1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 [tyś ton] Rola Rafinerii, jako odbiorcy i przetwórcy olejów przepracowanych w Polsce Rafineria Nafty Jedlicze S.A. od 1963 roku specjalizuje się w przemysłowym zagospodarowaniu olejów przepracowanych/odpadowych, poprzez ich regenerację do olejów bazowych i od tego czasu przerobiła ponad 3 miliony ton tych olejów. Od 2001 roku, proces regeneracji prowadzony jest na uruchomionej, jako najnowocześniejszej w Europie i jedynej w kraju instalacji do rafinacji wodorem - spełniającej najwyższe wymogi Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska. Instalacja ta pozwala nam na produkcję olejów bazowych, o jakości przewyższającej wymagania stawiane dla olejów bazowych grupy I. Rafineria na swoich ciągach technologicznych posiada zdolności regeneracji olejów odpadowych na poziomie 80.000 ton/rok. Ilości przetworzonego oleju odpadowego w latach 1963-2012 140 128 120 100 93 99 106 102 101 80 60 40 25 40 51 46 76 71 63 66 56 58 85 81 74 65 89 87 83 83 84 85 76 65 59 42 42 37 31 31 31 34 43 54 68 32 32 30 31 33 36 37 34 27 25 52 20 0 Transport olejów odpadowych Klasyfikacja olejów odpadowych W 2012 roku do rafinerii przyjechało w autocysternach 52 000 ton olejów odpadowych, z czego 29038 ton, jako klasa, 3 co stanowi 55,8%, 4730 ton, jako klasa 9 co stanowi 9,1%, 18232 tony bez tablic ADR, co stanowi 35,1%. Teraz można sobie wyobrazić, jakie to są ilości i jak różnie są transportowane. Należy dodać, że rafineria jest tylko odbiorcą i jako odbiorca ma niewiele obowiązków ADR a już na klasyfikację nie ma żadnego wpływu. Natomiast rozładunkiem tych, że towarów zajmuje się w rafinerii spółka, która obsługuje tabor kolejowy i zajmuje się opróżnianiem autocystern. Jako rozładowujący także nie ma żadnego wpływu na klasyfikację.
Klasyfikacja olejów odpadowych pod względem ADR, przywiezionych do rafinerii [%] 100 Rok 2012 Rok 2011 80 60 40 55,8 53,7 35,1 43,4 20 0 9,1 2,9 KLASA 3 KLASA 9 bez ADR Uproszczenia dotyczące klasyfikacji olejów odpadowych 2.1.3.5.5 Jeżeli materiałem przeznaczonym do przewozu jest odpad, którego skład nie jest dokładnie znany, to jego zaliczanie do numeru UN i grupy pakowania zgodnie z 2.1.3.5.2 może opierać się na informacjach o tym odpadzie posiadanych przez nadawcę, z uwzględnieniem wszystkich dostępnych danych technicznych oraz danych z zakresu bezpieczeństwa, wymaganych na podstawie obowiązujących przepisów w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony środowiska. W przypadku wątpliwości, należy przyjąć najwyższy stopień zagrożenia. Jeżeli jednak, w oparciu o wiedzę na temat składu odpadu oraz właściwości fizycznych i chemicznych jego zidentyfikowalnych składników, możliwe jest wykazanie, że właściwości tego odpadu nie odpowiadają właściwościom określonym dla I grupy pakowania, to może być on zaliczony do najwłaściwszej pozycji i.n.o. w II grupie pakowania. 2.1.3.9 Odpady, które nie spełniają kryteriów klasyfikacyjnych w klasach od 1 do 9, ale podlegają Konwencji Bazylejskiej o Kontroli Transgranicznego Przemieszczania Odpadów Niebezpiecznych oraz ich Unieszkodliwiania mogą być przewożone pod numerami UN 3077 lub UN 3082.
Obowiązki odbiorcy i rozładowującego (ADR) 1.4.2.3 Odbiorca Odbiorca zobowiązany jest nie opóźniać przyjęcia towarów, jeżeli takie opóźnienie nie jest konieczne, oraz sprawdzić, po rozładunku, czy zostały spełnione wymagania ADR dotyczące odbiorcy. Jeżeli, w przypadku kontenera, sprawdzenie, o którym mowa powyżej, ujawni naruszenie przepisów ADR, to odbiorca może zwrócić kontener przewoźnikowi jedynie po usunięciu tego naruszenia. Jeżeli odbiorca korzysta z usług innych uczestników przewozu (w zakresie rozładunku, czyszczenia, odkażania, itp.), to powinien zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami ADR podanymi pod 1.4.2.3.1 i 1.4.2.3.2. 1.4.3.7 Rozładowca upewnić się, że zostały rozładowane właściwe towary, poprzez porównanie odpowiednich informacji zawartych w dokumencie przewozowym z informacjami znajdującymi sie na sztuce przesyłki, kontenerze, cysternie, MEMU, MEGC lub na pojeździe; sprawdzić przed i podczas rozładunku, czy opakowania, cysterna, pojazd lub kontener nie są uszkodzone w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu czynności rozładunkowych. W przypadku stwierdzenia takiego uszkodzenia, upewnić się, że rozładunek nie będzie sie odbywać do czasu zastosowania odpowiednich środków; stosować się do odpowiednich wymagań dotyczących rozładunku; bezpośrednio po rozładunku cysterny, pojazdu lub kontenera: - usunąć wszystkie niebezpieczne pozostałości towarów, które podczas czynności rozładunkowych przylgnęły do zewnętrznej powierzchni cysterny, pojazdu lub kontenera; oraz - zapewnić, aby zostały zamknięte zawory i otwory inspekcyjne; zapewnić, aby zostało wykonane wymagane oczyszczenie i odkażenie pojazdów i kontenerów; oraz zapewnić, aby kontenery, które zostały całkowicie rozładowane, oczyszczone i odkażone, nie posiadały oznakowania określonego w dziale 5.3. Jeżeli rozładowca korzysta z usług innych uczestników przewozu (w zakresie czyszczenia, odkażania, itp.), to powinien on zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia zgodności z wymaganiami ADR.
Technologia Regeneracja olejów przepracowanych - stosowana technologia: Wprowadzenie Oleje przepracowane dostarczane w większości w autocysternach, kierowane są do laboratorium gdzie, na podstawie badań laboratoryjnych podlegają klasyfikacji i segregacji, a następnie poddawane są procesowi wstępnego oczyszczania, sedymentacji. Proces regeneracji przebiega w dwóch instalacjach, tj. Destylacji Olejów Przepracowanych, gdzie olej przepracowany po odwodnieniu podlega rozdestylowaniu frakcyjnemu pod głęboką próżnią oraz w Kompleksie instalacji Hydrorafinacji Olejów Przepracowanych (wytwórnia wodoru, hydrorafinacja olejów przepracowanych, regeneracji aminy, odzysk siarki, stripping wód kwaśnych), gdzie destylaty poddawane są procesowi katalitycznej rafinacji wodorem i odsiarczania w kierunku produkcji olejów bazowych. Destylacja Olejów Przepracowanych Destylacja Olejów Przepracowanych (technologia Viscolube), przebiega w dwóch etapach. W pierwszym etapie oleje przepracowane poddawane są wstępnej destylacji próżniowej w celu wyeliminowania wody i najbardziej lotnych frakcji. Przed destylacją wstępną, podgrzany olej przepracowany zostaje zmieszany z czynnikiem alkalicznym. Dodatek niniejszego czynnika służy zmydleniu zawartych w oleju kwasów tłuszczowych, sprzyjając ich wytrącaniu. Zmydlanie kwasów tłuszczowych, poza tym, iż ułatwia ich eliminację przez dekantację, obniża ich lotność. Tym samym uniemożliwia tymże kwasom przejście w kolumnie destylacyjnej w stan pary i zanieczyszczenie olejów, a także pociągnięcie za sobą licznych zanieczyszczeń. Po wstępnej destylacji, olej odwodniony kierowany jest do zbiornika buforowego. W drugim etapie, strumień oleju odwodnionego skierowany zostaje do kolumny destylacyjnej, w której dokonuje się rozdział na frakcje. Kolumna pracuje pod wysoką próżnią i posiada bardzo wysoką efektywność rozdziału, dzięki pakietowemu wypełnieniu strukturalnemu.
Otrzymane frakcje boczne, właściwie oczyszczone w procesie strippingu, skierowane zostają do dalszej obróbki uszlachetniającej, poprzez rafinację wodorem. Woda odseparowana od lekkiego oleju napędowego zostaje skierowana do biologicznej oczyszczalni ścieków. Instalacja Hydrorafinacji Olejów Przepracowanych Na instalacji Hydrorafinacji Olejów Przepracowanych przerabiane są frakcje olejów smarowych lub napędowych uzyskanych na instalacji Destylacji Olejów Przepracowanych. Olej wsadowy podawany jest na instalację Hydrorafinacji z odpowiedniego zbiornika magazynowego. Olej ten po zmieszaniu ze sprężonym świeżym wodorem i gazem wodorowym obiegowym podgrzewany jest w piecu technologicznym. Mieszanina reakcyjna przechodzi przez pracujące szeregowo wypełnione katalizatorami reaktory demetalizacji i hydrorafinacji. Zadaniem reaktora demetalizacji jest usunięcie trucizn katalizatora hydrorafinacji (np. związków metali). Po przejściu przez złoże ochronne reaktora demetalizacji mieszanina oleju i wodoru kierowana jest do reaktora hydrorafinacji. Mieszanina poreakcyjna przechodzi do gorącego separatora wysokiego ciśnienia gdzie rozdzielana jest na fazę ciekłą i gazową. Faza gazowa zawierająca głównie H 2, H 2 S i CH 4 po zmieszaniu z wodą myjącą i płuczką węglowodorową wprowadzana jest do kolumny oczyszczającej gaz obiegowy. Gaz z kolumny myjącej, przesyłany jest do wysokociśnieniowego mycia aminowego dwuetanoloaminą w celu obniżenia w nim stężenia H 2 S. Oczyszczony wodór zawracany jest do procesu. Strumień dwuetanoloaminy bogaty w siarkowodór przesyłany jest do Instalacji Regeneracji Aminy. Faza ciekła z gorącego separatora wysokiego ciśnienia przechodzi do gorącego separatora niskiego ciśnienia i po odpędzeniu lekkich węglowodorów kierowana jest do stripera parą wodną. Striper wyposażony w skraplacz, zbiornik refluksu i pompę refluksową, oddziela od siebie destylaty ciekłe i gazowe oraz zawodniony hydrorafinat. Hydrorafinat osuszany jest następnie w próżniowej kolumnie suszącej, a po ochłodzeniu kierowany jest na zbiorniki, jako gotowy produkt.
Oleje bazowe z RN Jedlicze - Wyniki regeneracji N-200 N-150 N-100 Typowe właściwości olejów bazowych Parametr N 200 N 150 N100 N 70 Lepkość kinematyczna w 40oC, cst 40 31 20 13,5 Lepkość kinematyczna w 100oC, cst 6,3 5,3 4,1 3,2 Wskaźnik lepkości 105 106 103 90 Temperatura zapłonu, 0C 220 200 190 160 Temperatura płynięcia, 0C -15-15 -15-17 Barwa wg Lov. 1,0 1,0 0,5 0,5 Pozostałość po koksowaniu, % m/m < 0,01 < 0,01 < 0,01 < 0,01 Pozostałość po spopieleniu, % m/m < 0,002 < 0,002 < 0,003 < 0,003 Siarka, % m/m 0,003 0,002 0,005 0,001 Emulgowanie w 540C, ml-min. 41/39/0 2 41/39/0 2 41/39/0 2 41/39/0 2 Odparowalność wg Noacka, % m/m 11 16 - - Węglowodory aromatyczne, % m/m 12 13 14 13
Ustawodawstwo Akty prawne, normujące gospodarkę olejami odpadowymi Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19.11.2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz.U.UE.L.08.312.3) Ustawa z dnia 14.12.2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r. Nr 0, poz. 21 Ustawa z dnia 29.06.2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 859 z późniejszymi zmianami) Ustawa z dnia 27.04.2001 r. prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 - jednolity tekst z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 04.08.2004 r. w sprawie szczegółowego postępowania z olejami odpadowymi (Dz.U. Nr 192 poz. 1968) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 08.12.2010 r. w sprawie wzoru dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz.U. z 2010 r. Nr 249 poz. 1673) Rozporządzenie z dnia 27.09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2001 r. Nr 112 poz. 1206) Załącznik do Uchwały Rady Ministrów Nr 217 z dnia 24.12.2010 r. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (M.P. z 2010 r. Nr 101, poz. 1183) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE art.21 oleje odpadowe zachowanie hierarchii zagospodarowania odpadów niebezpiecznych tj.: zapobieganie przygotowanie do ponownego użycia recykling (regeneracja) inne metody odzysku unieszkodliwianie, zapewnienie selektywnej zbiórki olejów odpadowych. Stosując hierarchię postępowania z odpadami (art. 4, ust. 1), państwa członkowskie podejmują środki sprzyjające rozwiązaniom, które dają najlepszy dla środowiska wynik całkowity, biorąc pod uwagę ogólne zasady ochrony środowiska dotyczące ostrożności i zrównoważonego podejścia, wykonalności technicznej i opłacalności ekonomicznej, ochrony zasobów, a także całkowitego oddziaływania na środowisko, zdrowie ludzkie, gospodarkę i aspekty społeczne, zgodnie z art. 1 i 13 ww. Dyrektywy. Ustawa z dnia 14.12.2012 r. o odpadach priorytet regeneracji hierarchia postępowania z olejami - oleje odpadowe powinny być w pierwszej kolejności poddawane odzyskowi poprzez regenerację, rozumianą, jako każdy proces, w którym oleje bazowe mogą być produkowane przez rafinowanie olejów odpadowych, a w szczególności przez usunięcie zanieczyszczeń, produktów utleniania i dodatków zawartych w tych olejach, jeżeli regeneracja olejów odpadowych jest niemożliwa ze względu na jakość, oleje te powinny być poddane innym procesom odzysku, jeżeli regeneracja lub inne procesy odzysku są niemożliwe, dopuszcza się ich unieszkodliwienie.
Wykaz instalacji do regeneracji olejów odpadowych Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi wykaz instalacji do regeneracji olejów odpadowych. Instalacje do regeneracji olejów odpadowych Rafinerii Nafty Jedlicze S.A. znajdują się na tym wykazie od 2005 roku (pozycja 1 wykazu). Klasyfikacja odpadów Definicja olejów odpadowych Oleje odpadowe rozumie się przez to wszelkie mineralne lub syntetyczne oleje smarowe lub przemysłowe, które przestały nadawać się do użytku, do jakiego były pierwotnie przeznaczone, w szczególności zużyte oleje z silników spalinowych i oleje przekładniowe, oleje smarowe, oleje turbinowe oraz oleje hydrauliczne. (Ustawa o odpadach z dn. 14.12.2012 r. i Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE) Rodzaje olejów przepracowanych - wg normy PN-C-96050 Oleje przepracowane I - oleje elektroizolacyjne i oleje do sprężarek chłodniczych, Oleje przepracowane II - oleje turbinowe, Oleje przepracowane III - pozostałe oleje smarowe, z wyjątkiem olejów emulgujących i natłuszczanych. Oleje odpadowe nie powinny zawierać substancji szkodliwych, które mogłyby utrudniać proces regeneracji. Zgodnie z Ustawą o odpadach zakazuje się mieszania odpadów niebezpiecznych różnych rodzajów oraz mieszania odpadów niebezpiecznych z odpadami innymi niż niebezpieczne. Kody olejów odpadowych Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. 2001/112, poz.1206) oleje odpadowe sklasyfikowane zostały w grupie 13* Oleje odpadowe i odpady paliw ciekłych (z wyłączeniem olejów jadalnych oraz grup 05, 12 i 19) Podgrupy: 13 01* Odpadowe oleje hydrauliczne, 13 02* Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe, 13 03* Odpadowe oleje i ciecze stosowane, jako elektroizolatory i nośniki ciepła, 13 04* Oleje zęzowe, 13 05* Odpady z odwadniania olejów w separatorach, 13 07* Odpady paliw ciekłych, 13 08* Odpady olejowe nieujęte w innych podgrupach
Kody olejów odpadowych, przyjmowane do recyklingu przez Rafinerię Nafty Jedlicze S.A. Zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym na prowadzenie Instalacji Hydrorafinacja Olejów Przepracowanych Decyzja Wojewody Podkarpackiego nr ŚR.IV-6618/2/28/03/04 - Rafineria Nafty Jedlicze S.A., przyjmuje do recyklingu odpady olejowe, o niżej wymienionych kodach: Kod odpadu Rodzaj odpadu 05 01 03* osady z dna zbiorników 05 01 05* wycieki ropy naftowej 12 01 07* odpadowe oleje mineralne z obróbki metali niezawierające chlorowców (z wyłączeniem emulsji i roztworów) 12 01 09* odpadowe emulsje i roztwory z obróbki metali niezawierające chlorowców 12 01 10* syntetyczne oleje z obróbki metali 13 01 04* emulsje olejowe zawierające związki chlorowcoorganiczne 13 01 05* emulsje olejowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych 13 01 09* mineralne oleje hydrauliczne zawierające związki chlorowcoorganiczne 13 01 10* mineralne oleje hydrauliczne niezawierające związków chlorowcoorganicznych 13 01 11* syntetyczne oleje hydrauliczne 13 01 12* oleje hydrauliczne łatwo ulegające biodegradacji 13 01 13* inne oleje hydrauliczne 13 02 04* mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe zawierające związki chlorowcoorganiczne 13 02 05* mineralne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe niezawierające związków chlorowcoorganicznych 13 02 06* syntetyczne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 13 02 07* oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe łatwo ulegające biodegradacji 13 02 08* inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe mineralne oleje i ciecze stosowane jako elktroizolatory oraz nośniki 13 03 06* ciepła zawierające związki chlorowcoorganiczne inne niż wymienione w 13 03 01 13 03 07* mineralne oleje i ciecze stosowane jako elktroizolatory oraz nośniki ciepła nie zawierające związków chlorowcoorganicznych 13 03 08* syntetyczne oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła inne niż wymienione w 13 03 01 13 03 09* oleje i ciecze stosowane jako elektroizolatory oraz nośniki ciepła łatwo ulegające biodegradacji 13 04 01* oleje zęzowe ze statków żeglugi śródlądowej 13 04 02* oleje zęzowe z nabrzeży portowych
13 04 03* oleje zęzowe ze statków morskich 13 05 06* olej z odwadniania olejów w separatorach 13 07 01* olej opałowy i olej napędowy 13 07 03* inne paliwa (włącznie z mieszaninami) 13 08 02* inne emulsje 13 08 99* inne niewymienione odpady 16 01 13* płyny hamulcowe 16 07 08* odpady zawierające ropę naftową lub jej produkty 19 02 07* oleje i koncentraty z separacji Podsumowanie Działając proekologicznie rolą Rafinerii w zakresie olejów odpadowych, jest zebranie z rynku, poprzez selektywną zbiórkę, jak największej ilości olejów odpadowych i przetworzenie ich w kierunku olejów bazowych. Robimy to poprzez: aktywny udział w targach ekologicznych, druk i kolportaż ulotek oraz folderów o tematyce ekologicznej, organizowanie i udział w kongresach, konferencjach i spotkaniach poświęconych ekologii, opiniowanie projektów regulacji prawnych. W naszych działaniach oprócz argumentów ekologicznych używamy także argumentów ekonomicznych potwierdzających zasadność priorytetu regeneracji a mianowicie: oleje odpadowe, jako alternatywne źródło dla ropy naftowej do produkcji olejów bazowych chronią nieodnawialne zasoby surowców energetycznych, do produkcji olejów bazowych z regeneracji na nowoczesnych instalacjach, potrzeba tylko połowy energii niezbędnej do wyprodukowania tej samej masy olejów bazowych z ropy naftowej, wzrost bezpieczeństwa gospodarki narodowej w zapotrzebowaniu na środki smarowe w okresie tzw. szoku naftowego, z 1 tony ropy naftowej uzyskuje się 150 kg olejów bazowych, a z 1 tony olejów odpadowych/przepracowanych uzyskuje się 600 kg olejów bazowych. Sławomir Majerski