ISSN 2083-5558
W NUMERZE: www.prawo.kolping.pl PRZEKAZYWANIE INFORMACJI O WYBORACH.............. 3 LOKALE WYBORCZE PRZYJAZNE NIEPEŁNOSPRAWNYM.... 5 ZMIANA OBWODU GŁOSOWANIA........................... 6 GŁOSOWANIE KORESPONDENCYJNE........................ 9 GŁOSOWANIE PRZEZ PEŁNOMOCNIKA................... 11 GŁOSOWANIE PRZY POMOCY NAKŁADEK................ 14 WAŻNE TERMINY W WYBORACH DO SEJMU I SENATU W DNIU 9 PAŹDZIERNIKA 2011 R................................... 15 BEZPŁATNY KWARTALNIK BLIŻEJ OBYWATELA Wydawca: Związek Centralny Dzieła Kolpinga w Polsce ul. Żułowska 51, 31-436 Kraków tel. 012 418 77 70, faks 012 418 77 76 e-mail: kolping@kolping.pl www.kolping.pl Bożena Michałek (menadżer projektu) Redakcja: Eliza Marks e-mail: prawo-krakow@kolping.pl Opracowanie gra iczne i druk: Drukarnia Gry ix, 32-086 Węgrzce, ul. B3 nr 5 Niniejszy poradnik jest wydawany w ramach projektu Bliżej poradnictwo prawne i obywatelskie (www.prawo.kolping.pl). Projekt Bliżej poradnictwo prawne i obywatelskie współ- inansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 2 (POKL Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4. Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie 5.4.2. Rozwój dialogu obywatelskiego )
Osobom niepełnosprawnym przysługują takie same wolności i prawa jak pozostałym obywatelom. Jednym z nich jest prawo wyborcze. Obowiązujące od kilku tygodni regulacje wprowadzają szereg nowych rozwiązań, które mają zminimalizować bariery i ograniczenia napotykane przez niepełnosprawnych wyborców. Przed nadchodzącymi jesiennymi wyborami parlamentarnymi warto wiedzieć, z jakich udogodnień może korzystać niepełnosprawny wyborca. Wyborca niepełnosprawny to taki, który ma ograniczoną sprawność izyczną, psychiczną, umysłową lub w zakresie zmysłów, która utrudnia mu wzięcie udziału w wyborach. Ordynacja wyborcza przewiduje szereg udogodnień dla niepełnosprawnych wyborców, które dotyczą: prawa do dodatkowej, specjalnej informacji wyborczej, możliwości wyboru innego okręgu wyborczego z uwagi na stan zdrowia i związane z nim ograniczenia, kilku możliwych sposobów oddawania głosu. PRZEKAZYWANIE INFORMACJI O WYBORACH Wszelkie niezbędne informacje niepełnosprawny wyborca może znaleźć w Biuletynie Informacji Publicznej oraz uzyskać w urzędzie gminy (urzędzie miasta). Może tam udać się osobiście, zadzwonić w godzinach pracy urzędu lub poprosić, aby materiały informacyjne zostały mu przesłane pocztą (również elektroniczną). Warunkiem koniecznym do osobistego otrzymania powyższych informacji jest złożenie przez osobę niepełnosprawną stosownego wniosku w urzędzie gminy (urzędzie miasta). Jeżeli w danej gminie istnieje inny zwyczaj przekazywania tego rodzaju informacji, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może dodatkowo skorzystać ze zwyczajowo przyjętej formy przekazu. Niepełnosprawny wyborca ma prawo domagać się informacji dotyczących: właściwego dla niego okręgu wyborczego i obwodu głosowania; znajdujących się najbliżej jego miejsca zamieszkania lokali wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych; 3
www.prawo.kolping.pl warunków dopisania go do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania; terminu wyborów oraz godzin, w których można będzie oddać swój głos; komitetów wyborczych, zarejestrowanych kandydatów oraz list kandydatów; warunków oraz form głosowania. Dodatkowo Państwowa Komisja Wyborcza zobowiązana została do umieszczania na prowadzonym przez siebie internetowym portalu informacyjnym informacji o uprawnieniach przysługujących osobom niepełnosprawnym na podstawie kodeksu wyborczego. Sposób zamieszczania tych informacji musi uwzględniać różne rodzaje niepełnosprawności. Dodatkowo PKW musi przygotować wskazane powyżej materiały informacyjne w alfabecie Braille a, aby w przypadku wystąpienia przez niepełnosprawnego z odpowiednim żądaniem móc przekazać je zainteresowanemu. Informacje dotyczące zbliżających się wyborów zamieszczane są również w obwieszczeniach wyborczych, które wywieszane są zarówno w lokalach wyborczych, jak i w innych miejscach publicznych. Obwieszczenia takie zawierają m.in. informacje o numerach i granicach stałych i odrębnych obwodów głosowania, siedzibach obwodowych komisji wyborczych, lokalach wyborczych dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych, możliwości głosowania korespondencyjnego, o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach, zarejestrowanych kandydatach oraz listach kandydatów. PKW może również postanowić o umieszczeniu w lokalu wyborczym oraz w miejscu zapewniającym tajność głosowania zwięzłej informacji o sposobie głosowania właściwym dla przeprowadzanych wyborów. 4 Obwieszczenia, jak również wyniki głosowania muszą być umieszczane w taki sposób, aby osoba niepełnosprawna o ograniczonej sprawności ruchowej miała do nich swobodny dostęp; ze względu na potrzeby osób poruszających się na wózkach inwalidzkich arkusze z informacjami powinny być zamieszczane na wysokości 0,9 m mierzonej od posadzki do dolnej części arkusza obwieszczenia lub informacji. Jednocześnie niepełnosprawny wyborca może poprosić członka komisji wyborczej o ustne przekazanie treści obwieszczenia (dotyczy to informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach, zarejestrowanych kandydatach oraz listach kandydatów).
LOKALE WYBORCZE PRZYJAZNE NIEPEŁNOSPRAWNYM Bliżej Nie każdy lokal może zostać dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Jest to niemożliwe z uwagi na bardzo różne potrzeby takich osób, determinowane rodzajem ograniczenia sprawności. Najpóźniej na 30 dni przed wyborami wójt (burmistrz, prezydent miasta) musi podać wyborcom w drodze obwieszczenia, które lokale obwodowych komisji wyborczych dostosowane są do potrzeb osób niepełnosprawnych. Obwieszczenia zawierające informacje o miejscu i rodzaju lokalu wyborczego publikowane są w Biuletynie Informacji Publicznej. Informacje na ten temat mogą być też przekazywane w inny, zwyczajowo przyjęty sposób. Ponadto urzędy gminy mają obowiązek telefonicznego udzielania niepełnosprawnym wyborcom informacji o znajdujących się najbliżej ich miejsca zamieszkania lokalach wyborczych dostosowanych do danego rodzaju niepełnosprawności oraz, na wniosek niepełnosprawnego, przesłania drukowanych materiałów informacyjnych. Przystosowany lokal powinien znajdować się na parterze budynku. Nie powinien posiadać barier architektonicznych (np. takich jak schody, wysokie progi, wąskie drzwi) uniemożliwiających samodzielne dotarcie niepełnosprawnemu do lokalu. Jeżeli takie bariery występują, budynek musi być wyposażony w odpowiednie podjazdy, windy czy inne udogodnienia, dzięki którym niepełnosprawny bez problemu dotrze na miejsce. Przynajmniej jedne drzwi prowadzące do lokalu muszą być rozwierane lub rozsuwane, muszą być dostatecznie szerokie oraz nie mogą posiadać progu wyższego niż 5 mm. Droga prowadząca od wejścia do budynku do miejsca głosowania powinna być możliwie najkrótsza, wolna od przeszkód, wyłożona antypoślizgową posadzką. Przynajmniej jedno miejsce zapewniające tajność głosowania musi być dostosowane do potrzeb niepełnosprawnego wyborcy, tzn. musi być zaopatrzone w dodatkowe światło, posiadać odpowiednie wymiary (szerokość i głębokość) oraz zapewniać możliwość pisania na dwóch wysokościach (0,8 i 1,1 m). Również dojście od punktu pobrania karty do głosowanie do miejsca zapewniającego tajność głosowania oraz do urny wyborczej (nie wyższej niż 1 m) musi być dostatecznie szerokie. 5
www.prawo.kolping.pl ZMIANA OBWODU GŁOSOWANIA Osoby, którym przysługuje prawo wybierania, wpisuje się do spisu wyborców. Można igurować tylko w jednym takim spisie. Spis sporządzany jest na podstawie prowadzonego przez gminę rejestru wyborców (osób stale zamieszkałych na obszarze gminy, którym przysługuje prawo wybierania). Wyborcy będący obywatelami polskimi, zameldowani na obszarze gminy na pobyt stały, są wpisywani do rejestru wyborców z urzędu. Może się jednak zdarzyć, że wyborca nie będzie mógł oddać głosu w swoim lokalu wyborczym, gdyż z uwagi na niepełnosprawność i bariery architektoniczne budynku nie będzie miał możliwości dotarcia do takiego lokalu, w czasie wyborów będzie przebywał w szpitalu czy ośrodku pomocy społecznej, albo też z jakiegoś względu będzie przebywał na obszarze innej gminy. 6 Jeżeli niepełnosprawny wyborca chce samodzielnie oddać głos w lokalu wyborczym, jednak lokal właściwy dla niego ze względu na stałe miejsce zamieszkania nie ma odpowiednich warunków (np. posiada bariery architektoniczne), najpóźniej na 14 dni przed wyborami niepełnosprawny może złożyć w urzędzie gminy (urzędzie miasta) pisemny wniosek o dopisanie go do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania, w którym znajduje się lokal dostosowany do potrzeb wynikających z jego niepełnosprawności. Taka zmiana lokalu nie będzie się zazwyczaj wiązała z niedogodnościami, na przykład w postaci znacznie dłuższego dojazdu do punktu wyborczego. Każda gmina powinna posiadać kilka przystosowanych lokali, zgodnie bowiem z przepisami wójt (burmistrz, prezydent miasta) ma obowiązek zadbać o to, aby przynajmniej 1/3 lokali obwodowych komisji wyborczych była dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych. Nie ma więc obawy, że niepełnosprawny wyborca w celu oddania głosu w lokalu będzie musiał udać się do innej gminy. Jeżeli wyborca (również niepełnosprawny) w dniu wyborów przebywa czasowo na obszarze innej gminy lub też nie posiada żadnego miejsca zamieszkania, może złożyć w urzędzie gminy (urzędzie miasta), w której przebywa, pisemny wniosek o dopisanie go do spisu wyborców. Ważne jest jednak, aby ze stosownym wnioskiem wystąpić najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów. Możliwości dopisania nie będzie miał wyborca przebywający czasowo na terenie innej gminy, jeżeli przeprowadzane są wybory do rady powiatu, rady gminy, sejmiku województwa, czy też na stanowisko wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
We wniosku o dopisanie do spisu wyborców należy podać: nazwisko i imię (imiona) wnioskującego wyborcy, imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL, adres zamieszkania wnioskującego wyborcy. Jeżeli wniosek składa niepełnosprawny wyborca niebędący obywatelem polskim, jednak posiadający obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej (tak może się stać w przypadku wyborów do Parlamentu Europejskiego, do rad gmin oraz wyborów na wójta, burmistrza, prezydenta miasta), niezbędne jest podanie następujących danych: nazwiska i imienia (imion) wnioskującego wyborcy, imienia ojca, daty urodzenia, numeru ewidencyjnego PESEL, obywatelstwa państwa członkowskiego UE, numeru paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, adresu zamieszkania wnioskującego wyborcy. Może się też zdarzyć, że wyborca przed dniem wyborów zmieni miejsce pobytu. Jeżeli nie są to wybory do rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa czy też na stanowisko wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, wyborca może uzyskać z urzędu gminy zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów. Wniosek należy złożyć pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania urzędu gminy, który to urząd wydaje stosowne zaświadczenie. Zaświadczenie takie można uzyskać do chwili przekazania spisu wyborców przewodniczącemu komisji wyborczej (co ma miejsce w przeddzień wyborów). W przypadku wyborów prezydenckich, w których możliwe są dwie tury wyborów, wyborca otrzymuje na swoje żądanie dwa zaświadczenia o prawie do głosowania: na pierwszą i drugą turę wyborów; możliwe jest również otrzymanie zaświadczenia na jedną turę, wskazaną przez wyborcę. Zaświadczenie o prawie do głosowania odbiera się za pokwitowaniem osobiście lub przez upoważnioną pisemnie osobę. W upoważnieniu należy wskazać imię (imiona) i nazwisko wyborcy oraz jego numer PESEL, a w przypadku obcokrajowca-obywatela UE numer paszportu albo nazwę i numer innego dokumentu tożsamości. Takie same dane powinna podać przy odbiorze zaświadczenia osoba upoważniona. 7
, www.prawo.kolping.pl W przypadku, gdy niepełnosprawny wyborca w dniu wyborów przebywa np. w szpitalu, zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, sanatorium, prewentorium, hospicjum, czy innym zakładzie przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych świadczeń zdrowotnych, albo w domu pomocy społecznej, najprawdopodobniej właśnie tam będzie mógł zagłosować. W placówkach tych organizowane są bowiem zazwyczaj odrębne obwody głosowania (decyzję o ich utworzeniu należy podjąć najpóźniej w 35 dniu przed dniem wyborów). Co istotne, w przypadku wyborów do rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa, czy też na stanowisko wójta, burmistrza, prezydenta miasta, do takiego spisu wyborców wpisane zostają wyłącznie osoby stale zamieszkałe na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego (odpowiednio: gminy, powiatu, województwa). Zobowiązanym do sporządzenia wykazu osób, które w dniu wyborów przebywać będą w danej jednostce (zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej), jest dyrektor (kierownik) kierujący daną jednostką. To on przekazuje stosowne informacje do urzędu (aktywność wyborcy nie jest tu więc potrzebna). On też musi poinformować osoby objęte takim wykazem, że zostaną wykreślone ze spisu wyborców w miejscu stałego zamieszkania i w związku z tym będą mogły głosować w wyborach wyłącznie w obwodzie głosowania utworzonym w tej jednostce. Ponieważ taki wykaz musi być dostarczony do właściwego urzędu gminy na kilka dni przed wyborami, może okazać się, że w tym czasie osoba nim objęta opuści jednak zakład. W takim wypadku aby móc wziąć udział w wyborach, będzie zmuszona uzyskać z urzędu gminy, na terenie której znajduje się dana jednostka (zakład opieki zdrowotnej, dom pomocy społecznej), stosowne zaświadczenie o prawie do głosowania. Z kolei jeżeli wyborca tra i do zakładu opieki zdrowotnej lub domu pomocy społecznej już po sporządzeniu wykazu (nie później jednak niż na 2 dni przed dniem wyborów), możliwe jest sporządzenie dodatkowego wykazu i tym samym uzupełnienie spisu wyborców. W każdym wypadku niepełnosprawnemu wyborcy, na jego prośbę, w czynnościach koniecznych do oddania głosu może pomagać inna osoba, z wyłączeniem członków komisji wyborczych i mężów zaufania. 8
GŁOSOWANIE KORESPONDENCYJNE Bliżej Specjalnie dla wyborców niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym została stworzona możliwość głosowania korespondencyjnego. Skorzystanie z takiej opcji wymaga jednak poczynienia pewnych przygotowań. Po pierwsze, niepełnosprawny wyborca musi nie później niż na 21 dni przed terminem wyborów zgłosić swój zamiar wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), czyli złożyć stosowny wniosek (oświadczenie) we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania urzędzie gminy (urzędzie miasta). Może to uczynić na kilka sposobów: ustnie, pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej. W zgłoszeniu niepełnosprawny wyborca musi podać swoje dane i inne konieczne informacje: nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL, oświadczenie o wpisaniu do rejestru wyborców w danej gminie, oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie, wskazanie adresu stałego zamieszkania, na który ma być wysłany pakiet wyborczy. Konieczne jest również dostarczenie kopii aktualnego orzeczenia potwierdzającego stopień niepełnosprawności. Jeżeli niepełnosprawność wyborcy wymaga od niego posługiwania się alfabetem Braille a, wraz z pakietem wyborczym może on otrzymać nakładki do głosowania sporządzone właśnie w tym alfabecie. Co istotne, nakładki nie stanowią obligatoryjnej części pakietu, co oznacza, że do ich otrzymania niezbędne jest złożenie wraz ze zgłoszeniem stosownego żądania. W przypadku wyborów prezydenckich czy też na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, gdy wyniki głosowania mogą zrodzić konieczność przeprowadzenia drugiej tury wyborów, zgłoszenie głosowania korespondencyjnego dotyczy obu etapów. Podobnie jest w przypadku, gdy w tym samym dniu odbywają się więcej niż jedne wybory zgłoszenie głosowania korespondencyjnego dotyczy wszystkich przeprowadzanych w danym dniu wyborów. 9
10 www.prawo.kolping.pl Zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego pozostawiane jest bez rozpoznania, jeżeli: jest złożone po terminie, jest niekompletne, a wezwany do uzupełnienia braków niepełnosprawny wyborca nie usunie ich w ciągu 3 dni, złożone zostało przez niepełnosprawnego, który wystąpił z wnioskiem o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania. Jeżeli zgłoszenie zostanie prawidłowo przeprowadzone, najpóźniej na 7 dni przed wyborami wyborca otrzymuje z urzędu gminy (urzędu miasta) pakiet wyborczy. Może go otrzymać bądź od upoważnionego pracownika urzędu, bądź za pośrednictwem poczty przesyłką poleconą, zawsze jednak wyłącznie do rąk własnych. Przy odbieraniu pakietu dostarczająca go osoba jest zobowiązana do potwierdzenia tożsamości niepełnosprawnego, dlatego na jej żądanie należy przedstawić stosowny dokument tożsamości. Odbiór przesyłki należy, jeśli to możliwe, potwierdzić własnoręcznym podpisem. Jeżeli zdarzy się, że osoby oczekującej na pakiet nie będzie w domu, w skrzynce lub w drzwiach zostawione zostanie dla niej zawiadomienie, a pracownik urzędu lub listonosz wróci z przesyłką w ciągu 3 dni. W skład pakietu wyborczego wchodzi: karta (lub karty) do głosowania, instrukcja głosowania korespondencyjnego, formularz oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania z danymi niepełnosprawnego wyborcy, nakładki na karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille a, jeżeli wyborca prosił o nie, dwie koperty: zwrotna (z adresem komisji wyborczej, do której odsyłana będzie karta, oraz adnotacją przesyłka wyborcza ) oraz na kartę do głosowania (oznaczona adnotacją koperta na kartę do głosowania ). Po wypełnieniu kartę do głosowania należy umieścić w kopercie na kartę do głosowania; kopertę trzeba zakleić i włożyć wraz z podpisanym oświadczeniem do koperty zwrotnej, a następnie przesłać do właściwej obwodowej komisji wyborczej. Nie ma potrzeby naklejania znaczka na takiej kopercie, przesyłki te są bowiem zwolnione z opłat pocztowych. Istnieje również możliwość osobistego doręczenia koperty do obwodowej komisji wyborczej w obwodzie głosowania, w którym niepełnosprawny jest wpisany do spisu wyborców; należy to jednak uczynić w godzinach głosowania. Co więcej, należy pamiętać, że wyborca, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego,
umieszczany jest w spisie wyborców w obwodzie głosowania właściwym dla celów głosowania korespondencyjnego na terenie jego gminy. Może to więc nie być ten sam lokal wyborczy, w którym niepełnosprawny oddałby głos w sposób tradycyjny. Możliwości głosowania korespondencyjnego nie ma w obwodach do głosowania utworzonych: w zakładzie opieki zdrowotnej w domu studenckim lub zespołach domów studenckich prowadzonych przez uczelnie lub inne podmioty na podstawie umów zawartych z uczelniami; za granicą i na polskich statkach morskich. Korespondencyjne głosowanie nie jest również możliwe w przypadku udzielenia przez niepełnosprawnego wyborcę pełnomocnictwa do głosowania. GŁOSOWANIE PRZEZ PEŁNOMOCNIKA Niepełnosprawny wyborca o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (podobnie jak wyborca, który w dniu głosowania ma ukończone 75 lat) może również zrezygnować z głosowania osobistego i udzielić pełnomocnictwa do głosowania w jego imieniu innej osobie. Pełnomocnikiem może być tylko osoba: wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania (jeżeli przepisy dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego zaświadczenia), niewchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa, niebędący mężem zaufania, niebędący kandydatem w wyborach. Co do zasady pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć tylko od jednej osoby. Przyjęcie pełnomocnictwa od dwóch osób jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy przynajmniej jedna z nich jest dla pełnomocnika wstępnym (np. ojcem, matką, dziadkiem, babcią), zstęp- 11
www.prawo.kolping.pl nym (np. dzieckiem, wnukiem), małżonkiem, bratem siostrą lub osobą pozostającą w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. W celu ustanowienia pełnomocnika do głosowania niepełnosprawny wyborca musi złożyć w urzędzie gminy (urzędzie miasta), w której jest wpisany do rejestru wyborców, adresowany do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa. Z wnioskiem takim można wystąpić od dnia wejścia w życie aktu o zarządzeniu wyborów, nie później jednak niż do 10 dnia przed dniem wyborów. Co istotne, za dzień wniesienia wniosku przyjmuje się dzień jego wpływu do właściwego urzędu gminy. Wnioski złożone przed wskazanym powyżej terminem pozostawiane są bez rozpoznania. Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa wnosi się na specjalnym urzędowym formularzu (są one różne dla poszczególnych rodzajów wyborów); podaje się w nim dane dotyczące zarówno niepełnosprawnego wyborcy, jak i osoby, która ma zostać pełnomocnikiem. We wniosku należy koniecznie zaznaczyć, na potrzeby których wyborów pełnomocnictwo do głosowania jest udzielane. Wnioskodawca musi podpisać wniosek, jeżeli jednak nie może lub nie umie tego zrobić, wniosek powinna podpisać osoba, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa. Do wniosku należy dołączyć szereg dokumentów: kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania, pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona) oraz adres zamieszkania, a także nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania (zgodę udziela się na specjalnym urzędowym druku), kopię zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego osobie mającej być pełnomocnikiem w przypadku, gdy osoba ta nie jest wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie co udzielający pełnomocnictwa do głosowania i przepisy szczególne dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego zaświadczenia. 12 Dużym udogodnieniem dla osoby niepełnosprawnej może być to, że co do zasady w postępowaniu w sprawie sporządzenia aktu pełnomocnictwa reprezentuje ją osoba, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa do głosowania (chyba że we wniosku zastrzeżono inaczej).
Jeżeli wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa jest niewłaściwie przygotowany (np. według podanych informacji osoba wnioskująca nie ma prawa ustanowić pełnomocnika albo osoba wskazywana nie może zostać pełnomocnikiem, nie podano wszystkich niezbędnych danych albo podano je błędnie, do wniosku nie zostały dołączone wszystkie wymagane dokumenty), niepełnosprawny wyborca jest wzywany do usunięcia wad w terminie 3 dni. Jeśli wad nie da się usunąć lub nie zostaną usunięte w terminie, wójt (burmistrz, prezydent miasta) odmawia sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania; zawiadamia o tym niepełnosprawnego wyborcę, wskazując powód odmowy. Z odmową wydania aktu pełnomocnictwa spotka się również niepełnosprawny wyborca, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego. Pełnomocnictwa do głosowania udziela się przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) lub przed innym upoważnionym pracownikiem urzędu gminy (urzędu miasta) w terminie uzgodnionym wcześniej z wyborcą lub osobą, która ma zostać jego pełnomocnikiem. Wyborca obowiązany jest przed sporządzeniem aktu pełnomocnictwa potwierdzić w sposób niebudzący wątpliwości wolę udzielenia pełnomocnictwa osobie, która wyraziła zgodę na jego przyjęcie (w braku takiego potwierdzenia wniosek pozostawiany jest bez rozpoznania). Konieczne jest również sprawdzenie przez strony poprawności danych zawartych w projekcie aktu pełnomocnictwa. Akt pełnomocnictwa sporządzany jest w trzech egzemplarzach (dla upoważniającego wyborcy, jego pełnomocnika oraz dla urzędu). Egzemplarz przeznaczony dla osoby, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa, można doręczyć w miejscu sporządzenia aktu albo, w zależności od wskazania zawartego w zgodzie na przyjęcie pełnomocnictwa, pozostawić do odbioru w urzędzie gminy lub doręczyć pod wskazany adres. W razie niewskazania miejsca doręczenia pełnomocnictwa lub nieobecności osoby, która wyraziła zgodę na jego przyjęcie, przy sporządzaniu aktu pełnomocnictwa, akt ten pozostawia się do odbioru w urzędzie gminy. Jeżeli w ustalonym przez strony czasie sporządzenie aktu pełnomocnictwa nie jest możliwe z powodu nieobecności wyborcy, wniosek pozostawiany jest bez rozpoznania. Jeżeli z jakichś powodów niepełnosprawny wyborca rozmyśli się, może najpóźniej na 2 dni przed głosowaniem cofnąć udzielone pełnomocnictwo. W tym celu musi złożyć w urzędzie, w którym akt został sporządzony, oświadczenie o cofnięciu pełnomocnictwa. Może 13
www.prawo.kolping.pl również w dniu wyborów dostarczyć takie oświadczenie do właściwej obwodowej komisji wyborczej. Pełnomocnictwo do głosowania wygasa z mocy prawa w przypadku: śmierci lub utraty prawa wybierania przez udzielającego pełnomocnictwa do głosowania lub pełnomocnika, gdy pełnomocnik nie jest wpisany do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa, lub nie posiada zaświadczenie o prawie do głosowania, gdy pełnomocnik wchodzi w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa, jest mężem zaufania lub kandydatem w wyborach, wcześniejszego głosowania osobistego przez osobę udzielającą pełnomocnictwa do głosowania. Głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika nie jest możliwe: w zakładzie opieki zdrowotnej, w domu studenckim lub zespołach domów studenckich prowadzonych przez uczelnie lub inne podmioty na podstawie umów zawartych z uczelniami, za granicą i na polskich statkach morskich, w przypadku zgłoszenia przez wyborcę niepełnosprawnego zamiaru głosowania korespondencyjnego. Wszystkie czynności związane ze sporządzeniem aktu pełnomocnictwa do głosowania są wolne od opłat. Należy również pamiętać, że pełnomocnik nie może pobierać od udzielającego pełnomocnictwa żadnych opłat za głosowanie w jego imieniu. Zakazane jest również udzielanie pełnomocnictwa w zamian za jakąkolwiek korzyść majątkową. Zgodnie bowiem z przepisami ten, kto pobiera od udzielającego pełnomocnictwa do głosowania opłatę za głosowanie w jego imieniu, podlega karze grzywny, zaś kto udziela pełnomocnictwa do głosowania w zamian za jakąkolwiek korzyść majątkową lub osobistą, podlega karze aresztu albo grzywny. GŁOSOWANIE PRZY POMOCY NAKŁADEK 14 Dla niepełnosprawnych z uszkodzonym narządem wzroku, którzy chcą oddać swój głos w wyborach osobiście, w lokalu wyborczym istnieje możliwość korzystania z nakładek na karty do
głosowania sporządzonych w alfabecie Braille a. Zamiar głosowania przy użyciu takich nakładek niepełnosprawny wyborca musi jednak zgłosić w urzędzie gminy wcześniej najpóźniej na 14 dni przed dniem wyborów. Zgłoszenia można dokonać ustnie, pisemnie, telefaksem lub drogą elektroniczną, podając właściwy obwód głosowania. Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm. 2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych Dz. U. Nr 158, poz. 938. 3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 lipca 2011 r. w sprawie sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania w wyborach: do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast Dz. U. Nr 157, poz. 936. 4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 lipca 2011 r. w sprawie spisu wyborców Dz. U. Nr 158, poz. 942. 5. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 sierpnia 2011 r. w sprawie zarządzenia wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej Dz. U. Nr 162, poz. 978. WAŻNE TERMINY W WYBORACH DO SEJMU I SENATU W DNIU 9 PAŹDZIERNIKA 2011 R. Dyrektorzy (kierownicy) zakładów opieki zdrowotnej oraz domów pomocy społecznej decydują o utworzeniu obwodów głosowania w tych placówkach. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) podaje do wiadomości publicznej informacje o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych, w tym o: siedzibach obwodowych komisji wyborczych właściwych dla głosowania korespondencyjnego, lokalach przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych. D 4 D 9 Niepełnosprawni wyborcy mają możliwość zgłaszania wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) zamiaru głosowania korespondencyjnego w kraju, w tym przy pomocy nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille a. Gminy sporządzają spisy wyborców. D 18 15
D 25 D 29 D 2 D 4 D 6 D 7 W 9. 7.00 21.00 16 www.prawo.kolping.pl Niepełnosprawni wyborcy mogą składać pisemne wnioski o dopisanie ich do spisu w wybranym przez siebie obwodzie do głosowania, w którym znajduje się lokal dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce stałego zamieszkania. Niepełnosprawni wyborcy mogą zgłosić wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) zamiar głosowania w lokalu wyborczym przy użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille a. Możliwość składania do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) wniosków o sporządzenie aktu pełnomocnictwa; za dzień wniesienia wniosku przyjmuje się dzień jego wpływu do właściwego urzędu gminu (urzędu miasta). Niepełnosprawni wyborcy, którzy zgłosili zamiar głosowania korespondencyjnego, powinni otrzymać z urzędu gminy (urzędu miasta) pakiety wyborcze. Wyborcy przebywający czasowo na obszarze innej gminy lub nigdzie niezamieszkali mogą składać w urzędzie gminy (urzędzie miasta), na terenie której przebywają, pisemne wnioski o dopisanie do spisu wyborców. Dyrektorzy (kierownicy) zakładów opieki zdrowotnej oraz domów pomocy społecznej mają możliwość sporządzenia dodatkowego wykazu i dopisania do spisu wyborców nowo przybyłych pacjentów (podopiecznych). Niepełnosprawny wyborca, który ustanowił pełnomocnika do głosowania, może cofnąć udzielone pełnomocnictwo poprzez złożenie w urzędzie, w którym akt został sporządzony, oświadczenia o cofnięciu pełnomocnictwa. Możliwość złożenia pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania urzędu gminy wniosku o wydanie zaświadczenia o prawie do głosowania. Głosowanie. Niepełnosprawny wyborca może dostarczyć do właściwej obwodowej komisji wyborczej oświadczenie o cofnięciu pełnomocnictwa. Niepełnosprawny wyborca może osobiście dostarczyć kopertę z wypełnioną kartą do głosowania oraz oświadczeniem o osobistym oddaniu głosu do obwodowej komisji wyborczej w obwodzie głosowania, w którym jest wpisany do spisu wyborców.