Program Olimpiady Tematycznej Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego Olimpiada skierowana jest do wszystkich uczniów szkół ponadgimnazjalnych zafascynowanych historią, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów zainteresowanych szeroko rozumianą historią wojskowości. Najważniejszym celem Olimpiady jest kształtowanie świadomości i postaw patriotycznych młodego pokolenia poprzez upowszechnianie wiedzy o tysiącletniej historii oręża polskiego oraz roli i miejscu wojska w życiu narodu i państwa. Olimpiada służy odkrywaniu i rozwijaniu uzdolnień uczniów, pobudza ich twórcze myślenie, pokazuje metody stosowania zdobytej wiedzy w praktyce i przygotowuje młodzież do studiów wyższych. Nabywanie określonych kompetencji i umiejętności oraz pogłębianie pasji i wiedzy historycznej przez uczestników Olimpiady ma na celu przysposobić ich do kształtowania nowoczesnego, obywatelskiego społeczeństwa, korzystania ze swoich praw, a także przygotować do spełnienia obywatelskich powinności wobec państwa, w tym do obowiązku obrony Ojczyzny. Szczegółowy program Olimpiady i jej cele można odnieść i wyrazić w języku aktualnej podstawy programowej nauczania historii oraz zróżnicować odpowiednio w zakresie doskonalenia kompetencji, kształtowania postaw, a także nabywania umiejętności (wymagania ogólne) i wiedzy (wymagania szczegółowe). 1. Doskonalenie w zakresie kompetencji kluczowych Program poszczególnych etapów Olimpiady został tak skonstruowany, aby uczniowie mieli sposobność doskonalenia kluczowych kompetencji w zakresie: Umiejętności uczenia się: samodzielna nauka do poszczególnych etapów Olimpiady, wykraczających na etapie okręgowym i centralnym poza zakres podstawy programowej; poszukiwanie i korzystanie z różnorodnych źródeł bibliograficznych i historycznych na wybrane tematy w bibliotekach, archiwach i w Internecie w celu przygotowania do rozwiązywania zadań pisemnych oraz prezentacji. Poprawnego porozumiewania się w języku ojczystym: samodzielne konstruowanie wypowiedzi pisemnych (rozprawki, pytania otwarte, analizy tekstów archiwalnych i innych źródeł historycznych) oraz ustnych (prezentacja na etapie okręgowym; na etapie centralnym 1
prezentacja obiektu historycznego w terenie, eksponatu w muzeum, oprowadzanie po wybranym fragmencie ekspozycji muzealnej). Kompetencji informatycznych: poszukiwanie wiedzy w wiarygodnych zasobach internetowych; przygotowanie prezentacji multimedialnej na etapie okręgowym. Kompetencji społecznych i obywatelskich: nabywanie umiejętności oraz pogłębionej wiedzy historycznej skutkujące rozumieniem współczesnej rzeczywistości społecznej; zachęta do wykorzystywania swoich umiejętności w życiu szkoły i społeczności uczniowskiej. Świadomości i ekspresji kulturalnej: analiza i wykorzystanie różnorodnych form wyrazu kultury na każdym z etapów Olimpiady materiały ikonograficzne (obrazy, fotografie, filmy, ilustracje), zabytki, teksty źródłowe, nagrania muzyczne; nauka czerpania i korzystania ze środków przekazu kultury w twórczy sposób poprzez przygotowanie prezentacji na etapie okręgowym Olimpiady oraz i przedstawienia określonego zabytku na etapie centralnym. 2. Kształtowanie postaw Ze względu na charakter Olimpiady w sposób szczególny kształtuje ona postawy obywatelskie i patriotyczne oraz przywiązanie do ziemi ojczystej. Udział w Olimpiadzie sprzyja także wzbudzaniu wartości wskazanych w podstawie programowej dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych: uczciwości, wiarygodności, odpowiedzialności, ciekawości poznawczej i wytrwałości (w przygotowywaniu się do poszczególnych etapów Olimpiady). Opracowanie przez uczestników Olimpiady prezentacji zgodnej z własnymi zainteresowaniami rozwija wśród uczniów kreatywności i inicjatywność. Sukces w Olimpiadzie, nawet na niższych etapach, sprzyja kształtowaniu poczucia własnej wartości. Możliwość zaprezentowania się przed kolegami i komisją oraz prestiżowy i integracyjny charakter finału Olimpiady wpływa pozytywnie na kulturę osobistą i szacunek do innych ludzi. 3. Rozwijanie umiejętności i kompetencji historycznych Przygotowanie do udziału w Olimpiadzie wymaga samodzielnej pracy ucznia przy wsparciu nauczyciela, studiowania literatury historycznej oraz analizy różnorodnych źródeł historycznych. W ten sposób uczestnicy Olimpiady poznają w praktyce warsztat pracy historyka. Na podstawie ustalonej chronologii przeprowadzają samodzielnie analizę oraz dokonują interpretacji wydarzeń i procesów historycznych, a tworząc własne prace i prezentacje uczą się budowania spójnej narracji historycznej w ujęciu przekrojowym lub problemowym, selekcjonując istotne fakty, porządkując je i uzasadniając ich dobór. Pogłębianie wiedzy w wybranym obszarze służyć ma oprócz sfery poznawczej kształtowaniu umiejętności analizowania procesów historycznych, stawiania pytań badawczych, wyciągania wniosków, formułowaniu pogłębionych ocen zjawisk i ludzi. Przygotowywanie samodzielnych prac i prezentacji, począwszy od tradycji rodzinnej (zadania z zakresu biografistyki i genealogii) po dzieje małej ojczyzny, prowadzić ma ku lepszemu zrozumieniu historii, a także głębszemu spojrzeniu na współczesność. 4. Wiedza (wymagania szczegółowe) A. Edycje Olimpiady Olimpiada rozgrywana jest w ciągu roku szkolnego a kolejne jej edycje poświęcone są następującym okresom historycznym: Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 972 1514. Od Cedyni do Orszy. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531 1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1767 1864. Od konfederacji barskiej do powstania styczniowego. Za wolność Waszą i naszą. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1887 1922. O niepodległość i granice Rzeczypospolitej. 2
Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1921 1956. Od traktatu ryskiego do żołnierzy wyklętych. B. Zakres Olimpiady a podstawa programowa Wiedza wymagana w kwalifikacjach szkolnych i zawodach stopnia I (rejonowego) bazuje na zakresie podstawy programowej przedmiotów: historia oraz historia i społeczeństwo w obrębie III i IV etapu edukacyjnego. Objęcie zakresem Olimpiady podstawy programowej III etapu edukacyjnego i dopuszczenie uczniów gimnazjów do udziału w Olimpiadzie jest związane z jednolitym cyklem nauczania historii w gimnazjum oraz pierwszej klasie szkoły ponadgimnazjalnej, a także z faktem, że egzamin maturalny będzie się odwoływać do wiedzy i umiejętności nabytych w ciągu całej szkolnej edukacji historycznej. Warto zaznaczyć, że tematyka Olimpiady obejmuje większość bloków w ramach wątków tematycznych Ojczysty Panteon i ojczyste spory oraz Wojna i wojskowość realizowanych w ramach przedmiotu Historia i społeczeństwo. W zawodach stopnia II (okręgowego) i III (centralnego) tematyka Olimpiady wykracza poza podstawy programowe ww. przedmiotów, a jej zakres wyznaczają lektury podane w wykazie odrębnej na każdy rok bibliografii podstawowej oraz uzupełniającej. Ze względu na swój temat Olimpiada ma charakter interdyscyplinarny i obejmuje elementy podstaw programowych innych przedmiotów, w szczególności Języka polskiego (zadania związane z wątkami batalistycznymi w literaturze), Geografii (geografia historyczna) oraz Wiedzy o kulturze i Historii sztuki (architektura obronna, malarstwo batalistyczne). C. Szczegółowy zakres tematyczny Tematyka zawodów podejmować będzie wiele niżej wyszczególnionych, interdyscyplinarnych zagadnień związanych nie tylko z losami żołnierza i dziejami oręża polskiego, ale również z dziejami państwa i narodu polskiego na przestrzeni wieków w zakresie tematycznym (chronologicznym) olimpiady określonym na dany rok szkolny. Wśród problemów badawczych znajdą się m.in.: Rola i miejsce wojska w strukturze państwa polskiego, powinności obronne (wojskowe) mieszkańców (obywateli), regulacje prawne (status prawny) wojska, treść i znaczenie przysięgi wojskowej; Biografie wybitnych wodzów (w tym władców państwa, hetmanów, generalicji oraz dowódców różnych szczebli), przebieg ich kariery (wykształcenie i przygotowanie do służby wojskowej-wojennej, zwycięstwa i porażki, miejsca pochówku), ośrodki i środowiska nauki i szkolnictwa wojskowego; Obraz sił zbrojnych oraz losów żołnierza polskiego i weterana w literaturze (powieść, poezja, dramat) oraz sztuce polskiej (malarstwo batalistyczne i portretowe, pieśń i muzyka wojskowa, opera, film), miejsca pochówku i martyrologii żołnierzy; Geografia militarna Polski, wpływ warunków geograficznych i politycznych na kształt polskiej doktryny oraz sztuki wojennej, regiony i ziemie wchodzące w skład państwa polskiego na przestrzeni wieków, położenie centrów politycznych i gospodarczych, przebieg szlaków komunikacyjnych; Sztuka wojenna: strategia, działania operacyjne i taktyka, analiza politycznych okoliczności wybuchu wojen, ich przebiegu, kampanii oraz bitew (z wykorzystaniem map i szkiców), rodzaje wojsk i służb wojskowych, uzbrojenie, umundurowanie i wyposażenie żołnierza polskiego, sposób walki, funkcjonowanie wywiadu wojskowego; Typy i rodzaje broni, sprzętu i uzbrojenia oraz ich działanie i użycie na polu walki, przemysł wojenny (w tym zbrojeniowy), surowce naturalne i źródła energii (geografia gospodarcza), wytwórczość i import broni, sprzętu i materiałów wojennych, rodzima myśl naukowa (w tym techniczna), doświadczenia i osiągnięcia w zakresie produkcji broni, sprzętu i uzbrojenia; 3
Urządzenia i budownictwo obronne: wały, grody, zamki, miasta, twierdze, fortyfikacje funkcje, typy i ich rozmieszczenie na terenie Rzeczypospolitej, architektura i sztuka w służbie Marsa w różnych epokach historycznych; Symbolika państwowa i wojskowa, w tym: heraldyka, weksylologia, sfragistyka, numizmatyka i barwa wojskowa (umundurowanie, oporządzenie, znaki, oznaki i odznaki wojskowe); Nagrody i znaki triumfu oraz chwały żołnierza polskiego: ordery i odznaczenia państwowe i wojskowe, pomniki i miejsca pamięci narodowej. 5. Zadania na poszczególnych etapach Olimpiady Na każdym z etapów Olimpiady sprawdzana będzie zarówno wiedza jej uczestników, jak też ich umiejętności oraz kompetencje historyczne. Uwzględnienie aktywizujących form sprzyjać ma rozwijaniu kluczowych kompetencji i twórczego myślenia uczniów. A. Kwalifikacje szkolne (etap zerowy) Etap szkolny (nieobligatoryjny) dopuszcza dużą dowolność form pozostawionych do wyboru przez nauczyciela i ucznia z puli przesłanej nauczycielowi prowadzącemu przez Komitet Główny. Zadaniem takim może być przygotowanie rozprawki, bądź prezentacji związanej z tematyką bieżącej edycji Olimpiady lub historią lokalną, interpretacja źródła historycznego, przeprowadzenie wywiadu ze świadkiem historii albo sporządzenie opisu przeszłości własnej rodziny. B. Zawody I stopnia (międzyszkolne) Na tym etapie, gromadzącym największą liczbę uczestników, uczniowie będą mieli za zadanie rozwiązać pisemny test z pytaniami zamkniętymi i otwartymi. Sposób konstruowania testów preferować będzie umiejętność rozumowego kojarzenia faktów oraz ustalania korelacji pomiędzy wydarzeniami i osobami, wskazywania związków przyczynowo-skutkowych w krótkiej i długiej perspektywie. Suma punktów za odpowiedzi na pytania o charakterze otwartym będzie odpowiadać co najmniej 30% ogólnej puli punktów w teście. C. Zawody II stopnia (okręgowe) Etap okręgowy składać się będzie z dwóch części. Pierwsza to test z pytaniami zamkniętymi wielokrotnego wyboru oraz z otwartymi, obejmującymi zakres programu nauczania szkoły ponadgimnazjalnej i wykraczającymi poza ten program zgodnie z podaną na każdy rok bibliografią podstawową i uzupełniającą. Zadania testowe będą miały charakter interdyscyplinarny odwołujący się do wiedzy z historii, geografii, literatury polskiej, plastyki itd. Zadania mogą również wiązać się z interpretacją źródła historycznego lub przestudiowaniem określonego problemu badawczego. Druga część etapu to 10-minutowa prezentacja na jeden z przedstawionych do wyboru przez Komitet Główny tematów, podany na stronie internetowej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku w terminie jednego miesiąca przed rozpoczęciem zawodów na szczeblu okręgowym. Z testu można będzie otrzymać do 70% ogólnej puli punktów, z prezentacji zaś 30%. D. Zawody III stopnia (centralne) finał Olimpiady Zawody etapu centralnego rozgrywane są w kilku konkurencjach. W zależności od edycji Olimpiady konkurencje dobiera się z następującej puli: Broń i barwa, Geografia militarna, Malarstwo batalistyczne, Biografistyka, Warszawa, Film i kroniki filmowe, Fotografia wojenna, Poezja, pieśń wojenna i wojskowa, Interpretacja źródła historycznego. Uczestnicy przygotowują ponadto prezentację i oprowadzają po obiektach historycznych w Warszawie i na Mazowszu, a także opisują jeden z eksponatów w Muzeum Wojska Polskiego. Wiedza wymagana w zawodach tego stopnia 4
wykracza poza program nauczania szkoły ponadgimnazjalnej a jej zakres wyznaczają lektury podane w wykazie bibliografii podstawowej i uzupełniającej, zestawionej odrębnie na każdy rok. Zawody III stopnia rozgrywane są zwykle w Warszawie i na Mazowszu, chociaż dopuszcza się możliwość ich organizacji w regionach ważnych dla poszczególnych okresów historycznych. Całość zawodów finałowych ma swój uświęcony tradycją przebieg, w którym oprócz wyszczególnionych wyżej konkurencji przewidziany jest swoisty ceremoniał. W jego ramach uczniowie, wraz z członkami Kapituły i Kawalerami Orderu Virtuti Militari, uczestniczą w uroczystej odprawie wart i składają kwiaty na Grobie Nieznanego Żołnierza. W czasie sumowania wyników przez Główną Komisję Egzaminacyjną wszyscy finaliści mają możliwość zwiedzania pól bitewnych, miejsc pamięci narodowej, muzeów oraz obiektów historycznych związanych z tematem i zakresem chronologicznym danej edycji Olimpiady, a także do spotkania z wybitnymi przedstawicielami polskiej nauki historycznej. Ceremonia ogłoszenia wyników z udziałem zwycięzców i pozostałych finalistów oraz ich nauczycieli i rodziców której zwyczajowo towarzyszy koncert pieśni wojskowych związanych z epoką odbywa się zwykle w Sali Balowej Zamku Królewskiego w Warszawie. ( ) prof. dr hab. Grzegorz Nowik Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku ( ) prof. zw. dr hab. Janusz Odziemkowski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego 5
Przewodnik po Olimpiadzie 1. Do kogo adresowana jest Olimpiada? Olimpiada Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego to olimpiada tematyczna adresowana do zafascynowanych historią uczniów szkół ponadgimnazjalnych z całej Polski, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów zainteresowanych szeroko rozumianą historią wojskowości. 2. Jak to się zaczęło? Od roku szkolnego 1994/1995 rozgrywany był Konkurs Historyczny Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego. Początkowo obejmował on młodzież szkół podstawowych, średnich (liceów i techników) oraz zawodowych, a od czasu reformy systemu oświaty również młodzież szkół gimnazjalnych. W 2002 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie MEN w sprawie zasad organizacji konkursów i olimpiad, w związku z czym należało od edycji 2007/2008 wydzielić z Konkursu kategorię młodzieży dawnych szkół średnich (ponadgimnazjalnych) i powołać odrębną Olimpiadę Tematyczną pod tym samym tytułem. Konkurs obejmował odtąd młodzież szkół podstawowych, gimnazjalnych i zawodowych; Olimpiada młodzież liceów i techników. Olimpiada organizowana była początkowo przez Wojskowe Biuro Badań Historycznych oraz Wydział Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W kwietniu 2015 roku została podpisana trójstronna umowa o współpracy przy organizacji Olimpiady pomiędzy Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Centralna Biblioteką Wojskową oraz Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. 1
3. Jak przebiega Olimpiada? Olimpiada rozgrywana jest w trzech etapach: I stopnia zawody międzyszkolne, odbywają się w grudniu w miejscach wyznaczonych przez komitety okręgowe II stopnia zawody wojewódzkie, odbywają się w kwietniu w miastach wojewódzkich w miejscach podanych przez koordynatorów wojewódzkich III stopnia zawody finałowe, odbywają się w czerwcu na terenie Warszawy w miejscach wyszczególnionych każdorazowo w programie zawodów finałowych. Z każdej szkoły (lub zespołu szkół) w zawodach międzyszkolnych wystartować może maksymalnie 3 uczniów. W przypadku większej liczby chętnych należy przeprowadzić eliminacje szkolne w dowolnym terminie przed zgłoszeniem zawodników. 4. Jaki zakres wiedzy obejmuje Olimpiada? Zakres historyczny Olimpiady zmienia się co roku w cyklu pięcioletnim (informacje o tematyce aktualnej edycji można znaleźć na stronie internetowej Olimpiady). Kolejne edycje obejmują okresy: Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 972 1514. Od Cedyni do Orszy. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531 1683. Od Obertyna do Wiednia. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1767 1864. Od konfederacji barskiej do powstania styczniowego. Za wolność Waszą i naszą. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1887 1922. O niepodległość i granice Rzeczypospolitej. Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1921 1956. Od traktatu ryskiego do żołnierzy wyklętych. 5. Na czym polegają poszczególne etapy? Eliminacje szkolne i zawody międzyszkolne (I stopnia) Zawody na tych etapach polegają na rozwiązaniu testu składającego się z pytań otwartych i zamkniętych, przygotowanego przez Komitet Główny. Eliminacje przeprowadza nauczyciel prowadzący w dogodnym dla siebie terminie przed zawodami międzyszkolnymi. Pedagog, który pragnie przeprowadzić eliminacje powinien zgłosić się mailowo do Komitetu Głównego z prośbą o udostępnienie testu do tego etapu. Zawody międzyszkolne odbywają się w miejscach wyznaczonych przez koordynatorów rejonowych (zazwyczaj w jednej ze szkół). 2
Wiedza wymagana w kwalifikacjach szkolnych i zawodach stopnia I (rejonowego) bazuje na zakresie podstawy programowej przedmiotów: historia oraz historia i społeczeństwo w obrębie III i IV etapu edukacyjnego. Zawody wojewódzkie (II stopnia) Do zawodów wojewódzkich kwalifikują się uczniowie, którzy uzyskali minimum 60% możliwych do zdobycia punktów podczas zawodów międzyszkolnych i uzyskali 5 pierwszych lokat w danej komisji. Zawody na tym etapie składają się z dwóch konkurencji testu wiedzy z pytaniami zamkniętymi i otwartymi oraz przygotowania pracy pisemnej na wybrany temat. Listę tematów do wyboru publikuje Komitet Główny na stronie internetowej Olimpiady najpóźniej miesiąc przed zawodami. Prace pisemne są składane u komisji przed rozpoczęciem pisania testu. Po części testowej każdy z uczestników ma 10 minut na ustną prezentację swojej pracy pisemnej przed komisją. W ogólnej punktacji z testu można uzyskać 70%, a z prezentacji 30% wszystkich punktów. Wiedza wymagana w zawodach II i III stopnia wykracza poza program nauczania szkoły ponadgimnazjalnej, a jej zakres wyznaczają lektury podane w wykazie bibliografii podstawowej i uzupełniającej, zestawionej odrębnie na każdy rok. Zawody II stopnia odbywają się w miastach wojewódzkich w miejscach wyznaczonych przez koordynatorów wojewódzkich. Na tym etapie organizatorzy Olimpiady pokrywają koszty obiadu dla uczestników, ich opiekunów (po jednym opiekunie z każdej szkoły) i członków komisji. Zawody finałowe (III stopnia) Do zawodów finałowych kwalifikuje się trzech najlepszych uczestników z każdego z województw spośród zawodników, którzy uzyskali powyżej 60% punktów. W przypadku jeśli kilku uczniów otrzyma takie same noty punktowe, kwalifikowani są wszyscy uczniowie z trzema najwyższymi wynikami w województwie. Ostateczna lista finalistów publikowana jest na stronie internetowej Olimpiady. Zawody finałowe trwają trzy dni i odbywają się w Warszawie. Składają się z kilku konkurencji, które w zależności od edycji dobiera się z puli: Broń i barwa, Geografia militarna, Malarstwo 3
batalistyczne, Biografistyka, Film i kroniki filmowe, Fotografia wojenna, Poezja, Pieśń wojenna i wojskowa, Interpretacja źródła historycznego. Uczestnicy oprowadzają ponadto po wybranym obiekcie historycznym w Warszawie i na Mazowszu (przydzielonym imiennie na miesiąc przed zawodami finałowymi), a także opisują jeden z eksponatów w Muzeum Wojska Polskiego. Czas zmagań dopełnia uroczyste złożenie kwiatów przed Grobem Nieznanego Żołnierza na placu Piłsudskiego. Po zakończeniu konkurencji, drugiego dnia zawodów, przewidziany jest program kulturalno-integracyjny, który jest czasem odpoczynku i nawiązywania znajomości. W trakcie trwania konkurencji nauczyciele nie towarzyszą swoim uczniom. Biorą udział w uroczystym wręczeniu dyplomów i nagród przez organizatorów Olimpiady oraz mają czas wolny. Trzeciego dnia zawodów przewidziana jest gala wręczenia nagród i dyplomów dla uczestników. Wydarzenie odbywa się zazwyczaj na Zamku Królewskim, a towarzyszą mu wystąpienia zaproszonych gości oraz część artystyczna przygotowana przez Chór Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego. Każdy z uczestników finału otrzymuje zestaw książek związany z zakresem tematycznym Olimpiady oraz materiały edukacyjne przesłane przez partnerów zawodów (dotychczas byli to: Instytut Pamięci Narodowej, Muzeum Historii Polski, Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Wojska Polskiego). Dziesiątka najlepszych uczestników otrzymuje oprócz książek nagrody w postaci laptopów i tabletów. Komunikacja z uczestnikami zawodów finałowych odbywa się drogą mailową, dlatego ważne jest podanie poprawnego adresu przy rejestracji. Najważniejsze informacje ukazują się również na stronie internetowej Olimpiady. Uczestnicy i opiekunowie otrzymują program zawodów oraz informacje organizacyjne, zawierające wszystkie potrzebne adresy i telefony. Organizatorzy pokrywają koszty zakwaterowania i wyżywienia uczestników i opiekunów zawodów finałowych (po jednym ze szkoły) oraz zapewniają transport autokarowy podczas zawodów finałowych. Koszty dojazdu do Warszawy nie są refundowane. 6. Tytuł finalisty i laureata, zaświadczenia. Tytuł finalisty uzyskują uczniowie, którzy w czasie zawodów finałowych uzyskali 60% możliwych do zdobycia punktów. Tytuł laureatów Olimpiady uzyskują uczestnicy, którzy uzyskali najwyższą liczbę punktów i zajęli pierwsze dziesięć miejsc w klasyfikacji generalnej 4
oraz uczestnicy, którzy zajęli pierwsze miejsca w poszczególnych konkurencjach finałowych, pod warunkiem uzyskania nie mniej niż 70% możliwych do uzyskania punktów. Zaświadczenia o uzyskanym tytule wręczane są razem z dyplomami podczas gali finałowej. Na wniosek uczestników koordynator wojewódzki może wystawić zaświadczenie o wyniku uzyskanym podczas zawodów wojewódzkich. 7. Jak zgłosić się do Olimpiady? Aby wziąć udział w Olimpiadzie należy wypełnić elektroniczny formularz zgłoszeniowy dostępny na stronie internetowej Olimpiady w terminie określonym każdorazowo przez organizatorów. Formularz wypełnia nauczyciel zgłaszający uczniów do zawodów. Prosimy wypełniając go zwrócić szczególną uwagę na wpisanie poprawnie adresu mailowego, ponieważ jest on głównym narzędziem komunikacji. 8. Gdzie uzyskać dodatkowe informacje? Na wszystkie pytania natury organizacyjnej i formalnej odpowiada sekretarz Olimpiady Zofia Ogonowska (specjalista ds. edukacji w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku). Mail: olimpiada@muzeumpilsudski.pl, tel. 22 842 04 25 wew. 25 od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 16:00. Adres do korespondencji: Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, ul. Dominikańska 25, 02-738 Warszawa. Strona www: http://muzeumpilsudski.pl/dzialalnosc/edukacja/olimpiada W sprawie kwestii związanych z merytorycznymi aspektami Olimpiady prosimy o kontakt z profesorem Grzegorzem Nowikiem (kierownik Działu Historii i Badań Naukowych w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, profesor zwyczajny na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego). Mail: grzegorznowik@egonet.pl, tel. 22 842 04 25 wew. 21. 5
Wykaz literatury Olimpiady Tematycznej Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego w latach 1531 1683. Od Obertyna do Wiednia. Przygotowując się do kwalifikacji szkolnych i zawodów I stopnia (międzyszkolnych) rejonowych, zalecane jest korzystanie z niżej wymienionych pomocy: podręczników szkolnych; podstawowych opracowań, encyklopedii oraz leksykonów ogólnych i tematycznych (np. T. Nowak, J. Wimmer, Historia oręża polskiego 963-1795, Warszawa 1981 i inne wydania, pod nazwą: Dzieje oręża polskiego do roku 1793; Poczet królów i władców polskich, pr. zbior. pod red. A. Garlickiego, Warszawa 1978 i nast. wydania); atlasów Historii Polski (np. Atlas historii Polski, mapy, komentarze, Warszawa 1983 i inne); słowników historycznych i biograficznych (np. B. Snoch, Słownik szkolny. Terminy i pojęcia historyczne, Warszawa 1990; H. Adamczk-Szczycińska, A. Mańkowska, K. Zalewska, Słownik szkolny. Postacie historyczne, Warszawa 1997; Mały słownik terminologiczny architektury obronnej w Polsce, Wrocław 1974; W. Sienkiewicz, Słownik historii Polski, Warszawa 2005; Słownik Historii Polski, Warszawa 1973 (i następne wyd.); wydawnictw albumowych (np. Guerquin Bohdan, Zamki w Polsce, Warszawa 1984). Uczestnicy zawodów II stopnia (wojewódzkich) oraz III stopnia (centralnych) powinni w szerszym zakresie wykorzystać wszelką dostępna literaturę dotyczącą tematyki Olimpiady. Nie znaczy to, że należy zapoznać się ze wszystkimi niżej zamieszczonymi pozycjami. Jednak zawartość bibliotek szkolnych, powiatowych, publicznych itd. jest różnorodna podajemy szeroki wybór opracowań dotyczących tej tematyki. Szczególnie zwracamy uwagę na opublikowane przez Krajową Agencję Wydawniczą, na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, syntetyczne, a zarazem popularne (i stąd szeroko dostępne) Zeszyty Historyczne serii: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego (wymienione na końcu). Pozycje wytłuszczone zalecane szczególnie są ze względu na to, iż obejmują cały okres tegorocznej edycji Olimpiady. - Baranowski B., Polska i Tatarszczyzna w latach 1624 1629, Łódź 1948; - Baranowski B., Stosunki polsko-tatarskie w latach 1632 1648, Łódź 1949; - Baranowski B., Organizacja wojska polskiego w latach trzydziestych i czterdziestych XVII wieku, Warszawa 1957; - Bieńkowska D., Obrona wybrzeża 1626 1629, Warszawa 1968; 1
- Bogucka M., Dawna Polska, Warszawa 1974; - Bogucka M., Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1974; - Bydoń B., Grabowski Z., Przeździecki P., Dzieje oręża polskiego. Od rozkwitu do upadku. Warszawa 2013; - Chmielewski L., Tajemnice herbów polskich, Poznań, brw; - Długokęcki W. J., Batoh 1652; Warszawa 1995; - Dworzeczek W., Hetman Jan Tarnowski, Warszawa 1985; - Dyskant J. W., Oliwa 1627, Warszawa 1993; - Dzieje Polski, (pr. zbiorowa pod red.) Jerzego Topolskiego, Warszawa 1976, - Dybkowska A., Żaryn J., Żaryn M., Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa 1996, - Herbst S., Wojna obronna 1655 1660, Warszawa 1967; - Historia Polski w obrazach, Bielsko-Biała 2011 - Jasienica P., Polska Jagiellonów, Rzeczpospolita obojga narodów, Warszawa 1967 (i następne wydania); - Kersten A., Sienkiewicz Potop Historia, Warszawa 1974; - Kochowski W., Lata Potopu 1655 1657, Warszawa 1966; - Koczorowski E., Bitwa pod Oliwą, Gdynia 1968; - Komaszyński M., Jan III Sobieski a Bałtyk, Gdańsk 1983; - Konopka M., Jan III Sobieski na Śląsku w drodze pod Wiedeń, Katowice 1983 - Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. II, Kraków 1912 (reprint Poznań 2003), - Kosman M., Na tropach bohaterów Trylogii, Warszawa 1986; - Kosztyła Z., Hetman Wincenty Gosiewski ok. 1620 1662; Warszawa 1974; - Kozielski S., Polska broń. Broń palna, Wrocław 1975; - Kromer M., Polska, czyli o położeniu, ludności, obyczajach urzędach..., (przekł. S. Kazimkowski, wstęp i oprac. R. Marchwiński), Olsztyn 1984; - Krwawicz M., Marynarka Wojenna i obrona polskiego wybrzeża w dawnych wiekach, Warszawa 1961, - Krwawicz M., Obrona polskiego wybrzeża i bitwa pod Oliwą w 1627 r., Warszawa 1953; - Kuchowicz Z., Spieralski Z., W walce z najazdem szwedzkim 1655 1660, Warszawa 1956; - Lilejko J., Regalia Polskie, Warszawa 1987; - Łojko J., Średniowieczne herby polskie, Poznań 1985; - Mackiewicz S., Dom Radziwiłłów, Warszawa 1990; - Majewski J., Cecora, rok 1620, Warszawa 1970; - Malewska H. (oprac.), Listy staropolskie z epoki Wazów, Warszawa 1959; - Meysztowicz J., Husaria pod Kircholmem, Warszawa 1970; - Meysztowicz K., Pod Cecorą i Chocimiem 1620 1621, Warszawa 1974; - Nadolski A., Polska broń. Broń biała, Wrocław 1975; - Nagielski M., Warszawa 1656, Warszawa 1990; - Nowak T., Z dziejów techniki wojennej w dawnej Polsce, Warszawa 1965; - Nowak T., Kazimierz Siemienowicz ok.1600 ok. 1651, Warszawa 1969; - Nowak-Dłużewski J., Poezja polityczna w Polsce. Dwaj młodsi Wazowie, Warszawa 1972; - Olejnik K., Rozwój polskiej myśli wojskowej do końca XVII w., Poznań 1966; - Olejnik K., Stefan Batory 1533 1586, Warszawa 1988; - Orzechowski, J., Dowodzenie i sztaby. T. 1, Od czasów starożytnych do końca XIX w, Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974. - Pajewski J., Buńczuki i koncerze. Z dziejów wojen polsko-tureckich, Warszawa 1978; - Pasek J. Ch., Pamiętniki, Wrocław 1968; - Plewczyński M, Obertyn 1531; Warszawa 1995; - Poczet hetmanów Rzeczypospolitej. Hetmani litewscy pod red. Mirosława Nagielskiego, Warszawa 2006; - Podhorodecki L., Chocim 1621, Warszawa 1993; 2
- Podhorodecki L., Dzieje rodu Chodkiewiczów, Warszawa 1997; - Podhorodecki L., Hetman Stanisław Koniecpolski ok. 1591 1646, Warszawa 1969; - Podhorodecki L., Hetman Jan Zamojski 1542 1605, Warszawa 1971; - Podhorodecki L., Jan Karol Chodkiewicz (1560 1621), Warszawa 1982; - Podhorodecki L., Sobiescy herbu Janina, Warszawa 1984; - Podhorodecki L., Wazowie w Polsce, Warszawa 1985; - Podhorodecki L., Wiedeń 1683, Warszawa 1993 (i inne wydania); - Podhorodecki L., Stanisław Żółkiewski, Warszawa 1988; - Polska w epoce odrodzenia, (pr. zbior. pod red. A. Wyczańskiego), seria Konfrontacje Historyczne, Warszawa 1970, - Romański R., Beresteczko 1651; Warszawa 1994; - Romański R., Cudnów 1660, Warszawa 1996; - Rosik S., Wiszewski P., Poczet polskich królów i książąt. Wrocław 2004; - Sadzewicz M., Jan III Sobieski 1629 1696, Warszawa 1972; - Sadzewicz M., Pod Chocimiem 1673, Warszawa 1969; - Sadzewicz M., Pod Wiedniem i Parkanami 1683, Warszawa 1967; - Spieralski Z., Awantury mołdawskie, Warszawa 1967; - Szenic S., Walki o Warszawę 1656-1657, Warszawa 1968 - Szwankowski E., Warszawa. Rozwój urbanistyczny i architektoniczny, Warszawa 1952; - Szwankowski E., Ulice i place Warszawy, Warszawa 1963; - Śliwiński A., Jan Zamojski kanclerz i hetman wielki koronny, Warszawa 1947; - Topolski J., Historia Polski, Poznań 2003, - Wegner J., Warszawa w latach potopu szwedzkiego 1655 1657, Warszawa 1957; - Widacki J., Kniaź Jarema, Katowice 1984; - Wimmer J., Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978; - Wimmer J., Odparcie najazdu arcyksięcia Maksymiliana w 1587 1588 roku, Warszawa 1955; - Wimmer J., Wiedeń 1683; Warszawa 1983; - Wimmer J. (red.), Wojna polsko-szwedzka 1655 1660, Warszawa 1973; - Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965; - Wimmer J., Wyprawa wiedeńska1683 r., Warszawa 1957; - Wisner H. Z lat potopu, Warszawa 1969; - Wisner H., Od Ujścia do Warki 1655 1656, Warszawa 1973; - Wisner H., Kircholm, Warszawa 1994; - Wojtasik J., Kampania Podhajecka 1698, Warszawa 1971; - Wojtasik J., Podhajce 1688; Warszawa 1994; - Woliński J., Z dziejów wojny i polityki w dobie Jana Sobieskiego, Warszawa 1960; - Wójcik- Góralska D., Król niemalowany; Warszawa 1983; - Wójcik Z., Dzikie Pola w ogniu, Warszawa 1960; - Wójcik Z., Jan Sobieski 1629 1696, Warszawa 1983; - Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, t. I do 1648 r., t. II 1648 1864, Warszawa 1965-1966,; - Znamierowski A., Stworzony do chwały, Warszawa 1995; - Znamierowski A., Insygnia, symbole i herby polskie, Warszawa 2003; - Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenia od wieku XI do 1960 (album z rys. B. Gembarzewskiego), Warszawa 1960; - Żygulski Z., Broń w dawnej Polsce na tle uzbrojenia Europy i Bliskiego Wschodu, Warszawa 1975; - Żywoty hetmanów Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, (reprint) Warszawa 1991; Zeszyty Historyczne serii: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, wyd. KAW, - Nr II-20, Wyczański A., Dogonić Europę, Kraków 1987; - Nr II-21, Sucheni-Grabowska A., Spory królów ze szlachtą w złotym wieku, Kraków 1988; 3
- Nr II-22, Płaza S., Wielkie bezkrólewia, Kraków 1988; - Nr II-23, Grzybowski S., Król i kanclerz, Kraków 1988; - Nr II-24, Wisner H., Rokosz Zebrzydowskiego, Kraków 1989; - Nr II-25, Żygulski Z. (jun.), Hetmani Rzeczypospolitej, Kraków 1994; - Nr II-27, Wójcik Z., Wojny kozackie w dawnej Polsce, Kraków 1989; - Nr II-28, Wójcik Z., Liberum veto, Kraków 1992; - Nr II-30, Urban W., Epizod reformacyjny, Kraków 1988; - Nr II-31, Płaza St., Rokosz Lubomirskiego, Kraków 1987; - Nr II-32, Żygulski Z. (jun.), Odsiecz Wiednia 1683, Kraków 1994; - Nr II-36, Rożek M., Blaski i cienie baroku, Kraków 1993; 4