Zakaz palenia tytoniu w miejscach publicznych kampania społeczna Obywatelskiej Koalicji Tytoń albo zdrowie Krzysztof Przewoźniak, Jakub Łobaszewski, Magda Petryniak, Jacek Jassem, Janusz M. Jaworski, Witold Zatonski w imieniu Obywatelskiej Koalicji Tytoń albo zdrowie XIV Ogólnopolska Konferencja tytoń albo zdrowie im. Franciszka Venuleta Pałac Kultury i Nauki, Warszawa 8-9.12.2011 r.
Potrzeba podjęcia działań Ponad 8 700 dorosłych Polaków, w tym ponad 1,800 niepalących i ponad 300 pracowników umierało co roku z powodu biernego narażenia na dym tytoniowy. Badania ankietowe wskazywały na wysoką częstość narażenia na dym tytoniowy w miejscach publicznych, w szczególności lokalach gastronomicznych (58% narażonych w barach i pubach). Badania epidemiologiczne z lat 2005-2007 wskazywały, że poziom stężenia dymu tytoniowego w miejscach publicznych (ok. 1000 μg/m 3 ) przekracza wielokrotnie górną granicę normy zdrowotnej (65 μg/m 3 ). Sondaże z lat 2006-2010 wskazywały, że od 65% do 76% Polaków popierało wprowadzenie całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych i zakładach pracy.
Propozycja obywatelska Wyjściowa (zgłoszona na jesieni 2006 r.) Całkowity zakaz palenia w pomieszczeniach zamkniętych wszystkich miejsc publicznych i zakładów pracy, w szczególności lokali gastronomicznych. Możliwy kompromis Całkowity zakaz palenia w pomieszczeniach zamkniętych placówek służby zdrowia, szkół i innych placówek oświatowo-edukacyjnych, obiektów kultury i sportu i rekreacji, w środkach i obiektach transportu publicznego i lokalach gastronomicznych.
Cele kampanii Tworzenie społecznego klimatu i budowanie wsparcia dla wprowadzenia całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych w Polsce. Mobilizowanie organizacji medycznych, pozarządowych, związków zawodowych, instytucji rządowych i partnerów zagranicznych do współpracy w tym zakresie. Informowanie parlamentarzystów o korzyściach wprowadzenia tego typu regulacji prawnych.
Harmonogram Etap 1 (IX 2006-XII 2009) debata nad projektem obywatelskim w Sejmowej Komisji Zdrowia Etap 2 (I-II 2010) przed pierwszym czytaniem i głosowaniem projektu Komisji Zdrowia przez Sejm Etap 3 (III 2010) debata nad senackimi poprawkami do projektu przegłosowanego przez Sejm Etap 4 (IV 2010) przed ostatnim czytaniem i głosowaniem projektu senackiego
Główni organizatorzy kampanii Obywatelska Koalicja Tytoń albo zdrowie Fundacja Promocja zdrowia Stowarzyszenie MANKO Polskie Towarzystwo Programów Zdrowotnych Naczelna Izba Lekarska Biuro WHO w Polsce
Udział w posiedzeniach Komisji Zdrowia Przedstawiciele Koalicji wzięli udział we wszystkich posiedzeniach Sejmowej i senackiej Komisji Zdrowie nad projektem zakazu palenia w miejscach publicznych. W trakcie posiedzeń stanowisko Koalicji było wspierane przez Naczelną Izbę Lekarską, przedstawicieli instytutów medycznych, organizacje pozarządowe, a w części przez przedstawicieli rządu.
Spotkania z klubami parlamentarnymi W styczniu 2010 r. zaaranżowano spotkania z przedstawicielami wszystkich najważniejszych klubów parlamentarnych. W trakcie spotkań przedstawiono argumentację i zaapelowano o głosowanie za zgłoszonym przez Komisję Zdrowia projektem nowelizacji ustawy (zakaz palenia w lokalach gastronomicznych, szpitalach, szkołach, obiektach kultury, sportu i rekreacji, środkach i obiektach transportu publicznego). Dwa kluby parlamentarne zadeklarowały chęć poparcia ww. projektu.
Spotkania z przedstawicielami zakładów pracy i instytucji porządkowych Spotkania m.in. z przedstawicielami korporacji pracodawców, związkami zawodowymi, Stowarzyszeniem Kelnerów i Barmanów, FWP, policją, strażnikami miejskimi, inspekcją sanitarną. Spotkania organizowane przez Fundację Promocja Zdrowia we współpracy z GIS i organizacjami pozarządowymi.
Program Lokal bez papierosa Program prowadzony przez Stowarzyszenie MANKO, członka Koalicji. Do kwietnia 2010 r. ponad 1,000 lokali gastronomicznych przystąpiło do pogramu.
Kampania medialna (1) Konferencje prasowe Artykuły w prasie i Internecie Wywiady w telewizji, radio i prasie Logo kampanii w TV Poparcie kampanii przez osoby publiczne Poparcie restauratorów Strony internetowe
Kampania medialna (2) Spoty w TV Papierosy pożerają Cię żywcem (16.XI-13.XII 2009) Działania medialne w Sejmie
Wsparcie kampanii Apel o wsparcie wysłany do: - najbardziej znanych przedstawicieli środowiska medycznego - najważniejszych organzacji medycznych - wszystkich byłych Ministrów Zdrowia Dodatkowo, Stowarzyszenie MANKO stworzyło specjalną stronę internetową (www.polskabezdymu.pl) w celu uzyskania poparcia internautów o organizacji pozarządowych.
Wywieranie nacisku na polityków Koalicja poprosiła zagraniczne i międzynarodowe organizacje zdrowia publicznego o wysłanie listów poparcia dla projektu Sejmowej Komisji Zdrowia do Marszałka Sejmu, przewodniczących klubów parlamentarnych, Prezesa Rady Ministrów, Ministra Zdrowia. Listy takie podpisane zostały m.in. przez WHO, Departament Zdrowia Publicznego Komisji Europejskiej, CDC, ENSP, EPHA.
Wyniki kampanii (1) Listy poparcia podpisane przez: - 80 publicznie znanych przedstawicieli środowiska medycznego - 9 najważniejszych organizacji medycznych - 5 byłych Ministrów Zdrowia - 93 organizacje pozarządowe - 40 zagranicznych i międzynarodowych organizacji zdrowia publicznego. Przedstawicieli niektórych pracodawców, związków zawodowych i właścicieli lokali gastronomicznych (m.in. przez Billa Heckle a, szefa Cavern Club w Liverpoolu byłego klubu zespołu Beatles).
Decyzja Sejmu Niestety, dobry projekt Komisji Zdrowia został całkowicie zdemolowany w trakcie pierwszego czytania w Sejmie. Po interwencji mediów, organizacji obywatelskich i medycznych Senat wniósł poprawki do nowej propozycji sejmowej, optując za zakazem palenia w szpitalach, szkołach, obiektach kultury, sportu i rekreacji, środkach transportu publicznego, a w lokalach gastronomicznych wprowadzając decyzją właściciela możliwość (ale nie konieczność) tworzenia palarni. Ustawa została przegłosowana 8 kwietnia 2010 r., 29 kwietnia podpisał ją Prezydent, a 15 listopada weszła w życie.
Przegrana bitwa, czas na wygraną wojnę Od tego czasu Koalicja i inne organizacje obywatelskie skupiły się na przekonywaniu właścicieli miejsc publicznych i zakładów pracy, aby nie tworzyli palarni (instalowali kabin dla palaczy). Jednocześnie badano, jaki jest efekt wprowadzonego zakazu. Kontrole inspekcji sanitarnej wskazują, że jedynie w 10% miejsc publicznych i zakładów pracy zdecydowano się na palarnie. A badania ankietowe wskazują na zdecydowany spadek odsetka narażonych na dym tytoniowy po wprowadzeniu zakazu. Około 1 milion palących deklaruje, że z tego powodu przestało palić lub podjęło próbę zerwania z nałogiem. Zdecydowana większość Polaków chce zakazu palenia bez palarni i kabin dla palaczy. Czas więc na ponowną inicjatywę ustawodawczą mającą na celu worowadzenia całkowitego zakazu palenia we wszystkich miejscach publicznyhi zajkładach pracy.
Narażenie na dym tytoniowy (w %) w zakładach pracy i lokalach gastronomicznych w Polsce przed (VII 2009) i po wprowadzeniu zakazu palenia (II i X 2011 r.) 50 45 40 36 33 30 29 26 VII 2009 20 10 20 17 12 8 15 12 10 6 14 13 II 2011 X 2011 0 bar/pub kawiarnia dyskoteka restauracja zakład pracy
Wpływ zakazu palenia w miejscach publicznych na postawy palaczy (%), X 2011 Po wprowadzeniu zakazu palenia w XI 2011 r.: 68 4,3 4,3 6,4 10,6 6,4 przestał(a) palić próbował(a) zaprzestać palenia ograniczył(a) palenie uświadomił(a) sobie lepiej ryzyko palenia zakaz palenia nie wpłynął na mnie trudno powiedzieć
Poparcie dla całkowitego zakazu palenia w miejscach publicznych i pracy, w tym lokalach gastronomicznych (bez palarni i kabin dla palących), X 2011 80 74 70 62 64 60 50 40 30 38 26 36 zwolennicy przeciwnicy 20 10 0 Wszyscy Niepalący Palący