Emisje lotnych związków. wyposażenia wnętrz mieszkalnych. Magdalena Czajka Instytut Technologii Drewna w Poznaniu

Transkrypt

1 Emisje lotnych związków organicznych (VOC) z elementów wyposażenia wnętrz mieszkalnych Magdalena Czajka Instytut Technologii Drewna w Poznaniu

2 Jakość powietrza w ujęciu historycznym 1756 rok Joseph Black badając procesy fermentacyjne odkrył dwutlenek węgla Antoine Lavoisier odkrył, że powietrze jest mieszaniną różnych gazów głównie azotu i tlenu; stwierdził, ił że podwyższone ż stężenie ż CO 2 w powietrzu wpływa na uczucie dyskomfortu w zatłoczonych pomieszczeniach 1836 rok Thomas Tregdold wprowadził standard wentylacyjny minimalny strumień powietrza na osobę ok 6,8m 3 /h 1934 rok amerykańscy naukowcy zaproponowali 1934 rok amerykańscy naukowcy zaproponowali stosowanie oceny zapachowej osób wchodzących do pomieszczenia jako kryterium oceny jakości powietrza w pomieszczeniach

3 Jakość powietrza w ujęciu historycznym 1990 rok Lars Molhave zaproponował stosowanie jako wskaźnika jakości powietrza w pomieszczeniach całkowitej ilości lotnych związków organicznych (Total Volatile Organic Compounds TVOC); przyjął jako dopuszczalny poziom 200 µg/m 3 Bernt Seifert wprowadził dopuszczalne stężenia dla grup związków chemicznych, a za całkowite stężenie lotnych związków organicznych przyjął 300 µg/m 3

4 Co to jest VOC? Lotne związki organiczne (LZO) ang. (VOCs, volatile organic compounds) związki o temp. wrzenia od C, charakteryzujące się wysoką prężnością par i niską rozpuszczalnością w wodzie. Głównymi źródłami emisji VOC do powietrza wewnętrznego są: Materiały budowlane Materiały wykończeniowe: lakiery, farby, kleje, tapety, wykładziny

5 Źródła emisji VOC

6 Regulacje prawne w dziedzinie jakości powietrza wewnętrznego w Polsce PN-83/B-03430/Az3:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Wymagania Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi

7 Dopuszczalne stężenia substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia w powietrzu pomieszczeń kategorii A i B Lp Nazwa substancji Dopuszczalne stężenie w µg/m 3 (średnie 24 godzinne) pomieszczenia kategorii A pomieszczenia kategorii B 1. Akryloamid Akryronitryl Amoniak Benzen Butadien Butylowy alkohol Chlorobenzen Chlorofenole (bez pentachlorofenolu) Chloroftaleny Cykloheksan Cykloheksanon Dichlorobenzen Etylobenzen Fenol Formaldehyd

8 Lp Nazwa substancji Dopuszczalne stężenie w µg/m 3 (średnie 24 godzinne) pomieszczenia kategorii A pomieszczenia kategorii B 1. Ftalen dibutylu Ftalowy bezwodnik Glikol etylenowy Krezole Ksylen p.-kumylofenol Maleinowy bezwodnik Naftalen Octan butylu Octan etylu Octan winylu Ozon Pentachlorofenol Rtęć Styren Tlenek węgla (stężenie 30 minutowe) 3000 (10000) 6000 (10000) 17. Toluen Trichloroetan Trichloroetylen Winylu chlorek 5 10

9 Regulacje prawne w dziedzinie jakości powietrza wewnętrznego w Polsce Pomieszczenia kategorii A pomieszczenie mieszkalne, budynki służby zdrowia (szpitale), budynki oświaty przeznaczone na stały pobyt dzieci i młodzieży; Pomieszczenia kategorii B pomieszczania przeznaczone na pobyt ludzi w budynkach użyteczności publicznej;

10 Regulacje prawne w dziedzinie jakości powietrza wewnętrznego w Polsce 5 maj 2008 Projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych stężeń ę i natężeń ( ) w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. Wprowadzone zmiany: zrezygnowano z dotychczasowego podziału pomieszczeń na dwie kategorie A i B, wart. dopuszczalnych stężeń dla poszczególnych subst. oparto na kryteriach zdrowotnych zalecanych przez WHO dla jakości ś powietrza (Air Quality Guidelines for Europe, 2000), Załącznik ą nr 1 zawiera 43 substancje szkodliwe

11 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych wg norm ISO ISO :2006 Oznaczanie emisji LZO z materiałów budowlanych i wyposażenia Pobieranie próbek, przechowywanie próbek i przygotowanie próbek do badań Definicja Materiał budowlany lub wyposażeniemateriał, którego właściwości spełniają wymagania użytkownika bez konieczności zaistnienia fazy przejściowej (np. utwardzanie, suszenie)

12 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych wg norm ISO materiały podłogowe: parkiety, laminowane panele podłogowe; okładziny ścienne np. boazerie; materiały konstrukcyjne ścian np. płyty yywiórowo- gipsowe, płyty drewnopochodne; materiały sufitowe; drzwi.

13 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych wg norm ISO ISO :2009 Oznaczanie emisji LZO z materiałów budowlanych i wyposażenia Badanie emisji metodą komorową

14 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych wg norm ISO Badania w komorze Temp. 23 C ± 2 C Wilg. względna 50% ±5% Wymiana powietrza 0,5h -1 Próbki powietrza pobiera się w 72 ± 2h i w 28 ± 2 dniu od rozpoczęciu badania

15 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych wg norm ISO ISO :2004 Oznaczanie LZO w powietrzu wnętrz i komorze badawczej w drodze aktywnego pobierania próbek z zastosowaniem sorbentu Tenax TA, desorpcji cieplnej oraz chromatografii gazowej używając MS/FID

16 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych w Europie Kraj Finlandia Dania Niemcy Francja DICL The Danish Indoor French Agency for Kryteria Climate Environmental and Labelling Occupational Health Safety Metoda badawcza ISO ISO ISO ISO Testowanie po. dniach Pomiary TVOC Pomiary pojedynczych VOC tak nie tak tak tak tak tak tak Ważność 6 lat 5 lat 5 lat - badań i oznakowania (możliwość przedłużenia (konieczność powtórnych ( Ü przyznawany materiałów znakowania badań, co roku przez DIBt, co budowlanych bez producent roku producent dodatkowych zobowiązany zobowiązany badań) jest do poddania jest do poddania się kontroli zgodności w celu utrzymania licencji etykietowania) się kontroli zgodności)

17 Dopuszczalne emisje LZO z elementów wyposażenia wnętrz materiałów budowlanych wymagania obowiązujące w Niemczech wg AgBB na 2010 rok

18 Badanie emisji VOC z elementów wyposażenia wnętrz i materiałów budowlanych w Polsce Emisję lotnych związków organicznych z materiałów budowlanych bada są zgodnie z normami ISO Obowiązują wymagania zawarte w Zarządz. Min. Zdrowia i Opieki Społ. ł z 12 marca 1996 r. oraz wymagania określone przez AgBB w Niemczech

19 Regulacje prawne w dziedzinie jakości powietrza ustawodawstwo UE Dyrektywa 1999/13/EC z 11 marca 1999 tzw. Dyrektywa SED (ang. Solvent Emission Directive) o limitach dla emisji lotnych związków organicznych wynikających z użytkowania rozpuszczalników organicznych podczas określonych prac i na określonych instalacjach Dyrektywa 2004/42/WE z dnia 21 kwietnia 2004 r. tzw. Dyrektywa PPD (ang. Paints Product Directive) w sprawie ograniczeń emisji LZO w wyniku stosowania rozpuszczalników organicznych w niektórych farbach i lakierach

20 Regulacje prawne w dziedzinie jakości powietrza ustawodawstwo UE Dyrektywa 1999/13/EC Przepisy odnoszą się do procesów wielkoprzemysłowych, do instalacji przemysłowych Dotyczy przedsiębiorstw zużywających rocznie powyżej 5 t rozpuszczalników Obowiązuje etap I: r. etap II: r. Dyrektywa 2004/42/WE Dotyczy procesów prowadzonych na małą ą skalę np. renowacje, Dotyczy przedsiębiorstw zużywających rocznie mniej niż 5 t rozpuszczalników Obowiązuje: etap I: r. etap II: r. Zawartość LZO musi być podana na etykiecie gotowego produktu Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 stycznia 2007

21 Oznakowanie produktów Etykiety z informacją dotyczącą zawartości Lotnych Związków Organicznych (VOC) 2004/42/IIB(c) (540) 364 kategoria produktu (dopuszczalna zawartość LZO) faktyczna zawartość LZO

22 Dyrektywa 2004/42/WE Zakres obowiązywania: Farby i lakiery wodorozcieńczalne oraz rozpuszczalnikowe stosowane do malowania: zewnętrznych i wewnętrznych elementów wykończeniowych (okna, schody, podłogi) okładzin z drewna (boazerie ścienne) zabawek wykonanych z drewna Bejce stosowne do celów dekoracyjnych i Bejce stosowne do celów dekoracyjnych i ochronnych drewna

23 Dyrektywa 2004/42/WE Regulacjom zawartym w Dyrektywie nie podlegają meble, oraz środki stosowane do odnawiania i konserwacji budynków o szczególnej wartości historycznej i kulturowej.

24 Dopuszczalne maksymalne zawartości LZO w farbach i lakierach Lp. Podkategoria Produkt 1 a 2 b Farby matowe na wewnętrzne ściany i sufity z połyskiem mniejszym lub równym 25 jednostkom przy kącie α =60 Farby z połyskiem na wewnętrzne ściany i sufity z połyskiem większym od 25 jednostek przy kącie α =60 3 c Farby na zewnętrzne mury 4 d 5 e Typ FW 2) FR 2) FW FR FW FR FW FR Etap II Etap I (g/l) 1) (g/l) 1) (o (od 1 stycznia 1 styczn 2007 r.) 2010 r.) Farby kryjące do malowania wewnętrznych lub FW zewnętrznych elementów wykończeniowych i okładzin z drewna, metalu lub tworzyw sztucznych Lakiery do malowania wewnętrznych lub zewnętrznych elementów wykończeniowych oraz bejce, włącznie z nieprzezroczystymi 6 f Bejce cienkopowłokowe do wewnątrz i na zewnątrz 7 g Farby do gruntowania 8 h Farby do gruntowania o właściwościach ś ś wiążących 9 i Farby jednoskładnikowe wysokojakościowe 10 j Farby dwuskładnikowe wysokojakościowe do specjalnego stosowania, np. na podłogi 11 k Farby tworzące powłoki wielobarwne 12 l Farby z efektem dekoracyjnym FW FR FW FR FW FR FW FR FW FR FW FR FW FR FW FR

25 PN-EN ISO :2002 Farby i lakiery Oznaczanie zawartości lotnych związków organicznych (VOC). Część 2: Metoda chromatografii gazowej ASTM D 2369:2003 Oznaczanie zawartości lotnych związków organicznych (VOC) w farbach i produktach pokrewnych Metody badawcze

26 Zjazd Ogrzewników Polskich 1936 dopóki będziemy sprzedawali urządzenia zamiast sprzedawać dobra powietrze stworzenie pojemnego rynku zbytu będzie bardzo trudne Żeby y inżynier specjalista wietrzenia mógł spełnić rolę instruktora publiczności, która mu siłą rzeczy przypada w udziale, musi być doskonale obeznany zarówno ze stroną ą techniczną ą zagadnienia, jak z zagadnieniem higieny powietrza Brunon Nowakowski

27 Dziękuję za uwagę