DIAGNOZA LOKALNYCH PROBLEMÓW I ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY ZELÓW

DIAGNOZA LOKALNYCH PROBLEMÓW I ZAGROŻEŃ SPOŁECZNYCH NA TERENIE GMINY ZELÓW PeDaGo Wielicka 44/45 30-552 Kraków tel. 12 341 61 77 fax: 12 341 61 76 e-mail: pionprofilaktyki@pedago.pl

Spis treści 1. WPROWADZENIE DO BADANIA... 4 2. METODOLOGIA BADANIA... 5 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ZELÓW... 6 3.1. POŁOŻENIE GMINY ZELÓW... 6 3.2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 7 3.3. PROBLEM ALKOHOLOWY I PROBLEM PRZEMOCY - ZAGROŻENIA ORAZ ZASOBY W GMINIE ZELÓW... 8 3.3.1. DOSTĘPNOŚĆ ALKOHOLU W GMINIE ZELÓW... 8 3.3.2. SKALA PROBLEMU ALKOHOLOWEGO W GMINIE ZELÓW... 9 3.3.3. PRZECIWDZIAŁANIE LOKALNYM ZAGROŻENIOM I PROBLEMOM SPOŁECZNYM W GMINIE ZELÓW.....14 4. BADANIE DZIECI I MŁODZIEŻY SZKOLNEJ NA TERENIE GMINY ZELÓW... 17 4.1. STRUKTURA BADANEJ PRÓBY... 17 4.2. PROBLEM ALKOHOLOWY Z PERSPEKTYWY DZIECI I MŁODZIEŻY SZKOLNEJ GMINY ZELÓW... 18 4.3. PROBLEM NIKOTYNOWY Z PERSPEKTYWY DZIECI I MŁODZIEŻY SZKOLNEJ GMINY ZELÓW... 25 4.4. PROBLEM NARKOTYKOWY Z PERSPEKTYWY DZIECI I MŁODZIEŻY SZKOLNEJ GMINY ZELÓW... 27 4.5. PROBLEM PRZEMOCY Z PERSPEKTYWY DZIECI I MŁODZIEŻY SZKOLNEJ GMINY ZELÓW... 35 4.6. KORZYSTANIE Z KOMPUTERA I INTERNETU Z PERSPEKTYWY DZIECI I MŁODZIEŻY GMINY ZELÓW... 42 5. BADANIE DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 47 5.1. STRUKTURA BADANEJ PRÓBY... 47 5.2. POSTRZEGANIE WYBRANYCH ZAGROŻEŃ LOKALNYCH I PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH PRZEZ DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 48 5.3. PROBLEM ALKOHOLOWY Z PERSPEKTYWY DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 50 5.4. PROBLEM NIKOTYNOWY Z PERSPEKTYWY DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 56 5.5. PROBLEM NARKOTYKOWY Z PERSPEKTYWY DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 58 5.5. PROBLEM PRZEMOCY Z PERSPEKTYWY DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 63 5.6. KORZYSTANIE Z KOMPUTERA I INTERNETU Z PERSPEKTYWY DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW GMINY ZELÓW... 67 6. BADANIE SPRZEDAWCÓW ALKOHOLU NA TERENIE GMINY ZELÓW... 70 6.1. STRUKTURA BADANEJ PRÓBY... 70 6.2. PROBLEM ALKOHOLOWY Z PERSPEKTYWY SPRZEDAWCÓW ALKOHOLU NA TERENIE GMINY ZELÓW... 71 6.3. PROBLEM NIKOTYNOWY Z PERSPEKTYWY SPRZEDAWCÓW ALKOHOLU NA TERENIE GMINY ZELÓW... 76 2

6.4. INNE PROBLEMY SPOŁECZNE Z PERSPEKTYWY SPRZEDAWCÓW ALKOHOLU NA TERENIE GMINY ZELÓW... 77 7. PODSUMOWANIE... 78 7.1. PROBLEM ALKOHOLOWY... 78 7.2. PROBLEM NIKOTYNOWY... 79 7.3. PROBLEM NARKOTYKOWY... 80 7.4 PROBLEM PRZEMOCY... 81 7.5. UZALEŻNIENIE OD KOMPUTERA I INTERNETU... 82 7.6. PROBLEM HAZARDU... 84 7.7. INNE LOKALNE ZAGROŻENIA I PROBLEMY SPOŁECZNE... 85 8. REKOMENDACJE... 86 3

1. Wprowadzenie do badania W celu przeprowadzenia diagnozy lokalnych problemów i zagrożeń społecznych na terenie Gminy Zelów przeprowadzono badanie ankietowe, które objęło trzy wybrane grupy mieszkańców gminy. Łącznie w badaniu wzięło udział 470 respondentów. I. II. III. DZIECI I MŁODZIEŻ SZKOLNA (uczniowie szkół podstawowych, gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych) (300 osób) DOROŚLI MIESZKAŃCY GMINY (150 osób) SPRZEDAWCY ALKOHOLU (20 osób) Celem przeprowadzonych badań była analiza wybranych problemów i zagrożeń społecznych, występujących na terenie gminy. Badany obszar dotyczył kwestii takich jak: Problem alkoholowy spożywanie, uzależnienie oraz dostępność napojów alkoholowych dla dzieci i młodzieży szkolnej na terenie gminy, skala problemu wśród dorosłych mieszkańców gminy; Problem nikotynowy spożywanie, uzależnienie oraz dostępność dla dzieci i młodzieży szkolnej na terenie gminy, skala problemu wśród dorosłych mieszkańców gminy; Problem narkotykowy rozpowszechnienie i dostępność narkotyków oraz dopalaczy, skala problemu wśród dorosłych mieszkańców, dzieci i młodzieży szkolnej na terenie gminy; Zjawisko przemocy na terenie szkoły oraz domu skala problemu; Korzystanie z komputera i Internetu z uwzględnieniem narażenia na zjawisko przemocy w Internecie; Inne lokalne zagrożenia i problemy społeczne bezrobocie, ubóstwo, hazard. Dane zostały zebrane w okresie października 2015 r. Zrealizowano łącznie 470 ankiet. Zróżnicowany dobór próby do badania umożliwił pogłębienie badanych zjawisk związanych bezpośrednio z lokalnymi problemami i zagrożeniami społecznymi na terenie Gminy Zelów i uzyskanie informacji oraz opinii z różnych środowisk uczniów szkolnych. Analiza i interpretacja danych pozwoliła na sformułowanie wniosków oraz rekomendacji względem planowanych przyszłych działań profilaktycznych w gminie. 4

2. Metodologia badania Badanie diagnozujące lokalne problemy i zagrożenia społeczne na terenie Gminy Zelów zostało przeprowadzone zgodnie z metodologią ilościową, przy użyciu kwestionariusza ankiety. Koncepcja badania uwzględniła zapewnienie trafności i rzetelności planowanych działań, z czym wiązała się przede wszystkim triangulacja źródeł danych, która polegała na zgromadzeniu informacji od różnych grup uczniów (uczniów szkół podstawowych, uczniów gimnazjum, uczniów szkoły ponadgimnazjalnej), dorosłych mieszkańców oraz sprzedawców alkoholu na terenie gminy. Głównym celem badania było poznanie opinii oraz postaw względem wybranych lokalnych zagrożeń i problemów społecznych: problemu alkoholowego, nikotynowego, narkotykowego, przemocy (w tym cyberprzemocy), ubóstwa, a także oszacowanie skali występowania tych zjawisk w badanej gminie. W celu znalezienia odpowiedzi na główne kwestie problemowe przeprowadzone zostały trzy komplementarne badania. Do badania wybrano trzy grupy, których opinie pozwoliły na wieloaspektowe potraktowanie badanej tematyki, analizę nasilenia oraz dynamiki wybranych lokalnych zagrożeń i problemów społecznych: uczniów, dorosłych mieszkańców oraz sprzedawców alkoholu. Każda grupa respondentów wniosła coś nowego względem badanych zagadnień i pozwoliła na lepszą diagnozę oraz głębsze zrozumienie problemów, czego efektem końcowym jest niniejszy raport z badań. Kwestionariusz ankiety użyty w badaniu miał, niezależnie od badanej grupy, podobną konstrukcję. Różnice w kwestionariuszach kierowanych do różnych grup, związane były przede wszystkim z ich specyfiką, która wymagała szeregu spersonalizowanych pytań. Ankieta wypełniana była samodzielnie przez badanych, co ma niebagatelną rolę w przypadku badania postaw i opinii względem delikatnych i drażliwych kwestii (alkoholizm, przemoc, zażywanie narkotyków). Przed przystąpieniem do ankietowania dzieci i młodzieży, za każdym razem uzyskiwano zgodę dyrekcji szkół na przeprowadzenie badania w placówce szkolnej, udzielano informacji o całkowitej anonimowości oraz o zasadach wypełniania kwestionariuszy. Wyniki przedstawione w raporcie mają charakter procentowy, a ewentualne dysproporcje związane są z zaokrągleniem do liczb całkowitych. W ankiecie pojawiły się także pytania wielokrotnego wyboru. W przypadku części badania dotyczącej uczniów, analizy zostały przedstawione na zasadzie porównań między uczniami szkoły podstawowej, uczniami gimnazjum oraz uczniami szkoły ponadgimnazjalnej. Jeżeli odpowiedzi na dane pytanie nie zostały przedstawione z podziałem na trzy grupy oznacza to, że zostało one zadane tylko jednej z grup. 5

3. Ogólna charakterystyka Gminy Zelów 3.1. Położenie Gminy Zelów Gmina Zelów to gmina miejsko-wiejska w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim. Siedziba gminy to miasto Zelów. Sąsiaduje z następującymi gminami: od północy z gminą Dłutów, od wschodu z gminami Drużbice i Bełchatów, od południa z gminami Kluki i Szczerców oraz od zachodu z gminami Widawa, Sędziejowice i Buczek. Gmina Zelów zajmuje powierzchnię 16821 ha, w tym użytki rolne stanowią 68%, a użytki leśne 25%. Gmina stanowi 17,27% powierzchni powiatu bełchatowskiego. W skład gminy wchodzi 35 sołectw oraz 63 miejscowości. Obszar Gminy Zelów znajduje się na szlaku drogi międzyregionalnej [nr 12] relacji Sieradz - Piotrków Trybunalski - Lublin, drogi wojewódzkiej [nr 483] łączącej miasta Łask - Szczerców - Częstochowę oraz na szlaku drogi wojewódzkiej [nr 484] relacji Łask - Buczek - Zelów - Bełchatów - Kamieńsk. Ta ostatnia przebiega przez centrum miasta Zelowa i łączy go z drogą A1. Gmina posiada dobre połączenia komunikacyjne szczególnie z pobliskimi miastami - Łodzią (odległość 50 km), Łaskiem (odległość 15 km) i Bełchatowem (odległość 15 km). Atutem obszaru Gminy Zelów są walory środowiska umożliwiające działalność wypoczynkową i rekreacyjną. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć lasy, które pokrywają 1/4 terenu. 6

3.2. Sytuacja demograficzna mieszkańców Gminy Zelów Liczba mieszkańców Gminy Zelów według stanu na dzień 16 października 2015 roku wynosi 15 057 osób, w tym 7 705 to mieszkańcy miasta Zelów. Kobiety stanowią 51% ludności gminy i jest to 7 676 osób, a mężczyźni 49%, czyli 7 378 osób. Mieszkańcy gminy w wieku przedprodukcyjnym, czyli poniżej 8 lat stanowią 9% ogółu ludności, jest to 1 319 osób. Gmina liczy 1 629 mieszkańców w przedziale wiekowym od 8 do 19 lat, co stanowi 11% ogółu mieszkańców. Największą grupę stanowią mieszkańcy powyżej 19 roku życia, jest to 12 106 osób, czyli 8 wszystkich mieszkańców gminy. Liczba osób ogółem Kobiety Mężczyźni poniżej 8 lat 1319 (9%) 585 734 od 8 do 19 lat 1629 (11%) 798 831 powyżej 19 lat 12106 (8) 6293 5813 OGÓŁEM 15054 (10) 7676 (51%) 7378 (49%) Tab.3.1. Struktura ludności Gminy Zelów z uwzględnieniem kryterium wieku 7

3.3. Problem alkoholowy i problem przemocy - zagrożenia oraz zasoby w Gminie Zelów 3.3.1. Dostępność alkoholu w Gminie Zelów Z danych uzyskanych od przedstawicieli Urzędu Miejskiego w Zelowie wynika, iż zgodnie ze stanem na dzień 30.09.2015 r. na terenie gminy działały 54 punkty sprzedaży napojów alkoholowych, w tym 44 punkty sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży (sklepy) oraz 10 punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży (lokale gastronomiczne). W Gminie Zelów na jeden punkt sprzedaży przypada zatem około 279 mieszkańców. Podział punktów alkoholowych występujących na terenie gminy pod względem rodzaju sprzedawanego alkoholu w roku 2015: - 54 punkty znajdujące się na terenie gminy prowadzą sprzedaż napojów alkoholowych do 4,5% oraz piwa, - 49 punktów posiada zezwolenie na sprzedaż alkoholu od 4,5% do 18% (z wyjątkiem piwa), - 32 punkty posiadają zezwolenie na sprzedaż alkoholu powyżej 18%. W 2014 roku upoważnieni członkowie Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Zelowie skontrolowali 48 punktów sprzedaży napojów alkoholowych. 8

3.3.2. Skala problemu alkoholowego w Gminie Zelów Wiedzy na temat problemów alkoholowych występujących w Gminie Zelów dostarcza analiza liczby wniosków składanych do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, o podjęcie czynności zmierzających do zobowiązania osoby uzależnionej od alkoholu do poddania się leczeniu odwykowemu. Porównując dane, uzyskane od MKRPA, w latach 2010-2014 obserwowalny jest wzrost liczby złożonych wniosków. W roku 2010 liczba wniosków o zobowiązanie do leczenia odwykowego wynosiła 38, w 2011 roku - 43, a w 2012 już 62. W 2013 roku liczba ta spadła z 62 do 25 wniosków, jednakże w 2014 roku ponownie wzrosła i były to już 44 wnioski. 70 60 62 50 40 30 20 38 43 25 44 Liczba złożonych wniosków 10 0 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. Wyk.3.1. Liczba wniosków o zastosowanie obowiązku leczenia odwykowego, skierowanych do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w latach 2010-2014 9

W roku 2014 Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych odnotowała 44 osoby wobec, których realizowano procedurę zobowiązania do leczenia odwykowego. Rozmowy motywujące do leczenie zostały przeprowadzone z 37 osobami, zmagającymi się z problemem uzależnienia od alkoholu oraz 25 członkami rodzin osoby z problemem alkoholowym. Liczba osób, w stosunku, do których Komisja podjęła czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu obowiązku poddania się leczeniu w placówce leczenia uzależnienia 8 Liczba osób wobec których podjęto procedurę zobowiązania do podjęcia leczenia odwykowego. 44 Liczbę członków rodzin osób z problemem alkoholowym, z którymi Komisja przeprowadziła rozmowy 25 Liczba osób, z którymi Komisja przeprowadziła rozmowy motywujące do leczenia 37 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Wyk.3.2. Statystyki spraw prowadzonych przez MKRPA w roku 2014 10

W 2014 roku do Punktu Konsultacyjnego dla Osób z Problemem Alkoholowym i Ofiar Przemocy w Rodzinie zgłosiło się 51 osób z problemem alkoholowym, z którymi przeprowadzono 291 konsultacji podtrzymujących w abstynencji i motywujących do rozpoczęcia leczenia odwykowego. W Punkcie odnotowano także 4 osoby, które zdiagnozowane zostały jako osoby pijące ryzykownie lub szkodliwie. Przeprowadzono z nimi łącznie 10 konsultacji motywujących do zmiany szkodliwego wzoru picia. W 2014 roku do Punktu Konsultacyjnego dla Osób z Problemem Alkoholowym i Ofiar Przemocy w Rodzinie zgłosiło się też 35 dorosłych członków rodziny osoby z problemem alkoholowym, w tym także osoby współuzależnione oraz osoby przejawiające syndrom DDA. W związku z tymi zgłoszeniami przeprowadzono 85 konsultacji. Do Punktu Profilaktyczno-Interwencyjnego dla Dzieci, Młodzieży i Rodziców w 2014 roku zgłosiło się 3 dzieci z rodzin, w których występuje problemem alkoholowy. Przeprowadzono z nimi łącznie 15 konsultacji. W 2014 roku do Punktu Konsultacyjnego dla Osób z Problemem Alkoholowym i Ofiar Przemocy w Rodzinie zgłosiły się 3 osoby dorosłe zdiagnozowane jako ofiary przemocy w rodzinie. Punkt Profilaktyczno-Interwencyjny dla Dzieci, Młodzieży i Rodziców także odnotował 3 osoby dorosłe doświadczające przemocy w rodzinie z problemem alkoholowym. Do Punktu zgłosiło się również 2 dzieci, które padły ofiarą przemocy w rodzinie. Liczba osób dorosłych żyjących w rodzinach alkoholowych (współmałżonkowie, rodzice, rodzeństwo) 35 Liczba dzieci wychowujących się w rodzinach alkoholików 3 Ofiary przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym (dorośli) 6 Liczba członków rodzin osób z problemem alkoholowym Ofiary przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym (dzieci) 2 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Wyk.3.3. Sytuacja rodzin zmagających się z problemem alkoholowym (stan na rok 2014) 11

W 2014 r. 66 rodzin korzystało z pomocy materialnej Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu przez co najmniej jednego z członków rodziny. W rodzinach, w których istnieje podejrzenie, że stosowana jest przemoc wszczynana jest procedura Niebieskie Karty. W 2014 r. do Przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Zelowie wpłynęło 19 Niebieskich Kart A dotyczących podejrzenia występowania przemocy domowej. Według stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku Zespół Interdyscyplinarny posiadał 24 aktywne Niebieskie Karty A. Problem alkoholowy (Liczba rodzin) 66 Problem przemocy ( aktywne "Niebieskie Karty A" posiadane przez ZI) 24 0 10 20 30 40 50 60 70 Wyk.3.4. Rodziny korzystające ze świadczeń z powodu problemów alkoholowych i z powodu przemocy w rodzinie (dane z Ośrodka Pomocy Społecznej 2014 r. ) Poniżej przedstawione zostały dane uzyskane z Komisariatu Policji w Zelowie, będącego jednostką terenową Komendy Powiatowej Policji w Bełchatowie i przedstawiają stan wykroczeń oraz przestępstw, popełnionych pod wpływem alkoholu w roku 2014 na terenie gminy Zelów. Ilość osób zatrzymanych do wytrzeźwienia w tzw. pomieszczeniach dla osób zatrzymanych w KP pełniących funkcję izby wytrzeźwień wynosiła 85, w tym znalazło się 84 mężczyzn i 1 kobieta. Do miejsca zamieszkania przewieziono 28 osób nietrzeźwych, w tym samych mężczyzn. Nie odnotowała żadnych wykroczeń popełnionych pod wpływem alkoholu przez osoby nieletnie. Ogółem Kobiety Mężczyźni Liczba osób nietrzeźwych zatrzymanych w celu wytrzeźwienia w pomieszczeniach policyjnych Liczba osób nietrzeźwych przewiezionych w celu wytrzeźwienia do izby wytrzeźwień 85 1 84 0 0 0 12

Liczba osób nietrzeźwych przewiezionych do miejsca zamieszkania Liczba nietrzeźwych osób nieletnich zatrzymanych lub przewiezionych do miejsca zamieszkania 28 0 28 0 0 0 Tab.3.1. Statystyki wykroczeń i przestępstw popełnionych pod wpływem alkoholu w roku 2014 na terenie Gminy Zelów z uwzględnieniem kryterium płci Ponadto z rejestru uzyskanego od KP w Zelowie wynika, iż w roku 2014 podjęto 113 interwencji domowych w związku z nadużyciem alkoholu przez co najmniej jednego członka rodziny i 271 interwencji z powodu nadużycia alkoholu w miejscach publicznych. W 2014 roku odnotowano 33 nietrzeźwych kierowców oraz zatrzymano 30 praw jazdy za kierowanie pojazdu w stanie nietrzeźwości. W tym samym roku doszło do 8 kolizji oraz 2 wypadków drogowych z udziałem nietrzeźwych kierowców. W 2014 roku na terenie gminy Zelów zatrzymano 10 osób w związku z posiadaniem nielegalnych środków narkotykowych. W tym też roku, na terenie gminy doszło do 12 przestępstw uwarunkowanych zapisem w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, podjęto 10 postępowań o przestępstwo przewidziane w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Liczba stwierdzonych przestępstw przewidzianych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii Liczba postępowań o przestępstwo przewidziane w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii 10 12 Liczba interwencji spowodowanych zażywaniem substancji psychoaktywnych 0 Liczba osób zatrzymanych za posiadanie narkotyków 10 0 2 4 6 8 10 12 14 Wyk.3.5 Statystyki wykroczeń i przestępstw popełnionych pod wpływem innych środków odurzających w roku 2014 na terenie Gminy Zelów 13

3.3.3. Przeciwdziałanie lokalnym zagrożeniom i problemom społecznym w Gminie Zelów Działania podejmowane na terenie Gminy Zelów w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, narkotykowych i związanych z przemocą w rodzinie prowadzone są zgodnie z: 1. Gminnym Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2. Gminnym Programem Przeciwdziałania Narkomanii, 3. Gminnym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie. Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych prowadzi działania, które zmierzają do wdrażania w życie lokalnej społeczności różnych form pomocy profilaktycznej, zdrowotnej, leczniczej, dotyczącej problematyki uzależnień. Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych działająca na terenie gminy Zelów realizuje następujące cele: niesienie pomocy osobom uzależnionym od alkoholu oraz członkom ich rodzin poprzez prowadzenie rozmów interwencyjnych oraz kierowanie do sądu wniosków o zastosowanie obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu; zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych na terenie gminy; udzielanie pomocy członkom rodzin borykających się z problemem uzależnień; niwelowanie niekorzystnych skutków nadużywania alkoholu w obszarze zdrowia, życia rodzinnego i zawodowego, promowanie postaw społecznych ważnych dla profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych; dbałość o dostęp do usług terapeutycznych dla osób uzależnionych i współuzależnionych od alkoholu oraz ich rodzin; prowadzenie kontroli punktów korzystających z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. 14

Na terenie gminy Zelów funkcjonuje także Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Celem zespołu jest: niesienie pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom; wspólne rozwiązywanie problemów, opracowywanie strategii działania, szukanie nowych możliwości pomocy; działania pomocowe i interwencyjne w momencie zaistniałego problemu; współdziałanie z innymi podmiotami przy rozwiązywaniu problemu i przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym; prowadzenie ewaluacji efektów działań. Ponadto na terenie Gminy Zelów działają instytucje, do których mogą zgłosić się osoby z problemami dotyczącymi m.in. przemocy, alkoholizmu, narkomanii i innych uzależnień. Są nimi: Punkt Konsultacyjny dla Osób z Problemem Alkoholowym i Ofiar Przemocy w Rodzinie; Punkt Profilaktyczno-Interwencyjny dla Dzieci, Młodzieży i Rodziców; Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej; Komisariat Policji w Zelowie; Placówki kulturalne i oświatowe; Zakłady opieki zdrowotnej; Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe, które realizują zadania związane z przeciwdziałaniem alkoholizmowi, narkomanii i przemocy w rodzinie, w tym: Abstynencki Klub Wzajemnej Pomocy Jutrzenka w Zelowie. Przykładowe inicjatywy i działania prowadzone przez Policję na rzecz przeciwdziałania problemom społecznym, podejmowane w 2014 roku: działania prewencyjne i inicjatywy profilaktyczne promujące trzeźwy i bezpieczny sposób spędzania wolnego czasu; akcje kierowane w stronę uczestników ruchu drogowego dotyczące przeciwdziałania nietrzeźwości na drogach: Wielkanoc 2014, Majowy Weekend, Boże Ciało 2014, Znicz, Boże Narodzenie ; 15

kampanie ulotkowe: w ramach akcji przeciwdziałającej nietrzeźwości kierowców - rozdawano ulotki otrzymane z Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dotyczące skutków jazdy w stanie nietrzeźwości; edukacja społeczna na temat bezpieczeństwa na drogach, pogadanki i spotkania w szkołach na temat szkód związanych z zażywaniem środków psychoaktywnych ; pogadanki w szkołach: Bezpieczne ferie 2014, Bezpieczny Wypoczynek ; formy przeciwdziałania przemocy w rodzinie takie jak: przeprowadzanie interwencji domowych w związku z przemocą w rodzinie; kierowanie sprawców przemocy nadużywających alkoholu do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 16

4. Badanie dzieci i młodzieży szkolnej na terenie Gminy Zelów 4.1. Struktura badanej próby W badaniu udział wzięło 300 uczniów, w tym 100 uczniów szkoły podstawowej, 103 uczniów gimnazjum oraz 97 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. Wśród respondentów znalazło się 57% kobiet oraz 43% mężczyzn. Próba stanowiła 34% uczniów uczęszczających do klas IV - VI szkoły podstawowej, kolejne 34% to uczniowie szkół gimnazjalnych, a 32% to uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej. 35% 34% 34% 33% 33% 32% 32% 31% 34% 34% IV-VI klasy szkoły podstawowej szkoła gimnazjalna 32% szkoła ponadgimnazjalna Wyk. 4.1. Struktura badanej próby wg etapu szkolnego uczniów W próbie było po 34% osób z kategorii wiekowej 11-13 lat oraz 14-16 lat, a następnie 32% to osoby w wieku 17-19 lat. 35% 34% 34% 34% 33% 32% 31% 32% od 11 do 13 lat od 14 do 16 lat od 17 do 19 lat Wyk.4.2. Struktura badanej próby wg kategorii wiekowych 17

4.2. Problem alkoholowy z perspektywy dzieci i młodzieży szkolnej Gminy Zelów Pierwszym zagrożeniem społecznym diagnozowanym wśród dzieci i młodzieży szkolnej Gminy Zelów było narażenie na problem alkoholowy. W tym celu uczniom zadano szereg pytań związanych ze skalą zjawiska w otoczeniu oraz indywidualnymi doświadczeniami z alkoholem. 11% uczniów szkoły podstawowej, 43% uczniów gimnazjum oraz 8 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej przyznaje, że piło kiedykolwiek alkohol. nie 89% 57% 2 tak 11% 43% 8 2 4 6 8 10 szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Wyk. 4.2. Czy piłeś kiedykolwiek alkohol? Młodzież szkolna określiła częstotliwość spożywania przez nich alkoholu. 57% uczniów gimnazjum, 2 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej nie przyznaje się do spożywania alkoholu. 53% starszych uczniów, 21% uczniów gimnazjum pije alkohol kilka razy w roku, 19% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, 2% młodszych uczniów parę razy w miesiącu, 1% uczniów gimnazjum twierdzi, iż sięga po alkohol parę razy w tygodniu, a po 1% uczniów z obu grup szkolnych, iż spożywa alkohol codziennie. 18% uczniów gimnazjum, 4% starszych ankietowanych alkoholu spróbowało raz. nie piję alkoholu piję codziennie piję parę razy w tygodniu piję parę razy w miesiącu piję kilka razy w roku piłem jednokrotnie 1% 1% 1% 2% 4% 2 19% 21% 18% 53% 57% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Wyk.4.3. Jak często pijesz alkohol? 1 2 3 4 5 6 18

Uczniowie, którzy sięgają po alkohol, wskazali jaki rodzaj alkoholu piją najczęściej. Uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej najczęściej sięgają po piwo (53%), następnie wino (37%), szampana (36%), wódkę (31%). Nalewki, likiery wybrało 11% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, a 5% jeszcze inny rodzaj alkoholu. Podobnie jak starsi koledzy, uczniowie szkoły gimnazjalnej najczęściej wybierają piwo (24%). W następnej kolejności uczniowie gimnazjum wybrali szampana (23%), wino (14%), likiery, nalewki (7%), a wódkę wybrało 4% uczniów gimnazjum, 3% inny rodzaj alkoholu. 1uczniów szkoły podstawowej wskazało na szampana, 6% piwo, 2% wino, a 1% inny rodzaj alkoholu. inne wino szampan likier, nalewka wódka piwo nie piję alkoholu 1% 3% 5% 2% 14% 37% 1 23% 36% 7% 11% 4% 31% 6% 24% 25% 53% 57% 88% szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.4. Jaki rodzaj alkoholu pijesz najczęściej? 11% uczniów szkoły podstawowej, 29% uczniów gimnazjum twierdzi, że ich rodzice wiedzą o spożywaniu przez nich alkoholu. Wśród uczniów szkoły ponadgimnazjalnej odsetek tych odpowiedzi wynosi 61%, jednakże warto przy tym zaznaczyć, iż w grupie tej znajdują się osoby pełnoletnie. 2% młodszych uczniów, 12% uczniów gimnazjum, 14% najstarszych uczniów wskazuje, iż rodzice nie wiedzą o ww. procederze. nie 2% 12% 14% szkoła podstawowa tak 11% 29% 61% uczniowie gimnazjum nie piję alkoholu 25% 59% 87% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk.4.5. Czy rodzice wiedzą, że pijesz alkohol? 19

Młodzież szkolna wskazała miejsca, w których spożywała alkohol: najwięcej uczniów wskazało na swój dom (31% uczniów gimnazjum, 47% starszych uczniów) oraz na dom koleżanki lub kolegi (1 młodszych uczniów, 35% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej). Następnie 15% uczniów gimnazjum, 28% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej wybrało jeszcze inne miejsca, 1% młodszych uczniów, 27% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej bar lub klub, 4% uczniów gimnazjum, 11% starszych uczniów sięgało po alkohol podczas wycieczek szkolnych, 2% uczniów gimnazjum, 4% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej na terenie szkoły, 1% młodszych uczniów, 5% uczniów szkoły gimnazjalnej z alkoholu korzystało od razu pod sklepem. w innym miejscu w barze, klubie podczas szkolnych wycieczek pod sklepem u koleżanki, kolegi na terenie szkoły w domu nie piję alkoholu 15% 28% 1% 27% 4% 11% 1% 5% 1 35% 2% 4% 31% 25% 47% 57% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 1 2 3 4 5 6 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.6. Gdzie zdarzyło Ci się pić alkohol? ( pytanie skierowane do młodzieży szkolnej) Zdecydowana większość uczniów szkół podstawowych zadeklarowało, że nigdy nie piło alkoholu (91%). 8% respondentów spożywało napoje alkoholowe w domu. w innym miejscu podczas szkolnych wycieczek u koleżanki, kolegi na terenie szkoły w domu 4% 8% szkoła podstawowa nie piję alkoholu 91% 2 4 6 8 10 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.7. Gdzie zdarzyło Ci się pić alkohol? ( pytanie skierowane do uczniów szkoły podstawowej) 20

Ponad połowa młodzieży szkolnej poprawnie stwierdza, iż alkohol zawarty w piwie może uzależniać (57% uczniów gimnazjum, 75% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej). Przeciwnego zdania jest 16% uczniów gimnazjum, 1 starszych uczniów, a 28% uczniów gimnazjum, 15% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej nie ma zdania w tej kwestii. Nie wiem Nie zgadzam się Zgadzam się 15% 16% 1 28% 57% 75% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.8. Alkohol w piwie nie uzależnia 65% uczniów gimnazjum oraz 75% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej uznało, że okazjonalne picie alkoholu nie uzależnia. Co czwarty uczeń gimnazjum oraz co piąty reprezentant starszych klas uważa, że okazjonalne picie alkoholu może doprowadzić do uzależnienia. Po 1 respondentów z obu grup szkolnych wybrało odpowiedź nie wiem. Nie wiem 1 1 Nie zgadzam się Zgadzam się 25% 2 65% 7 uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.9. Okazjonalne picie alkoholu nie uzależnia 21

5 uczniów gimnazjum oraz 42% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej nie uważa, by alkoholizm był problemem. Jedynie 15% uczniów ocenia alkoholizm jako zjawisko problemowe. Wśród uczniów szkoły ponadgimnazjalnej odsetek tych odpowiedzi jest wyższy - 45% ankietowanych postrzega alkoholizm jako problem. Pozostali uczniowie nie potrafią jednoznacznie określić swojego zdania w tej kwestii - 35% uczniów gimnazjum, 13% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. Nie wiem 13% 35% Nie zgadzam się Zgadzam się 15% 5 42% 45% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 Wyk.4.10. Alkoholizm to problem 67% uczniów gimnazjum, 81% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej zauważa, że picie alkoholu może przyczynić się do zachowań przemocowych. Odmienne zdanie posiada 12-13% uczniów z obu grup szkolnych, a odpowiedź nie wiem wybrało 21% młodszych uczniów, 6% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. Nie wiem 6% 21% Nie zgadzam się Zgadzam się 12% 13% 67% 81% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk.4.11. Picie alkoholu przyczynia się do przemocy 22

56% uczniów szkoły podstawowej słusznie uznało, że alkohol w piwie jest tak samo szkodliwy jak alkohol zawarty w wódce. fałszywe 56% prawdziwe 44% szkoła podstawowa 2 4 6 Wyk.4.12.. Zdanie Alkohol w piwie jest inny i mniej groźny niż w wódce jest: 12% uczniów szkoły podstawowej oraz 33% uczniów gimnazjum uważa, że łatwo jest im zdobyć alkohol na terenie gminy, a 23% młodszych uczniów, 15% uczniów gimnazjum uznało, iż trudno. Większość uczniów szkoły podstawowej (65%) oraz uczniów gimnazjum (52%) młodzieży szkolnej nie potrafi określić swojego zdania w tej kwestii. Uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej w większości nie mają trudności z nabyciem alkoholu w swojej miejscowości (72%), co może wiązać się z faktem, iż grupa ta składa się także z osób pełnoletnich. nie wiem 21% 52% 65% szkoła podstawowa trudne 7% 23% 15% uczniowie gimnazjum łatwe 12% 33% 72% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.13. Gdybyś chciał zdobyć alkohol w swojej miejscowości byłoby to: 23

Badanej młodzieży szkolnej zadano pytanie o sposoby zdobywania alkoholu przez dzieci i młodzież niepełnoletnią. 52% uczniów gimnazjum, 6 starszych uczniów wskazało na kupowanie alkoholu przez starszych kolegów, 36-38% respondentów z obu grup szkolnych uznało, że osoby niepełnoletnie proszą obcych ludzi pod sklepem o pomoc, a 25% młodszych uczniów, 21% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, iż podkrada alkohol rodzicom w domu. 14% uczniów gimnazjum oraz 56% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej stwierdziło, że młodzież sama sobie kupuje alkohol. nie wiem sama sobie kupuje prosi obcych ludzi pod sklepem o zakup podkrada rodzicom w domu kupują jej starsi koledzy 27% 22% 14% 56% 36% 39% 25% 21% 52% 6 2 4 6 8 uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk. 4.14. Jak młodzież w Twojej okolicy może zdobyć alkohol? 24

4.3. Problem nikotynowy z perspektywy dzieci i młodzieży szkolnej Gminy Zelów Kolejny problem społeczny poruszany w badaniu dzieci i młodzieży szkolnej Gminy Zelów związany był z narażeniem na problem nikotynowy. W celu poznania skali zjawiska, uczniom zadano pytania związane z występowaniem zjawiska w najbliższym otoczeniu uczniów oraz indywidualnymi doświadczeniami z papierosami. 17% uczniów gimnazjum oraz 27% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej wskazuje, że sięgnęło kiedykolwiek po papierosy. Wśród uczniów klas podstawowych odsetek tych odpowiedzi jest znacznie mniejszy i wyniósł jedynie 1%. 99% nie 83% 73% 1% tak 17% 27% 2 4 6 8 10 12 szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Wyk. 4.15. Czy paliłeś kiedykolwiek papierosy? Większość młodzieży szkolnej nie przyznaje się do palenia papierosów (83% uczniów gimnazjum, 73% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej). 12% młodszych uczniów, 7% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej papierosów spróbowało raz. Do regularnego palenia przyznaje się 3% uczniów gimnazjum, 7% starszych uczniów, 1% uczniów gimnazjum, 7% pali kilka razy w roku, 4% starszych uczniów kilka razy w tygodniu, a po 2% uczniów z obu grup szkolnych parę razy w miesiącu. palę codziennie palę parę razy w tygodniu palę parę razy w miesiącu palę kilka razy w roku paliłem jednokrotnie nie palę papierosów 3% 7% 4% 2% 2% 1% 7% 12% 7% 83% 73% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Wyk.4.16. Jak często palisz papierosy? 2 4 6 8 10 25

29% uczniów szkoły podstawowej, 52% uczniów gimnazjum oraz 78% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej stwierdza, że posiadają łatwy dostęp do papierosów na terenie gminy. nie wiem 19% 4 52% szkoła podstawowa trudne 8% 3% 19% uczniowie gimnazjum łatwe 29% 52% 78% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk.4.17. Gdybyś chciał zdobyć papierosy w swojej miejscowości byłoby to: 26

4.4. Problem narkotykowy z perspektywy dzieci i młodzieży szkolnej Gminy Zelów W ankiecie kierowanej do uczniów poruszono kwestię problemu narkotykowego, w tym doświadczeń uczniów z dopalaczami. Wszyscy uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjalnej, a także większość (93%) uczniów szkoły ponadgimnazjalnej zadeklarowali, iż nie mieli nigdy do czynienia z narkotykami lub dopalaczami. Tego typu doświadczenia potwierdza 7% najstarszych uczniów. nie tak 7% 10 10 93% szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 12 Wyk. 4.18. Czy zażywałeś kiedykolwiek narkotyk? Zdecydowana większość młodzieży szkolnej nie przyznaje się do korzystania z narkotyków (10 uczniów gimnazjum, 93% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej). Wśród pozostałych ankietowanych 4% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej spróbowało raz, a 3% bierze kilka razy w roku. zażywam codziennie zażywam parę razy w tygodniu zażywam parę razy w miesiącu biorę kilka razy w roku zażyłem jednokrotnie nie zażywam narkotyków 4% 3% 99% 93% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Wyk.4.19. Jak często zażywasz narkotyki? 2 4 6 8 10 12 27

Większość ankietowanych uczniów nie ma zdania, co do dostępności narkotyków na terenie gminy: 63% uczniów szkoły podstawowej, 64% uczniów gimnazjum oraz 67% najstarszych uczniów. 34% uczniów szkoły podstawowej, 29% gimnazjalnej, 8% ponadgimnazjalnej uważa, że trudno byłoby im zdobyć narkotyki w swojej miejscowości. Przeciwnego zdania jest 3% uczniów szkoły podstawowej, 7% uczniów gimnazjum. Co czwarty reprezentant szkoły ponadgimnazjalnej twierdzi, że łatwo jest zdobyć narkotyki w jego miejscowości. nie wiem 63% 64% 67% szkoła podstawowa trudne 8% 34% 29% uczniowie gimnazjum łatwe 3% 7% 25% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.20. Gdybyś chciał zdobyć narkotyki w swojej miejscowości byłoby to: Wszyscy uczniowie szkoły podstawowej i gimnazjalnej deklarują, iż nie zażywali nigdy dopalaczy. 2% najstarszych uczniów dopalaczy spróbowało raz, a 1% twierdzi, iż z tzw. dopalaczy korzysta codziennie. zażywam codziennie 1% zażywam parę razy w tygodniu zażywam parę razy w miesiącu szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum biorę kilka razy w roku zażyłem jednokrotnie 2% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych nie zażywam dopalaczy 10 10 97% Wyk.4.21. Czy zażywasz dopalacze? 2 4 6 8 10 12 28

Zdecydowana większość uczniów twierdzi, że nie zna żadnych punktów w swojej miejscowości, w których można kupić dopalacze (9 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej oraz ponad 9 uczniów z pozostałych grup szkolnych). Występowanie tego typu miejsc potwierdza 4% uczniów szkoły podstawowej, 9% uczniów gimnazjum, 1 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. nie 96% 91% 9 szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum tak 4% 9% 1 uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk.4.22. Czy znasz miejsca w swojej miejscowości w których można kupić dopalacze? 3 uczniów szkoły podstawowej, 32% uczniów gimnazjum oraz zaledwie 6% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej uznało, że trudno jest zdobyć dopalacze w jego miejscowości. Przeciwnego zdania jest 5% uczniów szkoły podstawowej, 6% gimnazjalnej. Około co szósty reprezentant szkoły ponadgimnazjalnej uważa, że łatwo jest zdobyć dopalacze w jego miejscowości. Spory odsetek ankietowanych uczniów nie ma zdania w tej kwestii 65% najmłodszych uczniów, 62% uczniów gimnazjum, 77% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. nie wiem 65% 62% 77% szkoła podstawowa trudne 6% 3 32% uczniowie gimnazjum łatwe 5% 6% 17% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk.4.23. Gdybyś chciał zdobyć dopalacze w swojej miejscowości byłoby to: 29

Telewizja i Internet są źródłami informacji na temat narkotyków i dopalaczy dla 74% uczniów gimnazjum oraz 86% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. Na szkołę wskazuje 55-57% uczniów z obu grup szkolnych, rodzinę wybrało 21-22% uczniów z obu kategorii wiekowych, a znajomych 18% młodszych uczniów, 37% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej. Po 23% uczniów z obu grup szkolnych korzysta jeszcze z innych źródeł. z innych źródeł 23% 23% z telewizji i Internetu od znajomych ze szkoły od rodziny 18% 21% 22% 37% 55% 57% 74% 86% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk. 4.24. Skąd czerpiesz wiedzę na temat narkotyków i dopalaczy? Większość młodzieży szkolnej (88% uczniów gimnazjum, 86% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej) nie uważa, by narkotyki były bezpiecznymi środkami, nawet jeśli używa się ich w odpowiedni sposób. Nie wiem 14% 1 Nie zgadzam się Zgadzam się 6% 4% 8 86% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk. 4.25. Wszystkie narkotyki są bezpieczne, jeżeli używa się ich w odpowiedni sposób 30

Ponad połowa młodzieży szkolnej (51% uczniów gimnazjum, 6 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej) uważa, że marihuana słusznie jest uznawana za narkotyk. Co piąty uczeń szkoły gimnazjalnej oraz ponadgimnazjalnej stwierdził, że marihuana nie powinna być uznawana za narkotyk. Pozostałe 29% uczniów gimnazjum, 2 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej nie ma zdania w tej kwestii. Nie wiem 29% 2 Nie zgadzam się Zgadzam się 2 2 51% 6 uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.26. Marihuana nie powinna być uznawana za narkotyk 56% uczniów gimnazjum, 72% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej uważa, że okazjonalne zażywanie marihuany może doprowadzić do uzależnienia. Przeciwnego zdania jest 23% uczniów gimnazjum, 2 starszych uczniów, a 22% uczniów gimnazjum, 8% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej wskazało odpowiedź nie wiem. Nie wiem 8% 22% Nie zgadzam się Zgadzam się 23% 2 56% 72% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.27. Okazjonalne używanie marihuany nie prowadzi do uzależnienia 31

Młodzież szkolna w większości (71% uczniów gimnazjum, 69% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej) nie zgadza się ze stwierdzeniem głoszącym, iż posiadanie narkotyków nie powinno być karalne a 12% uczniów gimnazjum, 18% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej uznaje, iż jest ono słuszne. 17% młodszych respondentów, 13% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej wybrało odpowiedź nie wiem. Nie wiem Nie zgadzam się Zgadzam się 17% 13% 12% 18% 71% 69% uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 Wyk.4.28. Posiadanie narkotyków nie powinno być karalne 43% uczniów szkoły podstawowej uważa, nie uważa, by zażywanie dopalaczy było bezpieczniejsze dla zdrowia niż zażywanie narkotyków. Przeciwnego zdania jest jedynie 5% ankietowanych. Ponad połowa badanych (52%) nie potrafi określić jednoznacznego stanowiska w tym temacie. nie wiem 52% fałszywe 43% szkoła podstawowa prawdziwe 5% 2 4 6 Wyk.4.29. Zdanie Zażywanie dopalaczy jest bezpieczniejsze dla zdrowia i życia w porównaniu z zażywaniem narkotyków jest: 32

49% młodszych uczniów, 65% uczniów gimnazjum, 81% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej szkolnej uważa, że osoby w ich wieku sięgają po takie środki jak alkohol, narkotyki, dopalacze z ciekawości, następnie 46% uczniów szkół podstawowych, 79% uczniów gimnazjum, 72% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, żeby zaimponować innym. 13% uczniów szkoły podstawowej, 52% uczniów gimnazjum, 69% najstarszych uczniów twierdzi, że dzieci i młodzież szkolna w ten sposób poszukują wrażeń, 14% uczniów szkoły podstawowej, 22% uczniów gimnazjum, 7 uczniów szkoły ponadgimnazjalnej uznało, iż chodzi o świętowanie konkretnej okazji. Respondenci zauważyli także zależność między korzystaniem ze środków psychoaktywnych przez młodych ludzi a pojawiającymi się w ich życiu problemami: 11% uczniów szkoły podstawowej, 3 uczniów gimnazjum, 34% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej stwierdziło, że ich rówieśnicy sięgają po tego typu środki, ponieważ obawiają się odrzucenia, a 6% uczniów szkoły podstawowej, 17% gimnazjalnej, 43% ponadgimnazjalnej, iż w ten sposób próbują wpłynąć na własne myśli i emocje. inne poszukiwanie wrażeń obawa przed odrzuceniem chęć wpłynięcia na myśli, emocje świętowanie okazji chęć zaimponowania innym ciekawość 36% 11% 18% 13% 11% 52% 3 34% 6% 17% 43% 14% 22% 46% 69% 7 79% 72% 49% 65% 81% 2 4 6 8 10 szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.30. Z jakich powodów osoby w Twoim wieku sięgają po alkohol, narkotyki, dopalacze. 33

64-66% uczniów z każdej grupy szkolnej wskazuje, że rozmowę na temat działania i szkodliwości środków takich jak alkohol, narkotyki, papierosy odbyło z rodzicami, a 52% uczniów szkoły podstawowej, 69% uczniów gimnazjum, 79% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej z nauczycielami. 17% najmłodszych uczniów, 29% uczniów gimnazjum, 49% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej twierdzi, iż sami pozyskują wiedzę na ten temat. 8% uczniów szkoły podstawowej, 33% gimnazjalnej, 31% ponadgimnazjalnej wskazało na pedagogów, psychologów szkolnych, a 9% uczniów szkoły podstawowej, 15% uczniów gimnazjum, 32% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej na kolegów i koleżanki. Pozostałe 18% uczniów szkoły podstawowej, 5-6% młodzieży szkolnej twierdzi, że nikt nie rozmawiał ten temat szkodliwości tego typu środków. nikt nie rozmawiał ze mną na ten temat 5% 6% 18% sam pozyskuję wiedzę na ten temat 17% 29% 49% inne osoby 1 16% 14% szkoła podstawowa pedagog, psycholog szkolny 8% 33% 31% uczniowie gimnazjum koleżanki, koledzy 9% 15% 32% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych nauczyciele 52% 69% 79% rodzice 65% 66% 64% 2 4 6 8 10 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.31. Kto rozmawiał z Tobą na temat działania i szkodliwości środków takich jak alkohol, narkotyki, dopalacze, papierosy? 34

4.5. Problem przemocy z perspektywy dzieci i młodzieży szkolnej Gminy Zelów Uczniowie określili, które sytuacje i zachowania utożsamiają z aktem przemocy. Uczniowie w większości wskazali na bicie przedmiotami (77% uczniów szkoły podstawowej, 85% młodzieży szkolnej), grożenie i straszenie (65% młodszych uczniów, 89% młodzieży szkolnej) oraz na zmuszanie do oddawania pieniędzy (55% uczniów szkoły podstawowej, 67% młodzieży szkolnej). Ponad 4 uczniów szkoły podstawowej oraz ponad 5 młodzieży szkolnej kojarzy przemoc z takimi czynami jak kradzież pieniędzy lub innej własności, spoliczkowanie, całowanie, dotykanie wbrew woli, zmuszanie do oglądania pornografii. 33% uczniów szkoły podstawowej, 55% młodzieży szkolnej wybrało wysyłanie obraźliwych wiadomości, 24% młodszych uczniów, 46% młodzieży szkolnej podszywanie się pod kogoś w Internecie, następnie 16% uczniów szkoły podstawowej, 4 młodzieży szkolnej okazywanie braku szacunku, 15% uczniów szkoły podstawowej, 36% starszych uczniów krytykowanie wyglądu, a 18% uczniów szkoły podstawowej, 13% młodzieży szkolnej nie opiekowanie się kimś kto wymaga opieki. Wynika z tego, że dzieci i młodzież szkolna są świadomi występowania różnych form przemocy. całowanie, dotykanie wbrew woli 41% 58% spoliczkowanie 46% 69% wysyłanie obraźliwych wiadomości 33% 55% okazywanie braku szacunku 16% 4 bicie przedmiotami 77% 85% zmuszanie do oglądania pornografii 42% 54% zmuszanie do oddawania pieniędzy 55% 67% podszywanie się w Internecie 24% 46% kradzież pieniędzy lub innej własności 46% 63% nie opiekowanie się kimś kto wymaga opieki 18% 13% grożenie, straszenie 65% 89% krytykowanie wyglądu 15% 36% 2 4 6 8 10 szkoła podstawowa młodzież szkolna (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.32. Które z wymienionych poniżej sytuacji są Twoim zdaniem aktem przemocy? 35

Ankietowani uczniowie wypowiedzieli się na temat swoich doświadczeń związanych z sytuacjami przemocowymi. 31% uczniów szkoły podstawowej, 48% uczniów gimnazjum, 67% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej poświadcza, że zdarzyło im się być kiedykolwiek świadkami przemocy. 69% nie 33% 52% 31% tak 48% 67% 2 4 6 8 szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych Wyk. 4.33. Czy byłeś kiedyś świadkiem przemocy? Uczniowie, którzy byli świadkami przemocy, wskazali miejsca, w których zdarzyła się tego typu sytuacja: 18% uczniów szkoły podstawowej, 3 uczniów gimnazjum, 39% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej wybrało szkołę, 9% uczniów szkoły podstawowej, 28% uczniów gimnazjum, 51% najstarszych uczniów miejsce publiczne. Następnie 2% młodszych uczniów, 7% uczniów gimnazjum, 34% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej było świadkami przemocy w Internecie, a 5% uczniów szkoły podstawowej, 9% gimnazjalnej, 14% ponadgimnazjalnej wskazało jeszcze na inne miejsca. Pewien odsetek badanych uczniów deklaruje, że czyn przemocowy miał miejsce w ich domu (5% uczniów szkoły podstawowej, 2% uczniów gimnazjum, 4% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej). w innym miejscu 5% 9% 14% w miejscu publicznym np. na ulicy 9% 28% 51% w Internecie 2% 7% 34% na terenie szkoły 18% 3 39% w domu 5% 2% 4% nie byłem świadkiem przemocy 68% 52% 34% 2 4 6 8 szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.34. Gdzie akt przemocy, którego byłeś świadkiem miał miejsce? 36

Uczniowie, którzy byli kiedykolwiek świadkami przemocy, wymienili osoby wobec, których doszło do użycia przemocy: 19% uczniów szkoły podstawowej, 34% uczniów gimnazjum, 44% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej wskazało na kolegów, koleżanki, 12% najmłodszych uczniów, 28% uczniów gimnazjum, 46% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej na osoby nieznane, po 4-5% uczniów z każdej grupy szkolnej wybrało osoby z rodziny, a 2-3% uczniów szkoły podstawowej oraz ponadgimnazjalnej nauczycieli. 8% uczniów szkoły podstawowej, 4% uczniów gimnazjum, 12% najstarszych uczniów było świadkami przemocy użytej wobec jeszcze innych osób. inne 8% 4% 12% wobec nieznanych osób wobec nauczycieli wobec kolegów, koleżanek wobec osób z rodziny nie byłem świadkiem przemocy 12% 28% 2% 3% 19% 34% 5% 4% 5% 34% 46% 44% 52% 68% szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 1 2 3 4 5 6 7 8 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.35. Wobec kogo przemoc była stosowana? 18% uczniów szkoły podstawowej, 21% uczniów gimnazjum, 31% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej deklaruje, iż doznało kiedykolwiek przemocy. nie 69% 82% 79% szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum tak 18% 21% 31% uczniowie szkół ponadgimnazjalnych 2 4 6 8 10 Wyk. 4.36. Czy sam doświadczyłeś kiedykolwiek przemocy? 37

91% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej ocenia swoje poczucie bezpieczeństwa w towarzystwie mamy jako duże, a w towarzystwie taty 9. W towarzystwie babci i dziadka wysoki poziom bezpieczeństwa odczuwa 7 ankietowanych, w towarzystwie ciotek i wujostwa 65-66%. Swoje bezpieczeństwo wśród nauczycieli uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej ocenili w 38% jako duże, w 43% jako średnie, w 19% jako małe, a wśród nauczycielek w 36% jako duże, w 42% jako średnie, w 19% jako małe. Poziom bezpieczeństwa uczniów wśród kolegów został oceniony w 44% jako duży, w 46% jako średni, w 1 jako mały, a wśród koleżanek w 4 jako duży, w 43% jako średnie, w 17% jako mały. Koledzy 1 46% 44% Koleżanki 17% 43% 4 Nauczyciele 19% 43% 38% Nauczycielki 22% 42% 36% Wujkowie 6% 28% 66% Małe Ciotki Dziadek 7% 5% 28% 25% 65% 7 Średnie Duże Babcia 4% 26% 7 Tata 3% 7% 9 Mama 2% 7% 91% 2 4 6 8 10 Wyk.4.37. Oceń swoje poczucie bezpieczeństwa w towarzystwie poszczególnych osób (pytanie skierowane do uczniów szkoły ponadgimnazjalnej) 38

Blisko 9 uczniów szkoły gimnazjalnej oceniło swoje poczucie bezpieczeństwa w towarzystwie mamy oraz taty jako duże, w towarzystwie babci i dziadka 71-72% uczniów, w towarzystwie wujków kolejne 71%, a w towarzystwie ciotek 64%. W odniesieniu do nauczycieli, nauczycielek duże poczucie bezpieczeństwa odczuwa 41% uczniów, a średnie 4. O małym poczuciu bezpieczeństwa wśród nauczycieli, nauczycielek poświadcza 19-2 uczniów. Jeśli chodzi o kolegów to 45% uczniów posiada duże odczucie bezpieczeństwa w ich towarzystwie, kolejne 45% średnie, 11% małe, a w towarzystwie koleżanek 39% duże, 44% średnie, 17% małe. Koledzy 11% 45% 45% Koleżanki 17% 44% 39% Nauczyciele 19% 41% 4 Nauczycielki 2 41% 4 Wujkowie 8% 22% 71% Małe Ciotki Dziadek 8% 14% 28% 14% 64% 72% Średnie Duże Babcia 11% 18% 71% Tata Mama 5% 7% 4% 1 89% 87% 2 4 6 8 10 Wyk.4.37. Oceń swoje poczucie bezpieczeństwa w towarzystwie poszczególnych osób (pytanie skierowane do uczniów szkoły gimnazjalnej) 39

Większość uczniów szkół podstawowych posiada duże poczucie bezpieczeństwa przebywając wśród poszczególnych członków rodziny: 9 czuje się bezpiecznie w towarzystwie taty, 88% mamy, 69% dziadka, 64% babci, kolejne 64% przebywając z wujkami, 52% z ciotkami. Wśród nauczycieli oraz nauczycielek 63-65% uczniów czuje się bardzo bezpiecznie, 23% średnio, a 12-14% posiada małe poczucie bezpieczeństwa. Aż 43% uczniów szkoły podstawowej ocenia swoje poczucie bezpieczeństwa wśród kolegów jako małe, a wśród koleżanek 4 ankietowanych. Koledzy 43% 31% 26% Koleżanki 4 39% 21% Nauczyciele 12% 23% 65% Nauczycielki 14% 23% 63% Wujkowie Ciotki Dziadek 7% 8% 6% 29% 4 25% 64% 52% 69% Małe Średnie Duże Babcia 8% 28% 64% Tata 8% 2% 9 Mama 3% 9% 88% 2 4 6 8 10 Wyk.4.38. Oceń swoje poczucie bezpieczeństwa w towarzystwie poszczególnych osób (pytanie skierowane do uczniów szkoły podstawowej) 40

9 uczniów szkoły podstawowej, 81% uczniów gimnazjum, 71% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej zwróciłoby się o pomoc do rodziców, opiekunów. Nauczycieli wybrało 63% najmłodszych uczniów, 51% uczniów gimnazjum, 37% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej, służby porządkowe 55% uczniów szkoły podstawowej, 46% ponadgimnazjalnej, 36% uczniów szkoły gimnazjalnej. Do kolegów, koleżanek udałoby się 67% uczniów gimnazjum, 48% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej oraz 1 najmłodszych uczniów. Z telefonu zaufania skorzystałoby 14% młodszych uczniów, po 11% uczniów szkoły gimnazjalnej oraz ponadgimnazjalnej, a 5% uczniów gimnazjum, 16% najstarszych uczniów szukałoby pomocy w Internecie. 5% uczniów szkoły podstawowej, 16% uczniów gimnazjum, 41% uczniów szkoły ponadgimnazjalnej starałoby się rozwiązać problem samodzielnie. inne 1 6% 5% szukałbym pomocy w Internecie 5% 16% radziłbym sobie sam telefon zaufania Policji, Straży Miejskiej kolegów, koleżanek 5% 16% 14% 11% 11% 1 41% 55% 36% 46% 48% 67% szkoła podstawowa uczniowie gimnazjum uczniowie szkół ponadgimnazjalnych nauczycieli 37% 51% 63% rodziców, opiekunów 9 81% 71% 2 4 6 8 10 (pytanie wielokrotnego wyboru odpowiedzi nie sumują się do 10) Wyk.4.39. Do kogo zwróciłbyś się o pomoc będąc świadkiem lub doświadczając przemocy? 41