Wokaliza i preludia. Siergiej Rachmaninow

Transkrypt

1 MIASTO KATOWICE nr 93 czerwiec lipiec 2012 ISSN X PORTRETY MUZYCZNE - SIERGIEJ RACHMANINOW Wokaliza i preludia Siergiej Rachmaninow Sto lat temu, we wrześniu 1912 roku w moskiewskim Teatrze Wielkim odbyła się premiera drugiej realizacji Franceski da Rimini Siergieja Rachmaninowa, którą poprowadził Emil Kuper. Prapremiera Franceski, a także innej opery Rachmaninowa - Rycerza skąpego miała miejsce na tej samej scenie 6 lat wcześniej, w styczniu 1906 roku. Obiema jednoaktówkami dyrygował sam kompozytor. Był to w gruncie rzeczy najlepszy okres w jego życiu. Już zakosztował sławy i jeszcze mieszkał w kraju. Do rewolucji, która wygnała go z ukochanej Rosji pozostawało trochę, choć już niewiele, czasu. Urodził się w 1873 roku w Onegu w guberni nowogrodzkiej, w rodzinie o dużych tradycjach muzycznych. Dziadek ze strony ojca był pianistą i kompozytorem, uczniem Fielda, oboje rodzice grali na fortepianie. W 1891 roku ukończył z wyróżnieniem studia pianistyczne, a rok później kompozytorskie w konserwatorium moskiewskim. Pracą dyplomową była opera Aleko, oparta na motywach poematu Puszkina Cyganie. We wspomnianym 1912 roku miał już za sobą trzy koncerty fortepianowe (II i III stały się arcydziełami stale obecnymi na estradach światowych), cykle preludiów fortepianowych op. 23 i 32 oraz Etiud-obrazów op. 33, szereg pieśni a także dwie symfonie. Niestety, również recenzję Cezarego Cui, także kompozytora, który po I Symfonii Rachmaninowa napisał: Gdyby w piekle istniało konserwatorium, gdyby jednemu z jego utalentowanych muzyków polecono skomponować muzykę na temat siedmiu plag egipskich i gdyby napisał ją w stylu symfonii pana Rachmaninowa, to na pewno wywiązałby się chwalebnie ze swego zadania, zdumiewając nawet obywateli piekła. A krytyczne recenzje wrażliwy Rachmaninow przeżywał wyjątkowo głęboko. Ta spowodowała silną depresję i zarzucenie działalności kompozytorskiej aż na trzy lata. Uleczył go ceniony moskiewski psychiatra Nikołaj Dal. Opieka ta przyniosła chyba dobre rezultaty, dostrzegalne przez samego Rachmaninowa, skoro doktorowi zadedykował II Koncert fortepianowy. Nawiasem mówiąc Koncert ten Rachmaninow, nie tylko kompozytor, ale i wspaniały pianista, zagrał w Warszawie już w 1907 roku, jednak bez specjalnego powodzenia. Konkurencją okazał się bowiem występ innego wychowanka moskiewskiego konserwatorium, Wsiewołoda Boujukiego, ponoć demolującego fortepiany, co siłą rzeczy mogło być dla większości słuchaczy bardziej atrakcyjne. Gdy po wybuchu rewolucji ulubiony przez Rachmaninowa, odziedziczony po wuju, majątek w Iwanowce został doszczętnie zrujnowany, kompozytor wraz z rodziną przenosi się na Zachód. Początkowo mieszka w Sztokholmie, potem w Kopenhadze, a od 1918 w Stanach Zjednoczonych, gdzie kupioną pod Nowym Jorkiem posiadłość urządził na wzór Iwanowki. Już na emigracji powstały kolejne wielkie dzieła fortepianowe: IV Koncert i Rapsodia na temat Paganiniego na fortepian z orkiestrą oraz Wariacje na temat Corellego na fortepian solo, a także orkiestralne - III Symfonia i Tańce symfoniczne. Do pieśni, oper i wokalnych kompozycji religijnych, w których teksty grają niebagatelną rolę, oddalony od Rosji twórca już głowy nie miał.

2 W 1931 roku opublikował w The New York Times, wraz z dwoma innymi autorytetami rosyjskimi, list krytykujący politykę ZSRR, co spowodowało dwuletni zakaz wykonywania jego muzyki w Rosji. Zmarł 28 marca 1943 roku, w Beverly Hills w Kalifornii. Miesiąc wcześniej podczas swojego ostatniego recitalu na Uniwersytecie Tennessee w Knoxville wykonał m.in. II Sonatę Chopina, z marszem żałobnym. W niedzielę 24 czerwca w MDK Koszutka dwoje, dobrze znanych naszym melomanom artystów, zaprezentuje wokalne i fortepianowe kompozycje Siergieja Rachmaninowa. Swietłana Kaliniczenko (sopran) wykona arię Franceski O, nie rydaj moj Paolo (Ach, nie płacz, mój Paolo) ze wspomnianej opery Francesca da Rimini - właściwie nie arię, jako, że samodzielnej arii kompozytor swej bohaterce tytułowej nie przeznaczył, ale dłuższy solowy fragment rozmowy Franceski z ukochanym Paolem. Francesca i Paolo na obrazie Jeana Augusta-Dominika Ingresa z 1819 roku. Usłyszymy także pieśni Nie poj krasawica (Nie śpiewaj, piękna, przy mnie, pieśni Gruzji smutnej), Zdies charaszo (Tu jest dobrze, spójrz, w oddali ogniem płonie rzeka) i słynną Wokalizę, która doczekała się niezliczonej ilości aranżacji. Śpiewaczce towarzyszyć będzie przy fortepianie Zbigniew Raubo, który samodzielnie zaprezentuje pięć preludiów z opusu 23 i cykl Wariacji na temat Chopina. Dwa inne preludia Rachmaninowa, z op. 32, usłyszymy tydzień wcześniej, 17 czerwca w MDK Południe w Katowicach-Piotrowicach na Koncercie muzyki rosyjskiej. Wykona je Marta Kuziy. Drugim wykonawcą tego wieczoru będzie tenor Oskar Jasiński, a w programie znajdą się utwory m.in. Czajkowskiego, Borodina, Rimskiego-Korsakowa, Alabiewa i Babadżaniana. M.B. Z PROF. MARIĄ SZWAJGER-KUŁAKOWSKĄ O sztuce estradowego współistnienia Cykl Galeria Osobowości zakończy się w bieżącym sezonie spotkaniem z Marią Szwajger-Kułakowską, pianistką, która swoją działalność artystyczną prowadzi już od 45 lat, obecnie na stanowisku profesora zwyczajnego w Katedrze Kameralistyki Akademii Muzycznej w Katowicach. Ów piękny jubileusz jest okazją do licznych wspomnień i podsumowań, zarówno jednak studenci, jak i władze uczelni mają nadzieję na dalsze lata owocnej z nią współpracy. Prof. Szwajger-Kułakowska uczy pianistów sztuki akompaniamentu oraz gry w zespołach kameralnych, przekazuje zatem rozpoczynającym dopiero życie zawodowe artystom umiejętność niełatwą do opanowania, niezwykle jednak przydatną - estradowego współistnienia. Tegoroczna jubilatka studiowała w katowickiej uczelni w klasie fortepianu prof. Marty Furmanikowej, ale specjalizację w kameralistyce zrobiła w Hochschule für Musik w Wiedniu, Zdjęcie. BOGDAN KUŁAKOWSKI w klasie prof. Franza Holetshka. W swojej karierze miała okazję pracować i występować z wieloma światowej sławy skrzypkami, dość wspomnieć Wandę Wiłkomirską, Konstantego Andrzeja Kulkę, Ivry Gitlisa, Eugeniusza Buszkowa (zwycięzcę Konkursu im. Wieniawskiego w 1986 r.), Bartłomieja Nizioła czy Piotra Pławnera oraz wiolonczelistę Tsuyoshi Tsutsumi, nie była to jednak sprawa przypadku czy też wyjątkowego szczęścia, lecz renomy, jaką od wielu lat niezmiennie cieszy się prof. Szwajger-Kułakowska wśród najwyższej klasy artystów. Wraz ze skrzypkiem Andrzejem Grabcem, niegdysiejszym koncertmistrzem WOSPR i wiolonczelistą Pawłem Głombikiem, obecnie kierownikiem Katedry Instrumentów Smyczkowych w katowickiej uczelni, tworzyła przez wiele lat Trio PRiTV, które w tym składzie zostało laureatem I nagrody na X Międzynarodowym Konkursie Kameralnym w Colmar we Francji. W swoim dorobku artystka posiada 12 CD, w większości nagranych za granicą. Występowała w całej prawie Europie, a także w krajach byłego ZSRR, w Korei Pd., Japonii, Chinach, Tajlandii, w Kanadzie, Chile, Urugwaju i Argentynie. Jest laureatką wielu specjalnych wyróżnień i nagród dla pianistów w różnego typu konkursach instrumentalnych, zapraszana jest poza tym w charakterze tzw. oficjalnego pianisty do udziału w wielu skrzypcowych i wiolonczelowych konkursach krajowych i zagranicznych. Na kursach mistrzowskich współpracowała ze światowej sławy pedagogami i artystami, m.in. z Idą Haendel, Igorem Ojstrachem, Igorem Ozimem, Hermannem Krebbersem, Williamem Pleeth, Ruggierem Riccim, Zacharem Bronem, Yair Klessem, Wolfgangiem Marschnerem. W ostatnich latach wiele razy pełniła funkcję jurora w konkursach z zakresu kameralistyki (np. w Międzynarodowym Konkursie Zespołów Kameralnych w Łodzi, czy na konkursie dla pianistów i skrzypków w ramach International Festival w Tokio w 2005 r.). Podczas spotkania wystąpi Piotr Sałajczyk, który z jubilatką zagra utwory Schuberta na 4 ręce, oraz studentki - skrzypaczka Joanna Borowiec z pianistką Barbarą Gładysz, które wykonają Sonatę G-dur Maurycego Ravela. Na spotkanie 18 czerwca zapraszamy, jak zwykle, do Galerii Ateneum przy ul. 3 Maja 25. A.K. 2

3 RIGOLETTO W RADIOWYM STUDIU KONCERTOWYM Błazen księcia Mantui Kiedyś, na jednym z przedstawień Rigoletta, po kolejnej przerwie zorientowałem się, że siedząca obok mnie pani zrezygnowała z oglądania ostatniego aktu i wyszła z teatru. Zdumienie moje było o tyle duże, że właśnie ostatni akt zawiera dwa największe hity tej, skądinąd pełnej przebojów, opery: arię księcia La donna e mobile (Kobieta zmienną jest) i kwartet. Jeśli co do arii księcia, często określanej mniej dostojnym terminem piosenki, możemy mieć wątpliwości, czy jest najsławniejszą arią tenorową Verdiego, skoro o palmę pierwszeństwa z powodzeniem mogą też zawalczyć aria Radamesa z Aidy, tzw. stretta Manrica z Trubadura, czy pełne pasji monologi Otella, to w przypadku kwartetu Gildy, Magdaleny, Księcia i Rigoletta Bella figlia dell amore rozterek już nie ma. To nie tylko najsławniejszy kwartet w twórczości Giuseppe Verdiego, ale w ogóle w całej literaturze operowej. Podejrzewam, że moja teatralna sąsiadka nie bardzo zdawała sobie sprawę, co traci, wychodząc przed finałem. W trakcie spaceru po Mediolanie Verdi natknął się na kataryniarza, który wygrywał melodię z Rigoletta Kobieta zmienną jest w za szybkim tempie. Kompozytor przystanął i powiedział kataryniarzowi o jego błędzie, po czym wrzucił monetę do nadstawionego kapelusza i oddalił się. Następnego dnia, przechodząc koło tego samego kataryniarza, zobaczył na katarynce tabliczkę z napisem: Uczeń Verdiego. Rigoletto, którego triumfalna prapremiera odbyła się w Wenecji w 1851 roku, to pierwsze ogniwo nazywanej przez rodaków kompozytora trylogii popolare, trzech powstałych bezpośrednio po sobie dzieł - następnymi były Trubadur i Traviata; ich prapremiery miały miejsce w 1853 roku. Opery te odegrały przełomową rolę w środkowym okresie twórczości kompozytora. Jednak zanim doszło do weneckiego sukcesu przeszkody były niemałe. Prawdę mówiąc zaprawiony w bojach z cenzurą twórca mógł się ich spodziewać, skoro 19 lat wcześniej sztukę Wiktora Hugo Król się bawi na której oparł libretto Rigoletta Francesco Maria Piave, zdjęto po zaledwie jednym przedstawieniu. (Drugie przedstawienie dramatu Wiktora Hugo odbyło się dopiero w 1882 roku, w pięćdziesiątą rocznicę jego premiery! 31 lat po premierze Rigoletta.) Oburzony Hugo, potępiając tę decyzję cytował zapisy teoretycznie obowiązującej, ale w tym przypadku, złamanej konstytucji, takie jak: Francuzi mają prawo do publikacji, Cenzura nigdy nie będzie przywrócona, czy Konfiskata zostaje zniesiona. Oczywiście Ministerstwo Spraw Wewnętrznych tłumacząc swe stanowisko odżegnywało się od pobudek politycznych, twierdząc, że chodzi wyłącznie o obronę moralności. Pomny historii dramatu Wiktora Hugo Verdi zalecił Piavemu, by ten unikał sytuacji, w której włoska cenzura miałaby się do czego przyczepiać. Nie udało się. 10 tygodni przed planowaną datą premiery cenzura odrzuciła operę z zarzutem, że poeta Piave i sławny maestro Verdi nie umieli znaleźć dla swych talentów lepszego pola od tego tematu odznaczającego się wyuzdaną niemoralnością i lubieżną trywialnością. Pismo podpisał gubernator wojskowy o polskim nazwisku, cavaliere de Gorzkowski. Sytuację uratował niejaki Luigi Martello, odpowiedzialny za porządek publiczny i równocześnie wielbiciel muzyki Verdiego i zaproponował twórcom opery kilka zmian. Rozwiązłego króla Franciszka zdegradowano do pozycji księcia - najwidoczniej książę w roli uwodziciela cudzych żon i córek okazał się dla cenzury bardziej strawny, niż król. Zamierzony tytuł opery Klątwa zmieniono w imię nadwornego błazna Rysunki kostiumów do weneckiej prapremiery w Teatro La Fenice. księcia - Rigoletto, zresztą głównego bohatera opery. Ponieważ francuskie słowo rigolo oznacza żartownisia paradoksalnie tytułem nawiązano do Francji, aczkolwiek samą akcję przeniesiono z Francji do księstwa Mantui. 26 stycznia Piave zawiadomił Verdiego: Te Deum laudamus! Alleluja! Cenzura zaakceptowała zmiany. Sukces weneckiej premiery był olbrzymi. Największy entuzjazm wywołał kwartet z ostatniego aktu, a łączna ilość bisów sięgnęła dwunastu. Sam Verdi był także bardzo zadowolony. Ponoć do odtwórcy partii tytułowej powiedział: Sądzę, że nie napiszę nigdy nic lepszego. Zdolności proroczych, jak widać, nie miał, skoro po Rigoletcie napisał jeszcze m.in. Trubadura, Traviatę, Bal maskowy, Don Carlosa, Aidę, Otella i Falstaffa. Warszawa ujrzała Rigoletta już dwa lata po weneckiej prapremierze, w 1853 roku. Notabene przed Paryżem - tam jednak o przesunięciu francuskiej premiery dzieła zadecydowały nie tyle względy cenzorskie, co zaakceptowany przez sąd sprzeciw Wiktora Hugo, który tym protestem upominał się o swe prawa autorskie. W niedawno wydanej biografii słynnej primadonny Marcelli Sembrich- Kochańskiej jej autorka Małgorzata Komorowska wzmiankuje o nowojorskim spektaklu (ale nie w Metropolitan, lecz na scenie Academy of Music) Rigoletta, w listopadzie 1908 roku, w którym wystąpiło dwoje sławnych Polaków: Marcella Sembrich w roli Gildy i Adam Didur jako Sparafucile. Partię księcia miał śpiewać wielki Enrico Caruso, ale zastąpił go inny tenor. W Operze Śląskiej Rigoletto pojawił się po raz pierwszy 13 maja 1949 roku. Tytułową postać śpiewał zapomniany z czasem Ryszard Fabiński, ale pozostałe cztery wielkie role zaprezentowali soliści, którzy błyszczeli na tej scenie przez długie lata: Książę - Bogdan Paprocki, Gilda - Natalia Stokowacka, Magdalena - Krystyna Szczepańska i Sparafucile - Antoni Majak. 11 czerwca w studiu koncertowym Radia Katowice w partii tytułowej usłyszymy zwycięzcę niedawnego III Międzynarodowego Konkursu Wokalistyki Operowej im. Adama Didura - Stanisława Kufluka. Gildą będzie Edyta Piasecka, Magdaleną - Anna Borucka (prywatnie żona Kufluka) a Księciem - Wasyl Grocholski. MAREK BRZEŹNIAK 3

4 KREISLERIANA I NIE TYLKO Dwie trzecie i dwie z trzech Czwartkowy koncert, 17 maja w studiu Polskiego Radia Katowice zapowiadany był pod tytułem Kreisleriana. Zorientowani w repertuarze melomani z pewnością nie oczekiwali cyklu miniatur Roberta Schumanna, skomponowanych pod takim właśnie tytułem (w nawiązaniu do aż 3 powieści Aleksandra Kuls. Przy fortepianie Katarzyna Makowska Zdjęcia. BOGDAN KUŁAKOWSKI E.T.A. Hoffmanna, w których Johannes Kreisler to postać fikcyjnego kapelmistrza o wyjątkowo impulsywnym temperamencie). Tym razem bohaterem miał być inny Kreisler - Fritz, wybitny skrzypek, który upamiętnił się również jako twórca uroczych miniatur w stylu wiedeńskim oraz licznych opracowań i transkrypcji. Z kunsztownie ułożonego programu usłyszeliśmy jednak tylko 2/3 i dwie spośród trzech zapowiadanych skrzypaczek - Sandrę Haniszewską i Aleksandrę Kuls; z powodu nagłej niedyspozycji zdrowotnej nie przyjechała do Katowic Joanna Kreft i, chcąc nie chcąc, program trzeba było zmienić, wprowadzając zamiast niektórych miniatur Kreislera utwory, które akurat miały w repertuarze wymienione dwie młode solistki. O charakterze rocznicowej monografii trzeba było zapomnieć, co nie znaczy, że koncert stracił na atrakcyjności. Obie panie, co podkreślmy, wzięły na siebie niespodziewanie większy ciężar, mając jednak za sobą udział w Międzynarodowym Konkursie im. Wieniawskiego (obie zagrały w II etapie, a Aleksandra Kuls była jedną z trojga reprezentantów Polski w półfinale konkursu), uczyniły to bez większego problemu. Sandra Haniszewska zdecydowała się grać w większości utwory solowe, co jak wiadomo, oznacza zawieszenie poprzeczki bardzo wysoko - skrzypek musi być wówczas równocześnie sterem, żeglarzem i okrętem, grać z nieprzeciętnym wewnętrznym przekonaniem, z charyzmą. I tego być może trochę Sandrze brakowało, choć wybrane przez nią utwory - dwie części z III Partity J.S. Bacha, Recitativo i Scherzo-Caprice Kreislera oraz IV Sonatę na skrzypce solo Ysaÿe a (dedykowaną Kreislerowi) zagrała rzetelnie od strony technicznej, a wspomniane Scherzo z oczekiwanym polotem. Najbardziej podobały mi się w jej wykonaniu zagrane w trybie awaryjnym Tańce rumuńskie Beli Bartóka (z pianistką Katarzyną Makowską). Tu akurat nie zawiodła jej fantazja, nie zabrakło zawadiackiego temperamentu, a w części środkowej wyczucia sentymentalnego, bałkańskiego liryzmu. Zapamiętaną z Konkursu klasę potwierdziła Aleksandra Kuls. Czarowała soczystym, pełnym dźwiękiem w Preludium w stylu Pugnaniego, po czym za chwilę kokietowała lekkością i wdziękiem w Pięknym rozmarynie Kreislera, kropkę nad i natomiast postawiła w Rondzie G-dur Mozarta (transkrypcja na skrzypce i fortepian IV części Serenady Haffnerowskiej KV 250). Zagrała go bowiem z imponującą dyscypliną rytmiczną, krystaliczną intonacją i wyjątkowo precyzyjnie wyartykułowanym dźwiękiem. To był Mozart, jakiego oczekuje się od skrzypków (partii skrzypcowej Kreisler w niczym nie zmienił) na wszelkiego rodzaju konkursach i przesłuchaniach, ale też taki, Przypadającą w czerwcu tego roku 140. rocznicę śmierci Stanisława Moniuszki Instytucja Silesia uczciła przekrojowym koncertem arii z oper wielkiego polskiego kompozytora. Koncert odbył się 27 maja (a więc kilka dni przed rocznicową datą - Moniuszko zmarł 4 czerwca) w Sali Koncertowej Akademii Muzycznej. Udział wzięli znakomici śpiewacy: Iwona Socha, Anna Borucka, Tomasz Urbaniak, Stanisław Kufluk i Wołodymyr Pankiw. Przy fortepianie zasiadła Joanna Steczek. Program ułożono chronologicznie: koncert rozpoczęły trzy arie z Halki (Janusza, Stolnika i Jontka), dalej poszły aria Zosi z Flisa i aria Zosi z Verbum nobile, zaś drugą część koncertu wypełniło aż sześć numerów ze Strasznego dworu (arie Cześnikowej, Stefana, Jadwigi, Hanny, Miecznika, duet Hanny i Jadwigi oraz scena Macieja i Skołuby). Taki układ programu pozwolił słuchaczowi prześledzić rozwój języka muzycznego Moniuszki - od naiwnego stadium Halki i Flisa, gdzie kompozytor właściwie jeszcze terminował w dziedzinie wokalistyki operowej, naśladując konwencję francuskiej opery lirycznej (Auber, Gounod) i zestawiając ją ostrożnie z elementami swojskimi (głównie rytmami polskich MONIUSZKO W PRZEKROJU Boisz się? - Nie. tańców z polonezem na czele), poprzez śmielsze stylistycznie Verbum nobile, w którym sama treść zachęca do wymieniania ze sobą elementów narodowych i kosmopolitycznych, do Strasznego dworu, którym wchodził kompozytor w swój okres dojrzały. Wchodził, jako że nie możemy powiedzieć, że na tym etapie już się Moniuszko spełnił, całkowicie wypowiedział. Do końca poszukiwał swego miejsca w muzyce, a jego współcześni przeczuwali, że będzie to miejsce nie liryka, lecz rasowego dramaturga (dlatego za szczyt twórczości Moniuszki uważano w XIX wieku kantatę Widma). Rysy dramatyczne posiada już Straszny dwór. Jest to zarazem opera najbardziej nasycona pierwiastkiem emocjonalności, zaczepiająca, mimo komicznego tematu, o rejony wzniosłości. Pewnie dlatego jest najbliższa wykonawcom, o czym przekonaliśmy się na omawianym koncercie. Podczas, gdy arie z wcześniejszych oper zostały wykonane ładnie i porządnie, ale nic poza tym, we fragmentach ze Strasznego dworu wznieśli się artyści na najwyższy poziom. Brawurowo wypadła aria Miecznika w wykonaniu Stanisława Kufluka, aria Stefana śpiewana przez Tomasza Urbaniaka i aria Hanny śpiewana przez Iwonę Sochę, a obie solistki (Iwona Socha i Anna Borucka) błyskotliwie zaprezentowały swój niełatwy do zgrania duet. Publiczność zachwyciła się interpretacją sceny Macieja i Skołuby (Stanisław Kufluk, Wołodymyr Pankiw). Oprócz chwytającego za serce podania muzyki artyści pokazali tu ładny kawałek sztuki aktorskiej: scena została odegrana w nowoczesnej konwencji genderowej, a rozpisanie na głosy artystów oraz przedstawiciela słuchaczy słynnej frazy Boisz się? - Nie wywołało świetny efekt komiczny. 4

5 KLAWESYNOWA PODRÓŻ Z HISZPANII DO POLSKI Grzechów nie popełniamy Sandra Haniszewska który porywa publiczność. Cały program Aleksandry Kuls zamykał się w ramach kadencji - zagranej nadprogramowo Cadenzy Pendereckiego i na zakończenie - kadencji napisanej przez Fritza Kreislera do Koncertu D-dur Brahmsa. To właśnie tego koncertu, i z tą zapewne kadencją nie dane było tej młodej, ciągle jeszcze studiującej (w klasie prof. Kai Danczowskiej) artystce wykonać na konkursie. Można jedynie żałować, że jury nie doceniło w pełni jej talentu i możliwości. ALEKSANDRA KONIECZNA Boisz się? Nie. Wołodymyr Pankiw i Stanisław Kufluk. Po finale z widowni rozległo się wołanie o bisy, tych jednak nie było. MAGDALENA DZIADEK Zdjęcie. BOGDAN KUŁAKOWSKI Elżbieta Stefańska odziedziczyła po swej wspaniałej mamie Halinie Czerny-Stefańskiej sympatię do Instytucji Silesia, dzięki czemu co jakiś czas mamy okazję oklaskiwać tę znakomitą klawesynistkę na Śląsku. Ba, sympatią tą zaraża także innych wirtuozów klawesynu i przywozi ich ze sobą. W Katowicach występowała niejednokrotnie, zarówno solo jak i ze swoimi uczennicami - i Polką i Japonką - a przed 7 laty spowodowała przyjazd aż siedmiu klawesynistek ukraińskich z klasy prowadzonej przez Switłanę Szabaltinę, także wychowankę Elżbiety Stefańskiej. Dziś przyjechała ze sławnym amerykańskim klawesynistą, i równocześnie autorem prac naukowych na temat muzyki dawnej, Markiem Krollem. Skoro nadarzyła się okazja pokazania takiego duetu grzechem byłoby jej nie wykorzystać. Na szczęście dyrekcja Silesii takich grzechów nie popełnia i siłą rzeczy nie musi się z nich spowiadać. Elżbieta Stefańska nie tylko przywozi nam zaprzyjaźnionych z sobą artystów. Także swoje klawesyny. Obecnie przed MDK Koszutka zajechały z Krakowa dwa duże kombi, które przetransportowały klawesyny ze zbioru artystki, kopie XVIII-wiecznych instrumentów francuskich. Polsko-amerykański duet klawesynowy rozpoczął swój katowicki program dwuczęściowym Koncertem G-dur Antonia Solera, hiszpańskiego kompozytora i organisty, a także duchownego. Swych sześć koncertów na dwoje organów, grywanych również w wersji klawesynowej, a także mieszanej, organowo-klawesynowej, Soler stworzył dla swego uzdolnionego ucznia, księcia Gabriela, syna Karola III. Aby nie wprowadzać młodego infanta w zbyteczny ambaras kompozytor pominął tu elementy wirtuozowskie, rekompensując ten brak spokojem i subtelnością, co znakomicie uwypuklili Elżbieta Stefańska i Mark Kroll. Tym razem nie mieliśmy okazji poznać gwałtowności Solera, charakterystycznej dla jego najbardziej znanego dzieła, słynnego Fandanga. Z Hiszpanii przenieśliśmy się do Francji i wysłuchaliśmy czterech utworów Francoisa Couperina, zwanego Le Grand (Wielki), dla odróżnienia od innych przedstawicieli tej muzycznej rodziny - Encyklopedia muzyczna PWM wymienia aż 12 Couperinów. W duecie oboje artyści zaprezentowali miniaturę Le Juillet (Lipiec) i dwa tańce musette, z charakterystycznym, burdonowym basem. Zdjęcie. BOGDAN KUŁAKOWSKI Elżbieta Stefańska i Mark Kroll Czwartą miniaturę Couperina Tic toc choc zagrał Mark Kroll solo, a po nim Elżbieta Stefańska, także jako solistka, wykonała utwór innego francuskiego klawesynisty Claude-Benigne a Balbastre a, dziś właściwie zapomnianego, ale niegdyś tak sławnego, że arcybiskup Paryża zabraniał mu gry podczas niektórych uroczystości, bo jego występy, w końcu mające być jedynie oprawą nabożeństw, ściągały tłumy melomanów. Usłyszeliśmy miniaturę La Malesherbe (tytuł ów, to nazwisko ministra). Utwór ten Elżbieta Stefańska grała przed 9 laty w studiu koncertowym Radia Katowice a tamten występ recenzowaliśmy w drugim numerze naszego pisma (skądinąd jeszcze nienumerowanego; oficjalne numery wprowadziliśmy dopiero od czwartej edycji). Czas biegnie. W przyszłym roku czekają nasz miesięcznik dwa jubileusze: setny numer i 10-lecie. Po dwu utworach solowych znów powróciliśmy do duetu, równocześnie przenosząc się z Francji do Niemiec, a więc coraz bliżej Polski. Nie tylko geograficznie, ale także symbolicznie. Artyści wykonali Koncert Es-dur najstarszego z synów Jana Sebastiana Bacha - Wilhelma Friedemanna, działającego na drezdeńskim dworze elektorskim Augusta II, który równocześnie, jako August III, był królem Polski. Na bis zabrzmiał Bach ojciec - wielki Jan Sebastian (druga część z Koncertu C-dur na dwa klawesyny). I tym sposobem powróciliśmy ze stylu galant, reprezentowanego przez Wilhelma Friedemanna, do baroku. Wieczór ten nie był pozbawiony elementów scenicznych, gdy na początku danych utworów, a także przy bardziej ryzykownych zmianach temp, Elżbieta Stefańska unosiła się ze swojego fotela, by poprzez dwa pulpity, porozumieć się wzrokiem z Markiem Krollem. Zaczynamy? Tak jest. MAREK BRZEŹNIAK 5

6 ADASTRA - KUGWIAZDOM Magia wspólnego oddechu AdAstra... sine aspera? A więc bez uszlachetniających cierpień? To niemożliwe w sztuce wysokiej, rzecz w tym, aby słuchacz (czytelnik, oglądacz, widz teatralny...) nie odczuwał cierpienia ani kompozytora, ani też reprezentujących go na koncercie i dookreślających zapis nutowy odtwórców. Ono oczywiście jest, stanowi sól i pieprz kreacji realnych, stało zapewne u początku, jak też w drodze Tria Fortepianowego złożonego z małżeństwa Frantów, koncertmistrza wiolonczel NOSPR Łukasza i pianistki Joanny de domo Galon-Frantowej oraz liderki (równolegle) kwartetu smyczkowego Akademos, a przez pewien czas Śląskiego, Anny Szabelki. 25 kwietnia w prestiżowym Studiu Koncertowym Rozgłośni PR Radia w Katowicach, usłyszeliśmy opusy mniej znane, rzadkie albo i nowe na polskich estradach, co dyktuje dodatkową pochwałę dla zespołu za poszukiwanie repertuarowe, nadzwyczaj - okazało się - oryginalne i ekscytujące. Po urodzonym 150 lat temu Achille-Claude Debussym zadebiutował na śląskiej scenie Amerykanin, Paul Schoenfield, po Astorze Piazzoli zaś Rosjanin żyjący w Niemczech, Rodion Szczedrin. Niby mieszanka, a jednak intuicyjnie i czuciowo (chociaż zarazem chronologicznie) wyznaczona dramaturgia rozwinęła się w takim właśnie porządku nadzwyczaj atrakcyjnie i ze swoistą logiką, co stanowiło też zasługę świetnie dysponowanych, jak zwykle zresztą, instrumentalistów. Jak mówią: magia wspólnego oddechu, podróżowanie muzyką w głąb siebie, razem i z osobna, szukanie stosownej do dzieł przestrzeni akustyczno-estetycznej poprzez owocne kompromisy, nie bez eksplozywnych starć. Debussy ukazał się nam z niespodziewanej strony jako 17-latek, uczeń dopiero Konserwatorium, już wtedy błyskający Bożą iskrą kompozytorską, o czym świadczą - wobec niewielu papierowych artefaktów i prób twórczych z tamtego czasu - wypowiedzi nauczycielskie, a wśród nich profesora harmonii klasycznej o zadaniach harmonizacyjnych młodzieńca, iż nie są ortodoksyjne, a przecież genialne. Potencję wielkiej owej wieszczonej Debussy emu przyszłości uzmysłowili nam odważni muzycy AdAstra kreatywnie, partnersko i con brio rozegranym Triem fortepianowym G-dur. Daleko jeszcze do Rozmowy wiatru z morzem, a przecież już tutaj żywioły te jawnie, namiętnie i niepowściągliwie rozbrzmiewają nutami silnie romansowymi... Wielka łatwość, bardzo dobre palce (mógłby więcej pracować) dobry harmonista, trochę fantasta, dużo inicjatywy i werwy - notuje o przyszłym autorze Peleasa i Melisandy inny pedagog - i wszystko to odnaleźliśmy w interpretacji Szabelki i Frantów, daleko powyżej wirtuozerii samej w sobie, oczywiście niechybnej a wcale niekoniecznie pierwszoplanowej. Zgoła odmienne i inne stawiające wymagania interpretatorskie opus wyszukali artyści u pianisty i kompozytora z Detroit Paula Schoenfielda (rocznik 1947) w utworze również cztero-ogniwowym a trwającym około 20 minut, co potrzebuje - i otrzymało ze strony kameralistów - odpowiednią gradację napięć, zatytułowanym cokolwiek lekko Cafe Music i zręcznie a przyjemnie atakującym akustyczną codziennością i jak gdyby zwyczajnością, właściwie zaś pikantnością gier (kompozytor bawi się na naszych oczach i w uszach w linoskoczka?, w muzycznego barmana?) z banalnością dni powszednich, amerykańskich i naszych. Astrowicze wzbogacili owe pikanterie własnymi wartościami dodanymi podobnie jak Lato Astora Piazzolli, przypominające słowa sonetu towarzyszącego intencjom Vivaldiego w Le Quattro Stagione, a w spolszczeniu Agnieszki Osieckiej zapowiadające wysokie (jak w genialnej muzyce) temperatury: W pełni lata, gdy słońce w zenicie, Ludzie i stada więdną od spiekoty. Kukułka... coś tam, prawdopodobnie kuka, wyznaczając komuś limit życia. Lecz nie o to nam tutaj chodzi, a o szczególny zupełnie etos namaszczonego przez samą Nadię Boulanger Piazzolli, tangowicza zmarłego przed dekadą. Słuszny za muzykę i jej inkarnację entuzjazm sali podbił jeszcze Rodion Konstantinowicz Szczedrin, kojarzony przez publiczność polską autor baletu Konik Garbusek, nieznany natomiast zupełnie z zapoczątkowania całkiem nowego gatunku w muzyce: formy koncertu poetyckiego wykorzystującego intonację rosyjską, rytmikę, idiom i etos języka, specyficzne skandowania recytatorów. Charakterystyczna dla Rosjan jest z pewnością sztuka ironiczna i bolesna zarazem, groteska, deformacje harmoniczne u Szostakowicza czy Prokofiewa, cyrkowy komizm, ale w Trzech utworach zabawnych emigranta Szczedrina wychodzi na proscenium humor nie tyle dołujący, co po prostu radujący, dusza rosyjska o pogodnym obliczu. BOŻENA GIEBUROWSKA-GABRYŚ JÓZEF SERAFIN W PANEWNICKIEJ BAZYLICE Na organach poprzez wieki Słuchacze odwiedzający Bazylikę w Katowicach-Panewnikach nie mogą narzekać na brak wybitnych nazwisk na plakatach zapowiadających comiesięczne koncerty w tej świątyni. 10 czerwca na panewnickich organach zagra Józef Serafin, obecnie profesor Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie oraz profesor i kierownik Katedry Organów (od 1997) w Akademii Muzycznej w Krakowie. Serafin koncertował w niemal wszystkich krajach Europy, a także w Japonii, Kanadzie i USA, nagrywał dla renomowanych firm fonograficznych, m.in. dla Polskich Nagrań, EMI-Electrola, Aulos i Dux, był wykładowcą uniwersytetów w Japonii, Kanadzie i USA. Brał także udział w pracach jury międzynarodowych konkursów organowych w Pradze, Norymberdze, Manchesterze, Beauvais i Gdańsku. Od wielu lat jest kierownikiem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Kamieniu Pomorskim oraz Leżajsku. O randze wykonawcy świadczą także wybrane przez niego do recitalu utwory, reprezentujące 4 stulecia w historii muzyki organowej. Będzie wśród nich monumentalne Preludium i potrójna Fuga Es-dur BWV 552 Johanna Sebastiana Bacha, wyrażająca środkami muzycznymi, jak twierdzą niektórzy interpretatorzy, dogmat Trójcy Świętej, a także Preludium i Fuga e-moll Nicolasa Bruhnsa ( ), ucznia Friedricha Buxtehudego, na którego utworach Bach mógł wzorować niektóre swoje wczesne kompozycje. Będzie także utwór tytana muzyki organowej XIX wieku - Fantazja A-dur Cesara Francka z 1878 r., o jakże już innej niż barokowe kompozycje harmonii i kolorystyce, sprawiająca wrażenie improwizacji o wybitnie romantycznych rysach. Modlitewny nastrój wniesie do koncertu utwór włoskiego kompozytora Marca Enrica Bossiego ( ) Ave Maria, w stan niecodziennej kontemplacji wprawi słuchaczy jednak przede wszystkim jedno z najwspanialszych dzieł organowych Oliviera Messiaena Apparition de l eglise eternelle skomponowane w 1932 r., a zatem zanim jeszcze młody wówczas kompozytor objął posadę organisty w kościele pw. Świętej Trójcy w Paryżu. Swój recital prof. Serafin zakończy Improwizacją na temat Te Deum jednego z uczniów Cesara Francka - Charlesa Tournemire a. A.K. 6

7 NIEDZIELA Z SZYMANOWSKIM I Rymy i sceny dziecięce Ostatnią przedwakacyjną Niedzielę z Szymanowskim i (24 czerwca o godz. 12 w Muzeum Archidiecezjalnym) zawładną tematy dziecięce, co nie oznacza, że są adresowane wyłącznie do młodych odbiorców. Przyczyną zderzenia trzech twórców stał się zapewne 20-częściowy cykl pieśni Rymy dziecięce Karola Szymanowskiego napisany do wierszy Kazimiery Iłłakowiczówny. Cykl ten - jak zauważa prof. Zofia Helman - nawiązuje do prostych schematów intonacyjnych i formalnych dziecięcych piosenek, ale rekompensuje tę prostotę wielorakością nastrojów i poetyckich sytuacji ilustrujących świat przeżyć dziecka, a ukazywanych zawsze z pewnym dystansem i poczuciem humoru. Nawiasem mówią poetka bardzo się zdenerwowała faktem, że Szymanowski napisał muzykę do tych wierszy bez jej zgody. Później spór ten zażegnano i kiedy po prawykonaniu Rymów zaśpiewanych w 1924 roku w warszawskiej Filharmonii przez siostrę kompozytora, Stanisławę Korwin-Szymanowską, Karol podszedł do Iłłakowiczówny, dziękując: Ja to pani zawdzięczam, Pierwszy to raz miałem takie owacje, bardzo ją to - jak napisała później - rozczuliło. O pieśniach Stanisława Moniuszki, która rozbrzmiewały w każdym dworku, pisaliśmy szerzej w poprzednim numerze. Tym razem wykonawcy: sopranistka Elżbieta Grodzka-Łopuszyńska i towarzyszący jej przy fortepianie Julian Gembalski wybrali tytuły o zdrobniałych rzeczownikach: Polna różyczka, Złota rybka, Latem brzóska mała, Kotek, Kwiatek i jedyny tytuł bez zdrobnień: Cztery pory roku. Zdrobnienia wcale jednak nie oznaczają, że pieśni te adresowane są głównie do dzieci. Zacytujmy choćby początek Kotka ze słowami Józefa Korzeniowskiego: Elżbieta Grodzka-Łopuszyńska i Julian Gembalski Kotek się myje, piesek już szczeka, Dziewczyna szyje i gościa czeka. Sukienka ładna, którą uszyła Będzie w niej ładna, będzie mu miła. W przeciwieństwie do Rymów Szymanowskiego wymienione pieśni Moniuszki nie stanowią oficjalnego, zamierzonego przez kompozytora, cyklu. Są nim natomiast Kinderscenen (Sceny dziecięce) na fortepian Roberta Schumanna. Początkowo Schumann stworzył trzydzieści drobnostek, w których powracał do swojego dzieciństwa. Ostatecznie jednak drukiem zdecydował się wydać trzynaście. To z tego cyklu pochodzi słynne Marzenie, stanowiące jedną z najbardziej nastrojowych miniatur niemieckiego romantyka. Duet, który tworzą Elżbieta Grodzka- Łopuszyńska i znakomity przedstawiciel śląskiej szkoły organowej Julian Gembalski, znamy już ze wspólnych występów, na naszych estradach. Przypomnijmy, że śpiewaczka towarzyszyła prof. Gembalskiemu w styczniu 2011 roku, gdy był on bohaterem naszej Galerii Osobowości. M.B. Do muzyki Ludwiga van Beethovena powracamy w naszych koncertach regularnie, gdyż ma w sobie magnes, który przyciąga zarówno wykonawców, jak i słuchaczy. 14 czerwca w studiu Koncertowym Polskiego Radia swoje interpretacje utworów trzeciego z klasyków wiedeńskich zaprezentuje troje znakomitych muzyków, na co dzień związanych z katowicką Akademią - Magdalena Lisak, Adam Mokrus i Maciej Bartczak. MUZYCZNY PORTRET BEETHOVENA Drzemiący wulkan Wydawca: INSTYTUCJA PROMOCJI I UPOWSZECHNIANIA MUZYKI SILESIA Katowice, ul. 3 Maja 31 a, tel./fax , , ipium@silesia.art.pl Magdalena Lisak, należąca do elitarnego grona polskich laureatów Konkursu Chopinowskiego, wyjątkowo jednak wszechstronna w doborze repertuaru (Chopin, Debussy, Szymanowski, Ligeti, Schäffer) wykona Sonatę fortepianową E-dur op. 14 nr 1. Jak wskazuje liczba opusowa, jest to utwór należący jeszcze do stosunkowo wczesnej twórczości Beethovena. Skomponowany w 1798 r., nie tak eksplozywny jak poprzedzająca go słynna Sonata c-moll Patetyczna, wyciszony i zrównoważony, sprawia jednak wrażenie wulkanu drzemiącego, który chwilami tylko daje znać o sobie. Ze względu na 4- głosową fakturę utwór ten przearanżowany został przez kompozytora na kwartet smyczkowy. An die ferne Geliebte z 1816 r. - pierwszy cykl w dziejach pieśni niemieckiej, a zatem łańcuch miniatur wokalnych powiązanych ze sobą, usłyszymy w wykonaniu Macieja Bartczaka, w którego dorobku literatura pieśniarska to rodzaj specjalizacji. Już sam repertuar wzbudza uznanie - pieśni Johannesa Brahmsa, Gustava Mahlera, Franza Schuberta, Roberta Schumanna, Francisa Poulenca, Raula Kochalskiego i in. Tytuł cyklu Beethovena, aczkolwiek zaczerpnięty z oryginału wierszy Aloysa Jeittelsa, biografowie kompozytora skojarzyli ze słynnym listem kompozytora napisanym w 1812 r. i zaadresowanym Do nieśmiertelnej Ukochanej. Przypomnijmy, list ten zachował się, jako nie wysłany, w jego papierach. Czyżby cykl pieśni miał sens autobiograficzny? Tego niestety nie sposób rozstrzygnąć, jak również spornej kwestii, kim była adresatka listu. W nie mniejszą literaturę obrósł zwyczajowy, tym razem, tytuł trzeciej pozycji koncertu - Sonaty A-dur op. 47 zw. Kreutzerowską. Użył go w nawiązaniu do Beethovena Lew Tołstoj dla swego opowiadania, a w nawiązaniu z kolei do niego Leoš Janaček, który tak zatytułował swój I Kwartet smyczkowy. Jak na ironię, wybitny francuski skrzypek, któremu Beethoven zadedykował tę sonatę na fortepian i skrzypce, Rodolphe Kreutzer nigdy nie wziął udziału w jej wykonaniu, a nawet uważał partię skrzypcową sonaty za niewykonalną. Czasy jak widać zmieniły się, gdyż dzisiejsi wykonawcy biorą na pulpit nuty tego trwającego prawie 40 minut dzieła z prawdziwą radością. Z Magdaleną Lisak wykona go dla dopełnienia portretu kompozytora Adam Mokrus. A.K. Współwydawca: FORMA STUDIO s.c Katowice, ul. Pocztowa 10/10 forma@formastudio.pl Redaguje: Marek Brzeźniak Opracowanie graficzne, skład, druk: FORMA STUDIO s.c. Mariusz Mikołajczyk tel ISSN X nakład: 1500 egz. 7

8 KALENDARZ KONCERTÓW CZERWIEC LIPIEC PRZERWA WAKACYJNA (niedziela) godz KATOWICE-Panewniki Bazylika, ul. Panewnicka 76 Muzyka w Bazylice Recital mistrzowski Józef Serafin organy Alicja Kotyl słowo Program: O. Messiaen - Apparition de l église éternelle, N. Bruhns - Preludium i fuga e-moll, J.S. Bach - Preludium i fuga Es-dur, C. Franck - Fantazja A-dur, M.E. Bossi - Ave Maria z op. 104, Ch. Tournemire - Improwizacja nt. Te Deum (poniedziałek) godz KATOWICE Studio Koncertowe PR, ul. Ligonia 29 Szkice do opery Giuseppe Verdi Rigoletto Edyta Piasecka sopran Anna Borucka mezzosopran Vasyl Grokholskyi tenor Stanisław Kufluk baryton Mariola Cieniawa fortepian Małgorzata Jeruzal słowo (czwartek) godz KATOWICE Studio Koncertowe PR,ul. Ligonia 29 Portrety muzyczne Ludwig van Beethoven Magdalena Lisak fortepian Maciej Bartczak baryton Adam Mokrus skrzypce Grażyna Brewińska słowo Program: Sonata fortepianowa E-dur op. 14 nr 1, cykl pieśni An die ferne Geliebte, Sonata na skrzypce i fortepian A-dur op. 47 Kreutzerowska (niedziela) godz KATOWICE-Piotrowice MDK Południe, ul. Gen. W. Jankego 136 Koncert muzyki rosyjskiej Oskar Jasiński tenor Marta Kuziy fortepian Wiesława Sczendzina słowo Program: P. Czajkowski - pieśni Niet tolka tot kto znał, Zabyt tak skoro, A. Borodin - Tańce połowieckie (transkr. F. Blumenfeld), A. Babadżanian - Elegia pamięci Chaczaturiana, S. Rachmaninow - Preludia z op. 32 (nr 5 i 10), Alabiew/Liszt - Słowik, N. Rimski-Korsakow - Lot trzmiela, P. Czajkowski - Sierpień z cyklu Pory roku, oraz popularne pieśni rosyjskie (poniedziałek) godz KATOWICE Galeria Ateneum, ul. 3 Maja 25 Galeria Osobowości Spotkanie z profesor Marią Szwajger-Kułakowską Joanna Borowiec skrzypce Barbara Gładysz fortepian Piotr Sałajczyk fortepian Aleksandra Konieczna słowo Program: M. Ravel - Sonata G-dur na skrzypce i fortepian (cz. II i III), F. Schubert - utwory fortepianowe na 4 ręce (niedziela) godz KATOWICE Muzeum Archidiecezjalne, ul. W. Stwosza 16 Niedziela z Szymanowskim i... Elżbieta Grodzka-Łopuszyńska sopran Julian Gembalski fortepian Bożena Gieburowska słowo Program: S. Moniuszko - Pieśni ze zbioru Śpiewniki domowe, R. Schumann - Kinderszenen op. 15 na fortepian, K. Szymanowski - Rymy dziecięce do słów K. Iłłakowiczówny godz CHORZÓW Muzeum, ul. Powstańców 25 Niedziela z muzyką hiszpańską Justyna Bachowska sopran Marek Nosal gitara Ewa Kafel słowo Program: M. de Falla, I. Albeniz, F. Sor, J. Rodrigo, F. Tarrega godz KATOWICE MDK Koszutka, ul. Grażyńskiego 47 Portrety muzyczne Siergiej Rachmaninow Swietłana Kaliniczenko sopran Zbigniew Raubo fortepian Leon Markiewicz słowo Program: pieśni: m.in. Nie poj krasawica, Zdies charaszo, Wokaliza, aria Franceski O, nie rydaj, moj Paolo z opery Francesca da Rimini, Preludia z op. 23 (nr 1-5), Wariacje nt. Chopina op (piątek) godz KATOWICE-Os.1000-lecia ZSP, ul. Ułańska 7 a Silesia prezentuje Stanisław Duda baryton Marta Kuziy fortepian Bronisława Polok słowo Program: W.A. Mozart - arie z oper Wesele Figara i Don Giovanni, S. Moniuszko - Dziad i baba, G. Bock - Gdybym był bogaty, A. Borodin - Tańce połowieckie (transkr. F. Blumenfeld), Alabiew/Liszt - Słowik, M. de Falla - Taniec ognia, J. Turina - Orgia, I. Albeniz - Kadyx Kierownictwo artystyczne IPiUM Silesia : EWA KAFEL i EWA PAWLIK-ŻMUDZIŃSKA Na koncerty Silesii w Katowicach sfinansowane przez MIASTO KATOWICE wstęp wolny. INSTYTUCJA PROMOCJI I UPOWSZECHNIANIA MUZYKI SILESIA 8