprawozdanie techniczne z podaniem przyjętych dokładności. Przygotowanie terenu robót powinno być poprzedzone dokładnym rozpoznaniem istniejących na nim budowli, instalacji, urządzeń oraz wysokiej roślinności. Przygotowanie terenu robót obejmuje: usuniecie ewentualnych przeszkód w obszarze wbijania elementów konstrukcji ochronnych; Uwaga: W przypadku zastosowania na lądzie przez Wykonawcę transportu kołowego - Zamawiający zakłada użycie przez Wykonawców środków transportu umożliwiających transport elementów z użyciem sprzętu nie wymagającego konieczności wykonania dróg technologicznych Roboty kafarowe warunki odbioru prac. Podczas prowadzenia prac w zakresie przedmiotowego elementu robót należy ze szczególną starannością zadbać o przestrzeganie przepisów BHP. Wykonawca przedmiotowego elementu robót przed przystąpieniem do ich realizacji powinien przedstawić uzgodniony z Zamawiającym szczegółowy harmonogram prac. Wykonawca przed przystąpieniem do wykonania robót uzyska od Nadzoru Inwestorskiego potwierdzenie, że zostały spełnione warunki określone w pozwoleniu na budowę lub innych decyzjach administracyjnych na etapie przystępowania do robót (np. w pozwoleniu na wykonywanie prac podwodnych) Kontrola jakości robót. Kontrola jakości robót w czasie prowadzenia robót polega w szczególności na: przestrzeganiu przez Wykonawcę oraz na sprawdzeniu przez Nadzór Inwestorski na bieżąco w miarę postępu robót zgodności ich wykonywania z: wymaganiami technologicznymi wykonania prac budowlanych; wymaganiami jakościowymi co do wykonania prac; wymaganiami co do parametrów technicznych zastosowanych materiałów; wymaganiami wskazanymi w dokumentacji projektowej, specyfikacjach technicznych, instrukcjach materiałowych itp.; wymaganiami technicznej jakości robót i materiałów zawartych w normatywach i obowiązujących przepisach. Kontrola jakości robót przedmiotowego elementu wymaga od Wykonawcy oraz Nadzoru Inwestorskiego: Wykonania badań jakościowych wbudowywanych materiałów. Wykonania przez Wykonawcę robót pomiarów realizacyjnych (w trakcie prowadzenia prac) oraz sprawdzających (po wykonaniu prac) oraz wykonywania przez Nadzór Inwestorski pomiarów sprawdzających w zakresie: zgodności geometrii wykonanej budowli w następstwie przeprowadzonych robót kafarowych z geometrią wskazaną w projekcie z uwzględnieniem dopuszczalnych odchyłek; sprawdzenie to następuje poprzez pomiar geodezyjny; Wykonawca odpowiedzialny jest za jakość materiałów i prowadzi na swój koszt kontrolę ilościową i jakościową ich dostaw. Program tych badań powinien opracować w PZJ Wykonawca robót i uzgodnić z Inżynierem. Wyniki badań Wykonawca przekazuje Inżynierowi w trybie określonym w PZJ. W PZJ należy również zaproponować Inżynierowi do akceptacji wykonawcę badań laboratoryjnych jeśli Wykonawca robót nie dysponuje możliwościami do ich przeprowadzenia Kontrola ilości robót. -32-

45 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Kontrola ilości robót w czasie prowadzenia robót polega na: przestrzeganiu przez Wykonawcę oraz na sprawdzeniu przez Nadzór Inwestorski na bieżąco w miarę postępu robót zgodności ich wykonywania z: zawartą umową o wykonanie prac budowlanych; dokumentacją programu funkcjonalno- użytkowego (jest to dokument nadrzędny w stosunku do koncepcji i projektu); wydanymi pozwoleniami, decyzjami i uzgodnieniami administracyjnymi dotyczącymi przedmiotowej inwestycji; dokumentacją projektową; specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót; obowiązującymi przepisami i normami szczegółowymi; poleceniami i uzgodnieniami wydanymi w trakcie prowadzenia prac budowlanych przez Nadzór Inwestorski oraz Inwestora; prowadzonymi przez Wykonawcę pomocniczymi obmiarami ilości robót; Dopuszczalny jest odbiór częściowy, polegający na ocenie ilości i jakości części przedmiotowego elementu robót. Odbioru częściowego robót dokonuje się dla zakresu robót określonego w dokumentach umownych wg zasad jak przy odbiorze ostatecznym robót. Odbiór robót dokonuje Nadzór Inwestorski przy udziale Inwestora. Odbiór końcowy polega na finalnej ocenie rzeczywistego wykonania robót w odniesieniu do zakresu ilości i jakości przedstawionej w dokumentacji projektowej i STWIORB. Odbioru ostatecznego tego elementu robót dokona Nadzór Inwestorski przy udziale Wykonawcy i Inwestora. Odbierający dokona ich oceny jakościowej i ilościowej na podstawie przedłożonych przez Wykonawcę dokumentów, wyników badań i pomiarów oraz własnych pomiarów i badań sprawdzających dokumentację Wykonawcy robót. Zamawiający zastrzega sobie prawo do wykonania dodatkowych badań i ocen sprawdzających badania i pomiary Wykonawcy robót oraz Nadzór. Kontrola ilości robót przedmiotowego elementu wymaga od Wykonawcy oraz Nadzoru Inwestorskiego: Wykonania obliczeń, a w przypadku Nadzoru Inwestorskiego obliczeń i zestawień porównawczych obliczeń Wykonawcy robót na podstawie przeprowadzonych własnych pomiarów w naturze dotyczących : głównych parametrów geometrycznych budowli, tj.: długości, szerokości, grubości, kubatury oraz kąta nachylenia; ilości pali i długości pali tablica zestawcza i porównawcza; położenia (lokalizacji); Wykonawca robót oraz Nadzór Inwestorski wykonane przez siebie obliczenia zobrazują niezbędnymi szkicami, pomiarami sytuacyjno - wysokościowymi, planami batymetrycznymi oraz atestami nurkowymi z załączoną dokumentacją rysunkową i fotograficzną Roboty kafarowe warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. -33-

46 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Element jest rozliczany ryczałtowo, z możliwością rozliczeń częściowych. Minimalny obmiar stanowi wykonanie przedmiotowego elementu robót o długości nie mniejszej niż kompletna sekcja lub ostroga, ewentualnie ich wielokrotność. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Roboty malarskie i antykorozyjne Roboty malarskie i antykorozyjne zakres prac. Klasyfikacja środowiskowa C5-M (bardzo duża-morska) wg. PN-EN IOS Obszary przybrzeżne i oddalone od brzegu w głąb morza o dużym zasoleniu. Dobór systemu morskiego malarskiego winien nastąpić w oparciu o PN-EN ISO TAB A.9 Zakres prac dla niniejszego elementu robót obejmuje: przygotowanie podłoża powierzchni przed malowaniem: obróbka strumieniowo ścierna poprzez piaskowanie (elektrokorund ) lub śrutowanie do stopnia Sa2.5 wg PN-ISO :1996. ( Przygotowanie podłoży stalowych przed nakładaniem farb i podobnych produktów - Wzrokowa ocena czystości powierzchni.) odtłuszczenie; oczyszczenie technologiczne; naniesienie powłok antykorozyjnych: naniesienie farby epoksydowej: I warstwa gruntująca min. gr. powłoki 80µm II warstwa nawierzchniowa min. gr. powłoki 160µm; Grubość całkowita zestawu powłok antykorozyjnych: min. 240µm; naniesienie poprawek na powłoki uszkodzone w trakcie transportu, oraz po wykonaniu robót palowych. Wszystkie materiały i urządzenia przewidywane do wbudowania będą zgodne z dokumentacją i poleceniami Inspektora. W oznaczonym terminie przed wbudowaniem Wykonawca przedstawi Inspektorowi szczegółowe informacje dotyczące proponowanego źródła wytwarzania, zamówienia i wydobywania materiałów oraz odpowiednie świadectwa badań, atesty producentów i próbki do zatwierdzenia. Wykonawca ponosi odpowiedzialność za spełnienie wymaga ilościowych i jakościowych materiałów dostarczonych na plac budowy oraz za ich właściwe składowanie, zgodnie z Programem Zachowania Jakości. Wykonawca jest odpowiedzialny za pełną kontrolą jakości robót i materiałów. Wykonawca zapewni odpowiedni system i środki techniczne do kontroli jakości robót. Wszystkie badania i pomiary będą przeprowadzone zgodnie z wymaganiami odpowiednich norm technicznych. Wszystkie materiały muszą posiadać świadectwo kontroli jakości dla każdej partii i wchodzić w skład systemów powłokowych posiadających zgodnie z obowiązującym prawem, aktualne dokumenty dopuszczające do stosowania w budownictwie. Zastosowane materiały muszą spełnić następujące wymagania: system antykorozyjny o przewidzianych grubościach powłok ma zapewnić trwałość zabezpieczenia na co najmniej 5 lat, system ma zapewnić ochronę barierową konstrukcji oraz ochronę protektorową (system z cynkiem działającym protektorowo) zastosowane farby powinny mieć wysoką zawartość części stałych ze względów ekologicznych i aplikacyjnych, -34-

47 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno powłoka odblaskowa musi charakteryzować się następującymi cechami: bardzo duża przyczepność do podłoża i elastyczność odporność na zmienne warunki pogodowe w środowisku morskim oraz promieniowanie słoneczne; Materiały powinny odpowiadać wymaganiom w poszczególnych normach przedmiotowych. Inspektor może nakazać wykonanie badań jakości materiału do zabezpieczeń antykorozyjnych. Badanie należy przeprowadzić wg normy przedmiotowej (lub Aprobaty Technicznej), w oparciu, o którą materiał został dopuszczony do stosowania. Badanie farb należy przeprowadzić tuż przed ich użyciem. Przed zasadniczymi pracami malarskimi Wykonawca jest zobowiązany do przeprowadzenia uzgodnienia z Inwestorem kolor powłoki zewnętrznej. Wyroby lakierowe należy przechowywać w magazynach zamkniętych, stanowiących wydzielone budynki lub wydzielone pomieszczenia, odpowiadające przepisom dotyczącym magazynów materiałów łatwo palnych zgodne z normą PN-C Ponadto materiały powinny być przechowywane wg określonych przez Producenta okresach podanych w gwarancji i warunkach przechowywania. Wszystkie materiały i urządzenia przewidywane do wbudowania będą zgodne z Dokumentacją Projektową i poleceniami Inspektora. W oznaczonym terminie przed wbudowaniem Wykonawca przedstawi Inspektorowi szczegółowe informacje dotyczące proponowanego źródła wytwarzania, zamówienia i wydobywania materiałów oraz odpowiednie świadectwa badań, atesty producentów i próbki do zatwierdzenia. Wykonawca ponosi odpowiedzialność za spełnienie wymagań ilościowych i jakościowych materiałów dostarczonych na plac budowy oraz za ich właściwe składowanie, zgodnie z Programem Zachowania Jakości. Jakikolwiek sprzęt, maszyny lub narzędzia nie gwarantujące zachowania wymagań jakościowych robót i bezpieczeństwa zostaną przez Inspektora zdyskwalifikowane i niedopuszczone do Robót. Przygotowanie materiałów malarskich oraz sprzętu Przed użyciem materiałów malarskich należy sprawdzić ich atesty i świadectwa kontroli jakości dla każdej szarży. Inspektor może zalecić wykonanie badań kontrolnych, wybranych lub pełnych, przewidzianych w zestawie wymagań dla danego materiału i wg metod przewidzianych w odpowiednich normach. Z materiału malarskiego należy usunąć błonkę powstałą na powierzchni farby, następnie dokładnie wymieszać by rozprowadzić osad. Jeśli osadu nie da się rozprowadzić, materiał należy zdyskwalifikować. Pędzle muszą być czyste, umyte w rozpuszczalniku (rozcieńczalniku), wyżęte w lnianej szmacie i wysuszone. Pistolety natryskowe muszą być czyste, z drożnymi dyszami. Pistolety i pędzle należy czyścić bezpośrednio po pracy. Opakowania z farbami muszą mieć opis w języku polskim. Użytkowanie powłok malarskich Konstrukcjom zagruntowanym (warstwa I) należy w czasie przed wykonaniem powłok powierzchniowego krycia (warstwa II) zapewnić odpowiednie warunki, chroniąc od opadów atmosferycznych, kurzu i brudu. Wykonanie napraw i uzupełnień Wykonawca robót obowiązany jest do wykonania ewentualnych napraw uszkodzonej powłoki po wykonaniu narzutu na placu budowy. W identyczny sposób napraw uszkodzeń powłoki, powstałych podczas montażu konstrukcji, dokonuje Wykonawca montażu, dopilnowując by te naprawy były robione natychmiast po ustaleniu przyczyny powstania uszkodzeń. Wszystkie prace malarskie (także naprawy) muszą być wykonywane w odpowiednich warunkach meteorologicznych wymaganych dla danych powłok, a jednocześnie w temperaturze wyższej o 3 C. od temperatury punktu rosy dla danego ciśnienia i wilgotności, nie mogą występować także żadne opady atmosferyczne ani mgła. Warunki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy Prace związane z wykonaniem zabezpieczenia antykorozyjnego stwarzają duże zagrożenie dla zdrowia pracowników, należy więc przestrzegać poniższych zaleceń odnośnie wykonywania prac: czyszczenie strumieniowo-ścierne winno się odbywać w zamkniętych pomieszczeniach obsługiwanych z zewnątrz. Gdy odbywa się ono z udziałem pracownika, to należy go zaopatrzyć w pyłoszczelny skafander z doprowadzeniem i odprowadzeniem powietrza. -35-

48 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Przy śrutowaniu pracownik winien mieć kask dźwiękochłonny, a przy czyszczeniu szczotkami okulary ochronne, przy pracach związanych z transportem, przechowywaniem i nakładaniem materiałów malarskich należy przestrzegać zasad higieny osobistej, a w szczególności nie przechowywać żywności i ubrania w pomieszczeniach roboczych i w pobliżu stanowisk pracy, nie spożywać posiłków w miejscach pracy, ręce myć w przypadku zabrudzenia materiałem antykorozyjnym tamponem zwilżonym w rozcieńczalniku, a po jego odparowaniu wodą z mydłem, skórę rąk i twarzy posmarować przed pracą odpowiednim kremem ochronnym. Nie należy dopuścić, by do środowiska dostawały się pyły metaliczne. Za przestrzeganie aktualnie obowiązujących państwowych i lokalnych przepisów BHP i ochronę środowiska odpowiada Wytwórca konstrukcji stalowej oraz Wykonawca obiektu. Inspektor nie może nakazać wykonania czynności, których wykonanie naruszyłoby postanowienia tych przepisów. Podczas nakładania materiałów należy ściśle przestrzegać przepisów i wskazówek umieszczonych na opakowaniach. Podczas nakładania w zamkniętych, wąskich pomieszczeniach w Wytwórni należy zapewnić dodatkową wentylację. W bezpośredniej bliskości materiału antykorozyjnego nie wolno używać otwartego ognia ani spawać. Materiały antykorozyjne są środkami powodującymi skażenie i nie powinny dostać się do kanalizacji, gruntu ani cieków wodnych Roboty malarskie i antykorozyjne - warunki odbioru Dokumentacja robót Wykonawca jest zobowiązany do prowadzenia dziennika robót budowlanych, w którym odnotowuje codziennie w okresie nanoszenia powłok: datę i godzinę czynności, lokalizację obszaru wykonywania prac antykorozyjnych i rodzaj materiału nanoszonej warstwy, temperaturę i wilgotność powietrza w momencie rozpoczynania robót malarskich z odniesieniem do punktu rosy, wyniki oceny stopnia czystości podłoża wg PN-ISO wyniki oceny profilu chropowatości wg PN-ISO wyniki oceny zapylenia wg. PN-ISO wyniki oceny zatłuszczeń wg.pn-70/h temperaturę i wilgotność powietrza w trakcie utwardzania się powłok grubość powłok wg PN-ISO 2808 przyczepność powłok wg. PN-ISO 4624 czas pomiędzy nanoszeniem kolejnych powłok czas sezonowania powłok przed transportem podpis pracownika Wykonawcy wykonującego w/w pomiary. Sprawdzenie jakości materiałów malarskich Ocena materiałów malarskich winna być oparta na atestach Producenta. Producent jest zobowiązany przedstawić Odbiorcy orzeczenie kontroli o jakości wyrobu, a na życzenie Odbiorcy zaświadczenie o wynikach ostatnio przeprowadzonych badań pełnych danego materiału. Materiały nie spełniające wymogów norm przedmiotowych należy wyeliminować. Sprawdzenie przygotowania powierzchni Sprawdzenie przygotowania powierzchni należy przeprowadzić wizualnie nieuzbrojonym okiem przy świetle dziennym lub sztucznym rozproszonym. Ocenia się: wykonanie prac hawerskich aby ewentualne wady powierzchni odpowiadały wymaganiom P1 wg ISO , odtłuszczeniu powierzchni stwierdzające brak zatłuszczeń wg PN-H-97052, oczyszczenie do stopnia czystości Sa 2 wg PN-EN ISO , uzyskanie profilu chropowatości powierzchni fine dla gruntu epoksydowego odpylenie do stopnia nie wyższego niż 3 wg PN-EN ISO , -36-

49 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno oklejenie powierzchni w miejscach przewidzianych połączeń spawanych w czasie montażu konstrukcji do szerokości mm od krawędzi, ocenę przeprowadza się przed malowaniem. Kontrola nakładania powłok malarskich Kontrola nakładania powłok malarskich winna przebiegać pod kątem poprawności użytego sprzętu i techniki nakładania materiału malarskiego oraz przestrzegania zaleceń dotyczących warunków pogodowych i zabezpieczenia świeżo wykonanych powłok oraz przestrzegania czasu i warunków schnięcia i aklimatyzacji powłok. Inspektor wykona pomiar w czasie malowania grubości mokrych powłok poszczególnych warstw wg PN-C Sprawdzeniu podlega także liczba wykonanych powłok malarskich. Kontrola wynika z zaleceń normy PN-H i obejmuje: sprawdzenie stopnia wyschnięcia (jeśli wymagane, to utwardzenia) powłoki poprzedniej sprawdzenie czystości poprzedniej powłoki (zatłuszczenie, zapylenie) zgodność odstępu czasu malowania od nałożenia poprzednich powłok zgodność temperatury i wilgotności z wymaganiami wygląd wymalowań (wtrącenia mechaniczne, kratery, zacieki, niedomalowania) grubość powłoki na mokro sprawdzenie zgodności parametrów natrysku z Instrukcją Stosowania farby. Sprawdzenie prawidłowości naniesienia powłoki z farby nawierzchniowej Nie powinny występować wady niedopuszczalne powłok jak grube zacieki, skórka pomarańczowa, spęcherzenia, zmarszczenia, spękania. Wyniki pomiarów grubości powinny spełniać wymóg, aby 90% wyników pomiarów wykazywało wartość nie niższą od wartości wyspecyfikowanej, a najwyżej 10% pomiarów może mieć wartość co najmniej 0,9 wartości wyspecyfikowanej (60μm). Przyczepność powłoki zmierzona zgodnie z normą PN-ISO 4624 powinna być nie niższa niż 5MPa. Badania przeprowadza się na suchych i po aklimatyzacji (wysezonowanych) powłokach Normy niezbędne do spełnienia w trakcie realizacji przedmiotowego elementu robót PN-ISO Stopnie skorodowania i stopnie przygotowania niezabezpieczonych podłoży stalowych oraz podłoży stalowych po całkowitym usunięciu wcześniej nałożonych powłok. PN-ISO /Ad.1. Stopnie skorodowania i stopnie przygotowania niezabezpieczonych podłoży stalowych oraz podłoży stalowych po całkowitym usunięciu wcześniej nałożonych powłok (Dodatek Ad. 1). (Wzorce fotograficzne zmiany wyglądu powierzchni stali oczyszczonej metodami strumieniowymi z zastosowaniem różnych ścierniw). EN ISO (wersja polska) Wyszczególnienie i definicje wzorców ISO profilu powierzchni do oceny powierzchni po obróbce strumieniowo-ściernej. EN ISO (wersja polska) Metoda stopniowania profilu powierzchni stalowych po obróbce strumieniowo-ściernej. Sposób postępowania z użyciem wzorca. PN-EN Farby i lakiery. Próba odrywania do oceny przyczepności. PN-EN ISO 2409 Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć PN-EN Farby i lakiery. Oznaczanie stanu całkowitego wyschnięcia i czasu całkowitego wyschnięcia PN-EN ISO Farby i lakiery. Oznaczanie grubości powłok. PN-EN ISO Ocena pozostałości kurzu na powierzchniach stalowych przygotowanych do malowania (metoda z taśmą samoprzylepną). PN-EN ISO Wytyczne dotyczące oceny prawdopodobieństwa kondensacji pary wodnej przed nakładaniem farby. PN-7H Ocena stanu zatłuszczenia powierzchni PN-C Rozpuszczalniki i rozcieńczalniki. Metody badań. PN-C Wyroby lakierowe. Pakowanie, przechowywanie i transport. ASTM D Standard Test Method for measuring MEK resistance of ethyl silicate (inorganic) zincrich primers by solvent rub ISO Field method for the conductometric determination of water soluble salts. (Terenowa metoda konduktometrycznego oznaczania soli rozpuszczalnych w wodzie). PN-EN ISO Ekstrakcja rozpuszczalnych zanieczyszczeń do analizy. Metoda Bresle a. -37-

50 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Roboty malarskie i antykorozyjne - warunki płatności Niniejszy element nie podlega osobnym rozliczeniom. Powinien zostać wkalkulowany w cenę elementu, w pozycji wyróżnionej w pomocniczym kosztorysie ofertowych właściwych dla wyspecyfikowanych obiektów Element: Roboty montażowe Roboty montażowe zakres prac. Niniejsze prace zawarte są w w/w elementach robót takich jak: Element: Roboty przygotowawcze. Element: Roboty ziemne Element: Roboty ziemne narzuty. Element: Roboty żelbetowe Element: Roboty kafarowe i obejmują odpowiednio prace z zakresu: drobnych prac ślusarskich i ciesielskich; wykonania łączeń montażowych; transportu bliskiego; osadzania metalowych elementów itp. stanowiących niezbędne roboty towarzyszące w/w elementów robót. W stosunku do wymogów niniejszych prac jakim są roboty montażowe stosuje się odpowiednio wskazania i wymogi zawarte w w/w elementach robót Roboty montażowe warunki odbioru prac. Podczas prowadzenia prac w zakresie przedmiotowego elementu robót należy ze szczególną starannością zadbać o przestrzeganie przepisów BHP Kontrola jakości robót. Kontrola jakości elementu robót w czasie prowadzenia robót polega w szczególności na: przestrzeganiu przez Wykonawcę oraz na sprawdzeniu przez Nadzór Inwestorski na bieżąco w miarę postępu robót zgodności ich wykonywania z: wymaganiami technologicznymi wykonania prac budowlanych - montażowych; wymaganiami jakościowymi co do wykonania prac; wymaganiami co do parametrów technicznych zastosowanych materiałów, maszyn i technologii ich realizacji; wymaganiami wskazanymi w dokumentacji projektowej, specyfikacjach technicznych, instrukcjach materiałowych itp.; wymaganiami technicznej jakości robót i materiałów zawartych w normatywach i obowiązujących przepisach. Kontrola jakości robót przedmiotowego elementu wymaga od Wykonawcy oraz Nadzoru Inwestorskiego: Wykonania badań lub udokumentowania żądanej jakości: wbudowywanych materiałów, łączników, złączy itp.; wykonanych połączeń lub złączy; Wykonania przez Wykonawcę robót pomiarów oraz wykonywania przez Nadzór Inwestorski pomiarów sprawdzających w zakresie: zgodności geometrii, nośności, rozmieszczenia wykonanych elementów konstrukcji lub ich złączy; Wykonawca odpowiedzialny jest za jakość materiałów i prowadzi na swój koszt kontrolę ilościową i jakościową ich dostaw. Program tych badań powinien opracować w PZJ Wykonawca robót i uzgodnić z Inżynierem. Wyniki badań Wykonawca przekazuje Inżynierowi w trybie określonym w PZJ. W PZJ należy również zaproponować Inżynierowi do akceptacji wykonawcę badań laboratoryjnych jeśli Wykonawca robót nie dysponuje możliwościami do ich przeprowadzenia. -38-

51 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Kontrola ilości robót. Kontrola ilości robót w czasie prowadzenia robót polega na: Przestrzeganiu przez Wykonawcę oraz na sprawdzeniu przez Nadzór Inwestorski na bieżąco w miarę postępu robót zgodności ich wykonywania z: zawartą umową o wykonanie prac budowlanych; dokumentacją programu funkcjonalno- użytkowego (jest to dokument nadrzędny w stosunku do koncepcji i projektu); wydanymi pozwoleniami, decyzjami i uzgodnieniami administracyjnymi dotyczącymi przedmiotowej inwestycji; dokumentacją projektową; specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót; obowiązującymi przepisami i normami szczegółowymi; poleceniami i uzgodnieniami wydanymi w trakcie prowadzenia prac budowlanych przez Nadzór Inwestorski oraz Inwestora; prowadzonymi przez Wykonawcę pomocniczymi obmiarami ilości robót; Dopuszczalny jest odbiór częściowy, polegający na ocenie ilości i jakości części przedmiotowego elementu robót. Odbioru częściowego robót dokonuje się dla zakresu robót określonego w dokumentach umownych wg zasad jak przy odbiorze ostatecznym robót. Odbiór robót dokonuje Nadzór Inwestorski przy udziale Inwestora. Odbiór końcowy polega na finalnej ocenie rzeczywistego wykonania robót w odniesieniu do zakresu ilości i jakości przedstawionej w dokumentacji projektowej i STWIORB. Odbioru ostatecznego tego elementu robót dokona Nadzór Inwestorski przy udziale Wykonawcy i Inwestora. Odbierający dokona ich oceny jakościowej i ilościowej na podstawie przedłożonych przez Wykonawcę dokumentów, wyników badań i pomiarów oraz własnych pomiarów i badań sprawdzających dokumentację Wykonawcy robót. Zamawiający zastrzega sobie prawo do wykonania dodatkowych badań i ocen sprawdzających badania i pomiary Wykonawcy robót oraz Nadzór Roboty montażowe warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Element jest rozliczany ryczałtowo, bez możliwości rozliczeń częściowych. Wykonawca robót upoważniony jest do wystawienia faktury każdorazowo po wykonaniu a następnie odebraniu przez Nadzór Inwestorski oraz Zamawiającego zgłaszanego do odbioru częściowego lub całkowitego elementu robót. W przypadku możliwości zgłoszenia do odbioru częściowego elementu robót, zgłaszany zakres do odbioru musi spełniać wymagania co do minimalnego zakresu umożliwiającego osobne rozliczenie, który jest wskazany w niniejszym PFU. -39-

52 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni od daty złożenia prawidłowo wystawionej faktury przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe Element: Odbiór częściowy Odbiór częściowy zakres prac. Odbiór częściowy polega na ocenie ilości i jakości wykonanych części robót zgłoszonych wpisem do dziennika budowy przez Wykonawcę (Kierownika budowy). Odbioru częściowego robót dokonuje się jedynie dla minimalnego zakresu robót lub jego wielokrotności, określonego dla wykazanej w kosztorysie ofertowym części zamówienia przewidzianego do częściowego rozliczenia. Dopuszczalne jest odebranie mniejszych odcinków tylko przy ostatniej płatności w danym roku kalendarzowym. Odbioru robót dokonuje Inżynier. Odbiór robót zanikających i ulegających zakryciu polega na finalnej ocenie jakości wykonywanych robót oraz ilości tych robót, które w dalszym procesie realizacji ulegną zakryciu. Odbiór robót zanikających i ulegających zakryciu będzie dokonany w czasie umożliwiającym wykonanie ewentualnych korekt i poprawek bez hamowania ogólnego postępu robót. Odbioru tego dokonuje Inżynier. Gotowość danej części robót do odbioru zgłasza Wykonawca (Kierownik budowy) wpisem do dziennika budowy z jednoczesnym powiadomieniem Inżyniera. Odbiór będzie przeprowadzony niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od daty zgłoszenia wpisem do dziennika budowy i powiadomienia o tym fakcie Inżyniera. Odbiory częściowe będą zakończone w terminie 10 dni od daty przystąpienia do odbioru. Jakość i ilość robót ulegających zakryciu ocenia Inżynier na podstawie dokumentów zawierających komplet wyników badań laboratoryjnych i w oparciu o przeprowadzone pomiary, w konfrontacji z dokumentacją projektową, specyfikacjami i uprzednimi ustaleniami. Dokumenty odbioru robót zanikających i ulegających zakryciu stanowią podstawę do dokonania odbioru ostatecznego bądź częściowego przez Zamawiającego, po zakończeniu robót. Do czasu upływu okresu gwarancyjnego odpowiedzialność za roboty leży po stronie Wykonawcy, poza szkodami powstałymi na skutek niewłaściwej eksploatacji drogi po okresie dopuszczenia do użytkowania obiektów hydrotechnicznych. Dokumenty odbioru częściowego są identyczne z dokumentami odbioru końcowego i zostały określone w Element dokumentacja wykonawcza Odbiór częściowy warunki odbioru prac. Zgodnie z wytycznymi określonymi dla poszczególnych części zamówienia przewidzianego do częściowego rozliczenia wykazanych w kosztorysie ofertowym Odbiór częściowy warunki płatności. Zgodnie z wytycznymi określonymi dla poszczególnych części zamówienia przewidzianego do częściowego rozliczenia wykazanych w kosztorysie ofertowym. W przypadkach opisanych powyżej Wykonawca powinien uwzględniać je w pozycjach najbardziej zbliżonych w zakresie przyjętego harmonogramu czasowego robót oraz przyjętej technologii dla wykonania poszczególnych elementów. W przypadkach niejednoznacznych należy daną pozycję uwzględnić w elemencie następującym później w przyjętej technologii wykonania robót. Zgłaszana wartość całkowita wszystkich rozliczeń częściowych w trakcie robót budowlanych nie może być wyższa niż 95% wartości całkowitego wynagrodzenia umownego tj. wartość ostatniej faktury w rozliczeniu końcowym nie może być niższa niż 5% wartości całkowitego wynagrodzenia umownego Element: Odbiór końcowy. Gotowość do odbioru końcowego Wykonawca musi zgłosić na piśmie Odbiór końcowy zakres prac. Odbiór ostateczny polega na finalnej ocenie rzeczywistego wykonania robót w odniesieniu do zakresu (ilości) oraz jakości przedstawionej w programie funkcjonalno-użytkowym, dokumentacji projektowej i -40-

53 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno STWiORB. Całkowite zakończenie robót oraz gotowość do odbioru ostatecznego będzie stwierdzona przez Wykonawcę wpisem do dziennika budowy. Odbiór ostateczny robót nastąpi w terminie ustalonym w dokumentach umowy, licząc od dnia potwierdzenia przez Inżyniera zakończenia robót i przyjęcia dokumentów, o których w: Element dokumentacja wykonawcza. Element dokumentacja powykonawcza. Odbioru ostatecznego robót dokona upoważniony przedstawiciel Zamawiającego wraz z wyznaczoną komisją w skład której wchodzi przedstawiciel Nadzoru Autorskiego Projektu, w obecności Inżyniera i Wykonawcy. Odbierający roboty dokonają ich oceny jakościowej na podstawie przedłożonych dokumentów, wyników badań i pomiarów, oceny wizualnej oraz zgodności wykonania robót z dokumentacją projektową i specyfikacjami, oraz oceny technicznej nadzoru inwestorskiego. W toku odbioru ostatecznego robót, komisja zapozna się z realizacją ustaleń przyjętych w trakcie odbiorów robót zanikających i ulegających zakryciu oraz odbiorów częściowych, zwłaszcza w zakresie wykonania robót uzupełniających i robót poprawkowych. W przypadkach nie wykonania wyznaczonych robót poprawkowych lub robót uzupełniających w poszczególnych elementach konstrukcyjnych i wykończeniowych, komisja przerwie swoje czynności i ustali nowy termin odbioru ostatecznego. W przypadku stwierdzenia przez komisję, że jakość wykonywanych robót w poszczególnych asortymentach nieznacznie odbiega od wymaganej dokumentacją projektową i specyfikacjami z uwzględnieniem tolerancji i nie ma większego wpływu na cechy eksploatacyjne obiektu, komisja oceni pomniejszoną wartość wykonywanych robót w stosunku do wymagań przyjętych w dokumentach umowy Odbiór końcowy warunki odbioru prac. Odbiór końcowy zostanie zrealizowany podpisaniem protokołu końcowego odbioru robót, określającego zakres wykonanych prac. Warunkiem koniecznym końcowego odbioru robót jest przedstawienie przez Wykonawcę powykonawczej dokumentacji budowlanej oraz wniesieniem nowych obiektów do zasobu geodezyjnego na podstawie pomiarów powykonawczych realizowanych przez Wykonawcę. Odbiór końcowy zostanie rozpoczęty w terminie 3 dni od daty skutecznego pisemnego zgłoszenia robót przez Wykonawcę. Odbiór końcowy będzie zakończony w terminie 21 dni od daty zgłoszenia Odbiór końcowy warunki płatności. Podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę za jednostkę obmiarową ustaloną dla danej pozycji z pomocniczego przedmiaru robót (załącznik do SIWZ), przyjęta w dokumentach umownych na podstawie złożonego przez Wykonawcę pomocniczego kosztorysu ofertowego. Zamawiający określa rozliczenie przedmiotowego kontraktu jako ryczałtowe i wprowadza jednocześnie pomocniczy kosztorys uproszczony złożony przez Wykonawcę w ofercie jako podstawę do rozliczeń odbiorów częściowych. Przedmiotem odbioru końcowego jest całość robót (wszystkie wskazane elementy) określona w przedmiotowym w przedmiotowym programie funkcjonalno- użytkowym. Niniejsze elementy robót są rozliczane w ramach podanej przez Wykonawcę całkowitej ceny ryczałtowej dla całości robót pomniejszonej o sumę dokonanych rozliczeń częściowych. Niniejsza kwota będzie uwzględniać wszystkie czynności, wymagania i badania składające się na jej wykonanie wszystkich robót (elementów) określonych: w programie funkcjonalno- użytkowym, dokumentacji projektowej oraz w STWiORB. Ceny ryczałtowe elementów robót będą obejmować wszystkie niezbędne czynniki cenotwórcze, a w szczególności: robociznę bezpośrednią wraz z towarzyszącymi kosztami, wartość zużytych materiałów wraz z kosztami zakupu, magazynowania, ewentualnych ubytków i transportu na teren budowy, wartość pracy sprzętu wraz z towarzyszącymi kosztami, koszty pośrednie, zysk kalkulacyjny i ryzyko, podatki obliczone zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wartość rozliczenia końcowego stanowi różnica wartości ceny ryczałtowej kontraktu oraz sumy wartości faktur odbiorów częściowych. Wartość zgłoszonych robót do rozliczenia końcowego nie może być mniejsza niż 5% wartości ceny ryczałtowej kontraktu. -41-

54 Program funkcjonalno-użytkowy dla inwestycji: Przebudowa wraz z rozbudową istniejącego systemu umocnień brzegowych na wysokości miejscowości Mielno Płatności dokona Zamawiający w terminie 30 dni przelewem bankowym na wskazane przez Wykonawcę konto bankowe po wystawieniu stosownej faktury przez Wykonawcę robót co nastąpi po odbiorze końcowym robót. UWAGA: W niniejszym opisie Opis ogólny przedmiotu zamówienia określenia Inżynier i Inspektor nadzoru inwestorskiego zostały użyte zamiennie i oznaczają jedną i te samą osobę sprawującą bezpośredni nadzór nad zleconymi robotami budowlanymi z ramienia Inwestora. -42-

55 2

56 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) Spis treści 1. WPROWADZENIE CHARAKTERYSTYKA OBSZARU MORFOLOGIA I BUDOWA GEOLOGICZNA MIERZEI JEZIORA JAMNO LITODYNAMIKA BRZEGU I DNA MIERZEI JAMNO I ODCINKA NA ZACHÓD OD KLIFU SARBINOWSKIEGO PAS PLAŻOWO-WYDMOWY RZEŹBA DNA PARAMETRYZACJA I ANALIZA MORFOMETRYCZNA PRZYBRZEŻA REJONU MIERZEI JEZIORA JAMNO NA ODCINKU ŁAZY MIELNO, Z UWZGLĘDNIENIEM DANYCH MONITORINGU BRZEGÓW MORSKICH Z LAT PRZYBRZEŻE CHARAKTERYSTYKA PRZYBRZEŻA REJONU MIERZEI JEZIORA JAMNO MORFOLOGIA STREFY PRZYBRZEŻNEJ Układy abrazyjno-akumulacyjne brzegu i przybrzeża PARAMETRY OBLICZENIOWE STREFY BRZEGOWEJ MIERZEI JEZIORA JAMNO RELACJE MIĘDZY CZYNNIKAMI HYDROMETEOROLOGICZNYMI A EKSPOZYCJĄ BRZEGÓW MORSKICH SZKODY SZTORMOWE W WALE WYDMOWYM TRANSPORT OSADÓW BRZEGOWYCH ODDZIAŁYWANIE TRANSPORTU OSADÓW NA ICH DYNAMIKĘ W REJONIE ZACHODNIM MIERZEI JEZIORA JAMNO TRANSPORT EOLICZNY DELTA WSTECZNA ANALIZA RUCHU RUMOWISKA I ROZKŁADU PRĄDÓW SPOWODOWANYCH WYBUDOWANIEM SYSTEMU OCHRONNEGO W KOŁOBRZEGU I ZESPOŁU OSTRÓG W USTRONIU MORSKIM ORAZ REMONT OPASKI W SARBINOWIE HYDROTECHNICZNA OCHRONA BRZEGÓW REJONU STAN I PERSPEKTYWY ELEMENTY SYSTEMU OCHRONY BRZEGU REJONU (WARIANTOWO) Sztuczne zasilanie brzegu rejonu Biotechniczna ochrona brzegów Progi podwodne Sztuczne rafy na głębokowodziu odbudowa biologiczna strefy brzegowej (propozycja do dyskusji) OCHRONA BRZEGU REJONU UJŚCIA PRZETOKI JEZIORA JAMNO Falochron osłonowy (rejon przetoki jeziora Jamno) Oddziaływanie falochronu osłonowego na brzeg morski na wysokości przetoki mierzei jeziora Jamno na transport rumowiska niesionego prądem wzdłużbrzegowym DYNAMIKA BRZEGÓW REJONU PRZETOKI ZAŁOŻENIA PLANU INWESTYCYJNEGO OCHRONY BRZEGÓW REJONU SARBINOWO - ŁAZY PODSUMOWANIE LITERATURA

57 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) 1. Wprowadzenie Ekspertyza oraz badania mają służyć jako podstawa merytoryczna do określenia najbardziej optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego. Ekspertyza zawiera warianty systemu ochrony brzegu morskiego w niniejszej lokalizacji przy uwzględnieniu wszystkich uwarunkowań użytkowych znajdujących się na zapleczu planowanych działań inwestycyjnych w tym uwzględnienie obsługi ruchu turystycznego. Badania mają na celu określenie: - wielkości istniejącej warstwy dynamicznej, jej ubytków w zestawieniu z wcześniejszymi pomiarami; - kierunków przemieszczeń rumowiska skalnego w profilu brzegowym; - obecnego stanu technicznego umocnień brzegowych oraz jego skuteczności zastosowania; - zdefiniowania kierunków rozwoju zabudowy na zapleczu wydmy, które w chwili obecnej jak i w przyszłości będzie rzutowało na charakter konstrukcji ochronnych brzegu morskiego. Rozwiązania konstrukcyjne: 1. wspomogą miejscową akumulację materiału skalnego przyczyniając się do utrwalenia przebiegu linii brzegowej, lub maksymalnie obniżą jej dalsze cofanie się przy zachowaniu jak najszerszej strefy plaży; 2. wskażą optymalne rozwiązania ochrony brzegu morskiego w stosunku do planowanej zabudowy infrastruktury turystycznej. Poprzez bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie na siły i kierunki przemieszczania się wód w strefie podbrzeża wskazane na podstawie przeprowadzonych badań sposoby ochrony brzegu morskiego, zmniejszą oddziaływanie falowania sztormowego na profil brzegowy. Projektowany do ochrony jest odcinek strefy brzegowej km 295,0 300,5 (5,5 km) obejmujący miejscowości Unieście i Mielno na mierzei jeziora Jamno. Podstawowe składowe ekspertyzy to: 1. Analiza zmian brzegowych Analiza obejmuje okres ostatniego dziesięciolecia (lub okresu dłuższego) na podstawie danych udostępnionych z Urzędu Morskiego w Słupsku oraz z bibliografii obejmującej m.in.: 4 - dynamikę strefy przybrzeżnej wskazującą zmiany w profilach brzegowych, na podstawie wskaźników określonych w Strategii ochrony brzegów morskich;

58 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) - przypuszczalne drogi przemieszczenia rumowiska skalnego wraz z określeniem przyczyn przemieszczeń; - opisu budowy geologicznej rejonu. 2. Ocena efektów dotychczasowych metod ochrony brzegu rejonu badań, wraz z koncepcją ochrony brzegu morskiego z uwzględnieniem istniejącej i planowanej zabudowy infrastrukturalnej wraz z uzasadnieniem potrzeby zastosowania działań na rzecz zabezpieczenia brzegu wskazanego odcinka. Rys Mierzeja jeziora Jamno- miejscowości Mielno i Unieście 5

59 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) 2. Charakterystyka obszaru Mierzeja jeziora Jamno położona jest na środkowym wybrzeżu, należącym do Pobrzeża Koszalińskiego. Jezioro rozwinęło się wskutek zamknięcia od północy zatoki i ujść kilku rynien lodowcowych, w ten sposób powstały m.in. zbiorniki jezior Jamno i Bukowo (Rosa 1964). Wypełnia je zagłębienie depresyjne w utworach plejstoceńskich, powstałe w okresie borealnym (ok BP), które pomiędzy okresem atlantyckim a subatlantyckim było zatoką morską, a po odcięciu od morza mierzeją ponownie stało się jeziorem (ok BP) (Zawadzka-Kahlau 1995 za: Wypych 1973). Obecne położenie mierzei to wynik powolnego jej wycofywania i nasuwania na jezioro z powodu erozji brzegu (Bohdziewicz 1963, Rosa 1964). Dno przybrzeża stanowią w przewadze piaski drobnoziarniste, okrywające relikty rzeźby polodowcowej, oraz równiny i terasy abrazyjno-akumulacyjne pochodzenia morskiego. Mierzeja rozwinęła się na torfach, gytii i piaskach rzeczno-jeziornych, zalegających na morskich otoczakach i żwirze, przykrywających utwory plejstoceńskie (Bohdziewicz, Piątkowski 1963). Mierzeja zbudowana jest z piasków morskich, plażowych i eolicznych o niewielkiej miąższości, do 10 m. Od południa utwory mierzei stanowią utwory akumulacji jeziornej o miąższości do 2 m. Występują tu również pokrywy eoliczne, pojedyncze pagórki wydmowe o wysokości 2-4 m n.p.m. i pas wydm nadmorskich. Mierzeja odgradzająca jezioro od morza ma długość około 10 km, jest wąska, o szerokości przeciętnie 480 m. Rozcięta jest przetoką łączącą jezioro z morzem. Obszar wokół jeziora Jamno wzniesiony jest do 2 m n.p.m., przed zalaniem z powodu spiętrzeń sztormowych chroni go wąski pas wydm nadmorskich (Bohdziewicz, Piątkowski 1963). Współcześnie pas ten tworzy tylko jeden wał wydmowy, przeważnie stale podcięty abrazyjne na całej swej długości. Wał ten przebiega w kierunku SW-NE i osiąga wysokość 5-8 m z kulminacjami do 18 m. Jego szerokość sięga m. Na nisko położonym nad poziomem morza zapleczu można zaobserwować ramiona wydm śródlądowych dawniej formowanych za pasem wydm nadmorskich, obecnie przez niego zasypywanych w wyniku cofania mierzei. Ramiona tych form układają się poprzecznie do współczesnej linii brzegowej, zgodnie z kierunkiem formujących je najczęstszych wiatrów (W). Plaże mają szerokość m. Wysokość plaży nie przekracza 2 m, często po rozmyciu jej osadu widoczne są wychodnie torfów oraz pnie drzew dawnego lasu (rejon Łaz). Pomiędzy Łazami a przetoką Jamna wydma przednia jest stale abradowana i rozwiewana. Osad przewiewany jest na zaplecze, gdzie tworzy formy wędrujące. Roczny rozkład częstotliwości i prędkości wiatrów w tym rejonie decyduje o znacznych spiętrzeniach sztormowych (Rosa 1984, Zawadzka-Kahlau 1999) oraz o niekorzystnym dla rozwoju wydm kierunku przebiegu procesów eolicznych (Borówka 1999). Na podstawie róży prędkości i częstotliwości wiatrów z lat w Kołobrzegu (Łabuz 1998) należy stwierdzić, że w tej części wybrzeża przeważają wiatry z sektorów W, SW, NW i NE, 6

60 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) powodujące rozwiewanie wydm i przewiewanie osadu na ich zaplecze oraz transport po plaży wzdłuż brzegu. Wiatry o prędkości powyżej 6 m/s występują najczęściej z sektorów północnych i zachodnich. Ogólna charakterystyka środowiskowa strefy brzegowej z rejonem mierzei jeziora Jamno Rys.2.1. Położenia i uwarunkowania mierzei jeziora Jamno: A spiętrzenia sztormowe powyżej stanu alarmowego, B róża prędkości i kierunków wiatrów, C tempo zmian brzegu mierzei, D mapa mierzei: a) zabudowa, b )drogi, c) wały wydm, d) ochrona brzegu, e) kilometraż, E a) wysokość), b)szerokość pasa wydm. Wahania poziomu morza osiągają w Kołobrzegu wartość 3,4 m. W tym rejonie notuje się powolny, lecz stały wzrost średniego poziomu morza rzędu 1,2 mm/rok (Zeidler i in. 1995). Długotrwałe wiatry o dużych prędkościach od otwartego morza powodują powstawanie silnego falowania zwanego sztormowym. Najwięcej spiętrzeń w rejonie Kołobrzegu przypada na okres jesienno-zimowy. Największe sztormy, o sile B, powstają przy wiatrach z sektora NE. 7

61 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) W latach co roku notowano 1-2 spiętrzenia sztormowe z przekroczonym alarmowym poziomem morza 570 cm. Podczas tych zjawisk woda zawsze zalewa plażę i sięga do podnóża wydmy. Wielokrotnie w przeszłości takie zjawiska powodowały rozmycie wydm i przerwanie wąskich mierzei jezior Jamno czy Bukowo (Basiński 1995), m.in. sztormy w 1962 roku silnie uszkodziły wydmy na mierzei, doprowadzając w wielu miejscach do rozerwania wałów i zagrożenia niektórych budynków w Mielnie (Bohdziewicz, Piątkowski 1963). O niszczeniu mierzei świadczą otoczaki na plaży, wymywane z erodowanego dna, oraz pnie drzew i pokłady torfów na plaży, porastające dawne zaplecze wydm (Bohdziewicz 1963, Rosa 1964). Analiza przedwojennych map niemieckich wskazuje na zgodny kierunek przemieszczania się położenia linii wody i podstawy wydmy w kierunku południowym w stronę lądu; według Zawadzkiej-Kahlau (1995, 1999) średnia prędkość cofania się podnóża wydm w tym rejonie w latach wyniosła 0,3 m/rok. Cały obszar mierzei i na południe od jeziora Jamno uznano za zagrożony wskutek podnoszenia się poziomu morza (Rotnicki i in. 1995). W celu ochrony wydm i nisko położonego zaplecza stosowano różne formy ochrony brzegu: od ostróg, wykonanej w latach 90, ścianki szczelnej i narzutu z gwiazdobloków (w Mielnie i fragment w Unieściu), po refulację wydmy. W Mielnie i Unieściu na zrefulowanej wydmie sadzono wierzby i trawy w celu stabilizacji procesów deflacyjnych. Ze względu na dużą liczbę turystów eksplorujących wydmy działania te nie przyniosły pożądanych rezultatów. Roślinność naturalna jest zdegradowana, w jej składzie gatunkowym duży udział mają gatunki synantropijne, zawleczone przez człowieka. Ponadto powstały liczne dzikie ścieżki, na osi których rozwijają się procesy deflacyjne. Pozostałe działania antropogeniczne w strefie pasa mierzei obejmują noclegową i rekreacyjną infrastrukturę turystyczną, przystań rybacką w Unieściu oraz użytkowane opuszczone tereny wojskowe pomiędzy Unieściem a Łazami. Mielno, Unieście i Łazy łączy jedna droga, poprowadzona na niskim zapleczu pasa wydmowego. Największe zamiany rzeźby mierzei zachodzą pod wpływem funkcji turystycznych. Od lat 80., a potem w 90 przybywało obiektów w bezpośrednim sąsiedztwie jedynego wału wydmowego oraz na nim. Zbudowano promenadę na koronie wału (przerwaną w wyniku cofania brzegu), a także liczne zejścia rozcinające wał wydmowy. Na plaży lokowana jest lekka infrastruktura sezonowa, zaburzająca przebieg naturalnych procesów. Należy podkreślić, że miejscowości Mielno i Unieście to popularne ośrodki wypoczynku letniego, a masowa turystyka mocno oddziałuje na środowisko nadmorskiego pasa wydm (eksploracje, niszczenie podłoża i roślinności, śmiecenie). Obszar rozwoju tych miejscowości ogranicza niewielka szerokość mierzei. Współcześnie pod zabudowę przeznacza się więc strefę położoną na brzegu jeziora, do niedawna zalewaną przy wysokich stanach wód, oraz strefę należącą do pasa wydm nadmorskich (opuszczone tereny wojskowe). Wydmy mierzei są w dużej mierze pokryte przez roślinność stanowiącą starsze etapy sukcesji. Są to rośliny charakterystyczne dla wydm żółtych i szarych już utrwalonych. Na 8

62 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) znacznym odcinku wydmę przednią pokrywa nadmorski bór sosnowy. Na pozostałych grzbietach wałów wydmowych wzdłuż miejscowości Mielno Unieście rozpoczęły się procesy deflacyjne. Liczne niecki i rynny deflacyjne nie osłania żadna roślinność. W miejscach tych najbardziej widoczny jest tranzyt osadu przez grzbiet na zaplecze wydmy. Na zapleczu tych wałów piasek gromadzi się w postaci rozległych stożków i zasypuje las. UZIARNIENIE OSADU PODŁOŻA WPŁYW NA BIANS PROCESÓW EOLICZNYCH Omawiany obszar jest przykładem odcinka wybrzeża narażonego na erozję w wyniku oddziaływania morza w trakcie spiętrzeń sztormowych oraz narastającej antropopresji turystycznej. W latach prowadzone były badania nad dynamiką rzeźby brzegu wydmowego na mierzei jeziora Jamno (Łabuz). W celu określenia litodynamiki podłoża przeanalizowano 120 prób osadu pobranego z powierzchni charakterystycznych form rzeźby przekroju brzegu, m.in. z: zaplecza wydmy przedniej, grzbietu, stoku, podnóża wału (plaży górnej), plaży dolnej, linii wody, rynny i pierwszej rewy w podbrzeżu. Ustalono, że osad różni się na całym badanym odcinku przestrzennie i sezonowo. U podstawy wydmy piasek średnioziarnisty wynosił 75-82%, a gruboziarnisty nieznacznie przekraczał 2%. Zawartość frakcji piasku średnioziarnistego w wydmie przedniej wynosiła do 89%, drobnoziarnistego do 25%, a gruboziarnistego 2-3%. W większości badane formy były zbudowane z piasku średnioziarnistego. Piasek drobnoziarnisty łącznie stanowił maksymalnie 43% osadu brzegu. W okresach występowania wiatrów o dużych prędkościach ilość piasku gruboziarnistego u podnóża wydmy wzrastała do 25%. Podczas eolicznej akumulacji u podnóża wydmy 61% stanowił osad drobnoziarnisty i 39% średnioziarnisty. Na wydmach ruchomych, niepokrytych roślinnością osad średnioziarnisty stanowił 59-66%, a drobnoziarnisty 35-40%. Frakcje drobniejsze były więc sukcesywnie wywiewane. Na najmłodszej części wału wydmy przedniej, pokrytej murawą napiaskową z domieszką pionierskich traw (stok odmorski), w warstwie osadu nawianego przez okres zimy udział piasku drobnoziarnistego wzrastał do 46-60%, a nawet do 80% (w tym resztę stanowił średnioziarnisty 19% i bardzo drobnoziarnisty 1%). Średnia średnica ziaren osadu traktowanego jako eoliczny w większości prób z wydmy i plaży górnej wahała się od 1,57 do 1,9 phi. Średnia średnica ziarna osadów wydmowych wyniosła 1,8Ø, a wysortowanie 0,3. Wartości te sugerują akumulację przy wiatrach o dużych prędkościach. Osad pochodzący z falowania, budujący plażę dolną, rynnę i rewę do ok m od brzegu, charakteryzował się większą średnicą ziarna zsumowana średnia to 1,35Ø i wysortowanie 0,6. Po okresach sztormowych średnia średnica osadu sięgała 0,5Ø, a wysortowanie nawet do 1,2. Tylko w trzech próbach ze wszystkich pobranych z form brzegu średnia średnica przekroczyła 2Ø. Jedna próba pochodziła z grzbietu wydmy przedniej, gdzie w okresie jesienno-zimowym zachodzi akumulacja eoliczna piasku drobnoziarnistego, a druga 9

63 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) i trzecia to próby piasku z plaży górnej, w tym jedna z ponad 70% udziałem minerałów ciężkich zalegających u podnóża wydmy w pasie 5-10 m plaży. Miąższość tych osadów na plaży górnej na odcinku 294,5-297,5 km brzegu dochodziła już do 20 cm. W okresie jesienno-zimowym średnia średnica osadu eolicznego była większa niż na wiosnę. Osad gromadzący się na plaży górnej miał większą średnicę niż w typowych formach eolicznych innych brzegów wydmowych (Łabuz 2005). Nie sprzyja to procesom eolicznym transportującym osad z plaży w kierunku wydmy, ponieważ wymaga wystąpienia wiatrów o większej prędkości, zdolnych do transportu osadu o takich parametrach. WIATR CZYNNIK EOLICZNY Procesy deflacji na wydmach nadmorskich zachodzą w miejscach występowania wiatrów niesprzyjających stabilizacji podłoża, gdzie transport i erozja przeważają nad akumulacją. Miejsca takie najczęściej są ubogie w roślinność, a nieosłonięte podłoże podatne jest na deflację. W trakcie analiz rozkładu prędkości i kierunków wiatrów w okresie stwierdzono zbieżność czasu występowania wiatrów o dużych prędkościach z sektorów odmorskich z okresami powegetacyjnymi roślin porastających podłoże. Sprzyjało to rozwiewaniu grzbietów wydm, zwłaszcza w miejscach skąpo pokrytych roślinnością, zarówno z powodu cofania brzegu, jak i niszczenia pokrywy roślinnej przez turystów. Procesy te nasilały się do pierwszych lat XXI w. na obecnie opuszczonych terenach wojskowych. Rozwiewanie to odbywa się wzdłuż linii przechodzących poprzecznie do przebiegu grzbietu wydmy nadmorskiej (kierunek W, NW i N). W wyniku tego procesu powstają bramy deflacyjne, których osie pokrywają się z kierunkami najsilniejszych wiatrów występujących w okresie jesienno-zimowym. Z powodu tych wiatrów niepokryty przez roślinność wał wydmowy był rozwiewany, a jeżeli na jego zapleczu nie było lasu, wydma przesypywała się w kierunku jeziora. Sytuacja ta stale występuje pomiędzy 295 a 291 km brzegu. Tu poza licznymi rynnami rozcinającymi wał, mającymi głębokość 2-4 m i szerokość do 100 m (naliczono 52 formy), na grzbiecie i stoku zawietrznym powstają misy deflacyjne i pola deflacyjne (łącznej długości 1,5 km). W sąsiedztwie 294 km brzegu występują ostańce deflacyjne, których rozwój obserwowano od 1998 roku. Formy te to dawny wał wydmowy, którego wysokość została obniżona o około 2 m, poprzecinany rynnami o głębokości 4-5 m. Na tym odcinku po każdym zdarzeniu z wiatrami o dużych prędkościach na plaży powstaje bruk deflacyjny. Ponadto w rejonie Mielna i Unieścia grzbiet wydmy rozcinają podłużne i poprzeczne rynny powstające na osi nielegalnie utworzonych (dzikich) ścieżek. Łącznie po zachodniej stronie od Unieścia do przetoki obszar ruchomego podłoża wynosi około 1,24 ha, po stronie wschodniej przetoki, na wysokości Czajcze (dawnej jednostki wojskowej) 5 ha, a na odcinku Czajcze Łazy aż 6,1 ha. Są to tereny pozbawione lasu, murawy napiaskowej i tylko sporadycznie pokryte krzewami wierzby i gatunkami roślin typowymi dla wydm ustabilizowanych. Największe zmiany położenia wału wydmowego z powodu braku 10

64 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) stabilizującej pokrywy roślinnej zanotowano w rejonie przetoki, gdyż na jej zachodnim brzegu grzbiet wydmy nadmorskiej cofnął się od 1999 do 2010 roku o 50 m. Z kolei w rejonie 294 i 293 km grzbiet wydmy nadmorskiej jest zupełnie rozwiany, a osad na jej zapleczu tworzy efemeryczne formy barchanoidalne zasypujące drzewa. Na odcinku km, gdzie wydma uległa obniżeniu do 3-4 m, osad z plaży wsypuje się na zaplecze rozmytego grzbietu wydmy, tworząc co roku na mchach świeżą warstwę o miąższości do 2 cm. Procesy deflacji i akumulacji na zapleczu wydm widoczne są również na promenadzie nadmorskiej Unieście Mielno i na tarasie widokowym w Mielnie (obiekt Floryn). Pomiędzy 298,5 i 299,5 km osad z rozwiewanego stoku odmorskiego, nieporośniętego odpowiednią roślinnością, zasypuje promenadę wykonaną metr poniżej podłoża grzbietu. Taras widokowy położony na wysokości 3,5 m n.p.m., w miejscu dawnego wału wydmowego, jest co roku zasypywany osadem nawiewanym z plaży. Powstają wtedy nieregularne formy eoliczne o wysokości do 1,5 m. Przed sezonem turystycznym osad ten jest mechanicznie usuwany (na 300 km brzegu). Dominujące kierunki wiatrów sprzyjają na omawianym obszarze akumulacji eolicznej na górnej plaży, gdzie powstają efemeryczne wydmy cienie, utrwalane przez roślinność. Procesy te były obserwowane z dużym nasileniem pomiędzy 1998 a 2000 rokiem. W tym czasie nie notowano silniejszych spiętrzeń sztormowych, a na plaży rozwijała się roślinność. Z tego powodu pomiędzy 291 a 298 km tworzyło się pole inicjalnej wydmy przedniej. W szczytowej fazie rozwoju wydma ta miała wysokość do 1,5 m i szerokość 3-8 m ( km). Na odcinku ze ścianką szczelną osad gromadził się na gwiazdoblokach. W kolejnych latach formy te zostały zniszczone w wyniku powtarzających się od 2001 roku spiętrzeń sztormowych, powodujących ujemny bilans osadu plaży. ZMIENNOŚĆ RZEŹBY WYDM MIERZEI Wąski pas mierzei położony na wysokości 2-3 m n.p.m. rozciąga się od Mielna do Łaz. Wzdłuż brzegu na całym odcinku występuje jeden wał wydmowy o wysokości 6-8 m i szerokości nie przekraczającej 80 m. Wał w wielu miejscach porozcinany jest rynnami deflacyjnymi, dzielącymi go na odseparowane wzniesienia. W wielu miejscach odmorski stok wydmy jest silnie zabradowany. Na zapleczu wydmy znajduje się lekko sfalowana powierzchnia pokryta piaskami eolicznymi, obniżająca się w kierunku południowym do brzegu jeziora. W wielu miejscach powierzchnia ta została już zagospodarowana przez człowieka, a w planach są kolejne inwestycje. Na długim odcinku brzegu mierzei wał wydmowy tworzy jedynie jego oglądowy stok o wysokości nie przekraczającej 4 m n.p.m. ( km). W innych rejonach grzbiet wydmy, pozbawiony roślinności, ulega intensywnemu rozwiewaniu i cofaniu w głąb mierzei. W ostatnich latach znacznie powiększył się obszar wydmuszysk w postaci głębokich rynien i mis deflacyjnych ( km). Spowodowane to było eksploracją turystyczną opuszczonego terenu 11

65 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) wojskowego i lokalizacją tzw. dzikiej plaży. W rejonie Mielna i Unieścia ( km) osłonięty od strony morza wał ulega deflacji. Kanał Jamneński km Rys Morfodynamika wydm rejonu przetoki jeziora Jamno erozja pasa plażowo-wydmowego odcinków brzegów przyprzetokowych Podsumowując, z badań wynika, że mierzeja ma tendencje erozyjne. Tempo cofania się podstawy wydmy na rok jest w wielu miejscach wyższe niż średnie, osiąga nawet 2-3 m na rok. Według morfologicznej klasyfikacji brzegów Bohdziewicza (1963) badany odcinek brzegu od dawna wykazuje tendencje erozyjne. Współcześnie większą jego część buduje jeden niski wał wydmowy, będący w zaawansowanej erozji. Na podstawie przedstawionych wyników badań należy stwierdzić, że cały brzeg mierzei jest intensywnie erodowany. Sprzyja temu jej ekspozycja na silne spiętrzenia sztormowe powstające przy wiatrach z kierunku NW. W miejscach zastosowanych obiektów ochrony brzegu (opaski, tetrapody) cofanie jest zahamowane. Jednak plaże na tych odcinkach mierzei, podobnie jak na pozostałych, są nisko położone nad poziomem 12

66 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) morza. Skutkuje to podejściem wody pod stok wydmy już przy niewysokim spiętrzeniu sztormowym. Badania Basińskiego (1995) podkreślały znaczne cofanie się wydm podczas spiętrzeń sztormowych i dużą stratę objętości osadu na brzegu. W ciągu ostatnich 12 lat brzeg średnio cofnął się o 10 m. W wielu miejscach rozmyciu uległ ostatni wydmowy wał nadmorski. Jego objętość zmniejszyła się o połowę. Ponadto rozwiewanie wałów i brak roślinności osłabia jego odporność na działanie falowania sztormowego. Największe tempo cofania się wydm zachodzi na odcinku km. Z badań wynika, że odcinek ten charakteryzuje się odbrzegowym transportem osadów, gdzie w podbrzeżu dominują piaski średnio i gruboziarniste. Coraz częściej zdarza się, że osad budujący plażę to żwir; ponadto brakuje osadu mogącego odbudować niszczone wały wydmowe. Wiatry z dominujących kierunków powodują przewiewanie osadu wzdłuż plaży lub na dalsze zaplecze brzegu, zwłaszcza w miejscach nieokrytych przez roślinność. Tak liczne niekorzystne uwarunkowania prowadzą do zaniku wydm i zagrożenia wąskiego pasa zaplecza mierzei, które w planach ma być pokryte nowymi inwestycjami turystycznymi. JEZIORO JAMNO I NURT JAMNEŃSKI Obszar jeziora Jamno nie był zatoką morską od początku swego istnienia (Miotk- Szpiganowicz, 2007). Mierzeja izolowała jezioro od otwartego morza. Nie zmienia faktu przelewania się fal sztormowych, wpływających na zasolenie zbiornika, które było największe na przełomie okresów subborealnego i subatlantyckiego (Miotk-Szpiganowicz 2007). Wysłodzenie jeziora nastąpiło na początku okresu subatlantyckiego, w wyniku rozwoju form wydmowych izolujących jezioro od wpływów morza. Wlewy wód morskich stwierdzono również w późniejszym okresie subatlantyckim (Miotk-Szpiganowicz, 2007). Według Choińskiego (2001) proces zanikania jeziora związany jest z wypłycaniem, którego tempo jest trzykrotnie większe od zarastania (za Cieśliński 2011). Jezioro Jamno zaliczone jest do grupy jezior słodkich z okresowym wpływem wód słonych (Cieśliński, 2011). Zasolenie obserwowano na około 35% misy jeziornej. Jezioro znajduje się pod słabym wpływem wód morskich. Intruzje wód morskich powodują występowania średniego stężenia chlorków 200 mg Cl/dm 3, przy maksymalnym 700 Cl/dm 3. Procentowy udział wód morskich w jeziorze wynosił w latach od 1,3 do 17,5% i występował okresowo (Cieślinski, 2011). Napływy wód morskich do jeziora poprzez Nurt Jamneński występowały przez 25% dni w roku (Szmidt 1973). Większość takich sytuacji ma miejsce w listopadzie i maju. POTENCJALNE ZAGROŻENIA POWODZIOWE REJONU 13

67 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) Analiza stanu potencjalnych zagrożeń powodziowych obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych została wykonana przez KZGW Kraków, 2012). Tab Zestawienie znaczących przyszłych powodzi (powodzi prawdopodobnych) wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego dla regionu wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego wg. (Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, KZGW, Kraków, 2012). Nazwa Nazwa zlewni Nazwa obszaru przybrzeżnego Typ powodzi Prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi [%] Negatywne konsekwencje Negatywne konsekwencje Negatywne konsekwencje Negatywne konsekwencje Negatywne konsekwencje Negatywne konsekwencje ze względu na źródło ze względu na mechanizm jej powstania i charakterystykę ze względu na zdrowie i życie ludzkie ze względu na środowisko dla dziedzictwa kulturowego dla zdrowia i życia ludzkiego dla działalności gospodarczej Jez. Jamno Nurt Jamneński ND A11, A14 0,5 A11, A14 A26, A40 T T N T Objaśnienia: Typ powodzi ze względu na źródło: A11 powódź rzeczna powódź związana z wezbraniem wód rzecznych, strumieni, kanałów, jezior A14 powódź od wód morskich powódź związana z zalaniem terenu przez wody morskie Typ powodzi ze względu na mechanizm: A21 naturalne wezbranie zalanie terenu przez wody na skutek podniesienia się ich poziomu A26 brak dostępnych danych na temat mechanizmu powodzi Typ powodzi ze względu na charakterystykę: A40 brak dostępnych danych na temat charakterystyki powodzi Negatywne konsekwencje dla zdrowia i życia ludzkiego / środowiska / dziedzictwa kulturowego / działalności gospodarczej: T mogą wystąpić N - brak Prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi wynosi zaledwie 0,5%. Negatywne konsekwencje ze względu na mechanizm powstania i charakterystykę powodzi nie są znane ze względu na brak dostępnych danych. 3. Morfologia i budowa geologiczna mierzei jeziora Jamno Mierzeję jeziora Jamno tworzą wydmy wałowe rozdzielone równiną mierzejową o szerokości m i o długości około 10 km. Jezioro jest oddzielone od morza formą mierzei, zbudowanej z piasków eolicznych i z piasków eolicznych na wydmach. Obfite ilości 14

68 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) materiału zakumulowane na brzegu i w przybrzeżu należy łączyć z akumulacją w następstwie przejściowej stabilizacji morza po transgresji litorynowej (Rosa 1980). Prawie w połowie jest przedzielona przetoką tzw. Nurtem Jamneńskim. Wały wydmowe składają się na długich odcinkach z jednej wydmy przedniej, o stosunkowo niewielkiej wysokości (5-10 m).stan rozpoznania tego rejonu scharakteryzowano na podstawie badań Instytutu Geologicznego i Instytutu Morskiego. Na mapach geodynamicznych zaznaczony jest przebieg przekrojów geologicznych, osady powierzchniowe, przebieg układu rew a także elementy ochrony brzegu. Rys Mapa topograficzna wschodniej części jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) 15

69 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) Rys Mapa budowy geologicznej wschodniej części jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) Rys Mapa topograficzna wschodniej części jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) 16

70 na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (km 295,0 300,5) Rys Mapa budowy geologicznej centralnej i zachodniej części jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) 17

71 Rys Mapa topograficzna rejonu Unieścia w centralnej części jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) 18

72 Rys Mapa geologiczna rejonu Unieścia w centralnej części jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) 19

73 Rys Mapa topograficzna zachodniej części jeziora Jamno i rejonu Mielna (Dobracki, Zachowicz 2003) 20

74 Rys Mapa budowy geologicznej rejonu Mielna i zachodniej części mierzei jeziora Jamno (Dobracki, Zachowicz 2003) Powierzchnia dna morskiego na odcinku od mierzei jeziora Jamno do Ustronia Morskiego jest zbudowana z osadów morskich okresu atlantyckiego, subborealnego i subatlantyckiego. Osady powierzchniowe stanowią żwiry, żwiry piaszczyste, piaski żwirowe i piaski. Osady najmłodszych faz rozwojowych występują na dużej powierzchni bezpośrednio na glinach zwałowych, lokalnie w rejonie centralnej części jeziora Jamno na gytiach. W zachodniej części mierzei jeziora Jamno strefę dna do głębokości 10 m n.p.m. budują 21

75 piaski średnio- i drobnoziarniste. Na północny zachód od Mielna, poniżej 10 m n.p.m., występują piaski żwirowe. Poniżej tej głębokości zlokalizowane są zarówno piaski drobnoziarniste, jak i gruboziarniste (Michałowska, Pikies 1980). Jezioro Jamno wypełnia obniżenia powierzchni plejstoceńskiej, zbudowanej z glin zwałowych zlodowacenia północnopolskiego. Wysokość wysoczyzny morenowej osiąga w najbliższym sąsiedztwie jeziora 4 28 m n.p.m. Południową część misy jeziornej budują holoceńskie torfy i iły, mułki i piaski jeziorne, mady rzeczne oraz plejstoceńskie iły i mułki zastoiskowe. Strefa brzegowa przylegająca do mierzei jeziora Jamno jest zbudowana z różnoziarnistych piasków morskich i lokalnie piasków żwirowych, morskich wytworzonych na glinach zwałowych. Strefa dna morskiego składa się z form pochodzenia morskiego, obszarów rzeźby poligenetycznej oraz reliktów form pochodzenia lądowego. Poza obrębem podwodnego skłonu morskiego, w bezpośrednim jego sąsiedztwie, znajdują się obszary występowania reliktów pagórków morenowych oraz pagórków akumulacji morskiej. Budowa geologiczna jeziora Jamno jest związana z polodowcową historią rozwoju południowego Bałtyku. Prajamno powstało w pierwszej połowie holocenu, na początku okresu borealnego (ok lat BP). Cały obszar stanowił dolinę o szerokości około 7 km, o dużym spadku w kierunku północno-zachodnim (Dąbrowski i in. 1985). Obniżenie utworów plejstoceńskich miało wiele zagłębień ze słodką wodą, które w okresie preborealnym zostały wypełnione osadami mułkowymi. Na przełomie okresu borealnego i atlantyckiego (ok lat BP), dno doliny porastały lasy i zbiorowiska szuwarowe oraz roślinność płytkich zbiorników wodnych. W tym okresie poziom morza był niższy o około 25 m od obecnego. Jezioro Jamno posiadało połączenie z jeziorem Bukowo (Uścinowicz 2003). W pierwszej fazie okresu atlantyckiego (ponad 7 tys. lat BP) następuje podniesienie poziomu morza do 5,5 m p.p.m. Od tego momentu dolina Jamno była rozdzielona na obszar leżący w zasięgu wód Bałtyku oraz obszar zależny od wód lądowych. Powstałe we wcześniejszych okresach torfowisko było zalewane wodami morskimi. Następna transgresja, datowana na około 6,2 tys. lat BP, wiązała się z podniesieniem poziomu morza do 4,5 m p.p.m. Od tego momentu przestał istnieć wewnętrzny podział doliny. Całe jezioro tworzyło płytką zatokę morską. Poziom morza podnosił się stopniowo do 3 m p.p.m. W okresie subborealnym (4,7 2,8 lat BP) następowało zamykanie mierzei oddzielającej jezioro Jamno od morza. W okresie subatlantyckim (około 2000 lat BP), gdy poziom wód był zbliżony do współczesnego, forma mierzei została nałożona na osady jeziorne i gytie (Rosa. Wypych 1980). W podłożu równiny mierzei występują również piaski morskie. Miąższość piasków waha się od 6 do 10 m. W spągu warstwy piaszczystej jest bruk abrazyjny z otoczaków morskich i żwiru., pod którym zalegają gytie jeziorne podścielone torfem. Osady te zalegają w podłożu dna do izobaty m p.p.m. (Wypych 1973). Osady jeziorne, częściowo bagienne, przechodzą ku spągowi w mułkowe, zanieczyszczone materią organiczną, pochodzące z preboreału około 10 tys. lat BP, osady torfowo-jeziorne z boreału około 9,1 7,9 tys. lat BP, ewentualnie z fazy morza mastogloia (7,6 lat BP) (Zaborowska 1985). Poniżej sadów jeziornych znajduje się podłoże plejstoceńskie, w postaci glin morenowych. 22

76 Rys Przekroje geologiczne rejonu Mielna (Dobracki, Zachowicz 2003) Na 6,5 km długości brzegu (km 293,8 300,3) do 2,2 km odległości od linii brzegowej wykonano sondowania i pomiary batymetryczne (Rys.3.10), (Zawadzka 1995). 23

77 I Ekspertyza mająca na celu określenie optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego dla jego zabezpieczenia 12 II V IV III VI 294,0 I VIII ,6 VIII VII 298,5 VII 298,0 VI 27,5 V 297,0 IV 296,2 III m I-I ,5 II Rys Lokalizacja przekrojów geologicznych przybrzeża mierzei jeziora Jamno Wyodrębniono dwa poziomy stratygraficzne w obrębie utworów czwartorzędowych: holoceńskie utwory piaszczysto-żwirowe i osady organogeniczne (gytia, torf) oraz plejstoceńskie pochodzenia glacjalnego, gliny i ich produkty rozmycia. Miąższość utworów waha się od 4,0 m w strefie płytkowodnej i wyklinowuje się w NNW do 0,1 m. Utwory piaszczyste są podścielone warstwą osadów organogenicznych w postaci gytii lub torfu, będących bezpośrednim podłożem macierzystym osadów morskich. Kształt podłoża wpływa lokalnie na formy dna, związane z występowaniem na powierzchni lub pod cienką warstwą osadów powierzchniowych gytii, wychodni torfu lub gliny morenowej. Powierzchniowe osady piaszczyste o większej miąższości stwierdzono na km ,5 oraz w wąskiej strefie małych głębokości 3 4 m. Znaczne miąższości osadów piaszczystych zalegają w sposób ciągły do głębokości 4 m p.p.m., z tendencją wzrostu w kierunku wschodnim (rys.3.11 i 3.12). 24

78 h (m) 8 0 I I km 293,8 H 1 H 2 H 3 H 4 H 5 H 6 H (m) II II km 294,5 0 H 1 H 2 H 3 H 4 H 5 H 6 H (m) III III km 296,2 H 1 H 5 H 7 H 2 H 3 H 4 H (m) IV IV km 297,0 H 1 H 2 H 3 H 5 H 6 H 7 H (m) VIII VIII km 299,6 H 1 H 2 H 3 H 4 H 5 H 6 H 7 H 8 H 9 H (m) Rys Przekroje geologiczne przybrzeża mierzei jeziora Jamno 1-zasięg przeglądów dna, 2-piaski, żwiry, otoczaki, osady morskie, 3- gytie, 4- torfy, 5-glina Strefa dynamiczna jest uwarunkowana lokalizacją progów wypreparowanych w gytii, z najwęższą warstwą w rejonie zatoki abrazyjnej km 297, Szerokość strefy pokrytej piaskami przekracza m od linii brzegowej, z odsłonięciami gytii w odległości 175 m. 25

79 Brak osadów piaszczystych wynika z trwającego procesu rozmywania dna, odsłaniającego utwory podłoża na powierzchni, ale i z litologii utworów, które jak gytia lub glina morenowa nie stanowią prawie żadnego źródła materiału piaszczystego. Produkty rozmycia glin odprowadzane na duże głębokości potwierdzają badania prądów. Na dnie 8-10 m p.p.m. zostaje materiał gruboklastyczny, z rozmycia gliny morenowej, żwiry, otoczaki i głazy. [m ] I 294,0 II 294,5 295,0 295,5 296,0 III 296, [m ] III [m ] [m ] 298,0 VI 298,5 VII [m ] 297,0 IV 297,5 V [m ] [m ] VII 1400 [m ] Rys Budowa geologiczna przybrzeża mierzei jeziora Jamno Proces formowania się profilu dna w odpornym na rozmywanie podłożu trwa nadal. Przejawia się to w lokalizacji podwodnych platform na różnych głębokościach, przedzielonych progami o różnej wysokości od 0,2 m do 2 m, najczęściej z wychodniami gytii, lokalnie torfów. Proces abrazji dna jest najbardziej zaawansowany w pasie małych głębokości, do około 4 m, na co wskazuje bardziej wyrównany przebieg izobat. Jednak nawet 26

80 w tej strefie utrzymują się lokalnie odsłonięte platformy abrazyjne na głębokości 0,5-1 m (km 294,2; 296,4; 300,5), a także na 2 m (km 297; 297,4; 299,2; 299,4). Formy dna oraz nietypowy układ rew o zmieniającym się kierunku świadczy, że są to formy o charakterze wymuszonym, których położenie determinuje przebieg i rzędna platform abrazyjnych. Przegłębienie przed rewą o głębokości 2,5 4,5 m, jest efektem postępującego rozcinania podłoża zalegającego pod piaskiem. Obecność dużych przegłębień znajdujących się w małej odległości od brzegu (około 60 m na km 298,0 na głębokość 2,5 m), wpływa na charakter zmian na brzegu. Charakterystycznym elementem budowy geologicznej jest występowanie w odległości m od linii brzegowej wychodni gytii lub lokalnie torfu, które osiągają postać platform bądź progów o mniejszych rozmiarach. Wysokość podwodnych progów wynosi od około 2 m w części wschodniej badanego obszaru do 0,5 m w części zachodniej. Progi są względnie stabilną częścią przybrzeża. Gytia jest silnie skomprymowana i w procesie abrazji odspaja się w sposób płytowy. W przybrzeżu i na plaży znajdują się fragmenty redeponowanego podłoża w kształcie porwaków, które stwierdzono w przeglądach dna. W odległości około 1000 m od brzegu występują piaski drobno- lub średnioziarniste o miąższości do 4,0 m, w części wschodniej rejonu i około 1,0 m w części zachodniej. W ich spągu znajduje się warstwa otoczaków i bruku morenowego. Na głębokości 9-14 m i odległości średnio 1000 m od linii brzegowej stwierdzono strop gliny zwałowej szarej. Na zachód od Jamna na odcinki km brzeg zbudowany jest z wydm wysokości 4-10 m n.p.m. W obniżeniach między-wydmowych odsłaniają się piaski żwiry tarasów rzecznych i zalewowych. Poniżej zalegają gliny. Na zachód od km 306,5 strop glin występuje już na powierzchni, budując klify rejonu Sarbinowa, których wysokość nieznacznie przekracza 5 m n.p.m. maksymalnie do 10 m. W strefie przybrzeżnej rozwinięta pojedyncza rewa (rys ) Klif sarbinowski składa się z odcinków o zboczach zbudowanych z glin zwałowych poprzedzielanych odcinkami wydmowymi. Miąższość piasków wydmowych wynosi 5 m (Subotowicz, 1982). 27

81 Rys Przekroje geologiczne rejonu Chłopów i Sarbinowa 28

82 Dynamika klifu sarbinowskiego jest zależna od złożonej budowy geologicznej związanej zarówno z nadbudowy osadów wydmowych i glin znajdujących się w ich podłożu. Osady powierzchniowe i miąższość warstwy dynamicznej Współzależność budowy geologicznej, ogólnego nachylenia przybrzeża, miąższości warstwy dynamicznej i składu osadów powierzchniowych, wpływa również na przestrzenny układ i ilość ciągów rew wzdłuż płytkiego przybrzeża południowego Bałtyku, wskazując na najintensywniejsze procesy erozyjne na odcinkach z jedną rewą lub bez rew, o małych zasobach piasku, w dynamicznej strefie oddziaływania falowania. Miąższość warstwy dynamicznej Miąższość warstwy dynamicznej na odcinku brzegu mierzei jeziora Jamno do Sarbinowa zmienia się przestrzennie od całkowitego braku warstwy osadów piaszczystych do ponad 2 m (rys. 3.14). Charakterystyczną cechą jest rozszerzanie się strefy większych miąższości z zachodu ku wschodowi, co koreluje układem stref morfologicznych przybrzeża. Układ przestrzenny izolinii o jednakowej miąższości osadów w części wschodniej na w przewadze układ równoległy do linii brzegowej. Na wysokości zachodniej części mierzei Jamno obszary o zróżnicowanej miąższości są często odrębnymi polami. Mierzeja jeziora Jamno charakteryzuje się średnia zasobnością osadów w przybrzeżu do głębokości 10 m, m 3 /m brzegu (Zawadzka 2012). Przybrzeże mierzei jeziora Jamno przedstawia złożony obraz izolinii miąższości warstwy dynamicznej, wskazując na rozmycie dna, bez pokrywy piasku na wielu kilometrach przybrzeża (km ). Niewielkie obszary dna (km ) mają miąższość piasku około 1 m. Najuboższe zasoby piasku na dnie występują na wschód od mierzei jeziora Jamno, aż do rejonu Kołobrzegu, gdzie tylko lokalnie stwierdzono obszary zasobne w 1 m warstwę piasku Obszary, w których uboga warstwa dynamiczna występuje najbliżej linii brzegowej wcinają się klinami w skłon przybrzeżny, poprzez strefę rew w rejonie km , W rejonie Sarbinowa zasobniejsza warstwa dynamiczna, lecz nie przekraczająca 1-1,5 m występuje w nieregularny sposób, jedynie do odległości 200 m od linii brzegowej. Głębiej warstwa piasków w przewadze nie przekracza 0,25 m. Niewielkie zasoby osadów piaszczystych są podstawowym ograniczeniem w możliwości odtwarzania plaż i wydm, wpływa na konieczność modyfikowania sposobów ochrony brzegów, które maja na celu ograniczenie dostawy energii do brzegu poprzez wygaszanie jej na przedpolu i wyrównywanie negatywnego bilansu osadów. 29

83 30

84 31

85 32

86 Rys Mapa miąższości warstwy dynamicznej Zachowane formy, zbudowane z gytii jeziornych są świadectwem zasięgu pra-jamna, z okresu borealnego. W strefie głębokości m p.p.m. znajduje się słabo przemodelowana powierzchnia osadów plejstoceńskich, przykrytych cienką warstwą osadów morskich lub są całkowicie ich pozbawione. Niszczenie osadów jeziornych powoduje obniżanie rzędnej dna i zwiększenie nachylenia profilu, w następstwie którego wzrasta transport odbrzegowy, wpływający na nasilenie procesów abrazji brzegu (rys.3.15). 33

87 34

88 35

89 36

90 Rys Mapa osadów powierzchniowych Mediana i dynamika osadów W strefie m od linii brzegowej obserwuje się różnoziarniste piaski oraz wychodnie osadów macierzystych w postaci gytii i iłów, lokalnie glin. W obszarze przybrzeżnym przyległym do brzegów mierzei Jamno ma miejsce mozaika osadów powierzchniowych, wskazująca na złożony rozwój paleogeograficzny, jak i intensywność współcześnie zachodzących procesów brzegowych. Występujące na dnie gytie są dowodem zasięgu pra-jamna. Strefa ich odsłonięć pokrywa się z obszarem intensywnych prądów i falowania, a kształt progów abrazyjnych świadczy o oddziaływaniu morza po II fazie transgresji litorynowej. W strefie większych głębokości odsłaniają się gliny lub żwiry. Strefa największych wartości median leży w rejonie km , które w wielu okresach badawczych charakteryzowały się dominacją abrazji. Mozaika osadów niespoistych o różnej granulacji i miąższości pokrywa osady macierzyste. Jeżeli bezpośrednie podłoże stanowią gliny, na dnie pozostają produkty ich rozmycia w postaci żwirów i otoczaków (rys.3.16). 37

91 38

92 39

93 40

94 Rys Mediana osadów Na zachód od mierzei Jamno zalegają na dnie piaski średnioziarniste ze znacznym udziałem obszarów pokrytych żwirami i głazowiskami oraz wychodniami glin (km ). Monotonny skład osadów powierzchniowych przybrzeża obserwujemy w rejonie km , z przewagą piasków drobno- i średnioziarnistych oraz lokalnymi wychodniami glin. Na wysokości zachodniej części klifu sarbinowskiego oraz ustrońskiego, zarówno w strefie płytkowodnej i głębokowodnej, na dnie występują głazowiska, żwiry, otoczaki oraz iły. 4. Litodynamika brzegu i dna mierzei Jamno i odcinka na zachód od klifu sarbinowskiego Zmiany brzegowe opracowano na podstawie materiałów kartograficznych w tym planów katastralnych ze stulecia ( ) oraz okresu (Zawadzka 1993), a także na tle pomiarów niwelacyjnych z lat (Semrau, Zawadzka 1990) i najnowszych danych z przełomu XX/XXI wieku (Zawadzka 2006). Szczegółowe informacje kartograficzne w centralnej i zachodniej części mierzei Jamno stanowią plany katastralne, które pozwalają ocenić jak bardzo w XX i XXI zmieniona została strefa brzegowa i tereny nadbrzeżne w stosunku do lat 30. XX wieku. Jednocześnie przeszły stan wybrzeża może skłonić do refleksji czy dalsza intensywna ingerencja w środowisko strefy brzegowej jest bezwzględnym wymogiem. 41

95 Rys Plan katastralny mierzei jeziora Jamno od km 295,0 do km 297,1. Pommersche Ostseeküste 65 Blätter 37 Blatt Jahren Kolberg (Zawadzka-Kahlau, 1989). 42

96 Rys Plan katastralny mierzei jeziora Jamno od km 297,1 do km 299,0. Pommersche Ostseeküste 65 Blätter 36 Blatt Jahren Kolberg (Zawadzka-Kahlau, 1989). 43

97 Porównanie położenia linii brzegowej i podstawy wydmy planów katastralnych z planami pasa technicznego wykazuje przemieszczanie się obu stref w kierunku południowym (rys. 4.3.) Rys Porównanie położenia linii brzegowej i podstawy wydmy planów katastralnych z plananmi pasa technicznego Znaczne wysokości wydm do 18 m występują w Unieściu. Szerokość plaży, przy średnim stanie wody, waha się na ogół w od 25 do m. i oscylują wokół dolnej granicy. Zmienny stan brzegów mierzei jeziora Jamno opisują badania z różnych okresów. W 1972 r., w rejonie odcinka brzegu km , wskazują występowanie wydm o wysokości 4,9 10,7 m n.p.m. Wysokość plaży w tym okresie wynosiła 1,2-3,2 m n.p.m. nachylenie plaż wahało się w granicach 1,7-4,7º. Nachylenie proksymalnej skarpy wydmy nadbrzeżnej wynosiło 24 78º. Wydmy mierzei jeziora Jamno w 1988 r. miały 5,4-10,0 m n.p.m., a ich przeciętna wysokość wydm wynosiła około 8 m n.p.m. Wysokość plaż mieściła się w granicach 1-3,8 m n.p.m. Najniższe plaże były zlokalizowane w rejonie km 294,0-294,4 oraz w rejonie km 297,8-298,0. W 1991 r. wysokość plaż była większa, 1,5-2,7 m n.p.m. Szerokości plaż wynosiły m. Wysokość wydm nadbrzeżnych osiągała maksymalnie 9,4 m n.p.m. Najniższe wydmy (ok. 5 m n.p.m.) znajdowały się w rejonie km 295,0, 296,0 i 299,2. Stanu brzegów w ostatnich latach świadczy o przewadze procesów abrazyjnych oraz wpływie działalności człowieka (Zawadzka 1999; Łabuz 2005). Współczesny rozwój mierzei ma charakter zmian cyklicznych, odbywających się z różnym nasileniem w czasie i przestrzeni. W stuleciu przemieszczanie linii brzegowej mierzei jeziora Jamno, na tle mierzei położonych na zachód i na wschód było relatywnie niższe. Średnia prędkość 44

98 niszczenia brzegu wynosiła -0,07 m/rok, podczas gdy na mierzei jeziora Bukowo -0,47 m/rok, a na mierzei jeziora Resko -0,37 m/rok. Największe zmiany stwierdzono na zachód Nurtu Jamneńskiego (-0,1 do -0,5 m/rok), przy małej akumulacji na wschód od przetoki. W latach średnia zmiana położenia linii brzegowej wynosiła -0,57 m, a w latach osiągała -0,84 m/rok. Rytm zmian brzegowych na odcinku między Mielnem a Łazami zachodził przy LR około m. Rejony o maksymalnych zmianach wykazały regularność około1000 m. Lokalna akumulacja pojawiła się w rejonie grupy ostróg na wschód od tego rejonu do kanału Mieleńskiego. Procesy abrazyjne -0,1 do -3,2 m/rok dominowały na wschód od grupy ostróg. Rejony o maksymalnych zmianach występowały z regularnością w około100 m. Na wschód od km 292 rytm zmian abrazyjnych zwiększył się do 2 km. Abrazja strefy plażowej wzrosła w latach Na całej mierzei nastąpiło wkraczanie morza na ląd. Wszystkie odcinki, na których w poprzednim 11-leciu pojawiła się akumulacja, podlegały niszczeniu -0,1 do 2,5 m/rok. Rejony chronione przez ostrogi również nie stanowiły zabezpieczenia przed abrazyjną działalnością morza. Cofanie podstawy wydmy w latach nie przekraczało średnio -0,1 m/rok, a maksymalne zmiany -1,3 m/rok. Akumulacja w rejonie kanału występowała jedynie w rejonie Nurtu Jamneńskiego. Układ zatok abrazyjnych występował w rytmie około 2 km. Tab Średnie przemieszczania linii brzegowej i podnóża wydmy mierzei jeziora Jamno w okresie ) km , (km 289,5 300,5) Okres Linia wody Podnóże wydmy [m/rok] , ,57-0, ,84-0, ,93-1, ,02-1,19 Tab Prędkość przemieszczania podstawy wydmy na mierzei jeziora Jamno w latach (Zawadzka-Kahlau, 1989). Kilometraż Podstawa wydmy [m/rok] ,03-290,0 0,11 0 0,05 290,05-291,0-0,24 0,09-0,06 291,06-292,0-0,92-0,06-0,47 292,06-293,0 0,87-0,61 0,09 293,07-294,0 0,37-0,88-0,26 294,01-295,0-0,51-0,93-0,52 295,05-296,0 0,09-1,07-0,51 296,10-297,0-0,09-0,72-0,41 297,01-298,0-1,01-0,82-0,91 298,01-299,0-0,86 0,67-0,06 45

99 299,02-300,0-0,3-0,2-0,25 300,04-300,8-0,46-0,16-0,26 Rys.4.4.Prędkość przemieszczania podstawy wydmy na mierzei jeziora Jamno w latach (Zawadzka- Kahlau, 1989). Tab Prędkość przemieszczania podstawy wydmy w m/rok na mierzei jeziora Jamno w latach Kilometraż Prędkość przemieszczania Linia wody [m/rok] Podstawa wydmy 1983 (Zawadzka-Kahlau, 1989). Kilometraż Prędkość przemieszczania Linia wody [m/rok] Podstawa wydmy Kilometraż Prędkość przemieszczania Linia wody [m/rok] Podstawa wydmy 289,5-0,43-0,5 295,2-0,3-0, ,36-0,27 289,6-0,04-0,4 295,3-0,29-0,43 298,1-0,7-289,7-0,3-0,3 295,4-0,4-0,52 298,2-0,6-289,8-0,65-0,36 295,5-0,3-0,52 298,3-0,5-289,9-0,65-0,36 295,6-0,43-0,52 298,4-0, ,74-0,76 295,7-0,75-0, ,77-0,61 293,3-0,42-0,18 295,8-0,86-0,5 299,1-1,02-0,68 293,4-0,5-0,13 295,9-0,63-0,36 299,2-1,27-0,47 293,5-0,31-0, ,5-0,36 299,3-1,09-0,55 293,6-0,31-0,13 296,1-0,47-0,54 299,4-0,8-0,27 293,7-0,09-0,13 296,2-0,4-0,32 299,5-0,56-0,22 293,8 0,04-0,2 296,3-0,11-0,2 299,6-0,38-0,1 293,9 0,06-0,18 296,4-0,45-0,27 299,7-0,32 0, ,6-0,18 296,5-0,52-0,31 299,8-0,32-0,18 294,1 0, ,1-0,4-0,47 299,9-0,34-0,2 294,2 0,4-0,09 297,2-0,4-0, ,26-0,41 294,3 0,13-0,22 297,3-0,3-0,52 300,1-0,22-0,36 294,6-0,54-0,09 297,4-0,3-0,4 300,2-0,04-0,02 294,7-0,63-0,18 297,5-0,56-0,45 300,3 0,04-0,09 294,8-0,52-0,27 297,6-0,52-0,31 300,4 0,04-0,43 294,9-0,36-0,4 297,7-0,3-0,38 300,5-0,16-0, ,4-0,4 297,8-0,06-0,34 300,6-0,25-0,36 295,1-0,38-0,47 297,9-0,15-0,3 300,7-0,52-0,34 46

100 Rys Prędkość przemieszczania linii wody i podstawy wydmy na mierzei jeziora Jamno w latach (Zawadzka-Kahlau, 1989). Wymierne straty brzegu ocenione na podstawie porównywalnych pomiarów niwelacyjnych wykazywały w latach straty objętości strefy nadwodnej przekraczające lokalnie 15 m 3 /rok. Podstawa wydmy cofała się 0,5-7 m/rok. Tab Zmiana strefy nadwodnej w m 3 /(mb rok) oraz m/mb/r w latach (Zawadzka 1989) Rejon Mielno Uniesty Kilometraż Okres pomiarowy ,1 8,4 11,9 16,9 12,9 16,5 16,5 12,7 Q c objętość [m 3 /rok] 10,0 11,0 2,2 7,0 7,3 13,9 10,1 3,2 5,8 12,9 20,7 47,4 26,5 9,5 23,8 4,3 1,2 2,6 4,1 9,5 5,3 1,9 4,8 0,9 P w podstawa wydmy [m/rok] L w linia wody [m/rok] ekstremalne Q ΔQ ekstremalne P w ΔP w ekstremalne L w ΔL w 3,1 1,3 2,5 0,5 4,4 5,6 0,0 0,0 2,8 5,4 0,4 0,1 4,4 13,0 0,0 0,0 2,7 0,2 1,8 0,4 4,7 8,2 10,5 2,1 7,4 2,9 4,0 0,8 3,2 10,0 2,6 0,5 5,6 0,3 7,4 1,5 1,3 9,4 5,6 1,1 1,9 0,1 2,4 1,2 2,5 0,5 3,6 2,0 2,4 0,7 0,4 0,5 3,5 7,9 0,0 3,2 3,2 5,1 6,2 1,7 6,3 1,2 0,3 1,3 47

101 5. Pas plażowo-wydmowy W 80 latach XX wieku w rejonie mierzei jeziora Jamno głównie na odcinku Mielno- Unieście zaobserwowano nasilenie się zjawisk erozyjnych. Objęły one strefę przybrzeża oraz pas plażowo-wydmowy, w tym przystań rybacką w Unieściu. Lata Centrum erozji (km-km) Prąd przemieszczania wydmy Straty objętości wydmy Pomiary niwelacyjne 1967/ do 0,7 m/r do 54 m 3 /r/mb Pomiary sondażowe Morfometria Erozja całości odcinka silna erozja pasa plażowo-wydmowego i zafalowanie erozyjne Zwiększenie tempa erozji strefy plażowej (do 2.5 m/r) Erozja plaż do 2 m/r Erozja pasa plażowo-wydmowego do 1.27 m/r, niewielka liczba przyczółków akumulacyjnych Podstawa wydmy E 0.52; W 045; erozja Ostrogi Mielno 0.32 erozja brzegu chronionego Linia wody erozja; E 1.2 m/r; w 0.18 m/r max 0.3 m 0.7 m/r Przybrzeże 1958 Profil dwurewowy; przerwa 1 km na W od przetoki 1988 Redukcja profilu dwurewowego (przystań Unieście) Platforma abrazyjna wypreparowana z gytii i torfów (głębokość 12m podłoże macierzyste), duży niedobór osadów w pasie do głębokości 12,0 m Okres charakteryzował się jeszcze intensywniejszą abrazją strefy brzegowej. Zmiany krótkookresowy wykazały przemieszczenia linii brzegowej o 6 m/rok, a podstawy wydmy około 3 m/rok. Średnie zmiany linii brzegowej na odcinku km 283,5 300,5 wynosiły 1,9 m/rok, a podnóża wydmy 1,07 m/rok, wskazując na dwukrotny wzrost w porównaniu z okresem Cofnięcie podnóża wydmy w Unieściu (km 297,7 298,0) osiągnęło 1,7 8,9 m w okresie 3 lat. W obrębie kolejnej zatoki abrazyjnej cofnięcie podnóża wydmy przekroczyło 7 m. Najbardziej zagrożonym odcinkiem mierzei jest km 295,0 295,4 oraz 297,6 297,7, ze względu na niskie tereny położone na zapleczu wydmy. W okresie morze zabierało 2,5 69 m 3 /mb brzegu. Bilans zmian na brzegu w okresie wyniósł 83 tys. m 3, a na brzegu i dnie do głębokości 12 m 490 tys. m 3 (Semrau 1991). Ubytki brzegu stanowiły 16% zmian ogólnych obszaru, a odmorski zasięg wysokiej aktywności abrazji nie wykraczał poza izobatę 6 m. Rejon na zachód od mierzei jeziora Jamno do miejscowości Pleśna, charakteryzował w stuleciu rytmem zmian erozyjnoakumulacyjnych 2 4 km. Proces obejmował większość odcinków brzegów południowobałtyckich i był związany z dominacją wiatrów wschodnich. 48

102 Średnia akumulacja w strefie plażowej w rejonie Mielna wynosiła 0,6 0,9 m/rok. Podnóże wydm podlegało akumulacji 0,4 m/rok w rejonie Mielna. W okresie nastąpiło wyraźne odwrócenie tendencji. Wszystkie plaże między Mielnem a Pleśnią były niszczone 0,2 do 1,8/rok. Podnóże wydm cofało się o 0,1 do 0,58 m/rok. Współcześnie obserwowane procesy obserwowane na podstawie stacjonarnych profili wydmowych (Łabuz 2005), fotointerpretacji zdjęć lotniczych oraz analizy rzeźby dna i brzegu wskazują na dalszy wzrost procesów niszczenia. Duże nachylenie dna, występowanie progów abrazyjnych, mała miąższość warstwy dynamicznej powoduje nasilenie strat brzegu. W przedziale lat , bilans zmian brzegu, wzdłuż zachodniego odcinka mierzei Jamno, wskazuje na przewagę procesów abrazji nad akumulacją. Straty na brzegu w okresie , w obrębie zatok abrazyjnych, oceniono na 100 m 3 /mb. Na zachód od mierzei Jamno, km 300,5-305,0 w okresie linia brzegowa cofała się 0,18 m/rok, a w latach ,61 m/rok (Zawadzka 1999). Zmiany linii brzegowej zachodniej części klifu sarbinowskiego na km 309 w okresie wynosiły 0,1m/rok. Podstawa klifu cofała się 0,12 m/rok w latach , wykazując wzrost procesów abrazyjnych do 0,27 m/rok w latach (Zawadzka 1999). Dynamika pasa plażowo-wydmowego W 1963 r. wykonano pomiary morfometryczne pasa plażowo-wydmowego brzegów morza otwartego w tym rejonów mierzei jeziora Jamno i Sarbinowo (km 287,6 308,9) (Mielczarski 1964). Na całej długości stwierdzono występowanie jednego ciągu wydmowego utworzonego przez wydmy piaszczyste z jedną koroną na przemian z wydmami piaszczystymi z polem korony utworzonym przez piaski eoliczne. Od km 308,8 w kierunku na zachód zlokalizowany jest odcinek brzegu klifowego (klif Sarbinowski) o długości 1,2 km. 49

103 Rys Przykłady pasów plażowo-wydmowych mierzei jeziora Jamno (Łabuz, 2005) 50

104 Rys Przykłady pasów wydm mierzei jeziora Jamno (Łabuz, 2005) Do roku 1982 odsłonięty został klif na długości km ,4, nadkład piaszczysty został zmyty odsłaniając warstwę gliny obecnie podlegającą niszczeniu. Klif Sarbinowski zlokalizowany jest na odcinku km 308,8 316,4. Z pomiarów wynika (1963), że na tym odcinku plaże były wąskie (~24 m) i niskie (h p = 1,6 m n.p.m.), obecnie wydmy są wąskie (~20 m) lecz stosunkowo wysokie (h w ~7,0 m n.p.m.). W wyniku transportu dobrzegowego osady klifowe odkładane są w pasie wydmy przedniej, a nawet na jej zapleczu. Źródłem osadów zasilających jest również klif Ustronia Morskiego (km 319,1-330,0). Klify wschodnie (wicki, jarosławiecki i ustecki) nie stanowią znaczącego źródła zasilania rejonu mierzei jeziora Jamno - Sarbinowo. Rejon ten znajduje się w stanie naturalnego deficytu osadów brzegowych, jego poprawa uzależniona jest od dopływu osadów z zachodu lub od dostaw osadów refulacyjnych. Rejon Mierzeja j. Jamno Tab Morfometria pasa plażowo-wydmowego rejonu (Mielczarski, 1964 r.) Odcinek (km) Długość odcinka (km) Schemat morfometryczny Wymiary i rzędne w (m) A B C a b z ,3 8,3 2, ,7 6,3 3,2 Sarbinowo ,5 6,6 3, ,9 6,5 5,9 51

105 Rys Schematy morfometryczne brzegów wydmowych (Mielczarski, 1964) Tab Charakterystyka brzegów mierzejowych południowego Bałtyku przy użyciu modelu obliczeniowego Mierzeja Kilometraż (km-km) parametrów strefy brzegowej ( ) Długość odcinka (km) Umowny spadek profilu () Średnie parametry strefy brzegowej Umowna Położenie Powierzchnia szerokość umownej linii umownego strefy zmian brzegowej (x u ) przekroju brzegu (w) (m) brzegu (A) (m) (m 2 ) j. Bukowo ,0 0, ,8 71,2 1223,1 j. Jamno ,5 0, ,4 96,4 1317,6 j. Jamno ,5 0, ,8 85,5 1210,8 W okresie na odcinku km 297,0 299,0 w wyniku oddziaływań hydrodynamicznych doszło do rozmywania podstawy wydmy i obniżenia średniej wysokości korony wydmy o ~0,7 m. maksymalne obniżenie wysokości korony wydmy zanotowane na km 297,4 wynosiło blisko 3. Wżer erozyjny osiągający objętość >35 m 3 /mb stwarza zagrożenie dla ciągu wydmowego, co może w przyszłości generować rozmycie i przerwanie mierzei (utworzenie nowej przetoki w warunkach szybkich zmian poziomu wód w morzu i w jeziorze przy awaryjnym działaniu skanalizowanej przetoki Nurtu Jamneńskiego). Powierzchnia umownego przekroju brzegu A obrazuje bardzo niski poziom potencjału dyssypacyjnego przybrzeży obu mierzei. Strefa brzegowa mierzei jeziora Bukowo cechuje się najniższą odpornością na działanie czynników hydrodynamicznych. Ta mierzeja i wschodni odcinek mierzei jeziora Jamno po uruchomieniu portu na przetoce jeziora Jamno w znacznym stopniu (>60%) zostaną odcięte od osadów transportowych z zachodu. Zagrożenie erozyjne ww. odcinków i brzegu w Łazach znacznie zwiększy się w okresie budowy klina akumulacyjnego na zachód od przetoki jeziora Jamno. 52

106 53

107 Rys Układy erozyjno-akumulacyjne pasa plażowo wydmowego mierzei jeziora Jamno ( r.) Rys Układy erozyjno-akumulacyjne pasa plażowo wydmowego mierzei jeziora Jamno ( r.) W okresie znacząco zmniejszyły się parametry plaż i wydm mierzei (tab.5.3., 5.4., i 5.5.). Rozmywanie i obniżanie wysokości korony wydm oraz zwężenie plaż na przeważającej długości mierzei połączone jest z erozją strefy aktywnej przybrzeża. Układy e-a pasa plażowo wydmowego (rys i 5.2.) dla 2006 i 2013 r. potwierdzają utrwalony charakter układów i ich funkcjonowanie w warunkach deficytu osadów w strefie brzegowej. Tendencje erozyjne pasa plażowo-wydmowego w obu okresach występowały w części zachodniej brzegów mierzei rozgraniczonych przez przetokę. Po stronie wschodniej w pasie plażowo wydmowym utrwalona była 4,5 km akumulacja, co również potwierdza rozgraniczenie jednostek litodynamicznych mierzei przez przetokę jeziora Jamno. 54

108 km Tab Morfometria pasa plażowo-wydmowego rejonu km ( ) Szerokość plaży Szerokość wydmy Szerokość Wysokość korony wydmy hw max Wysokość plaży Powierzchnia przekroju plaż (m 3 /m) lp lw (lp+lw) hp ,5 1,4 17, ,2 1,5 25, ,0 1,4 17, ,8 1,0 11, ,3 2,0 35, ,2 1,6 20, ,3 1,0 7, ,6 1,2 18, ,6 1,4 19, ,5 1,4 10, ,3 1,3 16, ,7 1,3 16, ,0 1,3 16, ,0 1,5 11, ,5 0,8 5, ,7 1,4 10, ,5 1,2 9, ,0 1,3 13, ,0 1,0 5, ,0 1,2 15, ,6 1,3 10, ,8 1,3 20, ,0 1,3 10, ,2 1,3 10,0 Średnia ,5 55,4 6,5 1,3 14,0 tendencje erozyjne pasa plażowego na zachód od przetoki tj. rejonu Unieście - Mielno 6. Rzeźba dna Rzeźba dna przybrzeża (rys.6.1) do głębokości około 15 m jest urozmaicona (z deniwelacjami 2-5 m) i zróżnicowana, z wyraźnie wykształconymi formami w części położonej na wschód od kanału jamieńskiego oraz po jego zachodniej stronie. Występuje tu system piaszczystych wałów ułożonych skośnie względem linii brzegowej. W części wschodniej mają szerokość około 70 m u podstawy przy brzegu i długie, stopniowo zwężające się grzbiety, odchylone ku wschodowi, sięgające do głębokości około 6 m. Grzbiety są asymetryczne, ze stromymi stokami odmorskimi. Rozdzielone są wyraźnie wykształconymi zagłębieniami (rynnami), o względnej głębokości w stosunku do grzbietu około 2-4 m. W części zachodniej dna przybrzeża mierzei występują bardziej rozległe formy wałów o szerokich, obłych grzbietach i o słabiej (niż po stronie wschodniej) wykształconych przyległych rynnach. 55

109 Grzbiety wałów zbudowane są piasków morskich drobno i średnioziarnistych, o miąższości od kilkudziesięciu centymetrów do 2-3 m blisko linii brzegowej. Na powierzchni zagłębień międzyrewowych występuje cienka warstwa piasków o zróżnicowanej granulacji, miejscami także piasków mulistych, pokrywających limniczne osady podłoża, lokalnie odsłaniane na powierzchni dna. Układ form dna przybrzeża (układ rewowo-rynnowy) wskazuje na występowanie wyraźnej strefy dywergencji przemieszczania osadów, z rozdzielającym centrum położonym w rejonie Kanału Jamneńskiego. Rys Szkic batymetryczny rejonu badań (Rudowski z zesp., 2012) 56

110 Rys Przekroje geologiczne km (przybrzeże mierzei jeziora Jamno rejon przetoki) I - gliny zwałowe, II iły i muły jeziorne, III - piaski morskie Dno morskiego przybrzeża jeziora Jamno ma urozmaiconą rzeźbę, z deniwelacjami do 3-4 m, związaną ze współczesnymi, morskimi formami piaszczystych grzbietów, rozdzielonych szerokimi, erozyjnymi rynnami. Układ tych form i ich charakter wskazuje (Barcilon, Lau 1973, Garnier i in. 2005) na intensywny, sztormowy wynos rumowiska piaszczystego w morze, skośnie od brzegu, aż poza izobatę 15 m. Skośny układ rew na przybrzeżu świadczy o występowaniu w rejonie Kanału Jamneńskiego strefy dywergencji ruchu rumowiska. Potwierdza to dawne stwierdzenia tej dywergencji na podstawie regionalnych omówień transportu wzdłużbrzegowego w Zatoce Koszalińskiej (Rosa 1963). Pagórkowate formy dna (Michałowska, Pikies 1992b), (Zawadzka, 1995) oraz formy rynnowe i ławice piaszczyste skośne do brzegu stanowią jeden układ rewowo-rynnowy. W erodowanych miejscach badanego dna, głównie w rynnach, pokrywa współczesnych piasków morskich jest cienka w okresach słabego falowania, z lokalnymi odsłonięciami osadów podłoża. Dno ma charakter abrazyjno-akumulacyjny i ma ścisły związek ze sztormową abrazją brzegu. Spoiste osady podłoża i niskie brzegi mierzei, wraz z brakiem dostawy rumowiska z sąsiednich odcinków brzegu, stanowią o niewystarczających zasobach rumowiska dla pozytywnego bilansu osadów w strefie brzegowej (Zawadzka 1995). 57

111 Przedstawione dane o rodzaju dna i charakterze warstwy dynamicznej w relacji do wgłębnej struktury są istotne dla prawidłowej oceny stanu dynamicznego dna, transportu rumowiska i bilansu osadów, a tym samym dla wszelkich prac i badań związanych z oceną zagrożeń i ochroną brzegu. W rejonie wschodnim przybrzeża układ jednorewowy lokalnie przechodzi w dwurewowy, pojawiają się również rynny U za skłonem brzegowym lub międzyrynnami. Rynny wzdłuż brzegowe (na profilach U) rozciągają się nawet na długości 2 km rozdzielając potoki osadów transportowanych na wschód (do 4 m p.p.m.) i na zachód (4-6(8) m p.p.m.). 7. Parametryzacja i analiza morfometryczna przybrzeża rejonu mierzei jeziora Jamno na odcinku Łazy Mielno, z uwzględnieniem danych monitoringu brzegów morskich z lat Przybrzeże Przybrzeże rejonu przetoki jeziora Jamno (km 294,0 294,5) W 2006 r. skłon brzegowy mierzei na odcinku km 292,5 300,0 był słabo rozwinięty o szerokości średniej ~ 70 m. Na odcinku km 294,0 294,5 (przetoka km 294,4) szerokość skłonu wynosiła przeciętnie 45 m. Od km na wschód skłon brzegowy znacząco poszerzał się osiągając na km 289,5 szerokość 225 m. Na odcinkach wąskiego skłonu brzegowego występowała znacząca, szeroka strefa rewowa na przybrzeżu wschodnim od przetoki. Obecnie (lipiec 2014) wykonano pomiary batymetryczne i niwelacyjne na odcinku tj. na długości 540 m. Ogółem wykonano 27 profili od linii podstawy wydmy (~2.2 m n.p.m.) do głębokości 3,0 m p.p.m. obejmując pas przybrzeża szerokości m tj. skłon rewowy i strefę rewową. W 2009 r. W maju 2009 r. parametry form i stref przybrzeża mierzei jeziora Jamno nie uległy znacznym zmianom w stosunku do 2006 r. Skłon przybrzeża wyznaczony przez izobatę 10 m był znacząco skorelowany ze skłonem wyznaczonym w 2006 r. Układy rewowo wydmowe były bardzo zbliżone do stwierdzonych w 2006 r. W 2013 r. We wrześniu 2013 r. parametry form i stref przybrzeża mierzei jeziora Jamno wskazywały na zubożenie strefy dynamicznej przybrzeża w osady odprowadzone w kierunku wschodnim. W strefie rewowo rynnowej wystąpiły rynny U w liczbie trzykrotnie większej niż w latach 2006 i Parametry morfometryczne form i stref przybrzeża rejonu km 289,5 300,0 wyznaczono dla lat 2006, 2009 i 2013 (Tab. 7.2.) wskazują na utrwalenie rzeźby oraz 58

112 większości układów erozyjno akumulacyjnych. Erozja form przybrzeża szczególnie w strefie rewowej odwzorowana jest erozją pasa plażowo wydmowego. Wcięcia erozyjne przybrzeża za skłonem rewowym wyznaczane przez izobatę 4 c i izobatę 10m obrazuje nieznaczną zmienność form, deficytu rumowiska oraz średnioenergetyczne, wieloletnie oddziaływania hydrodynamiki w strefie brzegowej rejonu. W strefie rewowej lub rewowo rynnowej wały rew odchylają się skośnie w stosunku do linii brzegowej, która również odchyla się skośnie w kierunku północno wschodnim. Linia brzegu odcinka od km 300 zmienia azymut z ~ 82º do 60º na km 288. Rewy rejonu odchylają się na przybrzeżu odchodząc w głąb morza pod kątem 10-16º (Tab. 7.1.). Rewy jednowałowe, skośne ciągną się na odcinku km i ulegają dyssypacji na zakończeniach osiągając odległość 350 m od linii brzegu przy głębokości ~5 m p.p.m. Na wschód od przetoki na przybrzeżu silnie zaznacza się system rozdziału transportu osadów wyznaczany przez układ rynien wzdłużbrzegowych (rys. 7.4.). Na stosunkowo wąskim pasie straty aktywnej obejmujące skłon brzegowy i strefę rewowo rynnową (~300 m) zachodzą bardzo intensywne zjawiska litomorfodynamiczne. Kształtują one wąskie pasy skłonu brzegowego i rewy wewnętrznej na którym odbywa się transport osadów wzdłużbrzegowych w kierunku wschodnim. Pas ten oddzielony jest od rewy zewnętrznej rynną wzdłużbrzegową (U) w której odbywa się dwukierunkowy transport osadów, który w pasie rewy zewnętrznej przechodzi w transport w kierunku zachodnim. Pomiary batymetryczne przybrzeża rejonu (km 289,5 300,0) wykonano w latach 2006; 2009 i 2013 (Instytut Morski w Gdańsku) co 500 m. Na profilach batymetrycznych w pasie przybrzeża do linii brzegu do izobaty 10 m wyznaczono formy i określono ich parametry zgodnie z metodyką opracowaną w Instytucie Morskim (Dubrawski, Zawadzka 2006, Dubrawski 2008). Identyczną metodę zastosowano dla opracowania koncepcji ochrony brzegu dla rejonu Rowów, Łeby, Ustki, mierzei j. Bukowo (Dubrawski z zespołem 2010) i mierzei jeziora Wicko (Dubrawski z zespołem 2011). Na odcinku analizowanym rejonu wyznaczono dwa subodcinki tj. mierzeję jeziora Jamno (km 289,5 300,0) i Sarbinowo (km 300,0 309,0). Brzegi mierzei odchylają się w kierunku północno wschodnim (70º). Tworzą one zatokę w centrum na km 300,0. Wiatry z kierunku (±10º) generują falowanie, które w prawie takim samym stopniu oddziaływuje na brzegi tworzące ramiona zatoki. Maksymalne, prostopadłe oddziaływanie fal na brzeg mierzei z kierunku północno zachodniego (NW). Brzegi wschodnie analizowanego rejonu odchylają się wzdłuż kolejnej mierzei (jezioro Bukowo) na północny wschód, w wyniku tego mierzeja jeziora Jamno staje się centralnym ośrodkiem zatoki. Odchylanie się brzegu w kierunku N-E i N na odcinku obu mierzei kształtują specyficzne układy erozyjno akumulacyjne brzegu jak i przybrzeża poprzez kształtowanie i różnicowanie procesów litodynamicznych. Przybrzeże rejonu mierzei jest słabo rozwinięte i mało zasobne. Z pomiarów w 2006 r. (Dubrawski 2008) wynika, że przybrzeże rejonu od Sarbinowa do Jarosławca ma niski potencjał dyssypacyjny, co stwarza obecnie istotne zagrożenie erozyjne brzegów (pasa 59

113 plażowo wydmowego) rejonu. W perspektywie lat przy prognozowanym WPM i WAH może dojść do dość silnego zagrożenia osiedli, w tym częściowo ich zniszczenia (Sarbinowo, Chłopy, Mielno, Unieście, Łazy) oraz przerwania mierzei jeziora Jamno i mierzei jeziora Bukowo). W 2006 roku pas płytkowodzia mierzei jeziora Jamno podlegał znacznej redukcji. Uzyskane dane potwierdzają dywergencję osadów przybrzeża, tj. rozdzielenie transportu na dwa potoki skierowane w przeciwstawne kierunki. Stanowią one dwie specyficzne bariery dyssypacji energii falowania ograniczając niszczące oddziaływanie falowania na brzegi mierzei. W 2009 r. sytuacji była odwrotna, tj. wystąpiła akumulacja płytkowodzia mierzei jeziora Jamno i akumulacja skłonu głębokowodnego Sarbinowa. Rys Makroskalowe układy erozyjno akumulacyjne rejonu w latach 2006, 2009, 2013 Po uśrednieniu danych pomiarowych dla rejonu stwierdzono akumulację na skłonie głębokowodnym w 2006 r. i na płytkowodziu w 2009 r. Potwierdza to zróżnicowanie oddziaływań falowania na brzegi zatoki (zależnego od kierunku wiatru i ukierunkowania brzegu) oraz rozdzielenie potoków rumowiska w pasie przybrzeża na potoki w strefie płytkowodnej i potoki w strefie głębokowodnej (6-10 m p.p.m.). Do i odbrzegowy transport osadów na przybrzeżu zależny jest również od kierunku oddziaływania wiatrów i generowanego przez nie falowania. W warunkach presji hydrodynamincznej na brzegi Sarbinowa osady ze strefy głębokowodnej i strefy rew rozbudowują skłon brzegowy, równocześnie na mierzi zachodzi odwrotny proces, W 2013 r. w dalszym ciągu utrzymywała się silniejsza erozja przybrzeża rejonu zachodniego (Sarbinowo). Na przybrzeżu mierzejowym przeważała akumulacja, której przeciwdziałał system rynnowy odprowadzający osady ze skłonu brzegowego w strefę rew zewnętrznych. 60

114 Rok kilometraż Długość wału (km) Tab.7.1. Odchylenie brzegu i wałów rewowych (azymuty) Odległość korony rew Azymut Odchylenie początek koniec l.brzegu () w.rew () w.rew () Rok 2006 km km km km Rok 2009 km km km km Rok 2013 km km km Tab Charakterystyka morfometryczna form przybrzeża rejonu mierzei jeziora Jamno (km ) Forma/ Symbol/ Rok Zmiany parametrów w latach Jednostka parametr oznaczenie Taras t m Skłon brzegowy lsb m = Powierzchnia przekroju skłonu psb m brzegowego Głębokość rynny za skłonem hsb m ppm brzegowym Strefa rew lsr m Korona rewy wewnętrznej(1) LKr, m Głębokość zan.rewy znr, m ppm Wysokość rewy hr, m Powierzchnia przekroju rewy pr, m Głębokość zanurzenia strefy hzsr m ppm rew Powierzchnia aktywna (psb+pr) m Skłon głębokowodny lsg m Powierzchnia skłonu psg m głębokowodnego Skłon przybrzeża lsp m Powierzchnia skłonu przybrzeża psp m Wypełnienie skłonu przybrzeża wsp m 3 /m Rynna U lu m Głębokość U hu m p.p.m Średnie parametry form i stref przybrzeża mierzei jeziora Jamno na podstawie pomiarów z 2006, 2009 i 2013 r. (Tab.7.2.) wskazują na niewielkie wahania sezonowe 61

115 w pasie skłonu aktywnego i stabilizację w pasie skłonu głębokowodnego. Zafalowanie izobat 10 m wyznacza trwałość położenia wcięć erozyjnych przy brzegu i zagrożenia brzegu mierzei w analizowanym okresie W strefie rewowej zaznacza się akumulacja na wschód od przetoki. Na krótkich odcinkach wyróżniono wał rewy wewnętrznej odchodzącej skośnie od brzegu oraz wały rew zewnętrznych równoległe do brzegu. Rynny U tworzą rozmycia/kanały międzyrewowe rozdzielające transport osadów potoku wschodniego od potoku zachodniego. Na skłonie brzegowym wyróżniono formy brzegowe/plażowe zakończone małymi formami rewowymi. Zafalowanie skłonu brzegowego zależne jest od sezonu oraz wpływu czynników hydrodynamicznych poprzedzających wykonanie pomiarów. Skłon brzegowy ma słaby charakter dyssypacyjny, a nabiegające fale wygaszane są ostatecznie na plaży. Osiągają one linie podstawy wydmy i podmywają odmorską skarpę wydmy. Ubytki sztormowe wydm rejonu są znaczne a erozja brzegu i przybrzeża mierzei potwierdzana jest przez blisko 10% zmniejszenie przekroju strefy aktywnej w latach Rozwinięcie przybrzeża (rys.7.2., 7.3., 7.4.) obrazuje trwałość układów e-a form budujących przybrzeże. Schematy przybrzeża w połączeniu z uśrednionymi parametrami morfometrycznymi (tab.7.2.) obrazuje ich funkcjonowanie w warunkach wyraźnego deficytu rumowiska. Rys.7.2. Schemat przybrzeża mierzei jeziora Jamno ( r.) e-erozja strefy aktywnej przybrzeża Na schemacie zwraca uwagę skośne odchodzenie rew zewnętrznych, po obu stronach przetoki, akumulacja przybrzeża na odcinku km 292,0-295,0 z dużym kanałem 62

116 miedzyrewowym (km 292,7-294,5). Wcięcia erozyjne izobaty 10 m to km 291,5; km 293,0-294,0; km 296,0; km 297,5-298,5. Transport osadów w strefie rewowej rejonu Mielno-Unieście kierowany był na wschód i odchylany od 50 m od linii brzegowej (Mielno) do blisko 200 m blisko przetoki. Ciągła rewa Mielno-przetoka miała długość 5 km. Od przetoki w kierunku wschodnim odchodziła jedna ciągła rewa na długości 4 km odchylając się od brzegu od ~50 m do ~250 m. Na odcinku km 292,5 294,5 wyróżniono dwukierunkowy transport osadów w pasie międzyrewowym zasilanym przez osady odbrzegowe odprowadzane przez rynny U. Transport wzdłużbrzegowy w kierunku wschodnim przebiegał wzdłuż rewy wewnętrznej długości 2 km (292,5 294,5), natomiast rynny zewnętrzne odcinka zasilane kierowały osady na zachód w strefie głębszej skłonu rewowego w odległości ~270 m od linii brzegu. W roku 2006 system rewowo-rynnowy przybrzeża rejonu km 288,0 300,0 tworzony był przez rewy wewnętrzne odcinków km 290,0 294,5 oraz odcinka 295,0-300,0. Na odcinku przetokowym km 292,5 294,5 występował system dwurewowy z silnym układem rynien U na odcinku km 293,0 294,0 rozdzielającym transport osadów w kierunku wschodnim blisko brzegowy oraz w kierunku zachodnim w strefie głębokiej skłonu rewowego (6-7 m p.p.m.). Położenie rewy wewnętrznej rejonu Mielno-Unieście warunkuje lokalizację progów podwodnych. Z rys wynika możliwość budowy progów na odcinku km 299,0 300,5 (Mielno) oraz km 296,0 297,5 (Unieście). W przyszłości kolejny przyczółek będzie można zlokalizować na wschód od przetoki km 292,0 293,5. Przyczółki utworzone przez progi podwodne muszą uzyskać podparcie przez ostrogi brzegowe. Rys.7.3. Schemat rozwinięcia przybrzeża mierzei jeziora Jamno ( r.) (a) oraz straty wydmowe z lat (b) 63

117 Wcięcia erozyjne izobaty 10 m wystąpiły na odcinkach km 290,0; km 291,0; km 294,0 i km 296,0. W strefie rewowej wały rew wewnętrznych odchodzą skośnie od brzegu. Brak wału rew zewnętrznych na odcinku akumulacyjnego przybrzeża (E od przetoki). Wał rewowy tworzony był przez rewy o dużym przekroju (>150 m 2 ). Na wschodnim odcinku przybrzeża występowały rynny U w miejscu rynien V. Skłon brzegowy był silnie rozwinięty na odcinku wschodnim/akumulacyjnym. W 2009 roku transport osadów na skłonie rewowym odbywał się w pasie prawie ciągłej jednej rewy (wewnętrznej) i kierowany był na wschód. Transport był sterowany przez dominujące zjawiska hydrodynamiczne, które w granicach rejonu Mielno-Unieście utworzyły krótkie pasma rew wewnętrznych. W odległości do 200 m od linii brzegowej w Mielnie i w odległości m w Unieściu. Ich lokalizacja umożliwia budowę dwóch przyczółków progów podwodnych o długości ~1500 m. Rys.7.4. Schemat przybrzeża mierzei jeziora Jamno ( r.) Wyraźne wcięcie erozyjne przybrzeża (izobata 10 m) wystąpiły na odcinku km 292,5-294,5 i km 297,5-298,5. Skłon brzegowy był wąski z wcięciami erozyjnymi; osady z niego zasiliły strefy rew szczególnie odcinka wschodniego od przetoki. Nadmiar osadów ze strefy rewowej odprowadzany był przez kanały/rozmycia i pojedyncze rynny U. Wały rewowe jak poprzednio odchodziły skośnie od brzegu. Na krótkich odcinkach występują dwa wały rew obrazujące dwupotokowe/dwukierunkowe rozdzielenie transportu osadów. W 2013 roku na 64

118 skłonie rewowym zlokalizowany był system rewowo-rynnowy, w którym na odcinku Mielno- Unieście współczynnik r/p (r/p liczba rew/liczba profili batymetrycznych) wynosił 1,33. Osady z tego rejonu ze strefy przybrzeża bliskiego odprowadzone przez rynny U zasilały rewę i skłon przybrzeża głębszego oraz zapewniały transport osadów w kierunku zachodnim. Od przetoki przeważał transport w kierunku wschodnim zasilany przez osady przemieszczane odbrzegowo przez rozwinięty system rynien U (km 288,0 293,0). W latach obserwowano wpływ sytuacji hydrometeorologicznych na budowę przybrzeżnego systemu rewowo-rynnowego rejonu Mielno-Unieście. W zależności od kierunku oddziaływania hydrodynamiki zaobserwowano przemieszczanie położenia linii korony rew w pasie od 50 do 200 m od linii brzegu odcinka Mielno-Unieście. Na odcinku przyprzetokowym powstawała komórka litologiczna wywołująca rozdzielenie transportu osadów na przybrzeżu bliskim (1-2 m ppm) w kierunku wschodnim i na przybrzeżu głębokim (4-6 m p.p.m.) w kierunku zachodnim. Rewy utworzone na przybrzeżu bliskim (płytkowodziu) zaczynające się w pasie 50 m od linii brzegu odprowadzają osady na wschód. W warunkach akumulacji strefy rewowej rewy powstające w odległości 200 m od linii brzegowej również odprowadzają osady na wschód. W pasie odcinka przyprzetokowego osady morskie rozbudowywały akumulację strefy rewowej, spowalniały prędkość transporu osadów oraz kierowały je na zachód/ (lub wschód) w zależności od kierunków nabiegania fal i ich intensywności. Na odcinku Mielno-Unieście występuje w miarę jednorodne środowisko hydromorfolitodynamiczne pozwalające na budowę dwóch przyczółków progów podowodnych. Na skomplikowanym środowiskowo odcinku komórki cyrkulacyjnej na wschód izachód od przetoki (km 293,5 294,5) stwarzają one zagrożenie dla progów dlatego ochrona hydrotechniczna została przeniesiona na brzeg (opaski przyujściowe) i falochron ażurowy. 65

119 66

120 W 2006 i 2009 r wały rewowe na przybrzeżu rejonu odchylone były od brzegu Mielno-Unieście w kierunku wschodnim. Przybrzeże Mielna podlegało znaczącej erozji i powstała tu utrwalona zatoka erozyjna obejmująca pas skłonu aktywnego (brzegowego i rewowego). Przybrzeże subrejonu Unieścia wypełniło się osadami i oddaliło się w kierunku morza. Analiza morfometrii i morfologii form przybrzeża, w tym szczególnie strefy aktywnej, wykazała transport osadów morskich w kierunku wschodnim. W 2013 r. na odcinku akumulacyjnym przybrzeża (Unieście) doszło do znaczącego transportu osadów ze wschodu na zachód. Strefa rew na wschód od przetoki została intensywnie rozmyta głównie na odcinku km ,5 system rynien U, kierunkujących transport osadów na wschód lub zachód w zależności od warunków falowo prądowych oraz wyraźnie i silnie odbrzegowo. Od przetoki, transport osadów morskich jest silnie przemieszczany odbrzegowo oraz w kierunku zachodnim. Rozdzielenie transportu osadów na wschód w strefie skłonu brzegowego i na zachód w strefie skłonu rewy następuje na km 293 na którym zaobserwowano układ dwóch rynien U pozwalających na dwukierunkowy transport wzdłużbrzegowy oraz na transport do i odbrzegowy. Dodatkowym czynnikiem sterującym rozdzielenie transportu osadów jest rozpływ wód jeziorowych odprowadzanych przez przetokę w pasie przybrzeża od 75 do 100 m od ujścia. 67

121 Rys.7.5. Odchylenie wałów rewowych oraz kierunki transportu osadów w latach Wyraźne wcięcie erozyjne przybrzeża (izobata 10 m) wystąpiły na odcinku km 292,5-294,5 i km 297,5-298,5. Skłon brzegowy był wąski z wcięciami erozyjnymi; osady z niego zasiliły strefy rew szczególnie odcinka wschodniego od przetoki. Nadmiar osadów ze strefy rewowej odprowadzany był przez kanały/rozmycia i pojedyncze rynny U. Wały rewowe jak poprzednio odchodziły skośnie od brzegu. Na krótkich odcinkach występują dwa wały rew obrazujące dwupotokowe/dwukierunkowe rozdzielenie transportu osadów. 68

122 Rys.7.6. Zmiany parametrów rew mierzei jeziora Jamno Lkr linia korony rewy; hr wysokość rewy; Zn głębokość zanurzenia korony rewy; Pr powierzchnia przekroju rewy Z porównania parametrów rew z lat 2006 i 2013 wynika, że ich populacje są stabilne. W 2006 r. współczynnik r/p (liczba rew/liczby profili) wynosił 1,54, a w 2013 r. 1,46. W 2006 r. rewy nie występowały w pasie >300 m, natomiast w 2013 r. ich obecność stwierdzono na dwóch profilach we wschodniej części przybrzeża (km 289,5 i km 288,0). W obu okresach korony rew znajdowały się głównie w pasach m i m. Rewy w pasach skrajnych stanowiły nieznaczną część populacji. Wysokości rew; zanurzenia 69

123 koron/głębokość położenia oraz powierzchnia przekroju rew (rys.7.6.) wskazuje na silne oddziaływanie falowo-prądowe na obszarze przybrzeża mierzei. Warunki hydrodynamiczne otwartego morza na odcinku mierzei kształtują trwałe układy erozyjno-akumulacyjne wszystkich form i stref przybrzeża. Dodatkowo odchylenie się brzegu w kierunku NE w warunkach ekstremalnego oddziaływania hydrodynamiki w pasie wąskiej strefy aktywnej przybrzeża ukształtowało rozdzielenie transportu wzdłużbrzegowego osadów. Przybrzeże mierzei jeziora Jamno ma dwudzielny charakter morfolitodynamiczny. Formy i strefy przybrzeża leżące na zachód od przetoki należą do wybrzeża zachodniego, w którym przeważa transport osadów w kierunku zachodnim z odwróconym odchyleniem/skośnością rew. Na wschód od przetoki mierzei jeziora Jamno aż do mierzei jeziora Kopań przybrzeże ma charakter przejściowy należąc do wybrzeża zachodniego lub wschodniego. Od mierzei jeziora Kopań strefa brzegowa należy do wybrzeża wschodniego. 70

124 71

125 Rys.7.7.Zasięg wcięć erozyjnych przybrzeża mierzei jeziora Jamno (izobata 10 m) Zasięg wcięć erozyjnych przybrzeża (rys. 7.7.) również ma utrwalony charakter, a ich oddziaływanie kształtuje zasięg erozji przybrzeża aktywnego i brzegu mierzei. Strefa aktywna przybrzeża mierzei w latach podlegała wyraźnym aczkolwiek niewielkim zmianom objętościowym (tab.7.4.). Regułą są przesunięcia mas osadowych miedzy skłonem brzegowym a strefą rew. Akumulacja skłonu brzegowego związana jest z erozją strefy rew. Dla przybrzeża mierzei przemieszczenie osadów zachodzi w wąskim zakresie zmian objętościowych tych form, tj. między 2,87 a 3,45 mln m 3. Te dane wskazują na intensywny transport osadów na przybrzeżu mierzei i stabilizację parametrów form dennych. W strefie skłonu brzegowego utrzymywał się układ e-a, w którym przeważała erozja obejmująca 6,0-6,5 km z 10,5 km długości mierzei. Przewaga erozji w strefie aktywnej przybrzeża wskazuje na trwały deficyt osadów na przybrzeżu mierzei. Z obliczeń wynika brak od 0,7 do 1,1 mln m 3 osadów na odcinkach erozyjnych w stosunku do średnich parametrów i ogólny deficyt na przybrzeżu sięgający od 1,6 do 2,2 mln m 3 osadów. Układy e-a form/stref przybrzeża mierzei jeziora Jamno (rys.7.8. i 7.9.) z lat 2006 i 2013 potwierdzają utrwalony charakter związków między systemowych, tj. hydrodynamiki i litomorfodynamiki. Zachodzą one w warunkach wyraźnego deficytu osadów na co wskazuje znacząco przewaga erozji nad akumulacją na obu skłonach przybrzeża. Zwraca uwagę dwudzielność systemu e-a na przybrzeżu z granicą wyznaczoną przez przetokę na km 294,4 (5). System/układy e-a warunkują transport wzdłużbrzegowy oraz do i odbrzegowy w pasach poszczególnych skłonów oraz między nimi. Rozmieszczenie odcinków erozji w strefie rewowej wyznacza zagrożenie erozyjne brzegów mierzei na >70% ich długości. 72

126 Rys.7.8. Układy e-a przybrzeża mierzei jeziora Jamno ( r.) Rys.7.9. Układy e-a przybrzeża mierzei jeziora Jamno ( r.) 7.2. Charakterystyka przybrzeża rejonu mierzei jeziora Jamno Pomiary batymetryczne przybrzeża rejonu (km 289,5 309,0) wykonano w latach 2006, 2009 i 2013 (Instytut Morski w Gdańsku) co 500 m. Na profilach batymetrycznych w pasie przybrzeża od linii brzegu do izobaty 10 m wyznaczono formy i określono ich parametry zgodnie z metodyka opracowaną w Instytucie Morskim (Dubrawski, Zawadzka 2006, Dubrawski 2008). Identyczną metodę stosowano dla opracowania koncepcji ochrony brzegu dla rejonów Rowów, Łeby, Ustki, mierzei jeziora Bukowo (Dubrawski z Zespołem 2010) i mierzei jeziora Wicko (Dubrawski z Zespołem 2011). Na odcinku analizowanego rejonu wyznaczono dwa subodcinki tj. mierzeję jeziora Jamno (km 289,5 300,0) i Sarbinowo (km 300,0 309,0). Opracowane dane morfometryczne (parametry) form przybrzeża porównano między tymi odcinkami. Cechą wyjściową różnicującą odcinki jest ich 73

127 ukierunkowanie; odcinek zachodni (sarbinowski) brzegu ukierunkowany jest na wschód (850) a brzegi mierzei odchylają się w kierunku północno-wschodnim (700). Tworzą one zatokę z centrum na km 300,0. Wiatry z kierunku NW (±100) generują falowanie, które prawie w takim samym stopniu oddziaływają na brzegi tworzące ramiona (półłuki) zatoki. Maksymalne, prostopadłe oddziaływanie fal na brzeg zachodni Sarbinowa wywierają wiatry z kierunku północnego (N), a na mierzei z kierunku północno-zachodniego (NW). Brzegi wschodnie analizowanego rejonu odchylają się wzdłuż kolejnej mierzei (jezioro Bukowo) na północny wschód w wyniku tego mierzeja jeziora Jamno staje się centralnym odcinkiem zatoki. Odchylanie się brzegu w kierunku NE i N na odcinku obu mierzei kształtują specyficzne układy erozyjno-akumulacyjne (e-a) brzegu (głównie wydmowego), jak i przybrzeża poprzez kształtowanie i różnicowanie procesów litodynamicznych. Przybrzeże rejonu jest słabo rozwinięte i mało zasobne szczególnie na odcinku brzegu sarbinowskiego. Z pomiarów w 2006 r. (Dubrawski 2008) wynika, że przybrzeże rejonu od Sarbinowa do Jarosławca ma niski potencjał dyssypacyjny, co stwarza obecnie istotne zagrożenie erozyjne brzegów (pasa plażowo wydmowego) rejonu. W perspektywie lat przy prognozowanym WPM i WAH może dojść do silnego zagrożenia osiedli, w tym częściowego ich zniszczenia (Sarbinowo, Chłopy. Mielno, Unieście, Łazy) oraz przerwania mierzei jeziora Jamno (i mierzei jeziora Bukowo). W 2006 r. pas płytkowodzia mierzei jeziora Jamno uległ znacznej redukcji, wyraźnej (okresowej) odbudowie podlegało natomiast płytkowodzie Sarbinowa. Akumulacja na przybrzeżu Sarbinowa związana była z ograniczeniem transportu osadów w kierunku zachodnim przy zwiększonym transporcie na wschód (w strefie skłonu za strefą rew) (na płytkowodziu osady na W; na skłonie głębokowodnym osady na E). Akumulacja płytkowodzia Sarbinowa związana jest ze wzrostem dostawy osadów z mierzei a akumulacją skłonu głębokowodzia ze zwiększeniem odpływu osadów na wschód. Uzyskane dane potwierdzą dywergencję osadów przybrzeża (rozdzielenie transportu na dwa potoki skierowane w przeciwstawne kierunki. Stanowią one dwie specyficzne bariery dyssypacji energii falowania ograniczając niszczące oddziaływanie falowania na brzegi mierzei. W 2009 r. sytuacja była odwrotna, tj. wystąpiła akumulacja płytkowodzia mierzei jeziora Jamno i akumulacja skłonu głębokowodnego Sarbinowa Po uśrednieniu danych pomiarowych dla rejonu stwierdzono akumulację na skłonie głębokowodnym w 2006 r. i na płytkowodziu w 2009 r. Potwierdza to zróżnicowanie oddziaływań falowania na brzegi zatoki (zależnego od kierunków wiatru i ukierunkowania brzegu) oraz rozdzielenie potoków rumowiska w pasie przybrzeża na potoki w strefie płytkowodnej i potoki w strefie głębokowodnej (6-10 m p.p.m.). Do i odbrzegowy transport osadów na przybrzeżu zależny jest również od kierunku oddziaływania wiatrów i generowanego przez nie falowania. W warunkach presji hydrodynamicznej na brzegi Sarbinowa osady ze strefy głębokowodnej i strefy rew rozbudowują skłon brzegowy, równocześnie na mierzei zachodzi odwrotny proces. 74

128 Zwiększenie przegłębienia przybrzeża mierzei jeziora Jamno powoduje zwiększenie objętości form przybrzeża Sarbinowo i odwrotnie. Przybrzeża subodcinków są słabo rozwinięte dlatego formy strefy aktywnej podlegają stosunkowo niewielkim zmianom objętości w okresach przewagi jednego z kierunków prostopadłych do brzegu (do/od brzegowy transport). Zasilenie wyraźnych stref przybrzeża skutkuje również zwiększeniem lub zmniejszeniem transportu osadów w przeciwstawnych kierunkach, jak również wahaniami oddziaływań erozyjnych na pas plażowo-wydmowy subrejonów (subodcinków). Przybrzeże odcinka Sarbinowo w obu badanych okresach było znacznie słabiej rozbudowane niż na odcinku mierzei. W 2006 r. izobata 10 m podlegała zafalowaniu z maksimami 4.0 4,5 km (Sarbinowo) i 6,5 7,0 km (mierzeja jeziora Jamno Łazy mierzeja jeziora Bukowo). Izobata 10 m była najbardziej przesunięta w głąb morza na silnie erozyjnych odcinkach brzegu (wg wielkości ubytków posztormowych). Na przybrzeżu odcinka Sarbinowo i dużej części mierzei (km 202,0 300,0) w okresie zimowego rozwoju skłonu brzegowego doszło do znaczącego zwężenia strefy rew wewnętrznych co skutkuje erozją wydm na całej długości rejonu. Zwraca uwagę wpływ osadów wnoszonych przez Nurt Jamneński oraz osadów z rozmywanych wydm po obu stronach przetoki, które ukształtowały szerokie przybrzeża >1000 m wraz ze strefą dwurewową. W 2009 r. doszło tu do zaniku rewy zewnętrznej i zwężenia strefy rew przy utrzymaniu ogólnej budowy morfologicznej form przybrzeża odcinka obustronnie przyległego do przetoki Morfologia strefy przybrzeżnej Skośny układ strefy rew wskazuje na północno-wschodni, wzdłużbrzegowy transport osadów. Odcinki brzegu, w których sąsiedztwie analizowane strefy zlokalizowane są blisko siebie oraz linii brzegowej, najczęściej dochodzi do przelewów spiętrzeń sztormowych, zarówno w czasach historycznych jak i współcześnie. Obszar przybrzeża mierzei Jamno ma większe zafalowania przebiegu izobaty 10 m, wpływając na rozwój zatok abrazyjnych wyższego rzędu niż na Mierzei Bukowskiej. Najwęższa strefa rew zlokalizowana jest w zachodniej i centralnej części mierzei. System rew ma skośny przebieg do linii brzegowej, z tendencją do zwiększania odległości w kierunku wschodnim, związanym z odprowadzaniem osadów na większe głębokości po odmorskim stoku przybrzeża Układy abrazyjno-akumulacyjne brzegu i przybrzeża Zmiany brzegu południowego Bałtyku przebiegają w hierarchicznym systemie abrazyjno-akumulacyjnym. Analizę układu podstawowych linii morfologicznych przybrzeża: skłonu brzegowego, strefy rew, strefy aktywnej i izobaty 10 m przeprowadzono analogicznie do pseudosinusoidalnej zmienności położenia linii brzegowej i podnóża wydmy, Granicami wyróżnionych odcinków różnych klas jest maksymalna odległość położenia izobaty 10 m 75

129 i innych jednostek morfologicznych przybrzeża od linii brzegowej (Zawadzka 1999b, 2009, Dubrawski 2008). Zróżnicowane położenie odmorskich granic rew i skłonu przybrzeżnego decyduje o dostawie energii falowania do poszczególnych odcinków brzegu, wpływając na ich rozwój w różnych skalach czasowych. W zależności od kierunku dominującego falowania oddziaływanie tych samych form przybiera zróżnicowany charakter. W przypadku falowania prostopadłego do brzegu przy układach rew, odchylonych od przebiegu linii brzegowej, występuje większe wygaszanie energii niż w przypadku falowania skośnego, nabiegającego z kierunku odchylania się rew. Dyssypacja energii falowej na bliskim przybrzeżu zapewnia ochronę brzegu w sytuacji występowania ławicy zewnętrznej, zlokalizowanej w strefie dolnej podstawy falowania. Nawet przy obecnie wzrastającym procesie erozji brzegów osady z ławic przybrzeżnych okresowo osłabiają jej intensywność, zasilając plaże i wydmy. Odbijające struktury o stromym nachyleniu, z jedną rewą lub pozbawione rew, przy równoczesnym występowaniu rynien: zewnętrznych skośnie lub prostopadle usytuowanych w stosunku do linii brzegowej rejonu Jamna, sprzyjają silnej erozję brzegu (Zawadzka 2000b). Najbardziej zróżnicowane formy są w obrębie struktur pośrednich. Należą do nich rewy poprzeczne i przegłębienia międzyrewowe, układy rytmicznych rew oraz kompleksy wałów piaszczystych. W zależności od kierunku dominującego falowania, oddziaływanie tych samych form przybiera zróżnicowany charakter. W wypadku falowania prostopadłego do brzegu, przy rewach odchylonych od przebiegu linii brzegowej, występuje większe wygaszanie energii niż w wypadku falowania skośnego, nabiegającego z kierunku odchylania się rew. Tab Morfometryczna charakterystyka form strefy przybrzeżnej brzegów mierzei w Zatoce Koszalińskiej Mierzeja/ rejon 76 Kilometraż Długość odcinka Zmiany Nachylenie do głębokości 10 m Zakres odległości izobaty 10 m od linii brzegowej Liczba rew Szerokości strefy rew (km km) (km) [m/rok] [1:m] [n] [m] Bukowo 278,5 287,5 9,0 0,47 0,15 0,18 1: Jamno 289,5 300,0 10,5 0,07 0,84 1: Resko 344,5 348,5 4,0 0,37 1: Najmniejszą szerokość strefy rew stwierdzono w centralnej części Zatoki Koszalińskiej, w rejonie Ustronia Morskiego ( m). Przybrzeże i strefy rew rejonów na wschód od portów Środkowego Wybrzeża, charakteryzują się bardzo cienką pokrywą osadów litoralnych. Również wał wydmy nadbrzeżnej jest na tych odcinkach słabo rozwinięty i silnie erodowany, co potwierdza związki pomiędzy zasobnością przybrzeża a miąższością rew i stabilnością brzegu. Zasoby osadów zgromadzonych w rewach, będących pośrednią strefą aktywnego obszaru dna przybrzeża, wyznaczonego w warunkach południowego Bałtyku, pomiędzy izobatą 10 m a linią brzegową, zależą od nachylenia skłonu głębokowodnego oraz jego budowy geologicznej. Lokalizacja i zasobność osadów form dennych, takich jak:

130 akumulacyjne skłony, ostańce abrazyjne, wyniesienia czołowo morenowe na obszarze głębszego przybrzeża, kształtują rozwój przybrzeża, jak i brzegu. Na wybrzeżu zachodnim, podlegającemu powolnemu ruchowi obniżającemu, pokrywa litoralna jest znacznie cieńsza niż w części centralnej i wschodniej, znajdującej się pod wpływem ruchu wynoszącego. Z tego powodu m.in. miąższość osadów zgromadzonych w rewach części zachodniej wybrzeża jest znacznie mniejsza. Dodatkowym czynnikiem jest płytkie zaleganie utworów holoceńskich zakumulowanych w obniżeniach powierzchni plejstoceńskiej. Stwarza to niekorzystne warunki dla stabilności form rew, przy przeważających wiatrach z kierunku NW. Dyssypacja energii w płytkim przybrzeżu jest tu w znacznym stopniu uzależniona od oddziaływania form głębszego przybrzeża, kształtującego system hydrodynamiczny i wielokierunkowy transport osadów tego rejonu południowego Bałtyku. Seria pomiarów wykonanych w systemie Monitoringu Strefy Brzegowej (Dubrawski i in. 2009) jest elementem analizy położenia systemu form przybrzeża całego przybrzeża południowego Bałtyku do głębokości 10 m. Wielkopromienne oscylacje izobaty 10 m są głównie uwarunkowane położeniem ostańców utworów plejstoceńskich oraz stożkami ujściowymi rzek przymorskich. Lokalizacja tych form jest przypadkowa, oddziałuje jednak na dyssypację energii, ukierunkowując przebieg procesów hydrodynamicznych, wpływając na procesy brzegowe przez rozwój komórek cyrkulacyjnych wyższego rzędu, w obrębie których tworzą się komórki i formy niższego rzędu. Ten hierarchiczny system form dna oraz ich oddziaływanie na strefę rew, skłon przybrzeżny i brzeg determinuje zmiany brzegowe i pozwala je prognozować w warunkach zdefiniowanego klimatu hydrodynamicznego. Na obszarach brzegu, w których przybrzeżu rozwinięte są rozlegle wcięcia izobaty 10 km ku południowi, rozwijają się w przewadze tendencje abrazyjne. Minimalne szerokości stref morfologicznych w obrębie izobaty 10 m, w tym strefy rew, decydują również o abrazyjnych predyspozycjach brzegu. W zależności od kierunku dominującego falowania oddziaływanie tych samych form przybiera zróżnicowany charakter. W przypadku falowania prostopadłego do brzegu przy układach rew, odchylonych od przebiegu linii brzegowej, występuje większe wygaszanie energii niż w przypadku falowania skośnego, nabiegającego z kierunku odchylania się rew. Nawet przy obecnie wzrastającym procesie erozji brzegów osady z ławic przybrzeżnych okresowo osłabiają jej intensywność. zasilając plaże i wydmy. Odbijające struktury o stromym nachyleniu, z jedną rewą lub pozbawione rew, przy równoczesnym występowaniu rynien: zewnętrznych skośnie lub prostopadle usytuowanych w stosunku do linii brzegowej, Jamna), sprzyjają silnej erozji brzegu (Zawadzka 2000b). Najbardziej zróżnicowane formy są w obrębie struktur pośrednich. Należą do nich rewy poprzeczne i przegłębienia międzyrewowe, układy rytmicznych rew oraz kompleksy wałów piaszczystych. W zależności od kierunku dominującego falowania, jak np. w rejonie Ustki, oddziaływanie tych samych form przybiera zróżnicowany charakter. 77

131 W wypadku falowania prostopadłego do brzegu, przy rewach odchylonych od przebiegu linii brzegowej, występuje większe wygaszanie energii niż w wypadku falowania skośnego, nabiegającego z kierunku odchylania się rew. Średnie szerokości skłonu brzegowego wahały się od 68 m w Ustroniu Morskim do 148 m na odcinku na zachód od portu Władysławowo. Regionalna zmienność tego parametru jest związana typem brzegu, ilością osadów litoralnych, ogólnym oddziaływaniem form głębszego przybrzeża oraz lokalnymi warunkami hydrodynamicznymi. Najwęższe skłony brzegowe są zlokalizowane przy brzegach klifowych, np. w Jastrzębiej Górze i Ustroniu Morskim oraz na intensywnie niszczonych brzegach mierzei, charakteryzujących się odbijającymi profilami strefy płytkowodnej. Najmniejszą szerokość strefy rew stwierdzono w centralnej części Zatoki Koszalińskiej, w rejonie Ustronia Morskiego ( m), Kołobrzegu i Dźwirzyna. Przybrzeże i strefy rew rejonów na wschód od portów Środkowego Wybrzeża, charakteryzują się bardzo cienką pokrywą osadów litoralnych. Również wał wydmy nadbrzeżnej jest na tych odcinkach słabo rozwinięty i silnie erodowany, co potwierdza związki pomiędzy zasobnością przybrzeża a miąższością rew i stabilnością brzegu. Zasoby osadów zgromadzonych w rewach, będących pośrednią strefą aktywnego obszaru dna przybrzeża, wyznaczonego w warunkach południowego Bałtyku, pomiędzy izobatą 10 m a linią brzegową, zależą od nachylenia skłonu głębokowodnego oraz jego budowy geologicznej. Lokalizacja i zasobność osadów form dennych, takich jak: akumulacyjne skłony, ostańce abrazyjne, wyniesienia czołowomorenowe na obszarze głębszego przybrzeża, kształtują rozwój przybrzeża, jak i brzegu. Na wybrzeżu zachodnim, podlegającemu powolnemu ruchowi obniżającemu, pokrywa litoralna jest znacznie cieńsza niż w części centralnej i wschodniej, znajdującej się pod wpływem ruchu wynoszącego. Z tego powodu m.in. miąższość osadów zgromadzonych w rewach części zachodniej wybrzeża jest znacznie mniejsza. Dodatkowym czynnikiem jest płytkie zaleganie utworów holoceńskich zakumulowanych w obniżeniach powierzchni plejstoceńskiej. Stwarza to niekorzystne warunki dla stabilności form rew, przy przeważających wiatrach z kierunku NW. Dyssypacja energii w płytkim przybrzeżu jest tu w znacznym stopniu uzależniona od oddziaływania form głębszego przybrzeża, kształtującego system hydrodynamiczny i wielokierunkowy transport osadów tego rejonu południowego Bałtyku. Na zachód od klifu w Jarosławcu aż do klifu w Sarbinowie występuje 67 km odcinek przybrzeża, w którego obrębie izobata 10 m znajduje się o m bliżej od linii brzegowej, w stosunku do średniej wyznaczonej dla brzegów otwartego morza, przyczyniając się do wzmożonego ich niszczenia. Minimalne szerokości strefy przybrzeża do 10 m są związane z odcinkami o dominacji procesów abrazyjnych i obszarem słabo rozwiniętych form wydmowych i stałymi tendencjami erozyjnymi lub ich stopniowym zanikiem. Na wysokości mierzei jeziora Kopań występuje strefa rew najwęższa na polskim przybrzeżu oraz odcinki bezrewowe. Układ systemu rew na całym odcinku od Darłówka do klifu w Jarosławcu odchyla się ku NW 78

132 i wynika z wypadkowej transportu wzdłużbrzegowego ku wschodowi. Izobata 10 m lokalnieprzybliża się na odległość 500 m od linii brzegowej, nie stanowiąc strefy dyssypacji energii falowej, w warunkach znaczących i średnich sztormów. Brak rew zasobnych w osady piaszczyste, wpływa na obserwowany od ponad stulecia, ujemny bilans osadów całego obszaru. Strefa przybrzeżna Mierzei Bukowskiej charakteryzuje się niewielkimi oscylacjami zasięgu odmorskiej strefy rew wokół średniej 400 m. Lokalnie zaznacza się całkowity brak form rewowych. W obszarze przybrzeża występują dwa przeciwstawne kierunki przebiegu analizowanych form. Izobata 10 m zbliża się do brzegu z zachodu ku wschodowi, powodując większe zagrożenia abrazyjne wschodniej części mierzei. Skośny układ strefy rew wskazuje na północno-wschodni, wzdłużbrzegowy transport osadów. Odcinki brzegu, w których sąsiedztwie analizowane strefy zlokalizowane są blisko siebie oraz linii brzegowej, najczęściej dochodzi do przelewów spiętrzeń sztormowych, zarówno w czasach historycznych jak i współcześnie. W przybrzeżu Jamna strefa rew jest ograniczona do głębokości 4 5 m. Poniżej występują bardzo zróżnicowane formy rzeźby dna, których kształt z bezpośredni sposób jest uzależniony od odporności utworów przekształcanych w warunkach transgresji. Na głębokości 6 10 m są zlokalizowane progi i ostańce abrazyjne. Zachowane formy, zbudowane z gytii jeziornych są świadectwem zasięgu pra-jamna, z okresu borealnego. W strefie głębokości m p.p.m. znajduje się słabo przemodelowana powierzchnia osadów plejstoceńskich, przykrytych cienką warstwą osadów morskich lub są całkowicie ich pozbawione. Niszczenie osadów jeziornych powoduje obniżanie rzędnej dna i zwiększenie nachylenia profilu, w następstwie którego wzrasta transport odbrzegowy, wpływający na nasilenie procesów abrazji brzegu. 79

133 km Rys Zdjęcie lotnicze mierzei jeziora Jamno z lat (Korit, 2009 na podstawie zasobów Państwowego Instytutu Geologicznego) km Rys Zdjęcie lotnicze mierzei jeziora Jamno z lat ( Korint 2009 na podstawie zasobów Uniwersytetu Szczecińskiego) km Rys.7.12 Zdjęcie lotnicze mierzei jeziora Jamno z lat (Korint 2009 na podstawie zasobów Państwowego Instytutu Geologicznego). N N N Ekspertyza mająca na celu określenie optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego dla jego zabezpieczenia 80

134 7.4. Parametry obliczeniowe strefy brzegowej mierzei jeziora Jamno Dla odcinka przybrzeża mierzei (strefy brzegowej), na podstawie pomiarów z lat 2006 i 2013 r. obliczono na podstawie modelu holenderskiego (Leśny 1999, Cieślak 2000, Dubrawski, Zawadzka 2006) wielkości parametru A, tj. powierzchnię umownego przekroju strefy brzegowej (+2-6 m). W lutym 2006 r. średni parametr A dla rejonu wynosił 1318 m 2, a we wrześniu 2013 r m 2. Odpływ 8% osadów na wschód rejonu w połączeniu z dobrzegowym ich transportem wskazuje na obniżenie potencjału dyssypacyjnego przybrzeża (w tym głównie strefy rewowej) w okresie przedzimowym. Wyniki obliczeń wskazują na utrzymywanie się ciągłych tendencji erozyjnych w strefie brzegowej na zachód od przetoki jeziora Jamno. W 2006 r. średni parametr A dla odcinka zachodniego (erozyjnego) wynosił 1459 m 2 i był mniejszy o 261 m 2 od parametru obliczeniowego dla odcinka wschodniego mierzei. W 2013 roku tendencja ta została utrzymana. Średni parametr A dla odcinka erozyjnego, km 294,0-300,0 wynosił 1292 m 2 i był mniejszy o 150 m 2 od parametru obliczanego dla odcinka wschodniego mierzei. W okresie doszło do znaczącej erozji przybrzeża i brzegu mierzei jeziora Jamno, czego potwierdzeniem są wyniki ubytków sztormowych wydm rejonu z lat (2012). Erozja i akumulacja, tj. zmiany strefy brzegowej (na podstawie parametru A) zachodziły równolegle na różnych poziomach wypełnienia przekroju przez osady (rys.7.13). Korelacja między zbiorami parametrów A z lat 2006 i 2013 wynosząca r=+0,54 jest statystycznie znacząca i również potwierdza równoległe przemieszczanie się systemu brzegowego oraz jego ubożenie wynikające z erozji sztormowej. Kilometraż przekroju pomiarowego Tab Parametry obliczeniowe przybrzeża rejonu Łazy Mielno ( ) Umowny spadek profilu p Umowna szerokość strefy zmian brzegowych w Położenie umownej linii brzegu x u Powierzchnia umownego przekroju brzegu A km (m) (m) (m 2 ) 289,5 0, ,7 99,0 1198,8 290,0 0, ,8 100,6 1203,2 290,5 0, ,9 95,3 1375,6 291,0 0, ,2 119,6 1296,8 291,5 0, ,9 78,4 1263,6 292,0 0, ,8 87,6 1327,2 292,5 0, ,7 133,7 1338,8 293,0 0, ,4 119,1 1229,6 293,5 0, ,3 87,4 1417,2 E294,0 0, ,6 62,9 1274,4 przetoka W294,5 0, ,2 46,3 1092,8 295,0 0, ,8 47,8 1139,2 295,5 0, ,5 64,2 1142,0 296,0 0, ,9 61,3 1215,6 296,5 0, ,9 89,2 1239,6 297,0 0, ,4 84,2 1197,6 81

135 297,5 0, ,3 80,4 1265,2 298,0 0, ,1 75,0 1012,4 298,5 0, ,0 84,0 1148,0 299,0 0, ,6 91,5 1158,4 299,5 0, ,8 80,7 1027,2 300,0 0, ,4 93,9 1097,6 Średnia 0, ,8 85,5 1211,0 Tendencje erozyjne przybrzeża na wschód od przetoki tj. rejonu Unieście - Mielno Rys Zmienność powierzchni przekroju strefy brzegowej (A) mierzei jeziora Jamno (+2 m npm -6m ppm). e-erozja, a-akumulacja, p-przetoka Zmiany powierzchni przekroju strefy brzegowej mierzei jeziora Jamno również potwierdzają, że przetoka (km 294,4) stanowi granicę jednostek litodynamicznych. Strefa brzegowa na zachód od przetoki podlega zdecydowanej erozji a strefa wschodnia akumulacji Relacje między czynnikami hydrometeorologicznymi a ekspozycją brzegów morskich Problem aktualnych i prognozowanych zagrożeń erozyjnych, wpływających na obszary ryzyka wyznaczone na nizinach nadbrzeżnych, wynikających z oddziaływania morza i zmian klimatycznych, sygnalizowano w wielu opracowaniach (Zawadzka-Kahlau 1999, Pruszak, Zawadzka 2005; Pruszak i Zawadzka 2008; Dubrawski, Zawadzka 2006). Procesy zachodzące w strefie brzegowej zależą od czynników środowiskowych, wywołujących 82

136 złożone reakcje systemu brzegowego. Czynniki klimatyczne wpływają na cykliczne zmiany brzegu. Zjawiska hydrometeorologiczne oddziałują na przebieg procesów brzegowych, w obrębie zróżnicowanych rejonów morfodynamicznych, jednostek litodynamicznych i komórek cyrkulacyjnych, w zależności od dyssypacji energii falowania w obszarze przybrzeżnym, powodując mierzalne zmiany na brzegu morskim (Williams i in. 1991). Wpływ czynników hydrodynamicznych na zdarzenia morfologiczne zachodzi zarówno w okresie jednego sztormu, jak i w długich okresach, w zależności od skali rozpatrywanego zjawiska. Oddziaływania antropogeniczne, wywołują szereg mechanizmów zwrotnych w procesach morfodynamicznych i litodynamicznych, powodując wielkoskalowe procesy transportu osadów w systemie brzegowym (Arens i Wiersma 1994). Wszystkie bezpośrednie wpływy w postaci czynników naturalnych oraz pośrednie, wskutek prac wykonywanych przez człowieka, manifestują się określonym stanem brzegu. Biorąc pod uwagę niekorzystne oddziaływanie zmian klimatu, wręcz niezbędne wydaje się podejmowanie działań adaptacyjnych. Z tego względu wskazane jest podjęcie działań adaptacyjnych, które pozwolą wykorzystać pozytywne zmiany i zminimalizować negatywne skutki niekorzystnych zmian. Obserwowane i przewidywane zmiany klimatu mają negatywny wpływ na funkcjonowanie strefy brzegowej. Oprócz dużego wzrostu poziomu morza negatywne zjawiska obejmują przede wszystkim wzrost częstotliwości powodzi sztormowych, wiążący się z częstszym zalewaniem terenów nisko położonych oraz degradacją nadmorskich klifów i brzegu morskiego, co powoduje silną presję na infrastrukturę znajdującą się na tych terenach. Dodatkowym elementem przyspieszającym proces erozji brzegów są coraz cieplejsze zimy, a co za tym idzie brak ujemnych temperatur oraz brak pokrywy lodowej, co zmniejsza odporność brzegu na rozmywanie. Efektem tego jest poważne zagrożenie bezpieczeństwa powodziowego terenów nadmorskich. Należy wskazać również, że większa część polskiego brzegu to odcinki erozyjne. Cele oraz ramy Programu ochrony brzegów morskich mają swoje źródła w dokumentach strategicznych. Strategia Rozwoju Kraju Aktywne Społeczeństwo, Konkurencyjna Gospodarka, Sprawne Państwo z dnia 25 września 2012 r. stwierdza, że jednym z istotnych działań służących adaptacji do zmian klimatu jest zabezpieczenie strefy przybrzeżnej jako najbardziej narażonej na zmiany klimatu, w tym m.in. zapewnienie skutecznej i bezpiecznej dla środowiska i wartości przyrodniczych ochrony brzegów morskich. W ramach realizacji Programu urzędy morskie wykonywały działania w zakresie stabilizacji linii brzegowej. Stabilizacja linii brzegowej według stanu z 2000 r. jest niemożliwa do wykonania z uwagi na brak informacji o linii brzegowej ze wskazanego okresu oraz intensyfikację procesów erozyjnych brzegu morskiego. Zaproponowano zdefiniowanie bezpieczeństwa brzegu przez jego odporność na sytuację sztormową o określonym prawdopodobieństwie zdarzenia. Przykładowo 100-letni poziom bezpieczeństwa oznacza, że zaplecze systemu ochronnego brzegu nie zostanie zalane lub zniszczone przez sztorm o 83

137 prawdopodobieństwie zdarzenia 1 raz na 100 lat. Silniejszy sztorm (np. o prawdopodobieństwie zdarzenia 1 raz na 120 lat) już może spowodować straty na zapleczu. Przez system ochronny rozumie się w szczególności: wydmę przednią, plażę i podbrzeże po strefę rew włącznie wraz z ewentualnym systemem budowli ochrony brzegu. Przez bezpieczeństwo brzegu rozumie się nadany określonemu odcinkowi brzegu poziom bezpieczeństwa, który musi być spełniony przez system ochrony. Minimalne poziomy bezpieczeństwa brzegu morskiego zostaną określone w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1a zmienianej właśnie ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Wymagany minimalny poziom bezpieczeństwa dla rejonu obejmującego naszą analizę, tj. km 295,0 300,5 wynosi: na km 290,00 292,00 Nie więcej niż 20 na km 292,00 296,00 50 na km 296,00 297,30 Nie więcej niż 20 na km 297,30 300, na km 300,30 304,40 Nie więcej niż 20 co oznacza: Nie więcej niż 20 obszary niezainwestowane, nieużytki, lasy, pastwiska; dopuszcza się cofanie linii brzegu i powódź morską; zabiegi ochronne ograniczone tylko do standardowych prac porządkowych, wydmotwórczych i pielęgnowania roślinności ochronnej; 50 promenady, urządzone ścieżki, ekstensywnie użytkowane tereny rolnicze; dopuszcza się trwałe cofnięcie granicznej linii ochrony w następstwie sztormu o prawdopodobieństwie zdarzenia raz na więcej niż 50 lat; 200 obszary zurbanizowane, drogi i infrastruktura ważne dla zdrowia i bezpieczeństwa ludzi, zagrożenie mienia, wartości kulturowych i historycznych o znaczeniu lokalnym oraz ważnych lądowych wartości przyrodniczych, zagrożenie niewielkim zanieczyszczeniem środowiska. Do wyznaczania parametrów wydmy i plaży zapewniających wymagany poziom bezpieczeństwa zastosowano modele obliczające wielkość zmian strefy brzegowej (w tym wydmy) w wyniku oddziaływania sztormu na rzeczywisty profil strefy brzegowej. Obliczenie polega na sprawdzeniu, czy w wyniku oddziaływania sztormu projektowego wydma zachowuje wysokość uniemożliwiającą przelewanie się fal na jej zaplecze. Jeżeli z obliczeń wynika, że wydma ulegnie nadmiernemu rozmyciu, to wyznaczenie wymaganych minimalnych parametrów wydmy odbywa się drogą iteracji poprzez nakładanie powiększonego wału wydmowego na rzeczywisty profil strefy brzegowej i sprawdzanie odporności tego wału na sztorm projektowy. W przypadku brzegu wydmowego z budowlami ochrony brzegu usytuowanymi w podbrzeżu przeprowadzono obliczenia tak jak dla brzegu naturalnego, z tym, że w modelu uwzględnia się redukcję falowania spowodowaną budowlami. Obliczenia wykonano dla najniekorzystniejszych lokalizacji i kształtu profilu obliczeniowego, tj. w przypadku, gdy w 84

138 podbrzeżu znajduje się system progów podwodnych lub falochronów wyspowych w przybliżeniu w osi przerw między tymi budowlami, a dla systemu ostróg w polu międzyostrogowym po zaprądowej stronie ostrogi. Budowle wbudowane w wydmę stanowią tzw. drugą linię obrony, która ma zapewnić wymagane bezpieczeństwo, gdy wydma zostanie rozmyta w czasie sztormu. Stosuje się je w lokalizacjach szczególnie podatnych na erozję morską, gdzie brakuje miejsca na dostateczne rozbudowanie korpusu wydmy i gdzie jednocześnie dąży się do utrzymania naturalnego charakteru i wyglądu brzegu podczas sztormów mniejszych niż projektowy (przykładowo podczas sztormów zdarzających się 1 raz na 20 lat, gdy przyjęty poziom bezpieczeństwa jest np. 100). Budowla wbudowana w wydmę powinna mieć taką konstrukcję aby nie uległa zniszczeniu podczas sztormu projektowego i wysokość uniemożliwiającą rozmywanie odlądowej strony wydmy na skutek przelewania fal, nabiegających po załamaniu na przedpolu budowli, ponad jej koroną. W obliczeniach wysokości nabiegania fali dochodzącej do budowli uwzględniono redukcję wysokości fali spowodowaną w podbrzeżu przez rewy i ewentualne budowle, a także spowodowaną pozostałościami plaży i rozmytej wydmy przed budowlą. Brzeg chroniony tylko przez ciężką budowlę Ustalając parametry dla brzegu chronionego ciężką budowlą przyjęto założenie, że budowla będzie przejmować bezpośrednio na siebie uderzenie ostatniej załamującej się fali i że przed nią w czasie sztormu pojawią się przegłębienia, które mogą zagrozić stateczności budowli i które spowodują, że tuż przed budowlą będą występować wyższe fale niż by to wynikało z profilu strefy brzegowej mierzonego w okresie spokoju. Krytycznym parametrem, z punktu widzenia bezpieczeństwa zaplecza, jest rzędna korony budowli. Przyczyną intensywnych zmian w strefie przybrzeżnej jest falowanie i prądy pochodzenia falowego. Dla odcinka brzegu przeprowadzono obliczenia dla największego sztormu w dwudziestoleciu , z kierunku 290 stopni i prędkości 17 m/sek. Wzdłużbrzegowa składowa przepływu wskazuje na znaczne zróżnicowanie korelujące z ukształtowaniem dna. Wzdłużbrzegowe składowe przepływu rosną od 10 cm/s w strefie głębokowodnej, do 160 cm/s w strefie głównego załamania fali. Wyróżniono trzy strefy, charakterystyczne dla rozkładu prędkości wzdłuż brzegowych. W odległości około 600 m prędkości nie przekraczają 26 cm/sek. W strefie tej przeważają składowe dryfu wiatrowego. Na odmorskim skłonie strefy rew następuje wzrost prędkości od 20 do cm/sek. Wzdłuż głównego ciągu rew wzdłuż brzegowe prędkości osiągają ponad 130 cm/sek. Przy samym brzegu prędkości rosną do 160 cm/sek. Składowe prostopadłe do brzegu; (dobrzegowa i odbrzegowa) charakteryzują się znacznie mniejszymi prędkościami. W strefie głębokowodnej oceniono ją na 2 cm/sek, a w strefie załamania na około 19 cm/sek. Zerowa izotacha prędkości odbrzegowej odległa jest około 600 m od linii brzegowej. Wypadkowe wektory przepływu na głębokości 0,5 m nad dnem, wskazują na wyraźny wzdłużbrzegowy 85

139 transport w kierunku wschodnim. Siła transportująca osady piaszczyste jest najsilniejsza w pasie około 200 m. Dla profilu /km 298,0/ modelowano rozkłady składowych prądowych i wiatrowych. Obliczenia wykonano dla 8 kierunków wiatrów i prędkości 10,16 i 22 m/sek. Przy wiatrach z sektorów S, SW, NW i W w całym przekroju ma miejsce przepływ w kierunku wschodnim. Dla wiatrów W i NW następuje zwiększenie prędkości w strefie rewy. Przy wiatrach z kierunków SE i E wzdłuż brzegowa składowa skierowana jest na zachód. W przypadku wiatrów z sektora N i NE stwierdzono dwuwarstwowy przepływ. Na głębokościach większych niż 6 m ppm przepływ skierowany jest na wschód, a w płytszej części na zachód. Składowa odbrzegowa osiąga mniejsze wartości od składowej wzdłuż brzegowej. W strefie głębokości powyżej 8 m występuje trójwarstwowy przepływ. Przy kierunkach wiatru NW, NE, W i N na powierzchni i przy dnie przepływ skierowany jest ku brzegowi. Prąd kompensacyjny skierowany jest ku morzu. Przy odmorskich kierunkach wiatru układ przepływów jest odwrotny. Wykazana intensywność zjawisk prądowych powoduje znaczną dynamikę form w strefie do głębokości 6-8 m. Charakter dna przyczynia się do bezpowrotnych strat osadów przemieszczanych w wyniku transportu odbrzegowego poniżej progów zbudowanych z osadów organogenicznych. Proces ten przyczynia się do stopniowego zmniejszenia się zasobów osadów brzegowych (wyrównanie eoliczne i z klifów W). Ekspozycje mierzei jeziora Jamno (289,5 300,5) i odcinka zachodniego (300,5 309,0) są silnie zróżnicowane. Wiatry z sektorów S i SW generują falowanie słabo niszczące brzegi mierzei przy nieznacznym erozyjnym wpływie na brzegi zachodniego odcinka. Wiatry z sektora zachodniego W znacznym stopniu przyspieszają erozję brzegów mierzei. Wiatry z sektora NW i częściowo z N w równym stopniu niszczą brzegi odcinka Sarbinowa przy słabej erozji mierzei. Rozpatrywany rejon brzegu tworzy zatokę, której skraj zachodni skierowany jest na wschód, a skraj wschodni na północny wschód. Centrum zatoki obejmuje odcinek km 300,0 znajdujący się na styku brzegów mierzei z brzegami lądowymi Sarbinowa. W obrębie tej zatoki wyróżnić można dwie subzatoki km 300,0 309,0 (Sarbinowo) i km 289,0 300,0 (mierzeja) których brzegi wcinają się łukami w ląd z równoczesnym odchylaniem się w kierunku NE. 86

140 Rys Różnoskalowe zatoki erozyjne oraz ekspozycja brzegu rejonu (km ) Ekspertyza mająca na celu określenie optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego dla jego zabezpieczenia 87

141 7.6. Szkody sztormowe w wale wydmowym W latach prowadzono pomiary szacujące wielkości strat posztormowych w wale wydmowym na odcinkach km 256,0 295,0 i km 295,0 346,0. odcinki obejmują zachodnią i środkową część rejonu brzegów morskich administrowanych przez Urząd Morski w Słupsku. Ekspozycja odcinków jest silnie zróżnicowana, brzegi części zachodniej (km 295,0 346,0) ukierunkowane są pod kątem 840, a części środkowej pod kątem Od ekspozycji brzegów obu rejonów zależne są wielkości strat wydmowych w tych samych warunkach hydrometeorologicznych. Tab Charakterystyka strat sztormowych wyróżnionych rejonów Środkowego Wybrzeża Okres Odcinek Długość odcinka Straty ogólne Straty kubaturowe wydm (lata) (km-km) (km) (tys. m 3 ) (tys. m 3 /r) (tys.m 3 /km) (tys. km/r) W analizowanym okresie w roku 2005 na obu odcinkach nie odnotowano strat w wale wydmowym, co wskazuje na słabe oddziaływanie hydrodynamiczne. Warunki wiatrowe kierunki i prędkość generujące falowanie akwenów przyległych do obu rejonów brzegowych wywoływały erozję wydm części środkowej (km 256,0 295,0) ponad 2,5 krotnie większą niż brzegi części zachodniej. W okresie ubytki wydmowe obu rejonów były silnie skorelowane (xy = +0,87; p = 0,01) obrazując wpływ jednorodnego czynnika tj. falowania wiatrowego i zdecydowanie silniejsze oddziaływania na brzegi ukierunkowane skośnie w stosunku do przebiegu linii brzegowej na zachód od Zatoki Koszalińskiej. Tab Roczne straty kubaturowe brzegów rejonów morfodynamicznych Środkowego Wybrzeża Rok Roczne straty kubaturowe Odcinek (Q/km) Odcinek (Q/km) a b Ogółem (24.7) (10.1) (10.1) 2.6 (a/b) 88

142 Rys Roczne straty kubaturowe rejonów morfodynamicznych Środkowego Wybrzeża Dane (tab. 7.8 i rys.7.15.) wskazują, że w warunkach wysokoenergetycznych (sztormy >6h, stany morza > 570 cm, kierunki wiatru z sektora W-WN-N) niszczenie pasa plażowowydmowego skośnego odcinka brzegu jest dwukrotnie (2,6) intensywniejsze niż odcinka zachodniego. Na tym odcinku zlokalizowane są dwie mierzeje tj. mierzeja jeziora Jamno (km 289,5 300,0) i mierzeja jeziora Bukowo (km 278,0 287,2). Tab Roczne straty kubaturowe brzegów wydmowych subodcinków analizowanego rejonu km 288,0 309,5 Rok Mierzeja jeziora Jamno Odcinek zachodni Sarbinowo (km ) (km ) (km ) a/b Straty (tys. (tys.m 3 /km/r) Straty (tys. (tys.m 3 /km/r) (tys. m 3 /r) (tys.m 3 /km/r) m 3 /r) (a) m 3 /r) (b) (b 1 ) ogółem (19.2) (14.3) (1.3) 65.4 (13.89) 89

143 Rys Roczne straty kubaturowe subodcinków rejonu km w latach Z analizy wielkości strat sztormowych wału wydmowego subodcinków rejonu wynika znacząca erozja brzegów mierzei jeziora Jamno w stosunku do erozji brzegu odcinka zachodniego (tab. 7.9 i rys. 7.16). 90

144 Rys Schemat rozwinięcia przybrzeża (2006 r.) i strat sztormowych wydm ( ) rejonu Ekspertyza mająca na celu określenie optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego dla jego zabezpieczenia 91

145 Rys Układy erozyjno-akumulacyjne pasa wydmowego rejonu km na podstawie wielkości strat sztormowych z lat Ekspertyza mająca na celu określenie optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego dla jego zabezpieczenia 92

146 W okresie z odcinka mierzei jeziora Jamno odprowadzone zostało 231,3 tys. m 3 osadów z wału wydmowego co stanowi ~19,2 tys. m 3 /km/r. Z odcinka na zachód od km 300,0 do km 309,5 odprowadzone zostało 129,3 tys. m 3 osadów z wału wydmowego. W przeliczeniu na km z odcinka mierzei jeziora Jamno w wyniku uszkodzenia wału wydmowego odprowadzone było ~29,2 tys. m 3 /km/r a z odcinka zachodniego 14,3 tys. m 3 /km/r. Erozja wydm na mierzei była większa o >30% niż wydm odcinka zachodniego, w tym również rejonu Sarbinowa. Na mierzei wyznaczono dwa odcinki znaczącej erozji wydm, tj. odcinka km 289,0-290,0 i km 293,0 296,0. Na odcinku zachodnim wcięcia erozyjne wału wydmowego zlokalizowano na km 300,0 301,0, km 303,0 303,5 oraz w Sarbinowie na km 306,0 307,0 i km 307,5. Maksimum erozji wydm wystąpiło na km 294,0 mierzei jeziora Jamno i wynosiło >29 tys. m 3 /r i maksima na odcinku zachodnim stwierdzono na km 300,0 (~15 tys. m 3 /r) i w Sarbinowie km 306,0 (~14 tys. m 3 /r). Na odcinku km 289,5 (mierzeja jeziora Jamno) 309,0 (Sarbinowo) na wschodzie zlokalizowane jest osiedle Łazy (km 288,0 289,0). Na zachód od przetoki jeziora Jamno na mierzei znajduje się osiedle Unieście (km 297,0). Osiedle Mielno (km 300,0-301,0) zajmuje końcową część mierzei i część przyległego odcinka lądowego. Następnie w kolejności w kierunku zachodnim jest niewielkie osiedle Chłopy (km 305,0), a na krańcu rejonu osiedle Sarbinowo (km 306,0 307,5) sięgające na zachodzie początki Klifu Sarbinowskiego (km 308,8). Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Program ochrony brzegów morskich (Dz.U nr 67 poz. 621) zdefiniowała zakres ochrony brzegów rejonu jak i odcinków przyległych ( mierzeja jeziora Bukowo od wschodu) i Ustronia Morskiego od zachodu. Dla dwóch subodcinków rejonu (mierzeja jeziora Jamno i Sarbinowa) planowane zadanie to modernizacja umocnień brzegowych oraz sztuczne zasilanie brzegu. W 1992 r. (Zaidler, 1992) dla odcinków mierzei jeziora Bukowo, Łazów i mierzei jeziora Jamno (km 278,5 299,6) projektowano sztuczne zasilanie wielkości 316,5 tys. m 3 (15 tys. m 2 /km) oraz inne działania ochronne (poniżej): Mierzeja Jeziora Bukowo (km 278,0 287,5) Mierzeja Jeziora Jamno (km 289,5 299,9) Sarbinowo(km 305,3 309,5) Ustronie Morskie (km 317,1 323,0) budowa umocnień brzegowych, sztuczne zasilanie modernizacja umocnień brzegowych, sztuczne zasilanie sztuczne zasilanie, modernizacja umocnień brzegowych sztuczne zasilanie i budowa umocnień brzegowych W okresie w pasie strefy brzegowej stwierdzono utrwalony układ erozyjno-akumulacyjny (e-a) zarówno na brzegach (ubytki sztormowe), jak i na przybrzeżu (zatoki/wcięcia erozyjne) szczególnie dotyczy to form strefy aktywnej. 93

147 W minionym 30-leciu strukturalny deficyt osadów mierzei zwiększył się znacząco na co wskazują wielkości ubytków sztormowych wydm nadbrzeżnych, przesunięcie w kierunku lądu pasa strefy brzegowej w granicach między linią korony wydmy i linią izobaty 10 m. Rozwój i utrwalenie układów erozyjno-akumulacyjnych brzegu i przybrzeża rejonu stwarza coraz większe zagrożenie dla obiektów miejscowości zlokalizowanych w pasie brzegowym oraz dla ciągów wydmowych. Na odcinku km 289,0-310,0 (mierzeja jeziora Jamno Sarbinowo) na podstawie pomiarów rocznych ubytków osadów wału wydmowego wyznaczono siedem odcinków intensywnie erodowanych, ogółem na 10 km brzegu. Na brzegu mierzei stwierdzono dwa odcinki silnej erozji (rys. 9.5.) na długości 5,5 km i dwa odcinki słabo erodowane na długości 6,0 km. Brzegi wydmowe na zachód od nasady mierzei podlegały zafalowaniu i erozji na krótkich odcinkach (0,5-1,0 km) z wyjątkiem odcinka km 303,5 306,0 (2,5 km). Wydmy zatok erozyjnych na mierzei były ponad pięciokrotnie intensywniej niszczone niż wydmy odcinków międzyzatokowych. Wydmy zatok erozyjnych odcinka sarbinowskiego były około 2,5 krotnie intensywniej niszczone niż wydmy odcinków międzyzatokowych. Podkreślić należy, że odcinki międzyzatokowe odcinka sarbinowskiego były blisko dwukrotnie silniej niszczone niż odcinki na mierzei. Straty kubaturowe wydm w zatokach erozyjnych mierzei były >20% większe niż wydm w zatokach erozyjnych brzegu sarbinowskiego. Na odcinkach międzyzatokowych ubytki wału wydmowego na mierzei były dwukrotnie mniejsze niż na brzegach sarbinowskich. Z analizy strat kubaturowych wału wydmowego wynika specyficzny i utrwalony układ erozyjno-akumulacyjny rejonu. Jest on kształtowany głównie przez dominujące kierunki wiatru i generowane falowanie oraz zróżnicowania kierunków ekspozycji i brzegów rejonu. W warunkach MPM i WAH oczekiwać należy wzrostu niszczenia wydm w obrębie wyznaczonych zatok erozyjnych zarówno mierzei, jak i odcinka sarbinowskiego. W perspektywie 25 lat może to skutkować przerwaniem mierzei lub poszerzeniem kanału przetoki (Nurtu Jamneńskiego) lub zagrożeniem obiektów i infrastruktury wszystkich miejscowości strefy brzegowej rejonu (Łazy, Unieście, Mielno, Chłopy, Sarbinowo). Zatoka erozyjna mierzei (km 289,0-291,0) rozbudowana jest w kierunku wschodnim obejmując odcinek Łazów oraz zachodni odcinek brzegów mierzei jeziora Bukowo. Wydmy nadbrzeżne obu mierzei znajdują się w fazie silnej erozji wymuszonej wzrastającą presją hydrodynamiki i zmniejszającym się dopływem rumowiska z zachodu. Te same czynniki kształtują tempo erozji zatok i wypukłości wydm brzegu sarbinowskiego, jednak w minionym okresie na zdecydowanie niższym poziomie niż na mierzei. Brzegi sarbinowskie są zdecydowanie odporniejsze na działanie hydrodynamiki, a ich ukierunkowanie zmniejsza zagrożenie erozyjne w warunkach oddziaływania wiatrów z przeważających sektorów. Przy zwiększeniu transportu osadów w przybrzeżu mierzei w kierunku zachodnim pełnia one okresowo umocnienie pasa dyssypacji przybrzeża rejonu sarbinowskiego. Na odcinku Mielno-Sarbinowo (km 300,0 307,0) ubytek wydmy wyniósł 117,5 tys. m 3 (tj. 14,7 tys. m 3 /r) (2 m 3 /mb/r). Na odcinkach zatok erozyjnych rejonu na długości 10 km ubytek wału 94

148 wydmowego wyniósł ogółem 280,9 tys. m 3 tj. 28,1 m 3 /mb/28,1m 2 przekroju wydmy w okresie 8(12 lat) (3.5 m 3 /mb/r lub 3.5 m 2 przekroju wydmy). Na odcinkach między zatokami erozyjnymi o długości 11 km ubytek wału wydmowego wyniósł ogółem 94 tys. m 3 tj. 9,4 m 3 /mb/9,4 m 2 przekroju wydmy w okresie 8 (11 lat) (1,17 m 3 /mb/r lub 1,17 m 2 przekroju wydmy). W zatokach erozyjnych niszczenie wałów wydmowych było ~3 krotnie intensywniejsze niż na odcinkach międzyzatokowych. Ogółem straty kubaturowe brzegów wydmowych rejonu wynosiły 375 tys. m 3 (17,8 m 3 /mb tj. ~2,22 m 3 /mb/rok). Ubytki w zatokach erozyjnych rejonu sarbinowskiego wyniosły 108,8 tys. m 3 (na długości 4,5 km) a na odcinkach międzyzatokowych 59,4 tys. m 3 (na długości 5.0 km). Ogółem ubytki wyniosły tys. m 3 w okresie 8 lat tj. 21 tys. m 3 /r/rejon. Na odcinku mierzei ogólny ubytek kubaturowy wału wydmowego wyniósł 206,8 tys. m 3 w okresie 8 lat, tj. 25,8 tys. m 3 /r/rejon (11,5 km) (w tym 172 tys. m 3 w zatokach erozyjnych i 34 tys. m 3 na odcinkach międzyzatokowych). Układy erozyjno-akumulacyjne strefy brzegowej rejonu Z pomiarów morfometrycznych form, stref i pasów przybrzeża i brzegu wynika przestrzenna ich zmienność tworząca układy i system erozyjno-akumulacyjny. Rozmieszczenie elementów erozyjnych i ich trwałość na przybrzeżu determinuje erozja brzegu, a w szczególności tempo i zasięg zmian. Dysponując pomiarami ubytków sztormowych wydm rejonu możliwe było wyznaczenie brzegowego systemu erozyjnoakumulacyjnego w połączeniu z systemem erozyjno-akumulacyjnym przybrzeża. Daje to możliwość wyznaczenia erozyjnych zatok brzegowych oraz określenie techniki ich ochrony. Po analizie statystycznej parametrów objętościowych i morfometrycznych strefy brzegowej rejonu km 288,0-310,0 tj. od miejscowości Łazy do Sarbinowa wyznaczono odcinki erozji brzegu i przybrzeża. Ubytki sztormowe wału wydmowego rejonu z lat szczególnie dobrze obrazują układ erozyjno-akumulacyjny i zagrożenia brzegu w wyniku oddziaływań hydrodynamiki. Na przybrzeżu rejonu wyznaczono również układy erozyjno-akumulacyjne, które w latach 2006 i 2009 współtworzyły układy brzegowe rejonu. Zasięg erozji przybrzeża w tym szczególnie strefy aktywnej i rewowej wyznacza bezpośrednie/równoległe zagrożenie erozyjne brzegu. Bardzo często obserwuje się przesunięcie erozji brzegu w kierunku wschodnim w stosunku do położenia i zasięgu odcinków erozji na przybrzeżu. 95

149 Rys Układ erozyjno-akumulacyjny na podstawie zmian przybrzeża (a) i kubatur wielkości strat sztormowych brzegu (b) km z okresu Ekspertyza mająca na celu określenie optymalnego systemu ochrony brzegu morskiego dla jego zabezpieczenia 96

150 Układy erozyjno-akumulacyjne form i stref przybrzeża rejonu km 289,5 310,0 (rys i 7.20.) w 2006 r. obrazują szczególnie erozję strefy aktywnej, tworzonej przez pasy skłonu brzegowego i rewowo-rynnowego. Erozja strefy aktywnej rośnie od Sarbinowa do wschodniego zakończenia mierzei jeziora Jamno i obejmuje ogółem 9 km przybrzeża (~41% długości). Zimowy ( ) układ erozyjno-akumulacyjny przybrzeża rejonu precyzuje zakres zagrożeń erozyjnych brzegu w tym również miejscowości, które należy objąć ochroną (Mielno-Unieście, Sarbinowo-Chłopy). Układ erozyjno akumulacyjny skłonu za strefą rew, w którym element (odcinek) erozyjny nakłada się na odcinki erozyjne strefy aktywnej stwarzają szczególne warunki dla niszczenia brzegów (mierzeja km 291,0 296,0). Ten układ jest odpowiedzialny za intensywne niszczenie wydm po obu stronach przetoki (kanału Jamneńskiego) oraz za jej zapiaszczenia i wielkość napływu wód morskich do jeziora. Rys Układy erozyjno akumulacyjne strefy brzegowej rejonu km 288,0 310,0 (Łazy Sarbinowo) 1. Odcinki erozyjne brzegu na podstawie wielkości ubytków sztormowych ( ) 2. Odcinki zatok erozyjnych przybrzeża (2006) 3. Odcinki zatok erozyjnych przybrzeża (2009) [2+3] zasięg zatok erozyjnych przybrzeża ( ) 4. Zabudowa hydrotechniczna brzegów 5. III system ostróg 6. Kierunek oddziaływania zatok erozyjnych przybrzeża 7. Odcinki zatok erozyjnych przybrzeża (2013) Przy przewadze wiatrów z kierunku W i NW układy erozyjno akumulacyjne przybrzeża są najstabilniejsze i warunkują niszczenie brzegów (pasa plażowo wydmowego) w kierunku wschodnim. Wiatry N i NE kształtują mniej trwałe układy erozyjno akumulacyjne przybrzeża równocześnie zwiększają jednak erozję brzegu rejonu Mielno 97

151 Sarbinowo. W warunkach oddziaływania wiatrów z sektora W NW N NE układ erozyjno akumulacyjny zachowuje trwałe położenie w przybrzeżu Okresowe zmiany zasięgu a nawet zanik niektórych składowych elementów erozyjnych przybrzeża kształtują naprzemiennie wielkość przewagi niszczenia brzegów mierzei lub brzegów odcinka zachodniego. Erozja brzegów odcinka Mielno Unieście jest dwu czterokrotnie intensywniejsza przy działaniu wiatrów N NW niż wiatrów W. W Sarbinowie erozja jest słaba przy wiatrach z W i słabo rośnie w okresach oddziaływania wiatrów z N NE. Tab Odcinki erozyjne brzegu i przybrzeża rejonu km 288,0 310,0 Odcinki erozyjne (km km) brzegu i przybrzeża rejonu Odcinki zabudowy Ubytki hydrotechnicznej Brzegi wydmowe Skłon przybrzeża sztormowe (km km) (UM 20012) 288,0-291, ,0-291,5 291,0-292,0-293,0-296,5 294,5-304,0 297,0-298,0 293,0-294,0 294,5-295,5-300,5-302, ,0-298,0 297,3-298,7 299,4-300,5 (Mielno) 303,0-303, ,5-305,0 302,8-304,0-306,0-307,0 307,0-308,5-307,0-308,5 307,7-308,8 305,4-307,0 (Sarbinowo) (K)308,0-310, (K) brzeg klifowy na zachód od km 308,8 Z analizy wielkości ubytków sztormowych wydm wynika, że na całej długości rejonu zachodzi erozja na średnim poziomie 17,85 m 3 /m/okres. Na długości 12 km (~ 55% odcinka) erozja jest silna i wynosi 28,1 m 3 /m/okres. Na skłonie przybrzeża erozja zajmowała 8,5 km w 2006 r. i 6,5 km w 2009 r. (~ 33% długości odcinka). Podkreślić należy, że wydmy mierzei jeziora Jamno podlegają znaczącemu niszczeniu z centrum na odcinku przetoki. Projektowana budowa portu projektowo-pasażerskiego może zwiększyć zagrożenie erozyjne, co wymagać będzie wykonania odpowiednich prac modelowania komputerowego i opracowania systemu ochrony brzegu odcinków przyległych do falochronów portu. Należy również oczekiwać, że po wybudowaniu portu zwiększy się erozja brzegów wschodnich, tj. szczególnie Łazów i mierzei jeziora Bukowo. 8. Transport osadów brzegowych Osady powierzchniowe strefy brzegowej mierzei jeziora Jamno badano w latach 1989 i Ich skład wykorzystano do modelowania numerycznego procesów hydrodynamicznych. Stworzyło to podstawy do wyznaczenia stref konwergencji osadów w rejonie przybrzeża i dominującego kierunku transportu zachodzącego w różnych strefach głębokości (Zawadzka 1995b). Dotychczas na polskim wybrzeżu jedynie rejony mierzei jeziora Jamno, przyportowe Kołobrzegu, Półwyspu Helskiego i Lubiatowa objęto pomiarami osadów i procesów hydrodynamicznych, pozwalającymi prowadzić rozważania na poziomie modelowym i teoretycznym. 98

152 Powierzchnię dna budują produkty rozmycia utworów polodowcowych, utwory biogeniczne i osady akumulacji morskiej. Wielomodalne krzywe uziarnienia charakterystyczne są dla strefy linii brzegowej, wału brzegowego, rynny przed pierwszą rewą oraz dla pierwszej rewy (rys. 8.1). Rys Krzywe częstości uziarnienia osadów powierzchniowych mierzei jeziora Jamno, km 293,8, 1989 rok Osady są bardzo zróżnicowane: od piasków drobnoziarnistych do piasków gruboziarnistych (Md = 0,111,90 mm). Wyraźna jest strefowość rozmieszczenia osadów, związana z ich poprzeczną i równoległą dyferencjacją. Wał wydmy nadbrzeżnej zbudowany jest z piasków średnioziarnistych, dobrze wysortowanych. Podnóże wydmy charakteryzuje się piaskami średnioziarnistymi, również dobrze wysortowanymi. Środek plaży tworzą piaski średnioziarniste, grubsze i gorzej wysortowane niż osady w rejonie podstawy wydmy. Najgrubsze osady w obrębie strefy plażowej są na koronie wału brzegowego (Md = 0,326 mm, Ma = 1,518). Wysortowanie osadów wału brzegowego jest umiarkowane. Z izobatą zerową związane są piaski średnioziarniste (Md = 0,439 mm, Ma = 0,867), umiarkowanie wysortowane ( I = 0,381). Skłon przybrzeżny składa się z piasków drobnoziarnistych (Md = 0,200 mm) umiarkowanie wysortowanych. W przegłębieniu między skłonem przybrzeżnym a pierwszą rewą występują piaski średnioziarniste (Md = 0,263 mm) umiarkowanie wysortowane. Na odlądowym stoku pierwszej rewy jest piasek drobnoziarnisty, o mniejszych wartościach Md niż na koronie rewy. Stok odmorski pierwszej rewy charakteryzuje się jeszcze mniejszymi wartościami w klasie piasków drobnoziarnistych. Odmorski stok drugiej rewy zbudowany jest z piasków drobnoziarnistych bardzo dobrze wysortowanych. Stok odmorski pierwszej rewy odznacza się gorszym wysortowaniem piasków niż stok odmorski drugiej rewy. Poniżej głębokości 10 m obserwowany jest ponowny wzrost grubości osadów, świadczący o występowaniu produktów 99

153 rozmycia utworów plejstoceńskich. W obszarach dna, na których znajdują się wychodnie gytii, istnieje jedynie cienka warstwa osadów zbliżonych do aleurytów (Md = 0,110 m). Uśrednione parametry uziarnienia, określające utwory powierzchniowe wydzielonych form brzegu i dna, w 1990 r. ujawniły istotne zróżnicowanie, zaburzone w intensywnym stopniu osadami pochodzącymi z rozmycia podłoża plejstoceńskiego. W obrębie izobaty zerowej miały miejsce piaski średnio- i gruboziarniste (Md = 0,589 mm, Ma = 0,112), źle wysortowane ( I = 1,434). Plażę budowały piaski średnioziarniste (Md = 0,287 mm, Ma = 1,394), umiarkowanie wysortowane. Osady wału brzegowego, uformowanego w 1990 r., charakteryzowały się nieco drobniejszym uziarnieniem niż średnie osady plażowe i podnóża wydmy (Md = 0,278 mm, Ma = 1,363 mm). Porównanie uziarnienia osadów powierzchniowych, z dwóch okresów badawczych, wskazuje na uaktywnienie się strefy głębokowodnej w rejonie km , w strefie głębokości 810 m oraz w rejonie km 293,5294, w strefie głębokości 68 m. Istnienie stref rozmywania dna na głębokości 810 m w rejonie km 297,5298 stwierdzono w całym okresie badawczym (rys.8.2). Rys.8.2. Wysortowanie osadów powierzchniowych ( I ) strefy przybrzeżnej mierzei jeziora Jamno, km 293,8299,0, 1989 rok Najgrubszy materiał znajduje się w centralnej części zatoki erozyjnej km ,5, w pasie głębokości 02 m, gdzie średnica ziaren zbliża się do około 1 mm. Położona w odległości około 2,5 km na wschód kolejna zatoka erozyjna w pasie przybrzeżnym charakteryzuje się medianą osadów powyżej 1 mm (maks. do 1,5 mm). W strefie akumulacji, 100

154 zlokalizowanej w rejonie km , średnicą ziaren jest mniejsza (w granicach 0,10,2 mm) i ma bardzo dobre wysortowanie osadów. Uziarnienie osadów powierzchniowych analizowanego odcinka strefy brzegowej w 1989 r. wskazuje na procesy litodynamiczne o średniej intensywności. Odnotowano wyraźną strefowość grubości osadów oraz ich wysortowania, zgodną ze strefami zróżnicowanego oddziaływania falowania i prądów na dno. Lokalnie w zachodniej części badanego odcinka zaznaczają się na dnie obszary intensywniej rozmywanych osadów plejstoceńskich. Natomiast w 1990 r. zaobserwowano znaczne zintensyfikowanie rozmywania głębszych stref dna. Charakterystyczna dla odcinków akumulacyjnych i ustabilizowanych strefowość grubości osadów oraz ich wysortowania jest zaburzona rozszerzającymi się obszarami rozmywania strefy rew i podłoża plejstoceńskiego. Krzywe częstości uziarnienia w tych rejonach wykazują bimodalność lub wielomodalność. Żwiry i otoczaki występujące w płytkiej strefie dna są charakterystyczne dla rejonów o bardzo intensywnych procesach falowo-prądowych. Lokalnie zaznacza się pseudo-falowy rozkład izolinii jednakowego uziarnienia (km 293,8295,8), oznaczający zróżnicowany rozkład energii w płytkiej strefie dna. Zmienne przestrzennie strefy erozji i akumulacji na brzegu i dnie, w powiązaniu z uśrednionymi parametrami uziarnienia w ich obrębie, odzwierciedlają zróżnicowane kierunki transportu rumowiska. W pasie głębokości 06 m zaznacza się przewaga transportu osadów w kierunku wschodnim. We wschodniej części badanego odcinka w strefie głębokości 610 m odnotować należy lokalną przewagę transportu w kierunku zachodnim. Strefa konwergencji przeciwstawnie przemieszczających się mas osadów zlokalizowana jest w rejonie km Odbrzegowy transport osadów występuje w całej analizowanej strefie do głębokości 68 m, gdzie stwierdzono obecność piasków drobnoziarnistych. Poniżej głębokości 10 m zaznacza się strefa ponownego wzrostu uziarnienia, wskazująca na występowanie osadów starszego podłoża. Z różnicy składowych populacji piasku wynika, że ruch cząstek o średnicy większej od około 0,25 mm, w strefie transformacji fal, jest skierowany do brzegu. Cząstki drobniejsze, od 0,21 mm w zależności od kierunku przemieszczania i czasu oddziaływania określonych prędkości, są przenoszone ku morzu (Pawluk 1990). Przyczyną bezpowrotnych strat materiału na mierzei jeziora Jamno, przejawiających się również cofaniem się brzegu, jest poprzeczny transport rumowiska. Wskutek bardzo skomplikowanej budowy geologicznej dna, który tworzą podwodne progi zbudowane z gytii, materiał abradowany w strefie brzegowej i płytkowodnej nie ma możliwości powrotu do brzegu w warunkach stabilizacji warunków falowych. Piaski średnioziarniste, przeważające w składzie osadów powierzchniowych do głębokości około 4 m, są odrywane od dna i transportowane już od prędkości 16 cm/s. Przy prądach o prędkościach powyżej 20 cm/s, w całej strefie dna do głębokości 8 m, zachodzi transport wzdłużbrzegowy rumowiska. 101

155 Z uaktywniających się powierzchni podłoża plejstoceńskiego wymywane są frakcje drobniejsze już przy prędkościach 1520 cm/s. Produkty rozmycia pozostają na dnie w postaci grubszych osadów. Osady zbudowane z frakcji powyżej 1 mm erodowane są przy prędkościach powyżej 25 cm/s. W trakcie maksymalnych sztormów w całej strefie dna do głębokości około 10 m, zbudowanej z piasków drobniejszych od 0,2 mm, zachodzi transport osadów. Przy maksymalnych wartościach prądów, o prędkości cm/s, mających miejsce w przybrzeżu mierzei jeziora Jamno w strefie do głębokości 4 m, następuje transport wszystkich osadów o średnicy poniżej 10 mm. W strefie głębokości 46 m, w której występują osady o średnicy Md = 0,1500,160 mm, prędkości prądu 3050 cm/s, związane z maksymalnymi warunkami hydrodynamicznymi, również sprzyjają abrazji dna. W strefie głębokości 68 m, charakteryzującej się osadami w granicach 0,1300,245 mm i prądami o prędkościach 2030 cm/s, są warunki do abrazji, jak i depozycji osadów. Składowa odbrzegowa przepływu powoduje, że ze strefy brzegowej i płytkowodnej bezpowrotnie wynoszone są ziarna o średnicy mniejszej od 0,150 mm. Transport zachodzi już przy prędkościach 1012 cm/s. Masowy transport cząsteczek poniżej 0,100 mm odbywa się już przy prędkościach około 8 cm/s. Transport rumowiska ma składową prostopadłą do brzegu, której wypadkowa jest skierowana ku morzu. W obszarze między plażą a rewą składowa jest bardzo mała, natomiast gwałtownie rośnie po odmorskiej stronie rewy, powodując intensywne odprowadzanie materiału na większe głębokości (Zawadzka 1996b). System transportu rumowiska jest dwudzielny. W strefie między plażą a rewą transport prostopadły ogranicza rewa, na zewnątrz której przedostaje się mniejsza część materiału (obserwowane ubytki od plaży po rewę wynoszą około 6 m 3 /mb brzegu/rok). Przewiduje się, że wraz z obniżaniem się wysokości rew transport odbrzegowy będzie wzrastał. Po odmorskiej stronie rewy panuje bardzo silna tendencja do transportu odbrzegowego, która stopniowo zanika wraz ze wzrostem głębokości. Transport równoległy w tej strefie jest skierowany na NE i maleje wraz ze wzrostem głębokości. Intensywność transportu w górnej części tej strefy jest tak duża, że powoduje usunięcie całego materiału piaszczystego dostarczanego od zachodu, a także transportowanego odbrzegowo do niej poprzez koronę rewy. Materiał jest przemieszczany na większe głębokości obszaru przybrzeża i na wschód od mierzei jeziora Jamno Oddziaływanie transportu osadów na ich dynamikę w rejonie zachodnim mierzei jeziora Jamno W wielkoskalowym wzdłużbrzegowym ruchu osadów wyróżnia się dwa główne potoki osadów mających początek w Zatoce Koszalińskiej (strefa dywergencji), z których silniejszy kieruje się na wschód, a słabszy na zachód. Ten drugi spotyka się w Zatoce Pomorskiej z potokiem od wyspy Rugii, kierującym się na wschód (strefa konwergencji) (Zenkowicz, 1955; Racinowski, Baraniecki, 1990). Wraz ze zmianami dna występują lokalnie dwa kierunki transportu osadów jako efekt wpływu różnorodnych nieciągłości 102

156 zlokalizowanych wzdłuż brzegu (Racinowski, 1974; Cieślak, 1986; Subotowicz, 1983). Prowadzi to do przerywania ciągłości potoków, co uznaje się za przyczynę komórkowej struktury ruchu osadów. Zasięg komórek może być uwarunkowany morfologicznie wyróżnia się wówczas układ komórek litodynamicznych (Cieślak, 1986), lub hydrodynamicznie tworzących układ komórek cyrkulacyjnych (Rudowski, 1986). Strefa transportu charakteryzuje się intensywną reakcją na różnookresowe i różnoskalowe wpływy antropogeniczne, do których zalicza się prace czerpalne w pasie przybrzeża bliskiego oraz sztuczne zasilanie wydm, plaż i przybrzeża bliskiego. W pasie płytkowodnym, do głębokości około 4 m ppm, ruch osadów zachodzi zgodnie z wielkoskalowym schematem transportu (Zenkowicz, 1955, 1962). Na większych głębokościach następuje wielokrotna zmiana kierunku transportu. Przewaga transportu osadów w strefie płytkowodnej decyduje o wypadkowej wielkości potoku osadów. Rys.8.3. Częściowe zamykanie Nurtu Jamneńskiego, przy niskim poziomie morza, wskazujące na transport osadów w kierunku wschodnim (fot. Zawadzka ) 103

157 Rys.8.4. Czynniki meteorologiczne, hydrodynamiczne i litodynamiczne oraz uwarunkowania hydrotechniczne środkowego wybrzeża (Zawadzka 1999). 1. klif; 2. falochron portowy; 3. ostrogi; 4. opaska brzegowa, typ lekki ; 5. opaska brzegowa, typ ciężki; 6. tereny zagrożone powodzią sztormową; 7. częstotliwość występowania wiatru; 8. częstotliwość występowania wysokości fali średniej na głębokości 5 m, w klasach; 9. kierunek i natężenie transportu rumowiska Dominacja transportu wzdłużbrzegowego powoduje zatrzymywanie materiału po zachodniej stronie portów i ubytki po wschodniej. Wielkości odkładu wahają się od kilku do kilkunastu m 3 /mb brzegu. Analiza ekspozycji brzegów mierzei jeziora Jamno ( ) i odcinka zachodniego ( ) wskazuje na zróżnicowane przebiegu linii brzegowej w stosunku kierunków wiatrów. Wiatry z sektorów S i SW generują falowanie nie oddziałujące erozyjnie na brzegi mierzei przy nieznacznym erozyjnym wpływie na zachód od niej. Wiatry z sektora zachodniego W wywołują erozję brzegów mierzei. Wiatry z sektora NW bardziej oddziałują na brzeg na zachód od mierzei. Rozpatrywany rejon brzegu tworzy zatokę, której centrum lokalizuje się w rejonie W jej obrębie występują dwie zatoki niższego rzędu km (rejon Sarbinowo) i km (mierzeja Jamno). Kanał Jamneński znajduje się na km brzegu morskiego. Zmienne przestrzennie strefy erozji i akumulacji na brzegu i dnie, w powiązaniu z uśrednionymi parametrami uziarnienia w ich obrębie, odzwierciedlają zróżnicowane kierunki transportu rumowiska. W strefie głębokości - 0,6 m zaznacza się przewaga transportu osadów w kierunku wschodnim. We wschodniej części badanego odcinka w strefie 104

158 głębokości 6-10 m odnotować należy lokalną przewagę transportu w kierunku zachodnim. Strefa konwergencji przeciwstawnie przemieszczających się mas osadów zlokalizowana jest w rejonie km Odbrzegowy transport osadów występuje w strefie do głębokości 6-8 m, gdzie stwierdzono obecność piasków drobnoziarnistych. Poniżej głębokości 10 m zaznacza się strefa ponownego wzrostu uziarnienia, wskazująca na występowanie osadów starszego podłoża. Z różnicy składowych populacji piasku wynika, że ruch cząstek o średnicy większej od około 0,25 mm, w strefie transformacji fal, jest skierowany do brzegu. Cząstki drobniejsze, od 0,21 mm w zależności od kierunku przemieszczania i czasu oddziaływania określonych prędkości, są przenoszone ku morzu (Pawluk 1990). Przyczyną bezpowrotnych strat materiału na mierzei jeziora Jamno, przejawiających się również cofaniem się brzegu, jest poprzeczny transport rumowiska. Wskutek skomplikowanej budowy geologicznej dna, który tworzą podwodne progi zbudowane z gytii, materiał abradowany w strefie brzegowej i płytkowodnej nie ma możliwości powrotu do brzegu w warunkach stabilizacji warunków falowych. Piaski średnioziarniste, przeważające w składzie osadów powierzchniowych do głębokości około 4 m, są odrywane od dna i transportowane już od prędkości 16 cm/s. Przy prądach o prędkościach powyżej 20 cm/s, w całej strefie dna do głębokości 8 m, zachodzi transport wzdłużbrzegowy rumowiska. Z uaktywniających się powierzchni podłoża plejstoceńskiego wymywane są frakcje drobniejsze już przy prędkościach cm/s. Produkty rozmycia pozostają na dnie w postaci grubszych osadów. Rys.8.5. Osady w strefie napływu i spływu, piaski różnoziarniste i żwiry na wschód od przetoki jeziora Jamno (fot. Zawadzka ). 105

159 106 Osady zbudowane z frakcji powyżej 1 mm erodowane są przy prędkościach powyżej 25 cm/s. W trakcie maksymalnych sztormów w całej strefie dna do głębokości około 10 m, zbudowanej z piasków drobniejszych od 0,2 mm, zachodzi masowy transport osadów. Przy maksymalnych wartościach prądów, o prędkości cm/s, mających miejsce w przybrzeżu mierzei jeziora Jamno w strefie do głębokości 4 m, następuje transport wszystkich osadów o średnicy poniżej 10 mm. W strefie głębokości 4-6 m, w której występują osady o średnicy Md = 0,150-0,160 mm, prędkości prądu cm/s, związane z maksymalnymi warunkami hydrodynamicznymi, również sprzyjają abrazji dna. W strefie głębokości 6-8 m, charakteryzującej się osadami w granicach 0,130-0,245 mm i prądami o prędkościach cm/s, są warunki do abrazji, jak i depozycji osadów. Składowa odbrzegowa przepływu powoduje, że ze strefy brzegowej i płytkowodnej bezpowrotnie wynoszone są ziarna o średnicy mniejszej od 0,150 mm. Transport zachodzi już przy prędkościach cm/s. Masowy transport cząsteczek poniżej 0,100 mm odbywa się już przy prędkościach około 8 cm/s. Transport rumowiska ma składową prostopadłą do brzegu, której wypadkowa jest skierowana ku morzu. W obszarze między plażą a rewą składowa jest bardzo mała, natomiast gwałtownie rośnie po odmorskiej stronie rewy, powodując intensywne odprowadzanie materiału na większe głębokości (Zawadzka 1996b). System transportu rumowiska jest dwudzielny. W strefie między plażą a rewą transport prostopadły ogranicza rewa, na zewnątrz której przedostaje się mniejsza część materiału (obserwowane ubytki od plaży po rewę wynoszą około 6 m 3 /mb brzegu/rok). Przewiduje się, że wraz z obniżaniem się wysokości rew transport odbrzegowy będzie wzrastał. Po odmorskiej stronie rewy panuje bardzo silna tendencja do transportu odbrzegowego, która stopniowo zanika wraz ze wzrostem głębokości. Transport równoległy w tej strefie jest skierowany na NE i maleje wraz ze wzrostem głębokości. Intensywność transportu w górnej części tej strefy jest tak duża, że powoduje usunięcie całego materiału piaszczystego dostarczanego od zachodu, a także transportowanego odbrzegowo do niej poprzez koronę rewy. Materiał jest przemieszczany na większe głębokości obszaru przybrzeża i na wschód od merzei jeziora Jamno Transport eoliczny Funkcjonowanie małych portów i przesmyków jezior przybrzeżnych zależy nie tylko od transportu wzdłużbrzegowego ale również od ilości materiału transportowanego przez wiatr. Masy piasku przenoszonego eolicznie wynikają z warunków lokalnych, rozciągłości działania wiatru ponad suchą powierzchnią plaży, nachylenia plaży, wysokości wydmy i stopnia jej stabilizacji, granulacji unoszonego materiału dla prędkości i kierunków wiatru. Badania tego zjawiska są prowadzone stosunkowo rzadko, dlatego wykorzystano informacje z rejonów położonych najbliżej ujścia nurtu jamneńskiego. Badania w Mrzeżynie i w Dźwirzynie wykazały, że początek transportowania materiału plażowego odbywa się już przy prędkości 3,5 4 m/s. W Dźwirzynie, przy wiatrach

160 w klasie 4 6 m/s, już te wiejące z prędkością 4 m/s powodowały początek ruchu, a transport miał wielkość 0,005 t/h/mb. Zbliżony transport zachodził przy prędkości wiatru poniżej 6 m/s., a początek ruchu piasku przy prędkości 4,5 5 m/s (Bagnold 1954). Wiatry 6 8 m/s przenosiły 0-0,04 t/h/mb (Bagnold, 1954). Średni transport w Dźwirzynie stanowił 0,015-0,036 t/h/mb, a w Mrzeżynie na środku plaży i pod wydmą 0,048 i 0,049 t/h/mb. Przy prędkościach 9 11 m/s transport w Dźwirzynie wynosił 0,025 0,055 t/h/mb, a w Mrzeżynie 0,088 0,092 t/h/mb. Transport przy tej prędkości wahał się od 0,075 do 0,192 t/h/mb (Bagnold 1954). Prawdopodobieństwo występowania prędkości wiatrów z poszczególnych kierunków na stacji Kołobrzeg, określone dla okresu , było podstawą obliczeń ilości materiału transportowanego eolicznie. Znaczący transport eoliczny zachodził w klasie powyżej 6 8 m/s z kierunków W, NW i NE. Ilości materiału obliczone z pomiarów transportu i z charakterystyk wiatru na stacji Kołobrzeg, wskazują na dominację transportu równoległego do przebiegu linii brzegowej, z 2,5-krotną przewagą transportu w kierunku wschodnimi. Całkowita ilość materiału transportowanego eolicznie, przemieszczana w ujściowym odcinku Regi, wyniosła około 3900 t, czyli około 2600 m 3. Piaski eoliczne zapiaszczające ujście Regi powodują jego przewężanie i wpływają na konieczność prowadzenia prac pogłębiarskich, które wynosiły 6 7 tys. m 3 /rok (Niespodzińska 1975). Największy udział miały wiatry z W, SW i S, NE. Efekty eolicznego transportu z kierunku S i N są najmniejsze ze względu na niewielką długość rozbiegu wiatru. Materiał eoliczny zapiaszczający kanał przyczynia się do nasilenia abrazji brzegów po wschodniej stronie, potwierdzają również badania kartometryczne (Zawadzka 1999). Udział transportu w całkowitym bilansie był zróżnicowany w poszczególnych strefach plaży i wydmy. Największe natężenie transportu przy tych samych prędkościach występowało na plaży dolnej i na jej środku. Wielkość transportu eolicznego z głównych kierunków działania wiatru w Dźwirzynie wykazuje znaczący udział transportu w kierunku wschodnim. W świetle rocznego prawdopodobieństwa występowania wiatrów w klasach prędkości działających z głównych kierunków wielkości transportu eolicznego na plaży i wydmie w Dźwirzynie, są zbliżone do zaobserwowanych w Mrzeżynie. Dominujący udział w natężeniu transportu w Dźwirzynie miały wiatry z zachodu. W rejonie przetoki jeziora Resko całkowita wielkość transportu eolicznego jest 2-krotnie mniejsza niż w Mrzeżynie i wynosiła około 1800 t/rok. Przeważał transport w kierunku wschodnim, który w świetle rocznego prawdopodobieństwa był 5,7 większy niż w kierunku zachodnim. Akumulacja części osadów w ujściu przetoki zmienia bilans osadów plaży, wpływając również na zmniejszone możliwości odtwarzania wydm, potwierdza to rozwój zatoki abrazyjnej na wschód od przetoki. Na plażach w Lubiatowie było przenoszone średnio 5 30 kg piasku/mb/h. Przy sztormowym wietrze o prędkości ponad 13 m/s z kierunku E wystąpił transport kg/mb/h. W strefie na granicy piasku suchego i wilgotnego było przemieszczane 150 kg/mb/h 107

161 (Niespodzińska 1980). Ilości materiału transportowanego eolicznie w trzech rejonach wybrzeża wskazują na możliwości odtwarzania form wydmowych po znaczących sztormach, na brzegach południowego Bałtyku (tab.8.1.). Tab.8.1. Wielkości materiału transportowanego eolicznie w Mrzeżynie, Dźwirzynie i Lubiatowie Stanowisko Środek plaży Podstawa wydmy Wydma (wg Niespodzińska 1976, 1980; Zawadzka 1976, 1980), (Zawadzka 2012). Miejscowość Dźwirzyno Mrzeżyno Lubiatowo Dźwirzyno Mrzeżyno Lubiatowo Dźwirzyno Mrzeżyno Lubiatowo Wielkość transportu eolicznego w kg/h/mb w klasach prędkości wiatrów [m/s] 5, , ,4 36,0 48, ,0 49,0 29,0 17,0 63,0 54,0 92, ,0 88,0 25,0 48, Największa ilość materiału jest transportowana w środkowej części plaż. Przy średnich prędkościach przenoszone są ilości do 50 kg/mb/h. Przy wiatrach sztormowych, ponad 13 m/s z zachodzi transport kg/mb/h. W strefie na granicy piasku suchego i wilgotnego możliwe jest przemieszczanie 150 kg/mb/h. Rys.8.6. Szerokość plaży na W od Nurtu Jamneńskiego, która będzie wpływać na jego zapiaszczenie przy wiatrach z sektora zachodniego i północno-zachodniego (fot. Zawadzka ). 108

162 Rys Szerokość plaży na E od Nurtu Jamneńskiego, która będzie wpływać na jego zapiaszczenie przy wiatrach z sektora wschodniego i północno- wschodniego (fot. Zawadzka ). Tab Natężenie transportu eolicznego na brzegach południowego Bałtyku (Zawadzka 2012) Okres Transport eoliczny [t/rok] Rejon obliczeń/ Autor, rok pomiaru Domorski Dobrzegowy W E Kołobrzeg Borówka, Dźwirzyno 1973 Niespodzińska, Zawadzka, 1974 Mrzeżyno Niespodzińska, /1974 Zawadzka, 1975 Świnoujście Borówka, Sumaryczny transport eoliczny na plażach na zachód od Kołobrzegu, wykazywał przewagę transportu dolądowego, która jest oceniana na 70 t/rok. Należy jednak podkreślić, że kalkulacje prawdopodobieństwa występowania wiatrów były przeprowadzone z wielolecia (Borówka 1999), a dla Mrzeżyna z wielolecia (Niespodzińska, Zawadzka 1976), powodując różnice w obliczeniach natężenia transportu. Ilość materiału transportowanego dobrzegowo w Mrzeżynie wynosiła 2955 t/rok, a domorskiego 2212 t/rok, wskazując na podobną tendencję jak w Kołobrzegu dla wielolecia , w którym również przeważał nieznacznie transport dolądowy (Borówka, 1999). Przewaga transportu dolądowego w latach w ilości 743 t m -1 mogła powodować zwiększenie objętości plaż w Mrzeżynie, co stwarzało możliwości rozbudowy niszczonych wydm. Znaczącym czynnikiem w bilansie plaż jest przewaga wiatrów transportujących z sektora zachodniego, które w Mrzeżynie przenoszą 2,5-krotnie więcej piasku w kierunku wschodnim, w Dźwirzynie 4-krotnie więcej. 109

163 Transport dużych ilości bardzo drobnego materiału w strefie plaży dolnej, już przy średnich i małych prędkościach w kierunkach domorskich, powoduje deflację plaży Również zasilanie strefy przybrzeżnej. Znacząca ilość materiału transportowana w strefę większych głębokości i zwiększa straty strefy plażowej. Rola transportu eolicznego jest pomijana w bilansie osadów plaż (Borówka, Rotnicki 1999). Z porównania danych z różnych sektorów wynika, że ilości transportu domorskiego i dolądowego są istotnym elementem wymiany osadów obszaru brzegowego i przybrzeżnego. Ilości materiału eoliczne dostarczanego do morza są porównywalne z zasilaniem transportu wzdłużbrzegowego przez erozję brzegu (Borówka, Rotnicki 1999). Rys Głębokości żeglugowe Nurtu Jamneńskiego, sięgające ok cm. (fot. Zawadzka ) 110

164 Prezentowane wyniki wskazują na znaczącą rolę transportu eolicznego w gwałtownych zmianach strefy wydm i plaż. Powinny również uświadamiać możliwe utrudnienia w żeglowności Nurtu Jamneńskiego, przy wiatrach w klasach średnich prędkości. Transport eoliczny wzmaga zapiaszczanie przesmyku, uzupełniając ilości piasku transportowane przez fale i prądy. Aspekt ten należało również uwzględniać przy projektowaniu wrót przeciwsztormowych i śluzy przed kanałem żeglugowym Delta wsteczna Transport osadów w wyniku przemieszczania się wód morskich w kierunku jeziora, tworzy deltę wsteczną, której występowanie jest morfologicznym dowodem na wzajemny wpływ sąsiadujących akwenów. Analiza map topograficznych i mapy geodynamicznej wskazuje, że w na zakończeniu Nurtu Jamneńskiego utworzona jest delta wsteczna w jeziorze Jamno (rys.8.9.). Powinno to uświadamiać znaczenie transportu osadów w kształtowaniu form w obszarze przybrzeżnym. Rys.8.9. Zdjęcie lotnicze mierzei jeziora Jamno z lat (Korint 2009) na podstawie zasobów Uniwersytetu Szczecińskiego). Rys Zdjęcie lotnicze mierzei jeziora Jamno z lat (Korint 2009) na podstawie zasobów Państwowego Instytutu Geologicznego) Analiza ruchu rumowiska i rozkładu prądów spowodowanych wybudowaniem systemu ochronnego w Kołobrzegu i zespołu ostróg w Ustroniu Morskim oraz remont opaski w Sarbinowie Zagrożenia powodziami morskimi i zniszczeniem infrastruktury oraz zmniejszenie walorów turystyczno-wypoczynkowych w strefie brzegowej południowego Bałtyku wymuszają podejmowanie działań ochronnych. Celowi temu służy budowa systemów ochrony twardej (opaski brzegowe, progi podwodne na przybrzeżu) oraz intensyfikacja sztucznego zasilania. Prognozowany wzrost oddziaływań czynników erozjo twórczych na brzegi południowego Bałtyku wymaga prowadzenia przez administrację morską szerokich prac ochrony brzegów. Na brzegach odcinka administrowanego przez Urząd Morski 111

165 w Słupsku podjęto budowę systemu ochrony o wysokiej efektywności. Do niego zalicza się m.in. ochronę brzegu w Kołobrzegu, Ustroniu Morskim i Sarbinowie. Odbudowa i rozbudowa umocnień brzegu morskiego w Kołobrzegu, km 330,4-333,4 W latach na zlecenie Urzędu Morskiego w Słupsku wykonywane były roboty budowlane w zakresie odbudowy i rozbudowy umocnień brzegu morskiego w Kołobrzegu, km ,4. Zamierzenie inwestycyjne zlokalizowane było na odcinku brzegu pasa technicznego oraz sąsiadującego akwenu wodnego leżącego w granicach miasta Kołobrzeg na wschód od wejścia do portu. Długość chronionego odcinka brzegu morskiego to3.0 km, tj. km 330,4 do 333,4 kilometrażu brzegu wg. Urzędu Morskiego w Słupsku. Na tym odcinku wykonano następujące elementy systemu ochrony brzegu morskiego: progi podwodne stanowiące zasadniczy element całego projektowanego systemu ochronnego brzegu morskiego. Dla zwiększenia efektu spowolnienia transportu wzdłużbrzegowego rumowiska oraz zabezpieczenia antyerozyjnego od strony odlądowej zaprojektowano podwodne groble o wysokości 1,10 m nad poziomem dna łączące konstrukcję progu podwodnego z ostrogami zamykającymi baseny sedymentacyjne od strony odcinków progu o obniżonej rzędnej korony. ostrogi brzegowe - w ilości 35 sztuk w układzie prostym, są uzupełniającym elementem całości konstrukcji systemu ochronnego. Wywołują spowolnienie prądów wzdłużbrzegowych stymulujących sedymentację rumowiska zawieszonego, refulację - czyli sztuczne zasilanie piaskiem w ilości m³. Był to zabieg uzupełniający, stanowiący bilans wyjściowy osadów budujących plażę i tworzących naturalny skłon do wygaszania falowania. Refulacja zapewniła odbudowę plaży na odcinku od drugiej linii ochrony (stok wydmy) aż do skłonu progu podwodnego. Linia brzegowa wschodniego odcinka brzegu przyległego do portu w Kołobrzegu kształtowana jest przez warunki hydrometeorologiczne rejonu, układ/ system budowli hydrotechnicznych w tym falochrony portowe oraz opaski brzegowe, ostrogi, progi podwodne i sztuczne zasilenie brzegu. Przeważa tu transport rumowiska w kierunku wschodnim przerwany przez falochrony i prace pogłębiarskie prowadzone w kanale portu i na redzie portu. Linia brzegowa zarówno w roku 2009 jak i w latach miała charakterystyczny przebieg wymuszony przez hydrodynamikę. Układy erozyjno-akumulacyjne analizowanego odcinka z lat 2009 (erozja) i (po zasileniu) są bardzo zbliżone i uwarunkowane oddziaływaniem systemu hydrodynamicznego przybrzeża rejonu (Rys.8.11.). Osady refulacyjne z odcinka zachodniego w okresie od do odprowadzone zostały na wschód ( 75 %), zasilając przybrzeże oraz chroniąc brzeg odcinka wschodniego z którego odprowadzone zostało 50% refulatu. 112

166 W efekcie oddziaływania zjawisk hydrodynamicznych w sezonie zimowym i z nasypu refulacyjnego przybrzeża przemieściło się ~500 tys. m³ osadów tj. 70% objętości. Inne elementy wpływające na wysoki poziom strat osadów to technologia zasilenia oraz użycie zbyt drobnych piasków. Szerokość plaży w 2009 r. wynosiła około 27 m, a po refulacji w 2012 r. utrzymywała się w latach w granicach około 79 m, tj. wzrosła o około 50 m. Ukształtowanie linii brzegowej w latach 2009, 2013 i 2014 nie uległo zmianom (Rys ) odwzorowując stabilność zależności międzysystemowych. W przybrzeżu bliskim osady refulacyjne zasypały pas szerokości 50 m, krótkoterminowo wyłączając go z ekosystemu morskiego. Przybrzeże w pasie od nowej linii brzegowej do linii progów podwodnych zostało częściowo wypłycone, czemu przeciwdziałają prądy wzdłużbrzegowe, usuwające stopniowo piasek. W pasie przybrzeża zajętego przez ostrogi i progi podwodne, bytujące tam zespoły organizmów dennych zostały częściowo zniszczone. Jednocześnie progi stwarzają warunki do rozwoju ekosystemów powstających na bazie nowych substratów. W tych miejscach rozwinęły się zespoły poroślowe, zasiedlające twardą powierzchnię budowli. Morfologicznym efektem oddziaływania ostróg jest powstanie rynny w strefie między cofającą się linią brzegową i zakończeniami ostróg połączonych z progami podwodnymi, a efektem środowiskowym będzie powstanie nowych ekosystemów. Obserwowany będzie wzrost aktywności biologicznej nowych struktur ekosystemu w pasie oddziaływania budowli. Działania na rzecz ochrony brzegów spotykają się często z zróżnicowanymi ocenami. Zrealizowanej inwestycji poświęcono kilka prac dotyczących potrzeby ich zastosowania i skuteczności (Łabuz, 2012; Łabuz, 2013; Boniecka, 2012; Boniecka, 2013). Po trzech latach od realizacji inwestycji w Kołobrzegu nie ujawniła się żadna z prognozowanych w publikacjach negatywnych zmian w środowisku morskim. 113

167 Rys Szerokość pasa plażowo-wydmowego na odcinku km w latach 2009, 2012, 2013 i 2014 Opaska w Sarbinowie Opaska brzegowa w Sarbinowie obejmuje odcinek o długości 1220 m, który znajduje się pomiędzy km 306,15 307,37 na terenie pasa technicznego. Opaska została zbudowana w celu ochrony przeciwerozyjnej brzegu morskiego oraz przeciwsztormowej dla zabudowy znajdującej się bezpośrednio na zapleczu Sarbinowa. Konstrukcję budowli stanowi betonowy mur o długości około 1220 m. Konstrukcja podzielona jest na sekcje dylatacyjne o długościach głównie około 10,20 m oraz kilku sekcji o długości około 20,0 m rozrzuconych losowo wzdłuż całej konstrukcji. Przekrój przez konstrukcję ma kształt trapezu o szerokości w koronie 1,25 m. Szerokość podstawy muru określa się na 2,0 m. Rzędna korony muru jest w przybliżeniu stała na całej długości i wynosi + 3,30 m n.p.m. Wschodnie i zachodnie zakończenie muru wyposażone jest w łagodne zjazdy do rzędnej około + 1,00 m n.p.m. Zewnętrzną ścianę stanowi okładzina z płyt kamiennych o grubości około 25 cm. Górna krawędź muru zabezpieczona jest krawężnikiem kamiennym o przekroju 25 x 28 cm. Konstrukcja posadowiona jest bezpośrednio na warstwie chudego betonu, ułożonej na materacu faszynowym ułożonym na piasku, na wylewce z chudego 114

168 betonu o grubości około 25 cm. Na odcinku środkowym, przed murem, wbita jest drewniana ścianka szczelna o grubości brusów 10 cm. Odwodna ściana muru opaski wyposażona jest w drabinki zejściowe. Na koronie opaski znajduje się chodnik z płyt betonowych na długości około 770 m (licząc od strony wschodniej), zabezpieczony od strony odwodnej barierką z rur stalowych. Dalsza część opaski (w kierunku zachodnim) nie posiada barierki. Na odcinku intensywnej zabudowy, od strony lądowej, znajduje się murek betonowy, który miał pełnić funkcję przeciwpowodziową. Ostrogi w Ustroniu Morskim W ramach inwestycji wykonana została m.in. rozbiórka starych ostróg morskich i budowa systemu jedenastu nowych na długości dwóch kilometrów. Ostrogi były wymieniane na odcinku od ulicy Nadbrzeżnej do końca Sianożęt. Mają od 5,5 do 11 metrów długości. Były wbijane w dno morza w rzędach, w odległości około 100 metrów od siebie. Jeden taki rząd stanowi długość m. System ostróg stanowi linię wygaszania energii falowania (dyssypacji) w pasie ostróg na przybrzeżu i tarasu skłonu brzegowego przyległego do linii brzegowej oraz w pasie plaży (lokalnie do linii podstawy wydmy). Ostrogi brzegowe są uzupełniającym elementem projektowanego systemu ochronnego, wywołują spowolnienie prądów wzdłużbrzegowych stymulując sedymentacje rumowiska zawieszonego. Ostrogi tworzą sztuczne półwyspy, pomiędzy którymi odbudowuje się plaża. Są efektywne jedynie na brzegach akumulacyjnych. Większość plaż, na których są ostrogi wymaga dodatkowo zasilania piaskiem. Bardzo mocną erozję obserwuje się w miejscach, gdzie ostrogi się kończą. Na plażach środkowego wybrzeża, tam gdzie wybudowano ostrogi, często mają one tendencje do rozrastania się w systemy o długości nawet do kilkunastu kilometrów. W/w systemy w znacznym zakresie zwiększą odporność brzegów rejonu na działanie hydrodynamiki i zapewnią bezpieczeństwo infrastrukturze miejscowości Kołobrzeg, Sarbinowo i Ustronie Morskie. Wygaszenie energii falowo prądowej będzie zachodzić zarówno na przybrzeżu, w ciągach sztucznych raf (w ekstremalnych warunkach), w ciągach progów podwodnych na płytkowodziu (w średnich warunkach), w pasach ostróg oraz w pasie plażowo wydmowym (opaski i sztuczne zasilanie nasypy refulatu do odbudowy plaż i wydm do Tp = 100). 9. Hydrotechniczna ochrona brzegów rejonu stan i perspektywy Od Łazów do Sarbinowa (km 288,0 310,0) brzegi morskie chronione są przez system ostróg oraz opaski zlokalizowane na odcinkach zabudowanych miejscowości. Inwentaryzacja (Gawlik, 1999) wykazała lokalizację sześciu opasek (tab. 10.1) o ogólnej 115

169 długości 2275 m (Unieście, Mielno i Sarbinowo). Obecna inwentaryzacja (Urząd Morski Słupsk, 2012) (tab. 10.2) uwzględnia nową opaskę w Łazach (288,90 288,95), wybudowaną w 2001 r. oraz ogólną długość opasek brzegowych wynoszącą 1852 m, jak również bliżej nieokreśloną długość opasek zasypanych. Ochrona brzegów miejscowości zabudowanych na odcinkach Sarbinowo Chłopy i Mielno - Unieście oraz brzegu morskiego przy ujściu skanalizowanego Nurtu Jamneńskiego utworzy system przyczółków o wysokim potencjale ochronnym. Dwa przyczółki tj. Sarbinowo Chłopy i Mielno - Unieście chronione przez opaski wspomagane będą przez sztuczne zasilanie, systemy ostróg (zmodernizowanych lub przebudowanych). W miarę podnoszenia się poziomu morza i zwiększania się deficytu rumowiska odcinki opisywanych przyczółków objęte będą ochroną przez progi podwodne (po 2018 r.) posadowione na przybrzeżu bliskim. Na przybrzeżu głębokim tj. poniżej strefy aktywnej proponuje się rozbudowę gniazd/linii sztucznych raf dla rewitalizacji przybrzeża wzdłuż brzegów Zatoki Koszalińskiej. Obecnie zrealizowane zostały dwie opaski brzegowe na odcinkach: 1. Sarbinowo (km 306,20 307,60) 1400 m (1220 m); 2. Chłopy (km 304,72 305,04) 320 m typ narzutowy; 3. Ujście Nurtu Jamneńskiego (km 294.4) 500 mm typ narzutowy. Projektuje się modernizację opaski w Mielnie na odcinku km 299,40 300,35 (950 m) oraz jej rozbudowę w kierunku zgodnym z rozwojem funkcji wczasowo turystycznych Mielna. Proponuje się również przebudowę całości obecnego układu opasek w Mielnie i zastąpienie narzutu z gwiazdobloków opaską ciężką z kamienia łamanego (wraz z jej wydłużeniem w kierunku Unieścia); Rejon przyprzetokowy przyujściowy (km 294,4) zrealizowano budowę dwóch opasek brzegowych związanych z kanałem przetoki (Nurt Jamneński): opaska zachodnia długość 250 m i opaska wschodnia 250 m. Budowa falochronu ażurowego (osłonowego) zrealizowana w 2015 r., osłania ujście kanału Jamneńskiego. Potencjalne erozyjne oddziaływanie falochronu w kierunku wschodnim będzie niwelowane przez opaskę brzegową oraz ostrogi na długości 1,5 2,5 km (tab. 9.1.). 116

170 117

171 Tab Budowle hydrotechniczne w obwodzie ochrony wybrzeża na wysokości miejscowości Mielno-Unieście (Urząd Morski w Słupsku, 2012). Miejscowość Rodzaj budowli Długość (m) Km Łazy Unieście Mielno Mielno Mielno Opaska brzegowa z narzutu kamiennego Ścianka szczelna zabezpieczona walcami geowłókniny na krańcach gwiazdobloki Ścianka szczelna z oczepem betonowym zabezpieczona gwiazdoblokami szt/mb Gwiazdobloki na usztywnionych walcach z geowłókniny napełnione piaskiem; Ścianka szczelna narzut z gwiazdobloków , ,950 Rok wykonania Uwagi Km 297,62-297,78 z walcami wypełnionymi piaskiem Od ul. Orła Białego do ul. Wojska Polskiego, km 299,42-300,01 Od ul. Wojska Polskiego do ul. 1- go Maja, km 300, ,246 Na zach. Od ul. 1-go Maja Floryn km 300, ,380 Km 306, ,000 Sarbinowo Opaska z kamienia ciosanego przed 1945 Km 307, ,400 (wg mapy, opaska miejscami niewidoczna, przysypana, całkowita dł. nieznana) 118

172 Tab Opaski brzegowe rejon Mielno-Unieście stan i założenia przedprojektowe rejon 297,7 300,35/300,75 Opaski brzegowe Długość opaski (m) Konstrukcja opaski Uwagi (km-km) stan 297,62-297, ścianka szczelna, walce Unieście geowłók. 299,40-299,87 299,90-300,00 300,00-300,24 300,25-300, narzut gwiazdobloków na zakończ. ścianka szczelna, oczep żelbetowy, gwiazdobloki ścianka szczelna, oczep żelbetowy, gwiazdobloki. narzut kamienny, gwiazdobloki Mielno 294,15-294,40 (E) 294,45-294,70 (W) 299,40-300, obecne realizacje Narzutowe, kamień i gwiazdobloki narzutowa z kamienia łamanego przykanałowa, wschodnia przykanałowa, zachodnia projektowana modernizacja nowa 300,35-300, narzutowa z kamienia łamanego 300,00-294, wał przeciwpowodziowy Mielno-kanał Jamneński WAŁ PRZECIWPOWODZIOWY (MIELNO PRZETOKA). Projektuje się wykonanie wału przeciwpowodziowego wzdłuż brzegu N W jeziora Jamno. Wał zbudowany zostanie na odcinku brzegu jeziora Jamno od Mielna (km 300,0) do kanału Jamneńskiego (km 294,4) tj. na długości m, chroniąc przed podtopieniami miejscowości Mielno (km 300,0 301,0) i Unieście (km 297,0). Projekt wału przeciwpowodziowego (6000 m) zakłada zabezpieczenie ścianką szczelną z grodzi PCV na długości 3000 m i opaską palową i faszynową. Zakończenie wschodnie wału przeciwpowodziowego zostanie połączone z kanałem Jamneńskim. W warunkach projektu przetoka Nurt Jamneński zostanie skanalizowana na długości 366 m. Na kanale Jamneńskim zbudowane zostały wrota sztormowe (cztery śluzy) automatycznie zamykające napływ wód morskich przy stanie morza 6 Beauforta. Kanał Jamneński będzie miał 30 m szerokości oraz 3,7 m głębokości co umożliwi budowę mariny na jeziorze Jamno. Obecnie kanał Jamneński w warunkach wiatrów sztormowych (z N i WN) jest zapiaszczony co ogranicza lub blokuje odpływ wód jeziornych do morza. Skutkuje to okresowym wzrostem poziomu wody w jeziorze szczególnie przy jednoczesnym podpiętrzeniem wody po zmianie kierunku wiatru i podtopieniem przyległych obszarów mierzejowych. W warunkach długotrwałych napływów wód morskich w następstwie podpiętrzenia i ograniczenia odpływu przy zmianach kierunku wiatru i zapiaszczeniu przetoki również dochodzi do zatopienia obszarów mierzei. Funkcjonowanie skanalizowanej przetoki jeziora Jamno sterowane będzie w bardzo ograniczonym zakresie poprzez zmniejszenie lub odcięcie napływu wód morskich przez 119

173 wrota sztormowe. W wyniku wzdłużbrzegowego transportu rumowiska morskiego w warunkach sztormowych będzie dochodzić do zapiaszczenia odcinka ujściowego kanału. Samoistny odpływ wody jeziornej nie doprowadzi do rozmycia akumulatu i odblokowania ujścia. Stosowanie wrót sztormowych w kanale może zwiększyć częstotliwość zapiaszczenia ujścia oraz wymagać będzie użycia sprzętu pogłębiarskiego do udrożnienia kanału. OPASKI PRZYUJŚCIOWE KANAŁU JAMNEŃSKIEGO (MORSKIEGO) Obustronnie na odcinkach (brzegów przyległych do ujścia) kanału zrealizowano budowę opasek. W ekstremalnych warunkach sztormowych mogą one podlegać jednak destrukcji a nawet zniszczeniu przez podmycie. Nie zapewnią one ochrony ujścia kanału przed zapiaszczeniem do czego celowa będzie budowa falochronu osłonowego po zachodniej stronie ujścia szczególnie w perspektywie budowy mariny na jeziorze i utrzymania żeglugi na kanale. Opaska wschodnia może być zamieniona w mur oporowy w przedłużeniu którego możliwa jest budowa systemu ostróg na długości do 2,5 km oraz wschodni segment progu podwodnego dla ochrony rejonu DC. SYSTEMY OSTRÓG REJONU Z obserwacji i badań wynika, że ostrogi na brzegach południowego Bałtyku, spowalniając transport wzdłużbrzegowy osadów, umożliwiają ochronę brzegu przez osady nagromadzone w przestrzeniach międzyostrogowych jedynie na odcinkach o tendencjach akumulacyjnych. Obecnie dotyczy to około 20% długości brzegów z ostrogami. Na brzegach podlegających trwałej erozji różnorodnego pochodzenia nawet przy intensywnym sztucznym zasilaniu nie stwierdza się brzegotwórczego oddziaływania ostróg (np. km H 0,0 12,3 na Półwyspie Helskim). Doraźnym negatywnym efektem wpływu ostróg jest rozwój na zakończeniu systemów zatok erozyjnych silnie niszczących brzeg. Klasycznym przykładem jest oddziaływanie zakończenia systemu szczelnych ostróg na brzeg w rejonie Ustronia Morskiego. Doprowadziło to do erozji klifu przy prawie całkowitej blokadzie transportu rumowiska i zmusiło do ochrony brzegu przez budowę opaski twardej. W okresie ubiegłego stulecia wzdłuż brzegów morskich południowego Bałtyku zlokalizowano pojedynczo i w systemach blisko 1000 ostróg. Część ostróg, pochodząca jeszcze z XIX w., uległa prawie całkowitemu zniszczeniu lub osiągnęła granice dekapitalizacji. W trakcie ostatniego stulecia przy podnoszeniu się poziomu morza o 0,2 m, wpływ ostróg na transport osadów brzegowych stopniowo się zmniejszał, a w rejonach przez nie chronionych erozja nadal postępuje (Gawlik, 1999). Prognozowana zmiana zespołu naturalnych uwarunkowań, takich jak: wzrost poziomu morza (od 0,3 m do 1,0 m / 100 lat), wzrost średniej prędkości wiatru (z sektora północno zachodniego), wzrost wysokości fali (przy skróceniu okresu), zwiększenie liczby wezbrań i spiętrzeń sztormowych (> 570 cm) szczególnie związany z dominacją cyrkulacji zachodniej i północnej bardzo silnie przyspieszy erozję i niszczenie brzegów. Obecnie obserwowane zatapianie ostróg oraz 120

174 pojawienie się rynien za głowicami ostróg doprowadza do ich odcięcia od plaż i podstawy wydmy. Obecnie > 60% ostróg utraciło już trwale kontakt z plażą. Proces ten zostanie znacznie przyspieszony w przypadku prognozowanego wzrostu poziomu morza. WPM = 0,2 m / 100 lat był przyczyną stosunkowo wolnego narastania erozji w okresie , natomiast w okresie nastąpiło znaczne przyspieszenie, z czym związana jest prawie całkowita utrata znaczenia ostróg jako budowli aktywnej ochrony brzegów. Również wzrost ilości osadów odprowadzonych w transporcie odbrzegowym wpływał na zmniejszenie ochronnej roli ostróg. Wolno, lecz nieubłaganie ochrona brzegów przy użyciu systemów ostróg, staje się metodą historyczną, a odstępowanie od ich stosowania niewątpliwie stanie się naturalną konsekwencją wzrostu poziomu morza i przesunięcia się linii wody na teren przyległego lądu. Oddziaływanie ostróg na brzegi, przy zróżnicowanym wypełnieniu osadami strefy brzegowej, zależne będzie od tempa ich zatapiania i odsuwania się od lądu. Przy WPM = 0,3 m / 100 lat obserwowane będzie ich szkodliwe, erozyjne działanie na brzegi przez cały okres. Przy wzroście tempa podnoszenia się poziomu morza (0,6 1,0 m / 100 lat) okres szkodliwego wpływu na brzegi zatapianych pól ostróg będzie stosunkowo krótki (25 30 lat), po czym osłabnie i zniknie. Rejon, kilometraż Morze otwarte Tab Systemy ostróg rejonu mierzei jeziora Bukowo Sarbinowo (2000) Subrejony Mielno Sarbinowo km-km Ostrogi długość odcinka (km) km-km Opaski długość odcinka (km) 297,70 312,60 14,81 297,65 307,53 2,22 Rys System ochrony brzegów rejonu (2000) 121

175 Obecnie z analizy pomiarów batymetrycznych wynika, że ostrogi mogą spełniać funkcje ochronne w następujących warunkach: brzeg ma charakter akumulacyjny; brzeg jest sztucznie zasilany; brzeg jest w fazie zrównoważenia litomorfodynamicznego. Analizowany rejon w znacznej części chroniony jest przez system ostróg, które generalnie nie spełniają swoich funkcji, na co wskazują wielkości ubytków osadów w wale wydmowym ( ). Na całej długości systemu ostróg, średni odpływ osadów wynosił ~ 2,5 m 3 /m / rok. Ubytek w tej wielkości można jedynie wyrównywać w sposób sztuczny a prognozowany WPM i WAH mogą zwiększyć stratę osadów. Proponowany system sztucznego zasilania brzegów oraz współpraca odbudowanego systemu ostróg mogą skutecznie utrzymać plaże i ciągi wydmowe oraz zapewnić bezpieczeństwo zabudowanego zaplecza. Ostrogi odcinka km 285,5 310,0. Brzeg odcinka zabudowany jest przez ostrogi ażurowe pojedyncze i podwójne w liczbie 170 sztuk. Kilometraż (kmkm) Tab Ostrogi odcinka km 285,5 310,0 (Urząd Morski w Słupsku, 2010). Liczba ostróg (N) Średni długość ostróg (m) Zakres długości (m) (minmax) Typy ostróg Suma długości ostróg (m) miejscowość 285,5-289,0 5 45,7 26,4-79,3 aż-1 228,7 289,1-299, ,4 [5,0]-104,6 aż-1 541,2 299,1-300,0 9 62,1 33,2-85,8 aż-1 559,5 300,1-301,0 9 66,2 31,2-100,5 aż-1 596,4 Mielno (36) 301,1-302,0 6 66,4 47,0-77,5 aż-1 398,5 302,1-303,0 6 56,6 38,9-85,2 aż-1 339,6 303,1-304, ,3 52,4-75,8 aż-1 i 2 674,4 304,1-305, ,3 [5,5]-74,0 aż -1 i 2 990,6 Chłopy 305,1-306, ,0 59,0-81,8 aż -1 i 2 896,8 306,1-307, ,5 28,0-81,0 aż 1 i ,0 Sarbinowo 307,1-308, ,9 47,0-87,0 aż 1 i 2 839,0 308,1-309, ,5 37,0-66,0 aż ,0 309,1-310, ,2 49,0-66,0 aż ,6 285,5-310, ,1 26,4-104,6 aż ,3 aż ostrogi ażurowe pojedyncze (1) lub podwójne (2) 122

176 Typ ostróg cały odcinek ażurowe (pojedyncze i podwójne subodcinek km 298,5-303,0 liczba ostróg (N) Tab Ostrogi odcinka km 285,5 310,0. średnia długość ostróg (m) średnia odległość między ostrogami (m) suma długości ostróg (km) ,1 67,6 10,05 48 (4,5) 61,5 93,7 3,06 długość ostróg (m) 26,4-104,6 26,4-104,6 zakres liczebność (N/km) rejon Mielno Odcinek zachodni brzegu od klifu sarbinowskiego km 308,8 do km 303,0 zabudowany jest przez ostrogi w średniej liczbie 17 szt. / km. Na wschodnim odcinku (km 298,5 303,0) na kilometr średnio znajduje się 10 ostróg. Na obu subodcinkach średnie długości ostróg są zbliżone ~60 m, jedynie na odcinku Sarbinowa (km 306,0 308,0) przy zagęszczeniu ostróg do ~23 szt. / km ich średnia długość nieznacznie przekraczała 50 m tj. były one krótsze o ~10 m w stosunku do ostróg na odcinkach obustronnie przyległych. Rozmieszczenie wzdłużbrzegowe ostróg obrazuje przewagę transportu rumowiska w pasie płytkowodzia w kierunku wschodnim i dążenie do jego spowolnienia i przechwycenia na odcinku Sarbinowa. W okresie ubiegłego wieku przy narastaniu deficytu osadów w strefie brzegowej system ostróg utracił potencjał aktywnego kształtowania transportu rumowiska brzegowego i obecnie nie spełnia oczekiwanych funkcji. Rys. 9.2.Schemat rozmieszczenia ostróg na odcinku km 297,5 310,0 z odcinkiem Mielno-Unieście M U Odcinek km 298,5 303,0 z położonym w centrum Mielnem jest słabo chroniony przez system ostróg 48 sztuk na długości 4,5 km. Odcinek km 303,0 310,0 jest natomiast chroniony przez znacznie gęstszy system ostróg 122 sztuki na długości 7 km (średnio 17 szt./km). Mimo tak rozbudowanego systemu ostróg erozja brzegu rejonu w minionym stuleciu 123

177 była znaczna, choć dwukrotnie słabsza niż na mierzei jeziora Jamno i w miejscowości Mielno. Nie można również wykluczyć, że gęsta zabudowa brzegu przez ostrogi na odcinku km 303,0 310,0 spowalnia transport wzdłużbrzegowy osadów wypłycając strefę aktywną przybrzeża co skutkuje wzrostem potencjału dyssypacji energii falowania oraz osłabia erozję brzegu rejonu. Końcowym efektem oddziaływania systemu ostróg w rejonie Sarbinowo Chłopy jest jednak zwiększenie erozji brzegów obu mierzei (jeziora Jamno i Bukowo). Przeciwdziałać tym tendencjom będzie sztuczne zasilanie brzegów wyznaczonych odcinków oraz modernizacja części ostróg w rejonie zagrożonych miejscowości. W warunkach przewagi wiatrów z kierunku wschodniego na odcinku Sarbinowa (km 306,0 308,0) w pasie ostróg nastąpi jego wypełnienie przez osady oraz związana z tym odbudowa plaż. Przy przewadze wiatrów z sektora W NW osady w pasie ostróg krótko utrzymują się a akumulacja zależy od wielkości dopływu rumowiska z zachodu. W okresie silnych oddziaływań wiatru z sektora NW N NE szczególnie w warunkach wysokich stanów morza, generowane falowanie rozmywa osady pasa ostróg i plaż osiągając linię podstawy wydmy. Wydmy na całej długości tego odcinka podlegają w tych warunkach erozji, w tym szczególnie w zatokach erozyjnych przyległych do opasek (Sarbinowo Chłopy, Mielno - Unieście). Również na zakończeniach systemów ostróg powstają i utrwalone są zatoki erozyjne, na odcinkach których silnie redukowane są plaże i rozmywane wydmy. Podmywanie wydm i ich niszczenie obserwowane jest również na odcinkach brzegów z rzadką zabudową przez ostrogi. Podkreślić należy, że skłon brzegowy rejonu jest wąski (średnio 95 m) dlatego zbudowane tu ostrogi są krótkie co również ogranicza gromadzenie i utrzymywanie osadów na skłonie brzegowym. Nawet na odcinku Sarbinowa zabudowanym przez 23 sztuki ostróg na kilometr, zarówno ostrogi długie (~64 m), jak i krótkie (~40 m) nie zapewniają utrzymania optymalnej kubatury pasa plażowo wydmowego, na którym ubytki wydm w okresie oszacowano na 24,0 m 3 /m. Zastosowane zróżnicowanie długości ostróg i odległości między nimi nie wywarły widocznego efektu ochronnego na brzegu na co wskazują ubytki sztormowe wydm rejonu. Ostrogi stan i założenia przedprojektowe. Obecny system ostróg obejmuje następujące odcinki brzegu: 1. km 292,5 298,0 50 sztuk (5,5 km); 2. km 298,0 310,0 170 sztuk (12,0 km). Rejony Chłopy Sarbinowo i Mielno - Unieście objęte były przez systemy ostróg jeszcze przed II wojną światową. Na odcinku Chłopy (km 304,0 305,0) zbudowano 17 ostróg, na odcinku Sarbinowa (km 306,0 308,0) 45 ostróg a na odcinku Mielna (km 300,0 301,0) 9 sztuk. Na przybrzeżu rejonów projektuje się usytuowanie dwóch segmentów progów podwodnych (tab.11.3.). Na ich przedpolu zostaną odbudowane ostrogi ażurowe pojedyncze. Na odcinkach sztucznych raf wbudowanych w próg podwodny proponuje się umiejscowienie ostróg teowych (9 sztuk na długości 2,5 km). W wyniku projektowanego systemu ostrogowo progowego w przybrzeżu przyczółków w Mielnie i Sarbinowie uzyska się znaczące zwiększenie akumulacji osadów oraz potencjału wygaszania falowania. 124

178 125

179 PROGI PODWODNE Na analizowanym odcinku należy osłabić erozje brzegu i przybrzeża oraz zmniejszyć wynoszenie osadów w strefę za skłonem rew. Celowi temu posłużą progi podwodne, usytuowane w odległości ~100 m od linii brzegowej na głębokości 2,5 3,5 m p.p.m. oraz nasypy osadów refulacyjnych, połączonych z wydmą przednią (rys.9.3.). Progi podwodne są budowlami ciągłymi lub segmentowymi, posadowionymi na skłonie brzegowym lub w strefie rew do głębokości 5 m p.p.m., równolegle do brzegu. Korona progu położona jest na poziomie odpowiadającym 0,5 0,7 głębokości spokojnej wody. Progi podwodne zatrzymują rumowisko odprowadzone z brzegu, powodując spłycenie przybrzeża, transformując fale i redukując energię dochodzącą do brzegu. Przy dostawie osadów refulacyjnych nastąpi stabilizacja położenia linii brzegowej oraz ograniczenie erozji plaż i zwiększenie bezpieczeństwa wydm. Rozpatrzono budowę dwóch segmentów progów podwodnych o odcinkach ~200 m, z przerwami m. Sztuczne zasilanie brzegów prowadzone będzie na odcinkach brzegu, przesuniętych w kierunku zachodnim, w stosunku do segmentów progów podwodnych. Projektuje się również budowę dwóch opasek brzegowych, trzy systemy ostróg oraz cztery segmenty sztucznych raf. Cały system podparty będzie przez opaski brzegowe tworząc dwa przyczółki zabezpieczające miejscowości Sarbinowo, Chłopy i Mielno Unieście. półka nasypu h max nasyp refulatu 1 : 3 próg podwodny 1 : 2 osady refulacyjne wypłycające przybrzeże przed progiem MSL 500 dno macierzyste przybrzeże p1 p2 w zw ppw Rys.9.3. Schemat koncepcyjny systemu ochrony brzegu; p1 plaża przed zasilaniem, p2 plaża po wykonaniu nasypu, w wydma, zw zaplecze wydmy, MLS 500 średni poziom morza (500 cm), ppw pas plażowo wydmowy, h max maksymalna wysokość korony wydmy. Próg podwodny, będący jednocześnie podparciem plaży, może być wykonany jako konstrukcja narzutowa o szerokości korony, nie mniejszej niż 4,0 6,0 m, posadowiona na geowłókninie przyszpilkowanej i obrzuconej warstwą obciążającą. Głównym zadaniem 126

180 progu, poza transformacją fal, jest powstrzymanie odbrzegowego transportu rumowiska, w pierwszym etapie funkcjonowania konstrukcji, a następnie naturalne podtrzymanie profilu brzegowego, ułożonego po sztucznym zasilaniu Elementy systemu ochrony brzegu rejonu (wariantowo) Analiza warunków środowiskowych występujących na odcinku mierzei jeziora Jamno do Sarbinowa oraz morfodynamika brzegów i przybrzeża wskazuje na narastanie zjawisk erozyjnych. Redukcja powierzchni przekroju form, zwężanie plaż oraz niszczenie wydmy przedniej, stanowią zagrożenie dla mierzei skutkującej jej rozmyciem i przerwaniem, jak to miało miejsce w XIX i XX w. Możliwe powstanie przetok zwiększy wymianę wody między jeziorem a morzem i doprowadzi do głębokich przeobrażeń oraz transformacji biocenoz. Podtopienie niskich terenów zaplecza brzegów przez wody morskie będzie również prowadzić do przebudowy unikatowego zespołu roślinności mierzejowej. W wyniku ochrony mierzei i brzegu wydmowego na zachód od niej powstaną przyczółki na odcinkach zabudowanych Sarbinowa, Mielna, Unieścia i na wschód od przetoki. Stabilizacja brzegów rejonu połączona z odbudową i ochrona wydm, odbudową plaż i odtworzeniem wzdłużbrzegowej ławicy w pasie skłonu brzegowego, to podstawowe cele działań ochronnych. Założono, że na rozpatrywanym odcinku brzegu należy wprowadzić systemy osłabiające oddziaływanie falowania. Transformacja falowania polegająca na załamaniu fali, zwiększeniu rozproszenia energii fali jak również na wypłyceniu przybrzeża i spowolnieniu transportu osadów z utworzeniem tarasów plażowych i wypukłości akumulacyjnych a nawet rozwoju form typu tombolo, osiągnie się przez budowę systemu progów podwodnych połączonych ze sztucznym zasilaniem brzegu i innymi budowlami ochronnymi. Zaobserwowane zwiększenie tempa niszczenia wydm i rejonu w latach obrazuje narastanie deficytu osadów brzegowych i osłabienie tempa odtwarzania brzegu. Mimo naturalnego osłabienia oddziaływań hydrodynamicznych oraz zwiększenia objętości sztucznego zasilania w obrębie głównych odcinków erozyjnych, zwiększył się deficyt osadów. Pociąga to za sobą zwiększenie erozji brzegów przybrzeża, na odcinkach akumulacyjnych oraz ograniczenie możliwości odbudowy wydmy przedniej. Po rozpoznaniu układów erozyjno akumulacyjnych brzegu i przybrzeża, odcinka km 288,5 310,0, w tym szczególnie km 295,0 300,5 (Mielno-Unieście), na podstawie zmienności parametrów: ubytku osadów wału wydmowego w okresie ; zmienności parametrów strefy plażowo wydmowej; zasięgu erozji strefy rew ( ); wielkości przekroju strefy brzegowej (parametr A); wyznaczono odcinki brzegu do sztucznego zasilania i odcinki do utworzenia systemu progów podwodnych oraz odcinki segmentów sztucznych raf, system ostróg brzegowych, lokalizację posadowienia opasek brzegowych. System ochrony brzegu dla rejonu Mielno-Unieście w swojej wschodniej części związany zostanie z systemem ochrony brzegu mierzei jeziora Bukowo. Połączone zostaną 127

181 ciągi sztucznych raf głębszego przybrzeża oraz nasypy sztucznego zasilania. Na odcinku km 288,5 310,0 (21,5 km) projektuje się wykonanie w latach (2024): nowych opasek na długości m (narzutowe, okładzinowe); sztucznego zasilania na długości 15,5 km o całkowitej kubaturze 800 tys. m 3 ; odbudowa ostróg na długości 10,0 km, w tym 18 ostróg teowych; budowa progów podwodnych połączonych ze sztucznymi rafami na długości 6,00 km (przyczółki Sarbinowa, Mielna, Unieścia i na wschód od przetoki). Zakłada się, że w/w systemy w znacznym zakresie zwiększą odporność brzegów rejonu na działanie hydrodynamiki i zapewnią bezpieczeństwo infrastrukturze miejscowości Sarbinowo i Mielno. Wygaszenie energii falowo prądowej będzie zachodzić zarówno na przybrzeżu, w ciągach sztucznych raf (w ekstremalnych warunkach), w ciągach progów podwodnych na płytkowodziu (w średnich warunkach), w pasach ostróg oraz w pasie plażowo wydmowym (opaski i sztuczne zasilanie nasypy refulatu do odbudowy plaż i wydm do Tp = 100). Rys Rozwinięcie systemu ochrony brzegów i restytucji biocenoz rejonu km 285,5-310,0 Sztuczne zasilanie: - wyrównawcze, - zabezpieczające, - ostrogi teowe; - opaski; - wał przeciwpowodziowy; - kanał Jemneński; pod. próg ze sztucznymi rafami; - sztuczne rafy; - falochron osłonowy 128