I Międzynarodowy Kongres Misyjny Zakonu Cochin, Kerala (India) 12-22 stycznia 2006 GALIMBERTI ROSA Bracia Mniejsi Konwentualni i Ce.Mi.FZŚ: razem na misje? 2006 1
GALIMBERTI Rosa Bracia Mniejsi Konwentualni i Ce.Mi.FZŚ: razem na misje? Wstęp Możliwość wyjazdu ludzi świeckich, także całych rodzin, na misje nie jest nowością, choć dla FZŚ stanowi stosunkowo niedawne odkrycie. Podejmowanie misji przez świeckich sięga początków chrześcijaństwa. Gdy czytamy Dzieje Apostolskie, staje się dla nas jasne, że u zarania Kościoła, misja ad gentes była owocem normalnego życia chrześcijańskiego. Każdy wierzący był zaangażowany w misje: jedni przez świadectwo, inni przez przepowiadanie. W historii Kościoła na przestrzeni wieków doszło jednak do pełnego pojęciowego i organizacyjnego pęknięcia, zgodnie z którym apostolat stał się dziedziną zarezerwowaną dla duchowieństwa, zaś świat dla świeckich. Na polu ewangelizacji świeccy zostali przesunięci na margines, zaś podstawowe zdanie w głoszeniu ludom Ewangelii spoczęło na zakonnikach i duchownych. W niemal wszystkich wspólnotach chrześcijańskich ich działalność na rzecz misji ograniczała się jednak zazwyczaj do zewnętrznego wsparcia, do współpracy misyjnej, która z czasem przyjęła formę inicjatyw modlitewnych (częściej indywidualnych niż wspólnotowych), zbierania środków finansowych, adopcji na odległość, wysyłania różnych materiałów dla misjonarzy i niewiele więcej. Papież Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej Christifideles laici z 1988 przypominał jednak, że działalność świeckich jest coraz bardziej potrzebna (ChL 35). Powołanie nie dotyczy tylko pasterzy, księży, zakonników i zakonnice, lecz obejmuje wszystkich, bo także wierni świeccy są osobiście powołani przez Pana, od którego otrzymują misję na rzecz Kościoła i świata. Po Soborze i po zachęcie ze strony papieża Konferencja Episkopatu Włoch opublikowała w 1990 r. Uwagi duszpasterskie na temat zaangażowania świeckich w misji ad gentes. Jest to znaczący i pod wieloma względami inspirujący dokument, gdzie mówi się otwarcie o nowych formach udziału, o tworzeniu organizacji laikatu misyjnego i o cennym wkładzie kobiet i małżeństw chrześcijańskich przez posługę na rzecz ewangelizacji i rozwoju Kościoła (nr 29). W 1991 r. encyklika Redemptoris missio stanowiła kolejny przełom w refleksji wspólnotowej na temat udziału świeckich w działalności misyjnej. 1. Rodzina franciszkańska Jako franciszkanie jesteśmy silni pod jednym względem w realizacji tego zadania powierzonego Kościołowi: jesteśmy braterstwem. Stanowimy wspólnotę wielkiej Rodziny franciszkańskiej, złożoną z zakonników i świeckich, kapłanów i osoby konsekrowane, które są wezwane, aby urzeczywistniać w dzisiejszych czasach apostolski charyzmat Serafickiego Ojca. Stał się on bratem uniwersalnym, który posłał swych naśladowców na świat i zostawił nam jako dziedzictwo wciąż aktualne misyjne orędzie wyrażone w konkretnych zasadach i metodach działania. W świetle soborowego nauczania wszyscy, tj. I Zakon, siostry i świeccy, jesteśmy powołani do głoszenia. Spełniamy misję jedności i braterstwa, gdzie każdy składnik wnosi swoje bogactwo ludzkie, duchowe, materialne 2
Franciszkański Zakon Świeckich W ostatnich 10 latach we FZŚ we Włoszech te zasady i refleksje spotkały się z żywym zainteresowaniem i stały się przedmiotem głębokich studiów i rozeznawania. Z pewnością na rozwój tej świadomości duży wpływ miała encyklika Redemptoris Missio Jana Pawła II, gdzie czytamy: Człowiek współczesny bardziej wierzy świadkom niż nauczycielom, doświadczeniu niż doktrynie, życiu i faktom niż teoriom. Pierwszą formą świadectwa jest samo życie misjonarza, jego rodziny, jego wspólnoty kościelnej. Misjonarz, choć nie pozbawiony ograniczeń i wad, żyjąc w prostocie na wzór Chrystusa jest znakiem Boga i rzeczywistości transcendentnych (RM 42). Jeśli prawdą jest, że wszyscy wierni świeccy dzięki łasce otrzymanego chrztu mają godność kapłańską, królewską i prorocką, a ponadto prawo i obowiązek uczestniczenia w misji, to w naszym wypadku dochodzi jeszcze profesja życia ewangelicznego, która jeszcze bardziej nas zobowiązuje do posługi braciom. Jesteśmy zatem powołani do działań misyjnych w stylu właściwym franciszkanom świeckim. W naszej Regule istnieje wiele odniesień do tego zadania, które mamy podjąć, aby urzeczywistnić charyzmat Serafickiego Ojca św. Franciszka w życiu i w misji Kościoła (Reg 1), gdyż pogrzebani i zmartwychwstali z Chrystusem we chrzcie, który czyni żywymi członkami Kościoła i złączeni z nim jeszcze bardziej przez profesję, niech staną się świadkami i narzędziami jego misji wśród ludzi, głosząc Chrystusa słowem i życiem (Reg 6). Wezwanie do misji jest dla nas jeszcze bardziej aktualne dzisiaj, gdyż istnieje coraz więcej środowisk, gdzie ludzie mogą usłyszeć Ewangelię i poznać Chrystusa tylko za pośrednictwem świeckich, którzy dzielą ich sytuację życiową. Taka refleksja w naszym Zakonie doprowadziła do powstania w 1998 r. Misyjnego Centrum FZŚ, aby przeprowadzać konkretne projekty w dziedzinie misji. Postanowiliśmy ująć najważniejsze sprawy w dokumencie, który stał się przyczyną dalszego pogłębienia tematu we wspólnocie. Wypis z dokumentu FZŚ Świadkowie i narzędzia 1. Powołanie misyjne, które rozszerza się na wszystkich, włącza świeckich franciszkanów, którzy otrzymują od Pana zadanie: Idźcie także wy do mojej winnicy i obowiązek urzeczywistniania charyzmatu Serafickiego Ojca św. Franciszka w życiu i w misji Kościoła, do posługi w jedynej misji głoszenia Chrystusa całemu światu i wszelkiemu stworzeniu jako konkretny znak współpracy w budowie Kościoła, sakramentu zbawienia całej ludzkości. 2. Franciszkanie świeccy, którzy przez chrzest i profesję stali się świadkami i narzędziami misji Kościoła, mają powszechny obowiązek i prawo angażować się, aby głoszenie zbawienia dotarło i zostało przyjęte przez każdego człowieka w każdym miejscu. Są wezwani, aby popierać inicjatywy współpracy w rozszerzaniu Ewangelii, usuwać przyczyny dyskryminacji i służyć sprawie pokoju. ZAŁOŻENIE 3. Centrum Misyjne FZŚ (Ce.Mi.FZŚ) zostało założone 20 września 1998 r. (por. Dekret Założenia). Wszelka odpowiedzialność za Centrum i sprawy misji ad gentes należy do Rady Narodowej FZŚ, która działa przez odpowiedzialnych ustanowionych według Regulaminu Ce.Mi.FZŚ. NATURA 4. Ce.Mi.FZŚ jest wspólnotą, która opracowuje, koordynuje, rozwija i propaguje inicjatywy formacyjne i wspólne doświadczenia różnych misyjnych struktur regionalnych i lokalnych w celu odnowy ewangelizacyjnego zaangażowania wspólnot FZŚ we Włoszech. 3
CELE 5. Ce.Mi.FZŚ zgodnie ze wskazówkami Narodowego Biura Współpracy Misyjnej Kościołów jest miejscem, które pozwala świeckim franciszkanom odpowiedzieć na powołanie misyjne w konkretnej formie i przejść specjalną formację dla animatorów i współpracowników misyjnych. Ponadto dla kandydata na Franciszkańskiego Misjonarza Świeckiego jest jednostką FZŚ, która oferuje szkolenie misyjne i jest pośrednim ogniwem współpracy między regionalnym strukturami a Centralną Jednostką Misyjną w Weronie, gdzie odbywa się specjalistyczne szkolenie misyjne dla kandydatów do wyjazdu. 6. Ce.Mi.FZŚ jest strukturą FZŚ, która stawia sobie za cel animację misyjną, popieranie współpracy misyjnej, Międzynarodowego Wolontariatu i Misyjnego Laikatu Franciszkańskiego na rzecz ewangelizacji i współdziałania między Kościołami. Z innych form misyjnego zaangażowania podejmowanych także we współpracy z innymi członkami franciszkańskiej Rodziny franciszkanie świeccy budują wspólnotę otwartego dialogu i twórczego apostolatu. 2. Doświadczenie Ce.Mi.FZŚ Szczegółowe zadania Ce.Mi.FZŚ: - promocja i koordynacja inicjatyw animacji misyjnej w regionach we współpracy z innymi członkami Rodziny franciszkańskiej, szczególnie na rzecz misji I Zakonu; - promocja i organizowanie wyjazdów wolontariuszy za granicę (obozy letnie, organizacje partnerskie); - organizowanie dla kandydatów na wyjazdy misyjne indywidualne i rodzinne szkoleń i pomocy w projektach misyjnych ad gentes przed, w czasie i po powrocie z misji; - informacja na temat promocji osoby ludzkiej, sprawiedliwości, pokoju, ochrony środowiska, rozwoju ludów, organizowanie szkoleń na tematy franciszkańskie Dziedziny. W celu realizacji tych podstawowych zadań Ce.Mi.FZŚ działa w 4 grupach lub dziedzinach: animacji-kooperacji, wolontariatu, misyjnego laikatu i GPSC. Ce.Mi.FZŚ ma zarząd centralny z głównym koordynatorem i grupą odpowiedzialnych oraz lokalne struktury z delegatami i grupami regionalnymi. Rada. Narodowa Rada FZŚ mianuje delegata z zadaniem koordynacji działalności Ce.Mi.FZŚ. Do pomocy otrzyma Radę animatorów, wybieraną i potwierdzaną na rok na zebraniu regionalnych delegatów misyjnych. Rada jest złożona z delegatów i animatorów regionalnych, którzy wyróżniają się lokalnym zaangażowaniem w dziedzinie animacji, wolontariatu, laikatu misyjnego, inicjatyw na rzecz sprawiedliwości, pokoju, ochrony stworzenia oraz w szkoleniach. Radę uzupełnia Narodowy Asystent FZŚ i Narodowy Radny FZŚ, specjalnie oddelegowany do tej funkcji. Działalność Ce.Mi.FZŚ poprzez swych animatorów ma na celu uwrażliwienie i koordynację różnych inicjatyw, które powstają we wspólnotach, aby połączyć je, umożliwić wymianę doświadczeń i wzmocnić misyjne zaangażowanie FZŚ. 3. Misje i typologia obecności Przygotowania Należy podkreślić, że istniej różnica między wolontariuszami, którzy przebywają w kraju misyjnym przez pewien ograniczony czas (1 miesiąc dla letnich obozów pracy) a świeckimi misjonarzami, którzy przechodzą bardziej pogłębioną formację i przebywają na misjach minimum 2-3 lata. 4
Wolontariat jest owocem wspaniałomyślności, otwarcia, dobrej woli i stanowi dobry teren pod zasiew, wzrost i pielęgnację tego, co jest dojrzałym owocem szczególnego powołania, a mianowicie misyjnego laikatu nastawionego na głoszenie Ewangelii pod wpływem Bożego wezwania. W związku z tym, że Ce.Mi.FZŚ zajmuje się ponadto współpracą misyjną, czyli wsparciem misjonarzy bez potrzeby opuszczania własnego kraju, niektórzy wolontariusze podejmują tego typu zadania. Dla wszystkich organizowane są co roku specjalne szkolenia. W przypadku laikatu misyjnego realizuje się program opracowany przez Konferencję Episkopatu Włoch i formacja przebiega zgodnie z zaleceniami duszpasterskimi Komisji Episkopatu ds. Współpracy Kościołów Świeccy w misji ad gentes z pomocą dla narodów. Działalność dokonuje się więc w ramach współpracy między Kościołami. Niezbędna jest zatem łączność z diecezją i zaangażowanie kościelne, aby dać wyraz jedności między wspólnotą wysyłającą i przyjmującą misjonarza. Umowa, która zostaje zawarta przed wyjazdem misjonarzy przewiduje, że projekt jest realizowany na prośbę biskupa zapraszającej diecezji i potwierdzony przez biskupa, skąd pochodzą świeccy wolontariusze. Taki sposób działania daje kościelną gwarancję na wykonywaną posługę i dotyczy także instytutów zakonnych. W naszym przypadku współpracujemy i wspieramy także lokalne struktury FZŚ w krajach misyjnych. Gdy ze strony wolontariusz lub rodziny wychodzi pragnienie podjęcia szczególnego powołania misyjnego, następuje co najmniej roczny okres rozeznania i formacji. Przygotowanie bliższe obejmuje: - ukończenie formacji we FZŚ; - kompetencje zawodowe; - nawiązanie więzi z diecezją, aby posłanie miało charakter współpracy międzykościelnej; - opracowanie konkretnego projektu, zatwierdzonego następnie przez Radę Narodową FZŚ i inne jednostki (np. Sekretariat Misyjny I Zakonu) i obejmującego cele, środki i podział odpowiedzialności za realizację misji; - zaangażowanie macierzystej wspólnoty; - szkolenie w dwóch etapach: 1) rok formacji i przygotowań do wyjazdu, spotkania w Sekretariacie Misyjnym oraz 2) kurs w Centralnej Jednostce Misyjnej w Weronie i kurs języka; - ogólny plan na podstawie projektu dotyczący posługi kościelnej w łączności z lokalną wspólnotą franciszkańską i parafialną oraz form świadectwa szczególnie wobec miejscowych ubogich; - plan powrotu. Wytyczne obecności na misjach - zorganizować codzienne życie osobiste i rodzinne tak, aby uwzględnić czas na modlitwę i rozważanie słowa Bożego (indywidualnie lub wspólnotowo), na rozwijanie więzi i kontaktów społecznych. W tym celu od początku pobytu na misjach należy stworzyć odpowiedni program z pomocą własnego kierownika duchowego; - przeznaczyć pierwsze miesiące pobytu na inkulturację. Poświęcić czas (ok. 4-6 miesiące od przyjazdu) na wsłuchiwanie się i poznawanie miejscowych ludzi, ich kultury, sposobu życia bez zbytniego zaangażowania w jakąś działalność i bez podejmowania zbyt dużej odpowiedzialności; - dać pierwszeństwo nie tyle działaniu, co rozwijaniu więzi przyjaźni i dialogu z miejscową ludnością; - dać wyraz opcji na rzecz ubogich, która przekłada się na konkretne wybory sposobu życia i prowadzenia pracy misyjnej; - nawiązać współpracę z miejscową wspólnotą franciszkańską i diecezją zgodnie z Regułą i Konstytucjami FZŚ. Podejmować stały wysiłek na rzecz promocji osoby ludzkiej i ewangelizacji, która zgodnie z nauczaniem św. Franciszka z Asyżu, ma przekładać się na służbę braciom; - zadbać, aby poziom życia odpowiadał miejscowym warunkom i aby nie tworzyć wrażenia, że świeccy misjonarze są uprzywilejowani, bo utrzymują ich bogaci dobrodzieje. 5
Aktualna sytuacja Obecnie realizowane są następujące projekty: - współpraca w Wenezueli w Kustodii Braci Mniejszych Konwentualnych w diecezji Guanare, pobyt małżeństwa, które wyjechało w 2003 r. i powróciło przed kilkoma dniami, z zadaniem ożywienia życia chrześcijańskiego w kaplicy św. Antoniego w Barrio, położonej w trudnej dzielnicy (problem dzieci ulicy) i mającej przekształcić się niebawem w samodzielną parafię; - współpraca w Rumunii w miejscowości Onesti w diecezji Jasi w delegaturze Prowincji Braci Mniejszych Kapucynów z Kampanii. Pojechała tam rodzina w sierpniu 2005 r. w celu podjęcia posługi w parafii diecezjalnej, która istnieje od 3 lat i pomocy w centrum ekumenicznym; - w przygotowaniu program współpracy z Prowincją Braci Mniejszych Kapucynów z Lombardii w Kamerunie w rejonie Shisong na rzecz szpitala przygranicznego i akcji społecznych podejmowanych przez misjonarzy; - w przygotowaniu jedna rodzina na etapie rozeznawania powołania; - możliwość zorganizowania letnich obozów pracy w Albanii w diecezji Sapa 4. Perspektywy na przyszłość To wystąpienie może być traktowane jako propozycja podjęcia wspólnej drogi refleksji, formacji i działalności duszpasterskiej w poszukiwaniu twórczego apostolatu, o co dzisiaj Kościół nas prosi. Tę drogę należy przebyć razem, wzajemnie się wspierając do odkrywania nowych form współpracy i współdziałania. To nowy rozdział, który się otwiera i który możemy zapisać stawiając ostrożnie małe kroki. Być świeckim misjonarzem np. dla żony i matki nie może oznaczać tego samego, czym jest dla zakonników. Chodzi jednak o znalezienie sposobu i funkcji, która nie sprowadzałaby się tylko do roli pomocy z zagranicy. Powołanie i przepowiadanie skierowane są budowanie Kościoła, na współudział w celach i projektach formacyjnych i duszpasterskich. Nasza posługa jako wierzący, świadkowie Zmartwychwstałego i Jego nadziei, narzędzia pokoju i braterstwa może służyć wspólnemu urzeczywistnianiu franciszkańskiego orędzia i zachowaniu ciągłości charyzmatu jedności z całym stworzenie. 6