Załącznik Nr 1 do uchwały Nr Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 26.11.2015 r. GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII W GMINIE BARCIN NA 2016 ROK (zwany dalej GPPU) Barcin 2015-11-10
Wprowadzenie Alkohol pije ponad 80% dorosłych Polaków. Z roku na rok rośnie jego spożycie, a za przeciętną pensję możemy kupić coraz więcej wódki. Tylko w 2013 r. średnie spożycie czystego alkoholu na jednego mieszkańca Polski wyniosło 9,67 litra. To aż o 2,74 litra więcej niż jeszcze 11 lat temu. Większość konsumentów spożywa alkohol w sposób bezpieczny, jednak 11,9% dorosłych Polaków nadużywa go, tzn. pije, powodując szkody zdrowotne i społeczne. Do grupy tej zalicza się osoby nieuzależnione (określane, jako pijące szkodliwie) i uzależnione od alkoholu. Z danych Instytutu Psychiatrii i Neurologii (IPiN) wynika, że liczbę osób pijących szkodliwie można szacować na ok. 2,5 mln, a osób uzależnionych jest ok. 600 tys. Badania IPiN wykazały, że z problemami alkoholowymi zdecydowanie częściej borykają się mężczyźni (20,4%). Ten typ problemów dotyka tylko 3, 5% kobiet. Niemal połowę alkoholu wypijanego rocznie przez Polaków (46, 1%) spożywają osoby pijące najwięcej, czyli powyżej 12 litrów czystego, stuprocentowego alkoholu. Osoby te stanowią 7, 3% wszystkich konsumentów alkoholowych. Pozostałą część alkoholu w Polsce spożywają osoby pijące do 1,2 litra rocznie 1. Z raportu Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, który podsumowuje stan zdrowia Polaków wynika, że średnie spożycie alkoholu w Polsce na poziomie 10,1 litrów w przeliczeniu na czysty alkohol jest poniżej średniej europejskiej wynoszącej 10,7 litrów. Zbliżony do innych krajów regionu jest również odsetek abstynentów (24%). Najwięcej pijemy piwa, mniej napojów spirytusowych i win. Pod względem spożycia alkoholu Polska zajmuje 19 miejsce w Europie. Liderami spożycia są mieszkańcy Luksemburga, Czech i Łotwy. Powyżej unijnej średniej piją mieszkańcy krajów zachodnich: Francji, Austrii i Niemiec. Zgodnie z normami WHO pijąc alkohol codziennie należy zachować, co najmniej 2 dni abstynencji w tygodniu. W przypadku mężczyzn nie powinni oni przekraczać 4 porcji standardowych tzn. 40g czystego, 100% alkoholu dziennie. Kobiety nie powinny przekraczać limitu 2 porcji standardowych dziennie. Picie okazjonalne nie powinno przekraczać jednorazowo 6 porcji standardowych (60g czystego alkoholu) w przypadku mężczyzn i 4 porcji standardowych w przypadku kobiet. Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii (zwany dalej GPPU) jest dokumentem wyznaczającym cele oraz sposoby rozwiązywania związanych z tą sferą życia problemów rodzinnych i społecznych na terenie miasta i gminy Barcin. Adresatami Programu są wszyscy mieszkańcy Gminy Barcin, w szczególności dzieci i młodzież w zakresie profilaktyki i poznania skutków używania środków psychoaktywnych, osoby dorosłe nadmiernie pijące alkohol, uzależnione, zagrożone patologiami społecznymi i ich rodziny. 1 Polacy piją więcej Katarzyna Łukomska zastępca dyrektora PARPA 2
Niniejszy dokument stanowi kontynuację oraz rozwinięcie działań prowadzonych w latach ubiegłych w gminie Barcin, odpowiednio dostosowanych do wyników aktualnej diagnozy środowiskowej. Wiążące akty prawne: ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 1356 ze zm.) ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (tj. Dz. U. 2012 Nr 124) ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 ze zm.) W przedstawionym Programie określono obszary, w ramach, których zostaną zrealizowane poszczególne zadania. Część działań została określona w sposób szczegółowy, a niektóre z nich w sposób bardziej ogólny. Dzięki temu Program ma charakter otwarty i stwarza możliwość bieżącej jego weryfikacji, biorąc pod uwagę aktualne potrzeby społeczne, bieżące badania oraz zmiany legislacyjne. Program stanowi wyznacznik celów i działań, wokół których będą koncentrowały się zadania realizowane w 2016 roku. Nadmierne spożywanie alkoholu oraz zażywanie substancji psychoaktywnych stanowi poważny problem, zarówno dla pojedynczych jednostek, jak i ogółu społeczeństwa. Alkoholizm i narkomania w dzisiejszych czasach, stały się trudnymi problemami społecznymi, które stanowią duże wyzwanie cywilizacyjne, o szerokim zasięgu. Profilaktyka jest działaniem długofalowym, a jej efekty są obserwowalne często dopiero po kilku latach. Jak wskazuje praktyka lepiej zapobiegać niż leczyć by wartość działań mogła okazać się nieoceniona. ROZDZIAŁ I Zasoby umożliwiające prowadzenie działalności profilaktycznej i naprawczej - baza w gminie Barcin: 1. Punkt informacyjno-konsultacyjny dla osób uzależnionych i ich rodzin, 2. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, 3. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 4. Komisariat Policji i Straż Miejska, 5. Miejski Dom Kultury, w tym świetlice, 6. Grupy samopomocowe, 7. Placówki oświatowe - szkoły podstawowe i gimnazjalne, 8. Organizacje pozarządowe oraz media lokalne. ROZDZIAŁ II Założenia do programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2016 roku. 3
I. Cel główny programu OPÓŹNIENIE INICJACJI UŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH PRZEZ MŁODZIEŻ. OGRANICZENIE SKUTKÓW PRZEMOCY W RODZINIE SPOWODOWANEJ NADUŻYWANIEM ALKOHOLU. PODNIESIENIE WIEDZY MIESZKAŃCÓW GMINY O SKUTKACH NADUŻYWANIA ALKOHOLU ORAZ UŻYWANIA ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH. II. Cele strategiczne 1. Ograniczenie dostępności napojów alkoholowych. 2. Opóźnienie wieku inicjacji alkoholowej młodzieży. 3. Redukcja szkód zdrowotnych osób uzależnionych i osób nadużywających alkoholu. 4. Zmniejszenie rozmiarów problemów związanych z zaburzeniami życia rodzinnego wywołanego zjawiskiem przemocy spowodowanej nadużywanej alkoholu. 5. Edukacja profilaktyczna dorosłych. III. Cele szczegółowe Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu 1. Kontynuacja działalności Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego dla osób uzależnionych i ich rodzin. 2. Działalność Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Barcinie. 3. Wspieranie grup samopomocowych wzajemnej pomocy. 4. Podnoszenie kompetencji/kwalifikacji członków GKRPA/ZI poprzez udział w szkoleniach/konferencjach/seminariach oraz pokrycie związanych z tym kosztów dojazdu. 1. liczba zatrudnionych specjalistów, 2. liczba porad udzielonych przez terapeutów, 3. liczba spotkań grupowych osób uzależnionych i współuzależnionych, 4. liczba rozmów interwencyjno-motywacyjnych przeprowadzonych przez GKRPA, 5. liczba osób skierowanych na leczenie, 6. liczba osób podejmujących dobrowolne leczenie. Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej, prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie 1. Kontynuacja działalności Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego dla osób uzależnionych i ich rodzin. 4
2. Współpraca interdyscyplinarna z przedstawicielami takich instytucji jak: Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Kuratorskiej Służby Sądowej, Komisariatu Policji, Straży Miejskiej, Placówek Oświaty, Poradniami Odwykowych itp. 3. Wspieranie działalności Zespołu Interdyscyplinarnego ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 4. Uczestnictwo przedstawiciela GKRPA w zespole interdyscyplinarnym (ZI), w szczególności w pracach grup roboczych. 1. liczba porad udzielonych przez specjalistów, 2. liczba spotkań zespołu roboczego (ZI), 3. liczba założonych Niebieskich Kart związanych z przemocą wywołaną nadużywaniem alkoholu, 4. liczba wszczętych postępowań przygotowawczych z art. 207 kk, 5. liczka zakończonych postępowań przygotowawczych z art. 207 aktem oskarżenia, 6. liczba osób uzależnionych podejmujących leczenie odwykowe. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych 1. Realizacja programów, szkoleń i warsztatów skierowanych do uczniów i rodziców. 2. Podejmowanie działań edukacyjnych skierowanych do sprzedawców napojów alkoholowych i działań kontrolnych lub profilaktycznych mających na celu ograniczenie dostępności napojów alkoholowych. 3. Organizowanie szkoleń dla nauczycieli, członków GKRPA, Zespołu Interdyscyplinarnego i osób prowadzących działalność profilaktycznoedukacyjną. 4. Współpraca z mediami w zakresie przekazywania wiedzy na temat profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, przeciwdziałania narkomanii i przemocy w rodzinie, działań profilaktycznych podejmowanych w gminie. 5. Prenumerata czasopism specjalistycznych, zakup książek i ulotek itp. materiałów. 6. Realizacja programów profilaktycznych w szkołach nauki jazdy. 1. liczba przeprowadzonych szkoleń, 2. liczba punktów, w których przeprowadzono: kontrolę, rozmowę profilaktyczną, szkolenie, 5
3. liczba osób uczestniczących w szkoleniach, 4. liczba jednostek korzystających z literatury. Wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służących rozwiązywaniu problemów alkoholowych 1. Realizacja programów wspierających osoby utrzymujące trzeźwość i członków ich rodzin. 2. Udostępnienie lokalu, zwolnienie z opłat eksploatacyjnych dla grup samopomocowych AA, Al-anon, 1. liczba podjętych działań edukacyjnych i ich uczestników, 2. liczba zorganizowanych szkoleń oraz liczba uczestników, 3. liczba grup samopomocowych. Ograniczenie dostępności sprzedaży alkoholu 1. Utrzymanie limitu punktów sprzedaży napojów alkoholowych. 2. Zintensyfikowanie rozmów profilaktycznych przeprowadzanych w punktach sprzedaży napojów alkoholowych. 3. Zwiększenie liczby szkoleń i kontroli punktów sprzedaży. 1. liczba punktów sprzedaży alkoholu, 2. liczba szkoleń, kontroli. Działalność Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Barcinie GKRPA została powołana na podstawie art. 4 1 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wszyscy członkowie posiadają odpowiednie kwalifikacje do pracy w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, zgodnie z art.4 1 pkt. 4 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi, oraz dodatkowe szkolenia podnoszące kwalifikacje do pracy w zespołach problemowych. GKRPA działa w całym składzie i w zespołach problemowych. Inicjuje i koordynuje działania w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień na terenie miasta i gminy Barcin w szczególności: 1. Przygotowuje i opiniuje przedstawiony Radzie Miejskiej projekt GPPU. 2. Opiniuje wydawanie zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych pod względem zgodności lokalizacji punktu sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży, 6
zgodnie z uchwałami Rady Miejskiej w Barcinie, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 2 ustawy: a) w sprawie zasad usytuowania na terenie miasta i gminy miejsc sprzedaży i podawania napojów alkoholowych, b) w sprawie ustalenia liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych. Opinia wydawana jest w formie postanowienia, które podpisują członkowie GKRPA biorący udział w posiedzeniu. 3. Współpracuje z instytucjami pomocowymi i stowarzyszeniami w rozbudowie lokalnego sytemu zwiększania skuteczności powstrzymywania przemocy w rodzinie i pomagania osobom uwikłanym w przemoc. 4. Podejmuje czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. 5. Kontroluje przestrzeganie zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych. 6. Ponadto działający w ramach GKRPA zespół ds. lecznictwa odwykowego: a) rozpatruje zasadność wniosków o nałożenie obowiązku leczenia odwykowego na osoby nadużywające alkoholu, b) motywuje do podjęcia leczenia odwykowego, c) w przypadku odmowy podjęcia dobrowolnego leczenia przez osobę mającą problem alkoholowy ma możliwość skierowania jej na badania przez biegłych lekarzy w celu uzyskania opinii w przedmiocie uzależnienia, d) kieruje do sądu rejonowego wnioski o wszczęcie postępowania w sprawie leczenia odwykowego, e) podejmuje czynności interwencyjne w przypadku stwierdzenia przemocy w rodzinie. 7. Podstawowymi formami pracy komisji są: a) posiedzenia raz bądź dwa razy w miesiącu, w zależności od podejmowanych spraw, b) posiedzenia zespołów problemowych. 8. Zespół kontrolujący przeprowadza kontrolę w zakresie przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych na podstawie art.18 ust. 8 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, (t. j. Dz. U. z 2012 r. poz.1356 z późn. zm.) i działa na podstawie upoważnienia wydanego przez Burmistrza Barcina. Zadania zespołu kontrolującego GKRPA obejmują kontrolę w zakresie: a) posiadania zezwolenia, b) wnoszenia opłaty za korzystanie z zezwolenia na podstawie oświadczenia o wartości sprzedaży za poprzedni rok, c) zaopatrywania się w napoje alkoholowe u producentów i przedsiębiorców posiadających zezwolenie na sprzedaż hurtową napojów alkoholowych, d) posiadania tytułu prawnego do korzystania z lokalu, e) przestrzegania terminów opłat wnoszonych na rachunek gminy w każdym roku kalendarzowym objętym zezwoleniem, f) wykonywania działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem, 7
g) przestrzegania innych zasad i warunków określonych przepisami prawa np. obecność w miejscach sprzedaży i podawania napojów alkoholowych informacji o szkodliwości spożywania alkoholu. Zasady wynagradzania członków, GKRPA w Barcinie: 1. Przewodniczący Komisji - 380 zł netto, członek Komisji - 330 zł netto. 2. Za każdą nieobecność w pracach GKRPA, należne wynagrodzenie zostanie pomniejszone o kwotę w wysokości 100 zł. 3. Wynagrodzenie naliczone jest na podstawie miesięcznego zestawienia uczestnictwa w pracy GKRPA, sporządzanego w oparciu o listę obecności, na której członek zobowiązany jest do złożenia podpisu. 4. Wypłata wynagrodzenia następuje najpóźniej do 10 dnia następnego miesiąca. 5. Protokoły posiedzeń znajdują się w dokumentacji GKRPA. 6. Członkowi GKRPA/ZI należy się zwrot kosztów podróży za dojazd na szkolenie konferencję/seminarium podnoszące kwalifikacje w dziedzinie profilaktyki uzależnień oraz przemocy w rodzinie i środowisku szkolnym, na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2012 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990 z późn. zm.). ROZDZIAŁ III Założenia do programu przeciwdziałania narkomanii w 2016 roku. Cel główny programu ZAPOBIEGANIE I OPÓŹNIENIE INICJACJI UŻYWANIA SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH. POSZERZANIE WIEDZY O ICH SZKODLIWOŚCI. Cele strategiczne 1. Opóźnienie lub zapobieganie inicjacji używania substancji psychoaktywnych. 2. Ograniczanie ryzyka rozwoju problemowego używania substancji psychoaktywnych (uzależnienia). 3. Ograniczenie rozpowszechniania używania substancji psychoaktywnych i zmniejszenie rozmiarów problemów z tym związanych. Cele szczegółowe 1. Realizacja programów profilaktyki uniwersalnej i selektywnej rekomendowanych przez Krajowe Biuro Przeciwdziałania N, PARPA. 2. Wspieranie programów rozwijających kompetencje wychowawcze rodziców i nauczycieli. 3. Prowadzenie działalności informacyjnej i edukacyjnej oraz szkoleniowej. 4. Poszerzenie wiedzy rodziców i nauczycieli na temat środków psychoaktywnych. 1. Kontynuacja działalności Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego dla osób uzależnionych i ich rodzin. 8
2. Kierowanie działań profilaktycznych do grup wiekowych przed inicjacją używania środków psychoaktywnych. 3. Korygowanie błędnych przekonań dotyczących substancji psychoaktywnych. 4. Rozwijanie umiejętności życiowych. 5. Modelowanie postaw i zachowań wobec używania substancji psychoaktywnych. 6. Warsztaty wspierające nauczycieli np. z wypalenia zawodowego czy radzenia sobie ze stresem. 7. Zakup i dystrybucja ulotek, broszur lub innych publikacji. 1. liczba osób zgłaszających się do PIK z problemem związanym z używaniem narkotyków, 2. liczba odbiorców zrealizowanych programów/szkoleń, 3. liczba przeszkolonych realizatorów programów, 4. liczba porad udzielonych przez specjalistów, 5. liczba rodziców uczestniczących w programie, 6. liczba zakupionych ulotek, wydawnictw. ROZDZIAŁ IV Zasady finansowania GPPU. Rada Miejska w Barcinie uchwala stosowną uchwałą sposób i realizację programu oraz zleca realizację programu Burmistrzowi. Burmistrz jest wykonawcą uchwalonego programu. 1. Zasady ogólne: a) merytoryczną podstawą decyzji o finansowaniu zadań z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień zlecanych przez gminę Barcin są założenia i priorytety określone w GPPU; b) niezbędnym warunkiem realizowania zadania z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień jest przedstawienie i złożenie oferty programowej przez realizatorów programu; c) zlecanie zadań i przekazywanie środków wymaga sporządzenia umowy określającej zadania i zobowiązania oraz kalkulację kosztów; d) elementem każdej umowy powinno być złożenie przez zleceniobiorcę sprawozdania merytorycznego i finansowego. 2. Źródło finansowania: a) finansowanie realizacji poszczególnych zadań określa harmonogram wydatków zgodny projektem budżetu na 2015 rok w dziale 851 ochrona zdrowia, rozdziale 85154 przeciwdziałanie alkoholizmowi oraz rozdziale 85153 przeciwdziałanie narkomanii; 9
b) kwoty ujęte w harmonogram mogą ulec zmianie w wyniku ewentualnych potrzeb wynikających z realizacji GPPU na rok 2016 lub w sytuacji, jeśli nie zostanie wykonany plan dochodów; c) źródłem finansowania zadań GPPU są środki pochodzące z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych wniesione przez podmioty gospodarcze w roku 2016. 3. Formy finansowania i dofinansowania realizacji zadań GPPU: a) zakupy i zlecenia zewnętrzne; b) zlecanie zadań na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych; c) zabezpieczenie środków finansowych na zadania realizowane przez gminę. 4. Sposób realizacji zadań Burmistrz realizuje program za pośrednictwem Koordynatora miejsko-gminnego programu uzależnień, który koordynuje wykonanie zadań zawartych w programie m.in. poprzez: a) współdziałanie z GKRPA, b) współpracę z MGOPS, c) specjalistami terapii uzależnień i innymi realizatorami programów oraz warsztatów, d) funkcjonariuszami Policji i Straży Miejskiej, e) Sądem Rejonowym, Prokuratorem i Kuratorską Służbą Sądowniczą, f) Poradniami Odwykowymi i SP ZOZ, g) organizacjami pozarządowymi, h) grupami samopomocowymi. 5. Monitoring Monitoring poszczególnych zadań wynikających z realizacji programu będzie przeprowadzony na podstawie sprawozdań od ww. realizatorów, partnerów, instytucji, specjalistów oraz osób odpowiedzialnych za realizację GPPU. Na podstawie analizy GPPU i sprawozdań, koordynujący program Koordynator m/g programu sporządzi zbiorcze sprawozdanie, które zostanie przedłożone Radzie Miejskiej do dnia 31 marca 2017 r. Opracowała: Krystyna Błaszak - koordynator GPPU Opiniowała: Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Barcinie. 10