Numer IV/2014 ISSN 2300-9187

Numer IV/2014 ISSN 2300-9187

VOTUM SEPRARTUM KWARTALINK STUDENCKIEGO KOŁA NAUKOWEGO PRAWA KARNEGO ISSN 2300-9187 STOPKA REDAKCYJNA WYDAWCA Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ul. Gagarina 11, 87-100 Toruń REDAKCJA Kwartalnik Votum Separatum Studenckiego Koła Naukowego Prawa Karnego WPiA UMK ul. Bojarskiego 3 87-100 Toruń e-mail: sknpk.torun1@gmail.com Redaktor Naczelny: mgr Mateusz Wiśniewski ZARZĄD STUDENCKIEGO KOŁA NAUKOWEGO PRAWA KARNEGO Opiekun Naukowy i Merytoryczny: dr hab. Jerzy Lachowski, prof. UMK Opiekun Naukowy: mgr Mateusz Wiśniewski Prezes Zarządu: Weronika Pellowska Wiceprezes Zarządu: Michał Sadowski Edytor Główny: Paulina Baśkiewicz Szanowni Czytelnicy, gorąco zachęcam do lektury najnowszego grudniowego wydania Votum Separatum, w którym znajdują się artykuły z zakresu prawa karnego sensu largo. Niniejsze wydanie porusza m.in. problem, tak często przez nas spotykanych, fotoradarów, zdarzających się błędów medycznych, a także zakresu tajemnicy adwokackiej. Szczególną uwagę powinien wzbudzić tekst dotyczący dziecka wychowywanego w warunkach izolacji więziennej. W imieniu całej redakcji oraz członków Studenckiego Koła Naukowego Prawa Karnego, życzę wszystkim Czytelnikom spokojnych i radosnych Świąt Bożego Narodzenia, rodzinnej atmosfery, pogody ducha i prawdziwej, świątecznej radości. Redaktor Naczelny mgr Mateusz Wiśniewski

SPIS TREŚCI GRUDZIEŃ NR IV/2014 1. NATALIA DULSKA I KRZYSZTOF CZAPLICKI Dziecko w izolacji więziennej ze skazaną matką. 2. MACIEJ RYBCZYŃSKI Fotoradarowe kontrowersje. 3. WITOLD MATEJKO Okoliczności uchylające prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie. 4. PAULINA BAŚKIEWICZ Odpowiedzialność lekarzy za błąd medyczny. 5. AGATA SKIBIŃSKA Wpływ sugestii na zeznania świadka. 6. WERONIKA SURDYGA Penalizacja zakazu zakrywania twarzy podczas zgromadzenia wraz z oceną funkcjonowania postępowania przyspieszonego. 7. WERONIKA PELLOWSKA Prowadzenie pojazdu niemechanicznego po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości stan prawny po nowelizacji. 8. DANIEL OSTASZEWSKI Zwiększenie odpowiedzialności karnej i administracyjnej w znowelizowanej ustawie o odpadach. Próba interpretacji i analizy problemu.

Natalia Dulska i Krzysztof Czaplicki, studenci III roku prawa UMK Dziecko w izolacji więziennej ze skazaną matką Słowem wstępu Problematyka pozostawania dzieci przy matkach - więźniarkach w warunkach izolacji sięga już końca II wojny światowej, kiedy to utworzony został w Polsce pierwowzór domu matki i dziecka, a więc znacznie wcześniej niż zalecane to było przez Radę Europy 1. Dotyka bowiem kwestii trudnego wyboru pomiędzy resocjalizacją skazanej a zapewnieniem dziecku spokojnego i bezpiecznego dzieciństwa w warunkach umożliwiających mu prawidłowy rozwój psychofizyczny. Kontakty z bliskimi są szczególnie ważne w procesie resocjalizacji skazanych. W polskim systemie prawnym istnieje szereg przepisów gwarantujących podtrzymywanie i budowanie właściwych stosunków rodzinnych. Są one często jedynym źródłem kontaktu z rzeczywistością zza więziennego muru, a tym samym mogą przeciwdziałać procesowi prizonizacji. Więź z najbliższymi wpływa na budowanie własnej wartości przez skazanych i ułatwia późniejszy powrót na wolność. Kodeks karny wykonawczy 2 expressis verbis wyraża konieczność uwzględnienia przez organy postępowania wykonawczego więzi uczuciowej z dziećmi, w szczególności jej inicjowania, podtrzymywania i zacieśniania. Wyrazem takich pożądanych działań jest umożliwianie dodatkowych widzeń z dzieckiem (art. 105a 3 k.k.w.), zobowiązanie do wywiązywania się z obowiązków alimentacyjnych (przez zapewnienie pracy w szczególności skazanym, na których ów obowiązek ciąży) oraz świadczenia pomocy materialnej dzieciom, a także współdziałania z placówkami opiekuńczo-wychowawczymi, w których te dzieci przebywają. Przepisy te odnoszą się zarówno do skazanych mężczyzn, jak i kobiet. Dla tej drugiej grupy przewidziano także możliwość odroczenia wykonania kary na okres ciąży i trzech lat po urodzeniu dziecka (art. 151 1 k.k.w.). Sąd penitencjarny może także udzielić przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, jeżeli przemawiają za tym ważne względy rodzinne lub osobiste (art. 153 2 k.k.w.). 1 Rezolucja Zgromadzenia Parlamentarnego 1663 (2009) Kobiety w więzieniu, dalej zwana rezolucją. 2 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 1997 r. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.), dalej jako k.k.w.. 4

Powyższe rozważania nie mogą prowadzić jednak do wniosku, że resocjalizacja skazanych jest priorytetem w uwzględnianiu kontaktów z dziećmi. Dbając o realizację prawa do kontaktów z bliskimi, każdorazowo należy mieć na względzie przede wszystkim dobro dziecka. Ma to odzwierciedlenie miedzy innymi w redakcji przepisu nakładającego obowiązek obecności osoby pełnoletniej podczas widzeń (art. 105a 2 k.k.w.). Jednakże ustawodawca przewiduje wyjątek od zasady ograniczenia kontaktu niepełnoletnich ze środowiskiem więziennym, jakim jest umieszczenie dziecka w wieku do lat 3 (ewentualnie 4) w domu matki i dziecka przy zakładzie karnym. Niewątpliwym ratio legis instytucji jest uwzględnienie potrzeby bliskości z matką na etapie kształtowania się rozwoju społecznego dziecka oraz jego kompetencji poznawczych i emocjonalnych licznie wskazanych w literaturze 3. Nie wyklucza to jednak również negatywnych konsekwencji, którym trzeba stale zapobiegać i je minimalizować. Należy stale badać rzeczywiste uwzględnienie prymatu dobra dziecka wywodzonego z art. 72 Konstytucji RP oraz norm Konwencji o Prawach Dziecka w stosowaniu instytucji szczególnie zagrażającej dobru dziecka. Wskazać należy, że według szacunków Ligii Howarda, brytyjskiej organizacji pozarządowej zajmującej się reformą prawa karnego, problem ten w Europie dotyka 10 tys. niemowląt i dzieci poniżej 2 roku życia 4. Obecnie w zakładach karnych w Polsce odbywają karę 2224 kobiety 5 z czego tylko niewielki procent korzysta z możliwości pobytu z dzieckiem. Większość z nich odbywa karę za najgroźniejsze przestępstwa, zwłaszcza rozbój, poważne przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, czy handel narkotykami. 6 Jednak ze względu na wagę sprawy warto zwrócić szczególną uwagę na współczesne kontrowersje regulacji normujących tę instytucję. Analizę należy przeprowadzać mając na względzie zasady Konstytucji RP (w szczególności art. 18, art. 31, art. 40, art. 41) chroniące z jednej strony macierzyństwo, z drugiej zaś szeroko rozumianą wolność i równość. Dla właściwej wykładni przepisów trzeba odwołać się także do zasad prawa karnego wykonawczego oraz aktów prawa międzynarodowego, zwłaszcza Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Także Europejskie Reguły Więzienne w pkt. 34.3 (Kobiety więźniowie mają prawo porodu poza 3 Por. K. Cegielska, Uwięzione Macierzyństwo (Dom matki i dziecka w zakładzie karnym nr 1 w Grudziądzu), Forum Penitencjarne, 2008 nr 7, s. 13 oraz I. Frukacz-Wollenberg, Zakład Karny a potrzeba macierzyństwa, Wychowanie na co dzień, 2006 nr 4/5, s. 22-24. 4 Rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1469 (2000) Matki i dzieci w więzieniu. 5 Na podstawie danych statystycznych Centralnego Zarządu Służby Więziennej, http://sw.gov.pl/pl/o-sluzbiewieziennej/statystyka/statystyka-biezaca/ (stan na 30 października 2014). 6 A. Szymanowska. Rekomendacja 1469 (2000). Komentarz, Przegląd Więziennictwa Polskiego, nr 72-73, Warszawa 2011, s. 169. 5

zakładem karnym, a w przypadku narodzin dziecka w więzieniu władze zapewnią konieczne wsparcie i infrastrukturę) podkreślają konieczność pomocy skazanym matkom. W tym miejscu nie można pominąć także wskazań Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w Rekomendacji 1469 (2000), w których to zaleca się w odniesieniu do matek i ich dzieci w izolacji: 1) unikanie kary pozbawienia wolności; 2) stosowanie wobec skazanych matek kar opartych na wykonywaniu prac społecznych; 3) uznanie priorytetu dobra dzieci w funkcjonowaniu wspomnianych placówek; 4) zapewnienie dzieciom opieki sprawowanej w odpowiednim dla nich środowisku, przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa publicznego; 5) zapewnienia dzieciom możliwości spędzania czasu z obojgiem rodziców, zwłaszcza odwiedzin ojca; 6) utworzenie zamkniętych i półotwartych placówek oferujących usługi pomocy społecznej; 7) zapewnienia odpowiedniego przeszkolenia personelu w zakresie opieki nad dziećmi; 8) utworzenie programów edukacyjnych, przeznaczonych dla specjalistów pracujących w obszarze wymiaru sprawiedliwości. Regulacje kodeksowe Ustawową podstawę prawną przebywania dzieci wraz ze skazaną matką w izolacji stanowi art. 87 k.k.w.. Przepis ten reguluje omawianą kwestię pobytu matki z dzieckiem w specjalnie zorganizowanych przy wskazanych zakładach karnych domach dla matki i dziecka. Formułuje on także cele, którym jest to podporządkowane, tj. umożliwienie matce pozbawionej wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem. Oznacza to, co do zasady, nieprzerwane i osobiste sprawowanie pieczy. Dziecko może przebywać w izolacji na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia, bowiem jak wskazują badania, do tego właśnie wieku jest wstanie zapomnieć, że w takim zakładzie przebywało. Jednakże, gdy względy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opinią lekarza albo psychologa, przemawiają za oddzieleniem dziecka od matki albo za przedłużeniem lub skróceniem tego okresu wydaje się właściwą decyzję o przedłużeniu lub skróceniu trzyletniego okresu pozostawania dziecka z matką. 7 Podejmuje ją 7 S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2001, s. 258. 6

dyrektor zakładu karnego, a nadto konieczna i zasadna jest zgoda sądu opiekuńczego. Dla przyjęcia skazanej nie ma zastosowania przepis art. 69 k.k.w., a więc organy nie są związane wcześniejszą decyzją o jej przyjęciu do danego rodzaju zakładu karnego. Tryb przyjęcia Warunkiem koniecznym do przyjęcia skazanej matki do zakładu karnego z możliwością pobytu w domu matki i dziecka jest, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2003 r. 8, złożenie pisemnego wniosku wraz z odpisem skróconym aktu urodzenia dziecka przez matkę. Ponadto, niezbędne jest uzyskanie zgody ojca posiadającego władzę rodzicielską, a w razie braku porozumienia zastosowanie znajdzie przepis art. 97 2 in fine Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym w sprawie tej rozstrzyga sąd opiekuńczy. Sąd ten także udziela zgody na przyjęcie matki wraz z dzieckiem, z tym zastrzeżeniem, że istnieje możliwość przyjęcia do domu już z chwilą złożenia wniosku przez skazaną. Skutek zgody sądu opiekuńczego rodzi rozbieżności w poglądach przedstawicieli doktryny. Wskazuje się bowiem, że zgoda nie pozbawia możliwości wydania decyzji o odmowie skierowania przez dyrektora matki wraz z dzieckiem do domu 9, albo też wyklucza taką możliwość 10. Wydaje się, że należałoby zgodzić się z drugim stanowiskiem, bowiem w przeciwnym razie dany sąd decydowałby w tej samej sprawie dwukrotnie - i prawdopodobnie z identycznym rozstrzygnięciem. Nie podlega jednak wątpliwości, że decyzja ta jest zaskarżalna na podstawie art. 7 1 k.k.w., a także podlega nadzorowi sędziego penitencjarnego (34 1 k.k.w.) oraz kontroli Dyrektora Generalnego lub dyrektora okręgowego Służby Więziennej (art. 78 2 k.k.w.). Taka procedura przyjęcia obowiązuje także w wypadku urodzenia dziecka przez kobietę odbywająca już karę pozbawienia wolności. Personel domu i opieka 8 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2003 r. w sprawie trybu przyjmowania dzieci matek pozbawionych wolności do domów dla matki i dziecka przy wskazanych zakładach karnych oraz szczegółowych zasad organizowania i działania tych placówek (Dz. U. nr 175, poz. 1708 i 1709 ), dalej zwane rozporządzeniem. 9 K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2012, s.405. 10 K. Sitnik, Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec kobiet [w:] A. Kwieciński (red. ), Postępowanie z wybranymi grupami skazanych w polskim systemie penitencjarnym. Aspekty prawne, Warszawa 2013, s. 322. 7

Rozporządzenie reguluje zasady funkcjonowania domu matki i dziecka (dalej: dom ). Kieruje nim kierownik domu, który podlega dyrektorowi zakładu karnego. W skład personelu wchodzą: lekarz pediatra, psycholog, pielęgniarka, wychowawca, dietetyk. Osoby te (z wyłączeniem dietetyka) stanowią również zespół wychowawczo-opiekuńczy powołany przez dyrektora zakładu karnego, a jego kierownikiem zostaje kierownik domu. Mimo, że zespół może być traktowany jako inny organ kolegialny w myśl art. 77 1 k.k.w., zostaje powołany przede wszystkim dla pomocy skazanym matkom w rozwiązywaniu ich problemów i regulowaniu życia w domu 11. Przykładem jest przejęcie opieki nad dzieckiem przez pielęgniarkę i wychowawcę w przypadku okresowej niemożności jej sprawowania przez matkę. W szczególności zaś zespół powołany jest dla realizacji celów: 1) programowania zajęć dydaktycznych, edukacyjnych, wychowawczych, terapeutycznych i resocjalizacyjnych wobec matek; 2) prowadzenia przy udziale matek, działalności opiekuńczej zapewniającej dzieciom prawidłowy rozwój psychofizyczny; 3) dokonywania kwartalnych ocen postaw macierzyńskich matek; 4) rozpoznawania i przygotowywania warunków właściwej adaptacji społecznej matek i dzieci poprzez utrzymywanie kontaktów z ich rodzinami, organami pomocy społecznej i publicznymi placówkami opiekuńczo-wychowawczej. Wskazane wyżej zajęcia oprócz pomocy matkom w uzyskaniu wiedzy o wychowaniu dziecka i opieki nad nim aktywizują je także w kierunku regulowania swojej sytuacji życiowej. Personel organizuje także programy przedszkolne obejmujące dzieci w dwóch krupach wiekowych, mające na celu przygotowanie ich do życia w otaczającym je świecie. 12 Warunki bytowe Kwestia budowy domu i jego wyposażenia regulowana jest również rozporządzeniem. Naczelną zasadą jest dążenie do zapewnienia warunków jak najbardziej zbliżonych do domowych. Z tego względu określone zostało minimum wymaganych pomieszczeń, a wśród nich m. in.: pokoje sypialne, sale do zajęć, kuchnia i pomieszczenia sanitarne. Realizacji powyższej zasady sprzyja nieużywanie umundurowania służbowego przez funkcjonariuszy Służby Więziennej mających kontakt z dziećmi. 11 Ibidem. 12 K. Dąbkiewicz, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2013, s. 303. 8

Szczególnie istotne jest zapewnienie dzieciom właściwej przestrzeni do prawidłowego rozwoju ruchowego. Z uwagi na ograniczoną wielkość pomieszczeń oddziału więziennego mogą one korzystać z świetlic, placu zabaw, a także żłobka, czy przedszkola. Są to także bodźce prawidłowo stymulujące rozwój dziecka. Podobną rolę pełni kontakt z rówieśnikami oraz światem zewnętrznym, zwłaszcza wycieczki i kontakt z bliskimi, na co wskazuje rezolucja (pkt 9.5, pkt 11.2). Posiłki przygotowywane są pod nadzorem dietetyka i lekarza pediatry, który może, w uzasadnionych przypadkach, odstąpić od ograniczeń wynikających z norm określonych w przepisach w sprawie norm wyżywienia osób pozbawionych wolności. W załączeniu do rozporządzenia ujęto także normy opierunku dla dzieci przebywających w domach, zróżnicowane w zależności od wieku i rozwoju fizycznego dziecka. Dom musi być wyposażony w pomieszczenia do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz pomieszczenie izby chorych. Świadczeń udzielają natomiast lekarz pediatra lub pielęgniarka. W wyjątkowych przypadkach (niemożności udzielania świadczenia) zadanie realizowane będzie za pośrednictwem zakładu opieki zdrowotnej właściwego ze względu na obszar działania i rodzaj świadczenia. Dziecko może być też skierowane do szpitala, w wypadku, kiedy wymaga całodobowej opieki lekarskiej. Skazanej sprawującej opiekę nad dzieckiem na podstawie przepisów ustawowych przysługują specjalne przywileje. Wśród nich należy wymienić m. in.: prawo do dłuższego spaceru (art. 112 1 k.k.w.), prawo do zakupu dodatkowych artykułów żywnościowych (art. 113a 1 k.k.w.), zakaz stosowania niektórych, określonych kar dyscyplinarnych (143 2 k.k.w.), w tym pozbawienie możliwości otrzymania paczek żywnościowych, pozbawienie lub ograniczenie możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych czy umieszczenia w celi izolacyjnej 13. Opuszczenie domu W czasie pobytu skazanej w domu matki i dziecka może ona korzystać z zezwoleń na czasowy pobyt poza zakładem karnym na zasadach ogólnych. W razie takiego opuszczenia zakładu, zabiera dziecko ze sobą. W uzasadnionych przypadkach możliwe jest jednak pozostanie dziecka w domu, jeśli zgodę taką wyrazi dyrektor zakładu karnego. Organ ten jest 13 K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2012, s.404. 9

zobligowany do powiadomienia sądu opiekuńczego w sytuacjach, gdy matka nie powróci do zakładu karnego lub powróci do niego bez dziecka. Sąd opiekuńczy jest także zawiadamiany (przez dyrektora zakładu karnego), gdy lekarz lub psycholog wydają opinię o konieczności rozdzielenia matki i dziecka ze względów wychowawczych lub zdrowotnych. Zdecydowanie najtrudniejszym dla skazanej momentem jest upływ terminu, w którym dziecko może przebywać wraz z nią w domu. Dlatego zakład karny, zgodnie z rezolucją (pkt 9.4), umożliwia matce sprawne uporanie się z zapewnieniem dziecku jak najlepszej opieki. W tym celu może ono trafić do członka rodziny, bądź może zostać umieszczone w placówce opiekuńczo-wychowawczej położonej w pobliżu zakładu karnego, w którym przebywa matka, co podkreśla rezolucja (pkt 9.7). Zakończenie Nie ma wątpliwości co do doniosłości poruszonego tematu. Należy jednak zgodzić się z poglądem doktryny 14, o konieczności obecności tej instytucji w systemie prawa zarówno z uwagi na prawidłowy rozwój dziecka, jak i korzystnego oddziaływania edukacyjnego i terapeutycznego na matkę. Swoje odzwierciedlenie przepisy znajdują w funkcjonowaniu dwóch domów matki dziecka w Krzywańcu i Grudziądzu. Niewątpliwie kontrowersyjnym zagadnieniem jest kwestia motywacji kobiet wychowujących dzieci w zakładach karnych. Zdarza się bowiem, że pobyt w domu może stać się sposobem na korzystanie z dodatkowych ulg oraz łagodniejszego traktowania. Szczególnie widoczne jest to w sprawach dotyczących kobiet, które w tym celu zachodzą w ciążę, a także pozbawianych praw rodzicielskich lub skazanych za znęcanie się nad dzieckiem. 15 Te wyjątki nie mogą jednak uniemożliwić korzystania z instytucji matkom, które rzeczywiście pragną kontaktu ze swoim dzieckiem. Właśnie w domu mogą nauczyć się właściwych postaw, które pomogą w utrzymaniu więzi również po odbyciu kary. Wydaje się zatem, że uregulowanie jest korzystne zarówno dla dziecka, z uwagi na zapewnienie mu bliskości z matką, jak i dla skazanej, która ma możliwość odpowiedzialnego przeżywania swojego macierzyństwa. Nie zmienia to jednak faktu, że należy je stosować 14 M. Łopatkowa, Za wszelka cenę z matką, Polityka, 1984, nr 2, s. 11; nr 3.; 11. ; J. Niedworok, Matki więźniarki i ich dzieci w zakładach penitencjarnych, zagadnienia podstawowe, 1998. 15 E. Piotrów, Postawy rodzicielskie skazanych matek oraz ich uwarunkowania [w:] A. Jaworska (red.), Resocjalizacja. Zagadnienia prawne, społeczne i metodyczne, Kraków 2009, s. 197. 10

tylko w bardzo uzasadnionych przypadkach. Ponadto należy postulować opracowanie odpowiednich wytycznych dla sądów, zgodnie z którymi sądy miałyby rozważać orzeczenie kary pozbawienia wolności w stosunku do matek małych dzieci jedynie w przypadku popełnienia przez nie poważnych przestępstw z użyciem przemocy i pod warunkiem, że stanowią one ciągłe zagrożenie dla społeczeństwa 16. Nie może również zaniechać kontroli zarówno podczas pobytu w domu jak i po opuszczeniu murów zakładu. 16 Rekomendacja Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy nr 1469 (2000) Matki i dzieci w więzieniu. 11

Maciej Rybczyński, student III roku prawa UMK Fotoradarowe kontrowersje W wyniku opublikowanych niedawno raportów z szeregu kontroli przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli w organach zajmujących się kontrolą ruchu drogowego 1, na nowo rozgorzała dyskusja odnośnie używania urządzeń samoczynnie rejestrujących obraz pojazdów przekraczających dopuszczalną prędkość, tzw. fotoradarów. Często stawianym zarzutem wobec służb uprawnionych do ich używania jest nadużywanie swoich uprawnień, np. poprzez korzystania z urządzeń tam, gdzie nie powinno się tego robić, w czym przodują straże miejskie, które przeprowadzają kontrole w miejscach bezpiecznych przede wszystkim z myślą o dochodach z potencjalnych mandatów. NIK zarzuciła również niski stopień skuteczności w prowadzeniu postępowań, co często prowadzi do przedawnienia karalności wykroczenia. Temat może wydawać się oczywisty i pozbawiony większych trudności w zakresie interpretacji odpowiednich przepisów przeprowadzania postępowań w oparciu o materiał utrwalony przez urządzenia rejestrujące (w tym fotoradary, kamery rejestrujące przejazd przy nadawanym czerwonym sygnale świetlnym oraz odcinkowy pomiar prędkości) 2, ale tak nie jest, wciąż pojawiają się nowe wątpliwości natury prawnej i dlatego chyba warto pochylić się nad tym zagadnieniem. Organem, który obecnie ma najszersze kompetencje do używania fotoradarów, jest Inspekcja Transportu Drogowego 3. Podstawą prawną, która nadaje temu organowi owe uprawnienia, jest art. 129a ust. 1 pkt 3 p.o.r.d. 4, który obowiązuje od 01.07.2011 r. Drugim, obok ITD, organem uprawnionym do używania fotoradarów, jest straż gminna (miejska) 5. O ile pierwsza z wymienionych służb ma w zasadzie nieograniczone przez p.o.r.d. 1 http://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-bezpieczenstwie-na-drogach.html oraz http://www.nik.gov.pl/plik/id,7572,vp,9503.pdf, dostęp dn. 24.11.2014 r. 2 Warto zaznaczyć, że słowo fotoradar nie występuje w Słowniku Języka Polskiego PWN - http://sjp.pwn.pl/szukaj/fotoradar.html, dostęp dn. 24.11.2014 r., jednak pojęcie to już na stałe przyjęło się w mowie potocznej, jest powszechnie rozumiane, a także pojawia się w orzeczeniach Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego oraz literaturze przedmiotu. 3 W skrócie ITD. 4 Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, Dz. U. nr 98, poz. 62 z późn. zm. 12

kompetencje co do wyboru miejsc pomiarów, to wobec formacji powoływanej przez samorządy ustawodawca zastosował bardziej restrykcyjne rozwiązania. Municypalni mogą korzystać z fotoradarów: a) na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich, b) na drogach krajowych wyłącznie w prawidłowo oznaczonym obszarze zabudowanym. SM nie może w żadnym wypadku używać fotoradarów na drogach ekspresowych oraz autostradach oraz nie może dokonywać pomiarów z pojazdu będącego w ruchu pojazd, w którym zamontowano urządzenie musi być unieruchomiony. Ponadto strażnicy są zobligowani do uzgodnienia z właściwym komendantem miejskim, powiatowym lub Stołecznym Policji miejsc, w których przeprowadzone są pomiary. Takie regulacje mają na celu głównie zapobieganie sytuacjom, w których głównym celem działania SM jest troska o interesy fiskalne danej jednostki samorządu terytorialnego, poprzez np. umieszczanie fotoradarów w miejscach, gdzie nie jest to racjonalnie uzasadnione lub samowolne zmienianie lokalizacji sprzętu, tzn. przemieszczanie go w miejsca nieuzgodnione z Policją takie nieprawidłowości zarzuciła NIK we wspomnianych wcześniej raportach. Prima facie art. 129b ust. 4 p.o.r.d. wyraźnie zaznacza, że SM może korzystać jedynie z przenośnych lub zainstalowanych w pojazdach fotoradarów, a to z kolei oznaczałoby, że nie może korzystać ze stacjonarnych rejestratorów. Taka interpretacja tej regulacji jest jednak nie do przyjęcia, gdyż należy odwołać się do wykładni systemowej wspomnianego przepisu. Zgodnie z art. 20b ust. 2 u.d.p. 6 zarządca drogi instaluje lub usuwa stacjonarne urządzenia rejestrujące na wniosek Głównego Inspektora Transportu Drogowego lub z własnej inicjatywy, ale za zgodą GITD. Zgodnie z ust. 5 art. 20b u.d.p., przepisy o uprawnieniach zarządcy drogi stosuje się odpowiednio do SM, jeśli chodzi o urządzenia zainstalowane i eksploatowane przez straże. Ustawa z dnia 29.10.2010 o zmianie ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw 7 w art. 10 pkt 3 przewidywała obowiązek przekazania przez SM wykazu dotychczas posiadanych stacjonarnych urządzeń rejestrujących wraz ze wszelkimi parametrami technicznymi do GITD i za zgodą tego organu dalej mogła 5 W skrócie SM. 6 Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych Dz. U. z 2007 r., nr 19, poz. 115 z późn. zm. 7 Dz. U. nr 225, poz. 1466. 13

owe fotoradary użytkować. Reasumując, niedopuszczalne jest powoływanie się na przekroczenie uprawnień przez SM w przypadku rejestrowania wykroczeń przez stacjonarny fotoradar o ile te działania są podejmowane są za wiedzą i zgodą GITD. Takie działanie nie jest naruszeniem art. 17 3 k.p.s.w. 8 oraz nie stanowi negatywnej przesłanki procesowej w rozumieniu art. 5 1 pkt 9 k.p.s.w. 9. Fotoradary mają przede wszystkim ujawniać popełnienie wykroczenia przekroczenia dopuszczalnej prędkości, stypizowanego w art. 92a k.w. 10. Jest to wykroczenie formalne, dla którego nie jest wymagany jakikolwiek skutek, ustawodawca przyjął więc stanowisko wg którego każde naruszenie narzuconego ustawą lub znakiem drogowym ograniczenia jest społecznie szkodliwe 11. W związku z art. 5 k.w., można je popełnić umyślnie bądź nieumyślnie. Podmiotem wykroczenia niedostosowania się do ograniczenia prędkości jest prowadzący pojazd ustawa nie czyni zastrzeżenia, że musi to być osoba prowadząca wyłącznie pojazd mechaniczny. Kara grożąca za popełnienie wykroczenia z art. 92a k.w. to grzywna od 20 zł do 5000 zł, zgodnie z ogólną regułą z art. 24 1 k.w., a zgodnie z art. 96 1 k.p.s.w. maksymalna grzywna nałożona w postępowaniu mandatowym wynosi 500 zł. Nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego za wykroczenie z art. 92 i 92a k.w. jest najprostszym i najbardziej uproszczonym sposobem ukarania sprawcy. W przypadku wykroczeń zarejestrowanych przez fotoradary funkcjonariusz ITD lub SM może nałożyć mandat karny, jeśli nie zachodzi wątpliwość co do tego, kto dopuścił się czynu i jeśli osoba ta dobrowolnie podda się karze oraz nie skorzysta z uprawnienia do odmowy przyjęcia mandatu, określonego w art. 97 2 k.w. Zgodnie z art. 97 1 pkt 3 organ prowadzący postępowanie może nałożyć mandat w ciągu 180 dni od daty popełnienia wykroczenia, w tym także po przeprowadzeniu czynności wyjaśniających na podstawie art. 54 k.p.s.w. W aktualnym stanie prawnym, w związku z uchyleniem ust. 6 w 7 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2002 r. w sprawie nakładania grzywien w drodze mandatu karnego 12, nie powinno się nakładać mandatów zaocznych w przypadku utrwalenia wykroczenia przez urządzenie rejestrujące, gdyż mandat zaoczny można nałożyć tylko wtedy, jeśli 8 Ustawa z dnia 21 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, Dz. U. nr 106, poz. 1148 z późn. zm. 9 Na takim stanowisku stanął też Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 maja 2014 r., III KK 393/13, OSNKW 10/2014, s. 60-69. 10 Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, Dz. U. nr 12, poz. 114 z późn. zm. 11 W. Radecki, [w:] M. Bojarski, W. Radecki, KW. Komentarz., Warszawa 2013, s. 672. 12 Dz. U. nr 20, poz. 201 z późn. zm. 14

funkcjonariusz jest pewien, kto popełnił wykroczenie 13, natomiast niejednokrotnie nie zachodzi tożsamość z właścicielem pojazdu, którego ustalono na podstawie zasięgnięcia informacji z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierujących. Można jednak wyobrazić sytuację, gdzie w wyjątkowych przypadkach będzie dopuszczalne nałożenie mandatu karnego zaocznego przez funkcjonariusza SM, jeśli np. fotografia będzie na tyle wyraźna, że bez trudności rozpozna kierującego pojazdem i będzie znał tą osobę (co jest możliwe szczególnie w niedużych miejscowościach). W celu ustalenia osoby odpowiedzialnej za popełnienie wykroczenia, SM lub ITD przeprowadza czynności wyjaśniające na podstawie art. 54 k.p.s.w. Zakres tych czynności ma przede wszystkim określić, czy istnieją podstawy do skierowania do sądu wniosku o ukaranie bądź zakończenia sprawy postępowaniem mandatowym trzeba w związku z tym określić, czy czyn wypełnia znamiona wykroczenia, określić jego kwalifikację prawną (akurat ten element nie przysparza większych trudności przy wyjaśnianiu wykroczeń ujawnionych przy pomocy urządzeń rejestrujących), a przede wszystkim ustalić, kogo należy obwinić o dany czyn 14. W postępowaniach wyjaśniających wszczętych w wyniku używania urządzeń rejestrujących ITD oraz SM odwołują się do art. 78 ust. 4 p.o.r.d. przepis ten zobowiązuje właściciela lub posiadacza pojazdu do wskazania na żądanie uprawnionego organu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie, chyba że pojazd został użyty przez nieznaną właścicielowi osobę i nie mógł temu zapobiec (np. w wyniku kradzieży bądź zaboru pojazdu w celu krótkotrwałego użycia). Art. 78 ust. 5 p.o.r.d. analogiczny obowiązek nakłada na właścicieli oraz posiadaczy pojazdów, którzy nie są osobami fizycznymi. Pierwotnie ww. przepis p.o.r.d. miał służyć przede wszystkim sprawnemu przeprowadzaniu postępowań w sprawach o kolizje czy wypadki drogowe, w których sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia 15, oczywiście nadal spełnia ten cel, ale najczęściej umożliwia uprawnionym organom ściganie sprawców wykroczeń przy pomocy urządzenia rejestrującego. Na tym etapie przeprowadzania czynności zmierzających do ukarania sprawcy wykroczenia (najczęściej w postaci mandatu karnego) właściciel pojazdu występuje przed organem w charakterze świadka. Przy przeprowadzaniu dowodu z zeznań świadków w postępowaniu o wykroczenia, art. 41 1 k.p.s.w. odsyła do szeregu przepisów z rozdziału 13 J. Lewiński, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz., Warszawa 2011, s. 310. 14 T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia., Warszawa 2012, s. 212. 15 W. Kotowski, Prawo o ruchu drogowym. Komentarz., Warszawa 2011, s. 770. 15

21 k.p.k. 16, które stosuje się odpowiednio. I tak, zgodnie z art. 183 1 k.p.k.,, świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeśli mogłoby to narazić jego lub osobę dla niego na odpowiedzialność za przestępstwo albo przestępstwo skarbowe. Takie brzmienie przepisu nie rodzi wątpliwości, że osoba przesłuchiwana w charakterze świadka w sprawie o wykroczenie nie może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeśli narażałaby osobę najbliższą na odpowiedzialność jedynie za wykroczenie 17. Nie ma jednak przeszkód ku temu, by świadek mógł skorzystać z regulacji art. 183 1 k.p.k. w zw. z art. 41 1 k.p.s.w., jeśli mógłby narazić osobę dla siebie najbliższą na jednoczesną odpowiedzialność za wykroczenie oraz przestępstwo, np. gdyby wiedział, że wykroczenie z art. 92a k.w. popełniła osoba najbliższa, wobec której w momencie popełnienia tegoż wykroczenia orzeczony był zakaz prowadzenia pojazdów na podst. art. 42 k.k. 18, a takie zachowanie wypełnia znamiona czynu zabronionego stypizowanego w art. 244 k.k. Środkiem dyscyplinującym świadka do stawienia się w siedzibie danego organu na jego wezwanie, jest kara porządkowa określona w art. 49 1 k.p.s.w., która wynosi maksymalnie 250 złotych, a w przypadku ponownego niestawiennictwa maksymalnie 500 złotych. ITD oraz większość SM używa gotowych druków, na których właściciel pojazdu powinien odpowiedzieć na wezwanie warto zaznaczyć, że żadna norma prawna nie nakazuje odpowiadania na takich drukach oraz nie ma jednego, ściśle określonego terminu na odpowiedź. Przepisem mającym mobilizować właścicieli pojazdów do realizacji obowiązku z art. 78 ust. 4 i 5 p.o.r.d., jest art. 96 3 k.w., dodany do k.w. przywołaną wcześniej ustawą z dnia 29 października 2010 r. o zmianie p.o.r.d. oraz niektórych innych ustaw. Wcześniej pojawiały się wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie, czy zaniechanie obowiązku wskazania użytkownika pojazdu jest wykroczeniem z art. 65 2 k.w. czy art. 97 k.w. ostatecznie SN zdecydował, że jest to wykroczenie z art. 97 k.w. 19, natomiast niedługo potem weszła w życie nowelizacja dodająca 3 do art. 96 k.w., co definitywnie rozstrzygnęło sprawę kwalifikacji prawnej takiego wykroczenia. Wykroczenie to można popełnić w formie działania, jak i zaniechania, tj. poprzez wyraźną (ustną lub pisemną) odmowę wskazania danej osoby bądź poprzez 16 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm. 17 Pogląd taki wyraził również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 listopada 2004 r., sygn. I KZP 26/04, LEX 132574. 18 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm. 19 Postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2010 r., sygn. I KZP 8/10, LEX 583985. 16

zignorowanie pisma skierowanego do właściciela pojazdu przez uprawniony organ 20. Należy zgodzić się z tezą, że sformułowanie nie wskaże narzuca przyjęcie umyślności takiego działania trudno wyobrazić sobie nieumyślność przy nierealizowaniu obowiązków wynikających z art. 96 3 k.w., których głównym celem jest to, by organ nie dowiedział się o tym, kto kierował pojazdem w momencie popełnienia wykroczenia lub przestępstwa 21. Postanowienia art. 96 3 k.w. mogą nasuwać wątpliwości co do tego, czy nie naruszają jednego z fundamentów postępowania karnego i postępowania w sprawach o wykroczenia, a mianowicie prawa do obrony. Art. 78 ust. 4 i 5 czyni tylko jeden, wspomniany już wyjątek od obowiązku wskazania, komu powierzono pojazd do kierowania lub używania, z kolei art. 183 k.p.k. w zw. z art. 41 k.p.s.w. nie stwarza możliwości ochrony osoby najbliższej dla właściciela pojazdu przed odpowiedzialnością za wykroczenie. Słusznie zauważa P. Nycz 22, że takie sformułowanie przepisów przerzuca dowód ustalenia sprawcy wykroczenia drogowego i stawia właściciela czy posiadacza pojazdu w sytuacji, w której albo dokona on samooskarżenia albo odmówi udzielenia informacji organowi, przez co z kolei narazi się na odpowiedzialność za wykroczenie z art. 96 3 k.w. Podobne problemy pojawiły się nie tylko w Polsce, ale były też rozstrzygane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka 23. W sprawach Weh i Rieg przeciwko Austrii tenże organ międzynarodowego sądownictwa stwierdził, że prawo do obrony przez milczenie dopuszcza pewną ingerencję w jego zakres. Zaznaczył też, że w tych dwóch przypadkach informacje, do których dostarczenia zobowiązano powodów, nie zostały użyte do przeprowadzenia przeciwko im postępowania karnego. Niemniej jednak sędziowie ETPC nie byli zgodni co do takiego stanowiska, gdyż w sprawie Weh stosunek głosów wynosił 4:3, natomiast w sprawie Rieg 5:2. Sędziowie zgłaszający zdanie odrębne argumentowali, że to właściciel pojazdu miał dostarczyć głównego materiału dowodowego, świadczącego o jego winie i zarazem pozbawić się prawa do skutecznej obrony, które przysługuje na podstawie art. 6 ust. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. 20 R. A. Stefański, Wykroczenie wskazania osoby, której powierzono pojazd do kierowania lub używania, Paragraf na drodze 2011, nr 3, s. 37-38. 21 A. Skowron, O nowym przepisie art. 96 3 Kodeksu wykroczeń. Krótka polemika z artykułem R. A. Stefańskiego pt. Wykroczenie niewskazania osoby, której powierzono pojazd do kierowania lub używania, Paragraf na drodze 2011, nr 4, s. 9. 22 P. Nycz, Zasięg prawa do obrony w kontekście odpowiedzialności za wykroczenie z art. 96 3 k.w., Paragraf na drodze 2012, nr 6, s. 9-11. 23 Zob. B. Gronowska, Wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 8 kwietnia 2004 r. w sprawie Weh iż dnia 25 marca 2005 r. w sprawie Rieg przeciwko Austrii (dot. prawa oskarżonego do milczenia w sprawach o wykroczenia drogowe), Prokuratura i Prawo 2005, nr 6, s. 161-167. 17

Również Trybunał Konstytucyjny rozstrzygał sprawę art. 96 3 k.w., orzekając, że niniejszy przepis jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji 24. Sąd pytający zaznaczył m.in., że ustawodawca być może zbyt surowo i nieadekwatnie podchodzi do kryminalizowania niewskazania osoby, której powierzono pojazd przecież osoba, która posiada wiedzę o np. o tym, kto dokonał rozboju z użyciem broni palnej i nie zawiadomi o tym odpowiedniego organu, nie ponosi odpowiedzialności, gdyż art. 280 2 k.k. nie ujęto w katalogu z art. 240 1 k.k. Co więcej, art. 240 3 k.k. stanowi, że nie podlega karze osoba, która nie zawiadomiła organu o popełnionym przestępstwie ze względu na obawę grożącej odpowiedzialności karnej wobec jej samej albo osoby najbliższej. Z tych względów art. 96 3 k.w. budzi poważne wątpliwości co do swojej racjonalności i adekwatności. Sędziowie TK nie podzielili jednak takiego punktu i przychylili się do opinii Marszałek Sejmu, że brak art. 96 3 k.w. skutkowałby powszechnym uchylaniem się od wskazania, komu powierzono pojazd do używania lub kierowania w oznaczonym czasie, a to z kolei pozbawiałoby system automatycznej kontroli prędkości pojazdów możliwości sprawnego działania. TK zaznaczył ponadto, że Trybunał nie przyjmuje także oceny pytającego sądu, że sankcja przewidziana w art. 96 3 k.w. jest niekonstytucyjnie restrykcyjna. Wykroczenie określone w art. 96 3 k.w. zagrożone jest wyłącznie karą grzywny, która może wynosić - zgodnie z art. 24 1 k.w. - od 20 do 5000 zł. Ustawodawca spośród wielu możliwych sposobów sankcjonowania obowiązku wyznaczonego w art. 78 ust. 4 p.o.r.d. wybrał zatem taki, który jest umiarkowany i proporcjonalny do celu. Po pierwsze, ustawodawca wprowadził tu odpowiedzialność wykroczeniową, nie zaś karną. Po drugie, w ramach wprowadzonej odpowiedzialności wykroczeniowej, sięgnął wyłącznie do kary grzywny, rezygnując przy tym z surowszych kar za wykroczenia, jakimi są areszt i ograniczenie wolności.. Niemniej jednak, do tego wyroku zgłoszono dwa zdania odrębne, pod którymi podpisało się trzech sędziów. Podnieśli oni m.in. sprzeczność art. 96 3 k.w. z wynikająca z art. 2 Konstytucji RP zasadą proporcjonalności, a także niezgodność z art. 47 Konstytucji RP, zapewniającym ochronę prawa do życia rodzinnego i prywatnego. Zarzucono także podważanie zaufania obywatela do państwa: Czy skuteczność prawa jest wyższą wartością aniżeli zaufanie obywatela do państwa i do prawa? Jestem przekonany, że tak nie jest. Jeśli 24 Wyrok z dnia 12 marca 2014 r., sygn. akt. P 27/13, LEX 1438115. 18

podważy się bowiem zaufanie obywatela do państwa i do prawa, to można też podważyć skuteczność tego prawa. 25. Niestety, aktualnie ciężar dowodzenia w sprawach o wykroczenie z art. 92a k.w. jest de facto przerzucony na właścicieli pojazdów, którzy w przypadku popełnienia wykroczenia przez osobę dla nich najbliższą znajdują się w gorszym położeniu, niż gdyby członek rodziny dopuścił się przestępstwa. Prawo do obrony w przypadku oskarżenia o wykroczenia z art. 96 3 k.w. podlega zbyt daleko idącym ograniczeniom, gdyż każda odpowiedź na wezwanie SM lub ITD prowadzi do samodenuncjacji lub skierowania postępowania przeciwko innej osobie, niejednokrotnie członkowi rodziny. Należałoby także rozważyć powrót do poprzedniego brzmienia art. 183 k.p.k., gdyż obecne uregulowania prawne zbyt głęboko ingerują w prywatność poprzez wprowadzenie w zasadzie bezwzględnego obowiązku wskazywania, kto w danym momencie kierował pojazdem. Kolejnym problemem, który pojawił się w związku z funkcjonowaniem art. 96 3 k.w. oraz prowadzeniem postępowań przez SM oraz ITD, była kwestia posiadania uprawnień oskarżyciela w sprawie o wskazane wykroczenie. Nie ulega wątpliwości, że funkcjonariusze tych organów mają prawo żądać od właściciela lub posiadacza pojazdu, komu powierzył pojazd do kierowania lub używania w oznaczonym czasie oraz to, że są uprawnieni do nakładania grzywny w postępowaniu mandatowym za wykroczenie z art. 96 3 k.w. 26. Zgodnie z art. 17 3 k.p.s.w., organy administracji rządowej, samorządowej oraz straże gminne (miejskie) posiadają uprawnienia oskarżyciela publicznego, jeśli w zakresie swojego działania ujawniły i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie. Owe organy posiadają uprawnienia oskarżycielskie wtedy, gdy w trakcie czynności wyjaśniających ujawnią wykroczenie, które jest powiązane z ich ustawowymi uprawnieniami 27 - jak już wspomniano, takim uprawnieniem jest żądanie od właściciela informacji o osobie, której powierzył pojazd do kierowania, a co za tym idzie, ITD oraz SM przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia z art. 96 3 k.w. Takie stanowisko zaaprobował SN, stwierdzając, że SM przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia z art. 96 3 k.w. i ze względu na duże znaczenie tej uchwały dla praktyki, 25 Cytat ze zdania odrębnego sędziego TK Mirosława Granata do wyroku TK z dnia 12 marca 2014 r., sygn. P 27/13. 26 Zob. W. Kotowski, Uprawnienia mandatowe. Komentarz., Warszawa 2011, s. 300-301 oraz s. 389-390. 27 T. Grzegorczyk, dz. cyt., s. 90. 19

nadał jej moc zasady prawnej 28. Wcześniej orzecznictwo SN było w tym względzie niejednolite 29, natomiast obecnie właścicielom pojazdów zdecydowanie trudniej będzie uniknąć odpowiedzialności za popełnienie wykroczenia z art. 96 3 k.w., powołując się na zaistnienie negatywnej przesłanki prowadzenia postępowania w sprawie o wykroczenie w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela. Coraz częściej pojawiają się doniesienia medialne o planach przemodelowania postępowania w przypadku wykroczeń utrwalonych przez urządzenia rejestrujące, a mianowicie na tryb administracyjny 30, gdzie zamiast mandatu karnego, ewentualnie wyroku sądowego, grzywna byłaby nakładana na właściciela pojazdu w formie decyzji administracyjnej. W 2005 r. została uchwalona stosowna nowelizacja p.o.r.d., realizująca te postulaty 31, została uznana przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodną z Konstytucją RP 32, m.in. ze względu na jednoczesne karanie sprawcy finansową karą administracyjną oraz naliczaniem punktów karnych przy jednoczesnym braku takich gwarancji procesowych, które pozwoliłyby na określenie winy. Kierownictwo ITD zdaje się nie rozumieć podstawowych dla tej sprawy kwestii, które poruszył TK we wspomnianym wyroku: Należy się zgodzić, że przeciwdziałanie zjawisku jazdy z nadmierną prędkością wymaga kompleksowego podejścia, którego głównym elementem powinno być stworzenie skutecznego systemu kontroli prędkości oraz zapewnienie nieuchronności kary. Jednakże działania zmierzające do skutecznej i szybkiej poprawy bezpieczeństwa na drogach nie mogą prowadzić do naruszenia podstawowych zasad Konstytucji. Cel, jakim jest konieczność zapewnienia bezpieczeństwa na drogach, nie może być osiągnięty środkami, które podlegają dyskwalifikacji z punktu widzenia standardów demokratycznego państwa prawnego.. Wszelkie ułatwienia dla organów używających fotoradarów, mające umożliwić skuteczniejsze ściganie sprawców wykroczeń czy raczej deliktów administracyjnych w rozumieniu sugerowanych zmian - wg autorów takich propozycji mają służyć przede wszystkim zwiększeniu bezpieczeństwa na polskich drogach (o celach czysto fiskalnych nikt nie wspomina). Tego rodzaju pomysły dekryminalizujące przekroczenie dopuszczalnej prędkości i przenoszące takie zachowanie na grunt odpowiedzialności administracyjnej, a co 28 Uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 30 września 2014 r., sygn. I KZP 16/14, OSNKW 11/2014, s. 1-23. 29 Por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., sygn. III KK 431/13, LEX 1405571. 30 http://www.canard.gitd.gov.pl/cms/home/-/blogs/nik-fotoradary-zarzadzane-przez-gitd-objete-kontrolazostaly-zainstalowane-i-oznakowane-w-sposob-rzetelny-i-zgodny-z-przepisami-/pl, dostęp dn. 04.12.2014 r. 31 Dz. U. z 2005 r., Nr 108, poz. 908. 32 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 października 2009 r., sygn. KP 4/09, LEX 519899. 20