Rośliny jednoroczne to gatunki, które w naszym ogrodzie żyją przez jeden sezon wegetacyjny. Wysiane wiosną, zakwitają latem i cieszą ogrodników feerią barw i bogactwem różnorodności. Są łatwe w uprawie, i dzięki nim, możemy mieć co roku nowy, świeży akcent w ogrodzie. Nasturcja większa Trapaeolum majus Jest pięknym tradycyjnym pnączem, które doskonale obrasta płoty, altany i pergole, stąd jej ludowa nazwa to patrzy panna bez płot. Nadaje się również do wiszących donic i skrzynek tworząc obfite kaskady zieleni. Ma małe wymagania siedliskowe i dobrze rośnie na mało zasobnych glebach. Kwiaty nasturcji w różnych odcieniach żółci i pomarańczu są bardzo dekoracyjne. Młode liście, kwiaty i niedojrzałe owoce są jadalne i świetnie nadają się na świeże sałatki. Jej charakterystyczny zapach ostrasza mrówki, ślimaki i gryzonie. VI-X Rudbekia owłosiona Rudbeckia hirta Wdzięczna długo kwitnąca roślina o okazałych kwiatach w różnych odcieniach żółci, pomarańczu i ciepłego brązu, często zmieszanych ze sobą tworzy dwukolorowe formy. Nadaje się na kwiat cięty, długo wytrzymuje w wazonie. Roślina na ogół wysiewa się sama i możemy ją spotkać często w nieoczekiwanych miejscach ogrodu. Doskonale znosi okresowy brak wody, lubi miejsca słoneczne i ciepłe. Przywabia owady i rozświetla ogród nawet w pochmurny dzień. 40-80 VII-IX Słonecznik zwyczajny Helianthus annuus Jedna z najbardziej tradycyjnych roślin hodowanych w ogrodach. Okazałe żółte kwiaty wędrują wraz ze słońcem, obserwując jego tarczę, stąd nazwa rośliny. Wymaga stanowiska słonecznego i zasobnego w składniki pokarmowe. Warto sadzić go przy płotach i ścianach budynków, ponieważ wielkie kwiaty czasami potrzebują podpory. Nasiona słonecznika to nie tylko przysmak ludzi. Pozostawione na zimę kwiatostany, będą ulubionym miejscem wizyt naszych skrzydlatych przyjaciół: sikor, grubodziobów i dzwońców. 40-250 VII-X Wyżlin większy, lwia paszcza Antirrhinum majus Bajkowe kwiaty ulubione przez dzieci, dzięki swoim niezwykłym przypominającym pyszczek lwa kwiatom. Kwitnie w niemal wszystkich kolorach, obficie i długo. Nadaje się jako uzupełnienie rabat bylinowych, niższe formy na obwódki, również jako roślina do pojemników i jako kwiat cięty. Jest rośliną miododajną, przywabia przede wszystkim pszczoły i trzmiele, które potrafią otworzyć zamknięte kwiaty, by wyssać ich słodycz. Lubi miejsca słoneczne i ciepłe. 20-50 VI-X 22

Rośliny dwuletnie to gatunki, które do zakwitnięcia potrzebują dwóch sezonów wegetacyjnych. Pierwszego roku wytwarzają łodygi i liście, a po przezimowaniu zakwitają.na ogół jednak, raz posiane wysiewają się same i nie nastręczają trudności w uprawie. Malwa ogrodowa Althea rosea Piękna roślina od wieków zakorzeniona w tradycyjnych ogrodach wiejskich. Sadzona przy ścianach i płotach barwnymi kwiatami zdobi nasz ogród. Kwiaty pojedyncze lub pełne w różnych kolorach od bieli, poprzez odcienie żółci, różu aż do ciemnego bordo. Wymaga stanowisk słonecznych i umiarkowanie wilgotnych. By cieszyć się kwitnącymi malwami, trzeba o nich pomyśleć rok wcześniej i wysiać nasiona w maju. Malwa źle znosi przesadzanie, więc wysiewamy ją od razu na miejsce stałe albo przesadzamy 2-3 liściowe sadzonki. 120-200 VII-IX Miesiącznica roczna Lunnaria annua Wiosenna roślina o intensywnie fioletowych kwiatach, bardzo efektowna w większych skupieniach. Ze względu na wczesne kwitnienie warto sadzić ją między krzewami liściastymi, np. porzeczką. Jej ludowa nazwa to srebrniki Judasza, która bierze się od charakterystycznych okrągłych owoców, wykorzystywanych w suchych bukietach. Roślinę wysiewamy od czerwca do lipca, a na miejsce stałe wysadzamy jesienią. W kolejnych latach roślina rozsiewa się sama. Jest rośliną chętnie odwiedzaną przez motyle. 30-70 III-V Niezapominajka leśna Myosotis sylvatica Tradycyjna roślina dwuletnia o charakterystycznych drobnych, błękitnych kwiatach z żółtym oczkiem. Kwitnie od wiosny do lata. Raz posadzona sama się wysiewa, trzeba tylko pamiętać by nie usuwać jej zbyt wcześnie. Nadaje się na wiosenne obwódki rabat lub jako uzupełnienie w kompozycjach bylinowych. Dobrze znosi przesadzanie, dlatego nawet kwitnącą można przenosić i aranżować wiosenne kompozycje. Te bajkowe kwiaty warto posadzić w naszym ogrodzie i, co sugeruje nazwa, nie zapomnieć o nich. 15-30 IV-VII Stokrotka trwała Bellis perennis Odmiany ogrodowe stokrotki wyhodowane są z rodzimej stokrotki pospolitej. Białe kwiaty z różowym obrzeżeniem są jednymi z pierwszych zakwitających na wiosnę. Nadają się na obwódki rabat jak również do nasadzeń w skrzynkach i donicach. Uroczo wyglądają również na trawniku. Aby przedłużyć kwitnienie rośliny, należy regularnie usuwać przekwitłe kwiatostany. Nasiona wysiewamy w lipcu, na miejsce stałe wysadzamy jesienią. Po posadzeniu roślina rozsiewa się sama. Łacińska nazwa Bellis oznacza piękny. 15-20 III-VI 24

Rośliny wieloletnie, zwane inaczej bylinami, to niezwykle wdzięczni mieszkańcy ogrodu. Raz posadzone cieszą ogrodników przez wiele lat, odwdzięczając się za gościnę obfitym i długim kwitnieniem. Ich rozmaitość barw i form zapewni dekoracyjny efekt przez cały rok. Funkia Hosta Zapomniane, a dziś na nowo odkrywane funkie nadają się do nasadzeń w cieniu i półcieniu. Funkie hoduje się ze względu na piękne, dekoracyjne liście, które w zależności od odmiany, mają barwy od szmaragdowej do soczystej zieleni, czasem z białym lub żółtawym obrzeżeniem lub rysunkiem liści. Również kwiaty funkii są niezwykle urokliwe. Wykształcone w postaci wydłużonych dzwonków, białe lub jasnofioletowe zebrane są w obfite grona przyciągające owady. 20-60 VI-VIII Jeżówka purpurowa Echinacea purpurea Ta piękna roślina o trwałych różowych kwiatach jest bardzo ceniona przez motyle, które oblegają ją przez cały okres kwitnienia. Roślina tworzy zwarte dekoracyjne kępy i ma zastosowanie jako główny element letniej rabaty bylinowej. W ostatnich latach jeżówka robi również karierę jako ważna roślina lecznicza wspomagająca odporność organizmu. Ma działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybiczne oraz przeciwwirusowe. Pomaga w chorobach gardła oraz stanach gorączkowych. 70-100 VII-IX Konwalia majowa Convallaria majalis Urokliwa rodzima roślina o niezwykle pachnących dzwonkowatych kwiatach zebranych w grono. Konwalia rozrasta się tworząc zwarte łany. Lubi stanowiska cieniste, dlatego warto ją sadzić pod drzewami i krzewami. Liście są atrakcyjne przez cały sezon wegetacyjny stąd sprawdzi się ona jako roślina zadarniająca. W naturze rośnie w lasach liściastych: grądach, dąbrowach buczynach, czasami w lasach mieszanych. Na stanowiskach naturalnych objęta jest częściową ochroną gatunkową. 15-25 V-VI Kosaciec brudkowy Iris germanica Kosaciec, zwany też irysem, to niezwykle dekoracyjna bylina, która inspirow,ała artystów i była motywem dzieł Wyspiańskiego i Van Gogha. Kosaćce są mało kłopotliwe, co jakiś czas wymagają zmiany stanowiska i odmłodzenia kłączy, wówczas odwdzięczą się obfitym kwitnieniem. Płatki we wszystkim możliwych kolorach przypominają barwne motyle. Przekwitające kwiaty warto usuwać, by zachować estetykę rośliny, poza tym wytwarzanie nasion niepotrzebnie ją osłabia. 50-80 V-VI 26

28 Mak wschodni Papaver orientale Roślina o okazałych intensywnych w barwie kwiatach, których piękno rekompensuje ich ulotność. Maki mają różne odmiany barwne od czerwieni i pomarańczu do pastelowych odcieni różu. Po kwitnieniu część nadziemna obumiera, dlatego bylina nie może być wiodącym składnikiem rabat, natomiast doskonale sprawdza się jako intensywny akcent uzupełniający. Wymaga stanowiska słonecznego i ciepłego, o glebie suchej, dobrze przepuszczalnej. Roślina źle znosi przesadzanie, tylko młode sadzonki bez uszczerbku znoszą ten zabieg. 50-100 V-VI Orlik pospolity Aquilegia vulgaris Ta tradycyjna w ogrodach roślina jest gatunkiem rodzimym. Poprzez selekcję wyhodowano liczne odmiany barwne, obok źródłowego ciemnego fioletu znane są białe, kremowe, różowe i niebieskie oraz formy dwubarwne. Roślina jest mało wymagająca, preferuje siedliska półcieniste lub cieniste oraz lekko wilgotną glebę. Rozsiewa się sama i warto pozostawiać jej siewki, ponieważ bylina jest krótkotrwała i po kilku latach ginie. Po kwitnieniu liście orlika tracą na atrakcyjności, dlatego należy obok niego posadzić byliny później kwitnące. 40-70 V-VII Ostróżka trwała Delphinium cultorum Błękitne i fioletowe ostróżki są ozdobą każdego ogrodu. Okazałe, wysokie, obficie kwitnące przyciągają wzrok i grają pierwsze skrzypce na bylinowych rabatach. Lubią stanowiska słoneczne o dość wilgotnej glebie. Kwiaty z charakterystyczną ostrogą przywabiają licznych zapylaczy, przede wszystkim trzmiele. Wysokie odmiany czasem potrzebują podpór, można je zatem sadzić przy płotach. Obcięcie kwiatostanów po kwitnieniu tuż nad ziemią mobilizuje roślinę do powtórnego zakwitnięcia jesienią. 100-150 VII-IX Parzydło leśne Aruncus dioicus Duża, obficie kwitnąca bylina, wykorzystywana w ogrodach tradycyjnych. Kwiaty są drobne, kremowe zebrane w imponujące kwiatostany. Wymaga stanowiska zacienionego i średnio wilgotnej lub wilgotnej gleby. Parzydło jest rośliną przywabiającą owady, z jej pyłku korzystają pszczoły, bzygi i bardzo często kruszczyca złotawka, duży metalicznie zielony chrząszcz. Jest rośliną rodzimą, występującą w lasach liściastych, głównie na południu Polski. Na stanowiskach naturalnych objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. 150-200 VI-VII

30 Słoneczniczek szorstki Heliopsis helianthoides var. scabra Jedna z najbardziej wdzięcznych roślin ogrodowych. Słoneczniczek ma małe wymagania i jest bardzo odporny na niekorzystne warunki. Lubi stanowisko słoneczne, ale radzi sobie również w półcieniu. W czasie suszy reaguje więdnięciem liści, po podlaniu natychmiast odzyskuje blask. Żółte kwiaty zdobią ogród przez długie tygodnie, nadają się na kwiat cięty i na suszki. Jest rośliną tradycyjną od dawna hodowaną w ogrodach. Usuwanie przekwitłych kwiatostanów może przedłużyć kwitnienie rośliny aż do października. 80-150 VII-IX Szałwia lekarska Salvia officinalis Pachnąca szałwia była hodowana w ogrodach już od średniowiecza. Niegdyś wierzono w cudowną wręcz moc uzdrawiającą tej rośliny. Dzisiaj szałwia jest popularnym zielem stosowanym w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Błękitnofioletowe kwiaty szałwii są miododajne i przyciągają owady głównie pszczoły i trzmiele. Srebrne, omszone liście wydzielają silny korzenny zapach i są bardzo atrakcyjne również po kwitnieniu rośliny. Ze względu na swój aromat ma zastosowanie w kuchni jako roślina przyprawowa. 30-60 VI-VII Ślaz zygmarek Malva alcea Jest reliktem prehistorycznych i średniowiecznych upraw, a do jego rozprzestrzenienia przyczynili się prawdopodobnie Słowianie. W średniowieczu ślaz zygmarek był uprawiany w wirydarzach klasztornych jako roślina lecznicza w chorobach układu oddechowego. Piękne, delikatne jasnoróżowe kwiaty kwitną przez całe lato dając pożytek pszczołom, a nasiona są chętnie zjadane przez ptaki. Roślina jest mało wymagająca, lubi stanowiska słoneczne i dość suche. 50-120 VI-IX Wrotycz maruna Tanacetum parthenium Roślina od dawna hodowana w ogrodach. Kwiaty ma białe, pojedyncze lub pełne zebrane w gęsty krzaczasty kwiatostan. Maruna, mimo że jest dość krótkowieczną byliną, daje obfity samosiew, dzięki czemu sama się odnawia, a czasem pojawia się w nieoczekiwanym miejscu ogrodu. Stosowana była jako roślina lecznicza już w XVI w. Ma działanie przeciwbólowe, rozkurczowe i przeciwgorączkowe. Doskonale czuje się w półcieniu na glebie średnio wilgotnej. Świetna jako uzupełnienie na rabatach bylinowych. 20-60 VI-IX

32 Kalina koralowa odm. Rosea Viburnum opulus Jeden z najdawniej uprawianych krzewów, często uprawiany przy polskich dworach i pałacach. Popularnie nazywana buldeneżem od francuskich słów boule de neige oznaczających śnieżną kulę. Nazwa pochodzi od kulistych, białych kwiatostanów. Krzew dorasta do 4 m wysokości, a kwiatami zdobią ogród w maju i czerwcu. Jest częstym składnikiem koszyków do sypania kwiatów na święto Bożego Ciała. Gęste krzewy kaliny są miejscem schronienia i zakładania gniazd przez ptaki. V-VI Lilak (Bez) pospolity Syringa vulgaris Krzew hodowany od ponad 300 lat w parkach, ogrodach i zieleńcach. Kojarzy się nieodłącznie z polską wsią. Jest bardzo niewybredny, a okazałe kwiatostany w różnych odcieniach fioletu oraz przyjemnej woni są nieodłącznym elementem ogrodów tradycyjnych. Lubi stanowiska słoneczne, ale dobrze radzi sobie również w umiarkowanym cieniu. Uprawa ogranicza się do obcinania kwiatostanów po kwitnieniu oraz odmładzającego krzewy cięcia. Roślina przywabia owady oraz jest miejscem gniazdowania ptaków. 30-70 VI-X Róże Rosa Tych królowych ogrodów nie trzeba przedstawiać. Olbrzymia mnogość odmian sprawia, że każdy w gronie róż znajdzie coś dla siebie. Mają formy krzewiaste, pnące i płożące. Kwiaty pojedyncze i pełne, w niemal wszystkich kolorach. Kwitną od wiosny do pierwszych przymrozków... Jak prawdziwe królowe wymagają opieki i dbałości, trzeba okrywać je zimą, prowadzić cięcia pielęgnujące i obcinać przekwitłe kwiaty. Za opiekę odwdzięczą się jednak niedościgłym pięknem. 20-250 V-X Wiciokrzew pomorski Lonicera periclimenum Wiciokrzew to jedno z bardziej popularnych pnączy, wykorzystywane do okrywania bramek, pergoli i altanek. W Polsce w stanie naturalnym występuje w nadmorskich lasach i objęty jest ochroną gatunkową. Ozdobą rośliny są trąbkowate żółte kwiaty o przyjemnym zapachu, a później czerwone jagody. Jest ulubionym kwiatem motyli, zwłaszcza zmierzchowych zawisaków, które spijając nektar długimi trąbkami, przypominają kolibry. Pnącze jest miejscem zakładania gniazd przez ptaki, a owoce są przez nie chętnie zjadane. V-VII