Sąd Najwyższy Izba Cywilna



Podobne dokumenty
Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. Na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r. III CZP 128/13

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I CZ 84/11. Dnia 28 października 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie :

UCHWAŁA. SSN Marta Romańska (przewodniczący) SSN Anna Owczarek SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) Protokolant Bożena Kowalska

UCHWAŁA. SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Antoni Górski (sprawozdawca) SSN Grzegorz Misiurek. Protokolant Bożena Kowalska

POSTANOWIENIE. SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Maria Szulc (sprawozdawca)

spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, wkład mieszkaniowy przypada spadkobiercom zmarłego, natomiast określony w ustawie krąg osób może ubiegać

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz

Uchwała z dnia 10 stycznia 2007 r. III PZP 6/06

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich zostały przeanalizowane obowiązujące. przepisy normujące zasady porozumiewania się podejrzanego i oskarżonego

ZAGADNIENIE PRAWNE. W sprawie o zapłatę na skutek apelacji od wyroku Sądu Rejonowego [ ] w W.

UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca) SSN Karol Weitz. Protokolant Katarzyna Bartczak

Wyrok z dnia 30 stycznia 1996 r. II URN 54/95

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CZP 55/11. Dnia 20 października 2011 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CSK 116/12. Dnia 14 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

UCHWAŁA. Protokolant Bożena Nowicka

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CNP 58/17. Dnia 29 maja 2018 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Monika Koba

POSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CZ 52/08. Dnia 24 lipca 2008 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Sz. P. Leszek Świętochowski Prezes Agencji Nieruchomości Rolnych ul. Inflancka Warszawa. Szanowny Panie Prezesie

D E C Y Z J A. na podstawie art pkt 2 in fine Kodeksu postępowania administracyjnego,

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2

POSTANOWIENIE. SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Irena Gromska-Szuster SSN Wojciech Katner

Opinia prawna w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego w Poznaniu skierowanego do Trybunału Konstytucyjnego (sygn akt. P. 28/02)

UCHWAŁA składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego

RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich. Pan Sławomir Nowak RPO IV-KD/11. Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

R E G U L U S. Zrzeszenie Związków Zawodowych Energetyków. zapytanie Zleceniodawcy INFORMACJA PRAWNA

UCHWAŁA. SSN Antoni Górski (przewodniczący) SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca) SSN Hubert Wrzeszcz. Protokolant Katarzyna Bartczak

Wniosek o ponowne rozpatrzenie wniosku

Uchwała z dnia 29 października 2004 r., III CZP 58/04

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r. V CK 532/04

J(CU. Pan Jacek Cichocki Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

K A N C E L A R I A A D W O K A C K A A n n a W r ó b e l Ł u k a s z e w s k a A d w o k a t

Postanowienie z dnia 29 czerwca 2010 r., III CZP 46/10

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Pan Włodzimierz Karpiński Minister Skarbu Państwa. ul. Krucza 36/Wspólna Warszawa

POSTANOWIENIE. SSN Anna Kozłowska (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote. Protokolant Katarzyna Bartczak

Uchwała z dnia 13 stycznia 2006 r., III CZP 122/05

Uchwała z dnia 6 listopada 2002 r., III CZP 67/02

Czy do znamion przestępstwa znieważenia funkcjonariusza publicznego (art k.k.) należy publiczność działania sprawcy?

Ne tle skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich ujawnił się problem

Uchwała z dnia 12 kwietnia 2007 r., III CZP 26/07

Pani Teresa Piotrowska. Minister Spraw Wewnętrznych

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CSK 207/18. Dnia 6 lutego 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Krzysztof Strzelczyk

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze

1. Prawo spółdzielcze

POSTANOWIENIE. SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

Przepisy ogólne 76 78

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Antoni Górski SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca) Protokolant Iwona Budzik

Działając na podstawie art ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie

POSTANOWIENIE. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Marian Kocon (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk SSN Dariusz Dończyk (sprawozdawca)

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 15/15. Dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:

UCHWAŁA. SSN Iwona Koper (przewodniczący) SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca) SSN Anna Owczarek. Protokolant Bożena Kowalska

POSTANOWIENIE. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

W toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia

POSTANOWIENIE. SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

POSTANOWIENIE. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca) odmawia podjęcia uchwały.

POSTANOWIENIE. SSN Maria Szulc (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Barbara Myszka (sprawozdawca) Protokolant Bożena Kowalska

Warszawa, dnia 9 sierpnia 2012 r. PIERWSZY PREZES SĄDU NAJWYŻSZEGO RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ BSA III /12

Uchwała z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 164/06

OPINIA PRAWNA. w przedmiocie oceny czy osoba skazana z oskarżenia. publicznego na karę grzywny może w świetle przepisów

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych.

Warszawa, Warszawa, dnia 10 kwietnia 2014 r.

- o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2266).

POSTANOWIENIE Z DNIA 23 LUTEGO 2012 R. III KK 289/11. Sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy w rozumieniu art.

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II CNP 52/18. Dnia 8 stycznia 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Monika Koba

nałożone na podstawie art. 96 ust. 7 pkt

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Myszka

Postanowienie z dnia 16 stycznia 2009 r., III CZP 133/08

Warszawa, dnia 12 października 2006 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich. Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich

POSTANOWIENIE. SSN Bogumiła Ustjanicz

POSTANOWIENIE. SSN Maria Grzelka

POSTANOWIENIE. Sygn. akt I UK 267/17. Dnia 17 kwietnia 2018 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Halina Kiryło

ZAGADNIENIE PRAWNE UZASADNIENIE

Pan Sławomir Nowak Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Hajn

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Wojciech Katner (przewodniczący) SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca) SSN Karol Weitz

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Dnia 18 kwietnia 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Myszka

Wniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. Na podstawie art w związku z art pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia

UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Krzysztof Strzelczyk SSN Maria Szulc (sprawozdawca) Protokolant Katarzyna Bartczak

POSTANOWIENIE. Prezes SN Józef Iwulski (przewodniczący) SSN Romualda Spyt (sprawozdawca) SSA Marek Procek

POSTANOWIENIE Dnia 8 sierpnia 2012 r.

POSTANOWIENIE. Sygn. akt II UZ 18/12. Dnia 1 czerwca 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

Uchwała z dnia 29 września 2005 r. II UZP 10/05. Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata Gudowska, Andrzej Wróbel.

w Warszawie Sąd Najwyższy RP Skarżący: Fundacja [...] SKARGA na postanowienie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego RP

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ZAGADNIENIE PRAWNE. Uzasadnienie

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Zlecanie spółkom komunalnym przez jednostki samorządu terytorialnego wykonywania zadań własnych

UCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Dariusz Dończyk SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

UCHWAŁA. SSN Gerard Bieniek (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote. Protokolant Bożena Nowicka

POSTANOWIENIE. Sygn. akt III CZP 61/14. Dnia 11 grudnia 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie:

POSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Rączka

POSTANOWIENIE. SSN Romualda Spyt

o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Transkrypt:

RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-696122-IV/12/KD 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Sąd Najwyższy Izba Cywilna RZECZNIKA WNIOSEK PRAW OBYWATELSKICH Na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2001 r., Nr 14, poz. 147 ze zm.) oraz art. 60 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) w związku z ujawnionymi rozbieżnościami w wykładni prawa wnoszę o rozstrzygnięcie następującego zagadnienia prawnego: Czy osoba zatrudniona w spółdzielni mieszkaniowej jest osobą trzecią w rozumieniu art. 8 1 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000r o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2003r., Nr 116, poz. 1119 ze zm.) wzw. z art. 18 3 ustawy z dnia 16 września 1982r. - Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003r., Nr 188, poz. 1848 ze zm.), także wówczas, gdy pozostaje z tą spółdzielnią w stosunku członkostwa?

2 UZASADNIENIE Na tle skarg wpływających do Rzecznika Praw Obywatelskich, wyłonił się problem rozbieżnej wykładni określenia osoba trzecia" w kontekście przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000r o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2003r., Nr 116, poz. 1119 ze zm.)- dalej: ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych oraz Prawa spółdzielczego, określających zasady realizacji prawa członka spółdzielni do wglądu oraz otrzymywania kopii umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Zgodnie z ogólną regułą zawartą w art. 18 2 pkt 3 Prawa spółdzielczego członek spółdzielni ma prawo m.in. do zaznajamiania się z umowami zawieranymi przez spółdzielnię z osobami trzecimi, z zastrzeżeniem art. 8 1 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116, z późn. zm.). Stosownie zaś do powołanego art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo otrzymania m.in. kopii umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. W judykaturze wyrażony został zasługujący na aprobatę pogląd, iż wzajemna relacja obu przywołanych unormowań jest taka, że członkom spółdzielni mieszkaniowych przysługuje uprawnienie dalej idące niż członkom innych typów spółdzielni, t.j. mogą oni nie tylko zaznajamiać się z umowami zawieranymi przez spółdzielnię z osobami trzecimi, ale także mogą skutecznie żądać otrzymania kopii takich umów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3.12.2010r., sygn. I CNP 16/10). Przyjmuje się ponadto powszechnie, że wobec braku odmiennej regulacji w przepisach ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, zgodnie z ogólną regułą zawartą w art. 1 ust. 7 tej ustawy, w przypadku odmowy przez spółdzielnię udostępnienia członkowi umowy zawartej z osobą trzecią lub wydania jej kopii, zastosowanie znajduje art. 18 3 Prawa spółdzielczego, zgodnie z którym członek może złożyć w takiej sytuacji wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie spółdzielni do udostępnienia tych umów (wydania ich kopii). Sąd rejestrowy zbada wówczas, czy odmowa udostępnienia była oparta na ustawowych przesłankach określonych w art. 18 3 Prawa spółdzielczego (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z 3.12.2010r., E. Bończak-Kucharczyk, Spółdzielnie mieszkaniowe. Komentarz.", Warszawa 2010, s. 235) Analizując orzecznictwo sądów rejestrowych w sprawach, w których członkowie spółdzielni mieszkaniowych występowali z wnioskami o zobowiązanie spółdzielni do udostępnienia (wydania kopii) umów zawieranych przez spółdzielnię z jej pracownikami

3 (osobami zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę, umowy o dzieło lub umowy zlecenia bądź innej umowy podobnej) Rzecznik Praw Obywatelskich dostrzegł rozbieżność stanowisk sądów powszechnych w kwestii uznania osoby zatrudnionej w spółdzielni za osobą trzecią w stosunku do spółdzielni. W szczególności brak jest jednolitego orzecznictwa dotyczącego tych sytuacji, w której pracownik spółdzielni pozostaje ze spółdzielnią w stosunku członkostwa. Kwestia ta ma zaś istotne znaczenie, ponieważ przepisy art. 18 2 pkt 3 Prawa spółdzielczego oraz art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych statuują prawo członka do wglądu (uzyskania kopii) wyłącznie umów z osobami trzecimi. W konsekwencji, jeżeli dana osoba nie jest osobą trzecią" w rozumieniu wskazanych przepisów, to umowy zawarte z taką osobą przez spółdzielnię pozostają w ogóle poza zakresem przywołanych uregulowań - członek spółdzielni nie ma ustawowo zagwarantowanego prawa wglądu w takie umowy i otrzymania ich kopii. Nie może zatem skutecznie żądać, aby sąd rejestrowy zobowiązał spółdzielnię do udostępnienia tej kategorii umów na podstawie art. 18 3 Prawa spółdzielczego. Najdalej idące stanowisko, wyrażające się w stwierdzeniu, że pracownik spółdzielni nie jest osobą trzecią w stosunku do spółdzielni (niezależnie od tego czy jest jej członkiem czy nie) wyraził Sąd Okręgowy Sąd Gospodarczy w Białymstoku w postanowieniu z dnia 29.12.2009r. (sygn. akt VII Ga 160/09). W postanowieniu tym Sąd Okręgowy w Białymstoku stwierdził, że za osobę trzecią w rozumieniu art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie można uznać pracownika spółdzielni. Osobami trzecimi są bowiem podmioty zewnętrzne, niepowiązane strukturalnie ze spółdzielnią. Tytułem przykładu Sąd Okręgowy w Białymstoku wskazał firmy zajmujące się konserwacją urządzeń, wywozem śmieci, które zawarły ze spółdzielnią właściwe umowy w tym zakresie. Ponieważ osoby zatrudnione w spółdzielni na podstawie obowiązujących umów o pracę nie są osobami trzecimi" wobec niej, członkowi spółdzielni (wnioskodawcy) nie przysługuje prawo wglądu do zawartych z nimi umów o pracę. Podobny pogląd wyraził Sąd Okręgowy w Białymstoku w postanowieniu z dnia 21.05.2012r. (sygn. akt VII Ga 49/12). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd stwierdził jednocześnie, że członek może żądać przykładowo zaznajomienia się z umową zawartą przez spółdzielnię mieszkaniową z przedsiębiorstwem budowlanym o wybudowanie nowego budynku mieszkalnego. Nie może natomiast członek spółdzielni żądać udostępnienia przez spółdzielnię umowy pomiędzy spółdzielnią a innym jej członkiem. Sąd powołał się w tym zakresie na pogląd

4 wyrażony w piśmiennictwie (K. Korus, Komentarz do art. 18 ustawy- Prawo spółdzielcze, LEX 17/2012). W innych orzeczeniach sądy co do zasady uznawały, że umowy zawarte z pracownikami spółdzielni są umowami zawartymi z osobami trzecimi", za wyjątkiem tych sytuacji, gdy pracownik spółdzielni jest jednocześnie jej członkiem. W takim wypadku nie jest on bowiem osobą trzecią" w stosunku do spółdzielni i zawarte z nim umowy nie należą do kategorii umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi". Taki pogląd wyraził Sąd Rejonowy w Białymstoku w postanowieniu z dnia 3.01.2012r. (sygn. akt BI XII Ns-Rej. KRS 8927/11/930). W postanowieniu tym Sąd Rejonowy w Białymstoku stwierdził, że każda osoba fizyczna lub każda osoba prawna (z wyłączeniem członków spółdzielni mieszkaniowej) pozostaje w stosunku do spółdzielni mieszkaniowej osobą trzecią. Nie sposób bronić tezy, iż pracownik, nie będący członkiem spółdzielni (podkreślenie Sądu), nie pozostaje wobec zatrudniającej go spółdzielni osobą trzecią". W ocenie Sądu, członek spółdzielni, będący jednocześnie jej kontrahentem, jest swoistym współwłaścicielem i z tego powodu nie jest w stosunku do spółdzielni osobą trzecią. Podobna myśl została zasygnalizowana w uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 12.08.2011r. (sygn. akt VIII Ga 144/11), w którym Sąd ten stwierdził, że członkowie spółdzielni nie są w stosunku do niej osobami trzecimi, a tylko w takim wypadku (oraz w stosunku do innych pracowników) lub Spółdzielnia mogłaby odmówić udzielenia informacji o wysokości zarobków" Z wypowiedzi tej można wnosić, choć nie zostało to wprost wyrażone, że skoro członkowie spółdzielni mieszkaniowej nie są wobec niej osobami trzecimi, to również umowy zawierane przez spółdzielnię z członkami nie są umowami zawieranymi z osobami trzecimi. W postanowieniu z dnia 4.04.2011r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie (sygn. akt XIII Ns Rej KRS 1700/11/782) stwierdził, że w przepisie art. 8 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych mowa jest wyłącznie o możliwości zaznajomienia się z umowami zawartymi z osobami trzecimi. Tym samym członek spółdzielni nie jest uprawniony do żądania udostępnienia przez spółdzielnię umowy zawartej z innym członkiem. Odmienne stanowisko w kwestii zakwalifikowania umów z pracownikiem spółdzielni, jako umów z osobą trzecią" wyraził Sąd Rejonowy Sąd Gospodarczy w Białymstoku w postanowieniu z dnia 13.09.2011r. (sygn. akt BI XII Ns-Rej. KRS 6811/11/960).Sąd ten stwierdził, że umowy o pracę zawarte przez spółdzielnię są, w rozumieniu art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, umowami zawartymi z osobami trzecimi. Umowa o pracę jest umową nawiązaną przez dwa równorzędne w rozumieniu prawa

5 cywilnego podmioty prawne. Stosunek pracy łączący dwa podmioty należy wyraźnie odróżnić od stosunku członkostwa w spółdzielni lub więzi korporacyjnej (np. pełnienie funkcji w organach spółdzielni). Dany podmiot występuje w dwóch rolach, które są od siebie niezależne - pracownika spółdzielni i jej członka lub członka jej organu. Pracownik zatrudniony w spółdzielni, niezależnie od tego, czy jest członkiem spółdzielni, czy też członkiem organu spółdzielni, działając w charakterze jej pracownika jest zawsze osobą trzecią w stosunku do spółdzielni, ponieważ wypełniane przez niego funkcje są związane ze stosunkiem pracy, niezależnym od stosunku członkostwa. Analogicznie wypowiedział się Sąd Rejonowy Sąd Gospodarczy w Białymstoku w postanowieniu z dnia 12.10.2010r. (sygn. BI.XII Ns-Rej.KRS 6589/10/109). Sąd ten stwierdził, że osobą trzecią" na gruncie prawa spółdzielczego jest każda osoba działająca poza ramami stosunku członkostwa i jednocześnie związana ze spółdzielnią innego rodzaju węzłem prawnym. Stosunek pracy należy wyraźnie oddzielić od stosunku członkostwa, bowiem podmiot taki występuje wówczas w dwóch rolach, które są od siebie niezależne - pracownika spółdzielni i jej członka. W świetle przytoczonych poglądów sądów powszechnych nie ulega wątpliwości, iż doszło do rozbieżności na gruncie wykładni pojęcia osoba trzecia" w rozumieniu art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w zw. z art. 18 3 Prawa spółdzielczego w sprawach dotyczących zobowiązania spółdzielni mieszkaniowej do udostępnienia do wglądu lub kopii umów zawieranych z osobami zatrudnionymi w spółdzielni, co uzasadnia rozstrzygnięcie powstałego zagadnienia prawnego przez Sąd Najwyższy. Zagadnienie to ma istotne znaczenie praktyczne ponieważ wiąże się wprost z określeniem granic ustawowego prawa członka spółdzielni mieszkaniowej do żądania udostępnienia mu przez spółdzielnię umów zawartych z osobami trzecimi. Rzecznik Praw Obywatelskich podziela pogląd, wyrażony w postanowieniach Sądu Rejonowego Sądu Gospodarczego w Białymstoku z dnia 13.09.2011r. i 12.10.2010r., iż pracownik spółdzielni, niezależnie od tego, czy jest członkiem spółdzielni czy nie, działając w charakterze jej pracownika i w tym charakterze zawierając umowy ze spółdzielnią, jest osobą trzecią". Innymi słowy, jeżeli pracownik spółdzielni zawarł ze spółdzielnią umowę, działając w charakterze jej pracownika, to taka umowa jest umową z osobą trzecią" w rozumieniu powołanych wyżej przepisów, a zatem odmowa jej udostępnienia na żądanie członka spółdzielni podlega ocenie ze strony sądu rejestrowego z punktu widzenia przesłanek określonych w art. 18 3 Prawa spółdzielczego.

6 W ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych pojęcie osoby trzeciej" nie zostało zdefiniowane. Takiej definicji nie zawiera również Prawo spółdzielcze. Pojęcie to występuje dość często w przepisach prawa cywilnego, w tym w Kodeksie cywilnym, przykładowo w art. 83 2, art. 261, art. 391. Również jednak w przepisach k.c. nie ma definicji osoby trzeciej. Rozumienie tego pojęcia jest zależne od kontekstu danej normy prawnej. Na gruncie Kodeksu cywilnego nie jest możliwe sformułowanie jednej, uniwersalnej definicji osoby trzeciej", którą możnaby zastosować do wszystkich przypadków przewidzianych w tej ustawie. Tak więc poszukując wykładni tego pojęcia na potrzeby ustawy o spółdzielni mieszkaniowej można jedynie posiłkowo i z dużą ostrożnością kierować się jego rozumieniem na gruncie innych przepisów. Ogólnie uznać chyba można, że osoba trzecia" w prawie cywilnym to każda osoba fizyczna, osoba prawna bądź też jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której nie dotyczy dana umowa, stosunek prawny czy też inna prawem przewidziana relacja. W takim ujęciu można uznać, tak jak to uczynił Sąd Rejonowy Sąd Gospodarczy w Białymstoku w dwóch przywołanych powyżej orzeczeniach, że relacją wiodącą według której można klasyfikować osoby trzecie", jest relacja wynikająca ze stosunku członkostwa, pozwalająca na postrzeganie członka spółdzielni jako elementu podmiotu zbiorowego, jakim jest spółdzielnia mieszkaniowa. Członkowie spółdzielni pozostają wewnątrz" spółdzielni. W takim wypadku, osobą trzecią byłaby każda osoba niezwiązana ze spółdzielnią stosunkiem członkostwa. Zgodnie z art. 1 1 Prawa spółdzielczego spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczny osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Zgodnie zaś z art. 3 Prawa spółdzielczego majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków. Spółdzielnia jest więc osobą prawną typu korporacyjnego. Jest przy tym zrzeszeniem osób", a nie kapitałów", jak przykładowo spółki kapitałowe. Jak wskazał Sąd Rejonowy w Białymstoku w postanowieniu z dnia 12.10.2010r. systemowa wykładnia art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wskazuje, że jako osobę trzecią" należy rozumieć każdy inny podmiot, który jest odrębny od swoistego bytu prawnego, ustanowionego przepisami Prawa spółdzielczego i ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, a mianowicie samej spółdzielni mieszkaniowej oraz wspólnoty jej członków". Ta wykładnia pojęcia osoby trzeciej" pozwala niewątpliwie uznać za osobę trzecią" pracownika spółdzielni, niebędącego jej członkiem. Nie usuwa jednak wątpliwości, czy za osobę trzecią" może być uznany także pracownik spółdzielni, który również tworzy korporację spółdzielczą,

7 będąc członkiem spółdzielni. Odnosząc się do tego zagadnienia sądy w powołanych wyżej orzeczeniach odróżniły stosunki prawne (w szczególności zaś umowy), które pozostają w związku ze stosunkiem członkostwa w spółdzielni oraz takie, które w tym związku nie pozostają. Do tej drugiej kategorii zaliczono umowy o pracę (i inne podobne), jako umowy, które nie pozostają w bezpośrednim związku ze stosunkiem członkostwa w spółdzielni. W szczególności, ich zawarcie nie jest uzależnione (powiązane) z istnieniem stosunku członkostwa. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich możliwa jest na gruncie językowym inna jeszcze i mniej skomplikowana wykładnia pojęcia osoba trzecia" użytego w omawianych przepisach, która prowadzi jednak do tej samej konstatacji. Przepis art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych i art. 18 2 pkt 3 Prawa spółdzielczego określają łącznie prawo członka spółdzielni mieszkaniowej do uzyskania wglądu lub kopii umowy, jaką spółdzielnia zawarła z osobą trzecią". Takie ujęcie tego prawa zdaje się wskazywać, iż chodzi tu o każdą osobę trzecią nie w stosunku do spółdzielni mieszkaniowej, ale w stosunku do członka spółdzielni mieszkaniowej, któremu powołane przepisy przyznały określone prawo. Innymi słowy, chodziłoby w takim wypadku o każdą umowę, której stroną jest spółdzielnia mieszkaniowa i inny - niż członek pragnący zrealizować swoje prawo z art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych - podmiot. Z punktu widzenia członka spółdzielni każdy podmiot będący stroną umowy ze spółdzielnią mieszkaniową, inny niż on sam, jest bowiem osobą trzecią. W świetle powyższych rozważań, przy pomocy językowej i systemowej wykładni przepisów art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 18 2 pkt 3 Prawa spółdzielczego dopuszczalne jest uznanie za osobę trzecią" każdą osobę, która zawarła ze spółdzielnią umowę o pracę lub inną umowę dotyczącą zatrudnienia. Za przyjęciem takiego rozumienia omawianego określenia przemawia również wykładnia celowościowa oraz konstytucyjna. Celem omawianych przepisów, które zostały wprowadzone do obrotu prawnego w stosunkowo niedawnych nowelizacjach ustaw (art. 18 Prawa spółdzielczego w 2005r., art. 8 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w 2007r.) było zapewnienie realnej ochrony członkom spółdzielni mieszkaniowych poprzez przyznanie im skutecznych środków kontroli działalności spółdzielni. Skoro majątek spółdzielni jest majątkiem wszystkich członków, to oczywiste jest, że członkowie powinny mieć możliwość kontrolowania sposobu zarządzania tym majątkiem. Elementem tej kontroli jest posiadanie pełnej informacji o gospodarowaniu majątkiem spółdzielni, w tym także wydatkowaniu środków pieniężnych z tego majątku. W przypadku innych

8 korporacyjnych podmiotów prawnych, z uczestnictwem w których wiąże się element majątkowy, również przewidziano dla osób zrzeszonych prawo wglądu w dokumenty takich podmiotów. Tak jest w spółkach kapitałowych oraz we wspólnotach mieszkaniowych. Skoro zatem celem omawianego przepisu jest przyznanie członkom spółdzielni określonego prawa, które gwarantować ma im możliwość nadzorowania, kontrolowania, czy po prostu posiadania pełnej wiedzy o sposobie zarządzania majątkiem spółdzielni, którego są w pewnym sensie współwłaścicielami", to przepis ten nie może być wykładany zawężająco, w sposób, który czyniłby przyznane prawo iluzorycznym, pozornym. Zawężająca wykładnia pojęcia osoby trzeciej", nieuwzględniająca osób zatrudnionych w spółdzielni (w szczególności zaś tych, które są jednocześnie członkami spółdzielni), nie gwarantowałaby członkom realizacji przyznanego im prawa w stosunku do pewnej kategorii umów. Warto również wspomnieć, że można byłoby łatwo obejść obowiązek udostępnienia określonych umów członkowi spółdzielni, poprzez przyznanie kontrahentom takich umów członkostwa w spółdzielni. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich proponowana wykładnia art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie pozostaje w sprzeczności z przepisami Konstytucji RP, chroniącymi prawo do prywatności. Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw są dopuszczalne, jeżeli są ustanawiane w ustawie oraz gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób oraz pod warunkiem, że nie naruszają istoty wolności i praw. Każde ograniczenie praw i wolności musi być zatem oceniane pod kątem jego konieczności, czyli innymi słowy, czy tego samego celu nie można było osiągnąć, przy użyciu innych środków, mniej uciążliwych dla obywatela i w mniejszym stopniu ingerujących w sferę jego wolności i praw (zob. przykładowo wyrok z 12 stycznia 2000 r., sygn. P 11/98, OTK ZU nr 1/2000, poz. 3). Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich umożliwienie członkom spółdzielni mieszkaniowych wglądu w umowy z osobami trzecimi, w tym pracownikami spółdzielni znajduje uzasadnienie w treści art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, ponieważ ma na celu ochronę praw członków spółdzielni mieszkaniowej. Należy ponadto podkreślić, iż Prawo spółdzielcze, w art. 18 3 przewiduje ochronę dla osób trzecich" stron umowy zawartej ze spółdzielnią przed arbitralnym udostępnieniem umów członkom spółdzielni. W razie odmowy udostępnienia członkom

9 żądanych dokumentów, sprawą ocenia bowiem sąd, przy uwzględnieniu przesłanek odmowy, przewidzianych w tym przepisie. W związku z przedstawionymi rozbieżnościami w orzecznictwie sądów powszechnych, dotyczącymi wykładni art. 8 1 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 18 3 Prawa spółdzielczego, mającej istotny wpływ na sferę realizacji konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, wnoszę o ich rozstrzygnięcie. Załączniki: 1. 6 odpisów wniosku 2. kserokopia postanowienia z dnia 29.12.2009r. (sygn. akt VII Ga 160/09) 3. kserokopia postanowienia z dnia 21.05.2012r. (sygn. akt VII Ga 49/12) 4. kserokopia postanowienia z dnia 3.01.2012r. (sygn. akt BI XII Ns-Rej. KRS 8927/11/930) 5. kserokopia postanowienia z dnia 12.08.2011r. (sygn. akt VIII Ga 144/11) 6. kserokopia postanowienia z dnia 4.04.2011r. (sygn. akt XIII Ns Rej KRS 1700/11/782) 7. kserokopia postanowienia z dnia 13.09.2011r. (sygn. akt BI XII Ns-Rej. KRS 6811/11/960) 8. kserokopia postanowienia z dnia 12.10.2010r. (sygn. BI.XII Ns-Rej.KRS 6589/10/109)