Napotykane trudności przy badaniach instalacji elektrycznych mgr inż. Artur Jurneczko PROCOM SYSTEM S.A. ul. Stargardzka 8a 54-156 Wrocław Tel. +48 71 77 66 700 Fax +48 71 77 66 702 Badanie instalacji elektrycznej jest nieodłącznym elementem, który powinien zostać dokonany przed oddaniem jej do użytku oraz w późniejszym etapie użytkowania, gdyż zapewnia to utrzymanie jej we właściwej kondycji. Poprawne wykonanie pomiarów ochronnych instalacji wymaga znacznego nakładu pracy zarówno na obiekcie jak i przy opracowywaniu protokołów końcowych. Celem prezentacji jest przedstawienie sposobu badań parametrów elektrycznych między innymi takich jak: - próby funkcjonalne instalacji - pomiar impedancji pętli zwarcia - badanie wyłączników różnicowoprądowych - pomiar rezystancji izolacji - próba napięciowa kabla - badanie ograniczników przepięć jak również zaprezentowanie podstawowych trudności jakie pojawiają się przy wykonywaniu pomiarów elektrycznych związanych z przygotowaniem instalacji do pomiarów, udostępnieniem obiektów do pomiarów oraz protokołów z poprzednich badań instalacji.
Diagram postępowania przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych instalacji elektrycznych Wybór obiektu, przy którym będziemy wykonywać badanie instalacji elektrycznej Obiekt użytkowany pomiary okresowe Obiekt dopiero co zbudowany pomiary odbiorcze Zapoznanie się z obiektem oraz dokumentacją techniczną obiektu i poprzednimi protokołami badań Powstawanie dokumentacji powykonawczej obiektu. Instalacja elektryczna na etapie prób funkcjonalnych Brak dokumentacji oraz protokołów z badań odbiorczych? Inwentaryzacja instalacji. Opracowanie dokumentacji powykonawczej obiektu
Dokumentacja techniczna obiektu Przywołane niektóre akty prawne: Dz.U. 1994 Nr 89 poz. 414 USTAWA z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane1) Mowa jest o: Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 14) dokumentacji powykonawczej należy przez to rozumieć dokumentację budowy z naniesionymi zmianami dokonanymi w toku wykonywania robót oraz geodezyjnymi pomiarami powykonawczymi; Rozdział 6 Utrzymanie obiektów budowlanych Art. 62. 1. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli: 2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów; Art. 64. 1. Właściciel lub zarządca jest obowiązany prowadzić dla każdego budynku oraz obiektu budowlanego niebędącego budynkiem, którego projekt jest objęty obowiązkiem sprawdzenia, o którym mowa w art. 20 ust. 2, książkę obiektu budowlanego, stanowiącą dokument przeznaczony do zapisów dotyczących przeprowadzanych badań i kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy, w okresie użytkowania obiektu budowlanego. 3. Protokoły z kontroli obiektu budowlanego, oceny i ekspertyzy dotyczące jego stanu technicznego, świadectwo charakterystyki energetycznej oraz dokumenty, o których mowa w art. 63, powinny być dołączone do książki obiektu budowlanego.
Rozporządzenie Ministra spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych z dnia 16 sierpnia 1999 r. z 1999 r. Nr 74 poz. 836 Na podstawie art. 7 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414, z 1996 r. Nr 100, poz. 465, Nr 106, poz. 496 i Nr 146, poz. 680, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 111, poz. 726, 1998 r. Nr 22, poz. 118 i Nr 106, poz. 668 oraz z 1999 r. Nr 41, poz. 412, Nr 49, poz. 483 i Nr 62, poz. 682) zarządza się, co następuje: 1. Rozporządzenie określa warunki techniczne użytkowania budynków mieszkalnych, wraz ze związanymi z nimi instalacjami i urządzeniami technicznymi, zwanych dalej budynkami". 3. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają: 5) dokumentacja użytkowania - dokumentację odbioru budynku wraz z książką obiektu budowlanego, kopiami imiennych przydziałów lokali, protokołami zdawczo-odbiorczymi lokali, umowami najmu lokali, protokołami pomiaru powierzchni użytkowej lokali, dokumentacją eksploatacyjną wraz z protokołami okresowych kontroli stanu technicznego, opiniami technicznymi i ekspertyzami dotyczącymi budynku, dokumentacje eksploatacyjną, w tym również metrykę instalacji piorunochronnej, a także dokumentację powykonawczą robót budowlanych i remontów wraz z protokołami odbioru tych robót, Rozdział 2 Kontrola okresowa budynku 4. 1. W celu właściwego użytkowania budynku należy przeprowadzać kontrole okresowe. 2. Kontrole, o których mowa w ust. 1, powinny być przeprowadzane w porze wiosennej. 3. Osoba przeprowadzająca kontrolę okresową budynku powinna przed jej rozpoczęciem zapoznać się z protokołami z poprzednich kontroli, z protokołami odbioru robót remontowych wykonanych w budynku w okresie od poprzedniej kontroli, zgłoszeniami użytkowników lokali dotyczącymi usterek, wad, uszkodzeń lub zniszczeń elementów budynku. 4. protokoły sporządzane w wyniku kontroli okresowych powinny zawierać określenie: 1) stanu technicznego elementów budynku objętych kontrolą, 2) rozmiarów zużycia lub uszkodzenia elementów, o których mowa w pkt 1, 3) zakresu robót remontowych i kolejności ich wykonywania, 4) metod i środków użytkowania elementów budynku narażonych na szkodliwe działanie wpływów atmosferycznych i niszczące działania innych czynników, 5) zakresu nie wykonanych robót remontowych zaleconych do realizacji w protokołach z poprzednich kontroli okresowych. 5. Do protokołów, o których mowa w ust. 4, w razie potrzeby należy dołączyć dokumentacje graficzną wykonaną w toku kontroli. 6. Niezależnie od kontroli okresowych, o których mowa w ust. 1, właściciel budynku może przeprowadzać przeglądy robocze mające na celu określenie stanu przygotowania budynku, urządzeń i instalacji do użytkowania w okresie zimowym.
Dokumentacja techniczna obiektu W skład dokumentacji technicznej powinny znaleźć się następujące elementy: Projekt powykonawczy z naniesionymi zmianami Notatki służbowe w sprawie zastosowanych zmian na budowie Uprawnienia kierownicze Pomiary elektryczne Uprawnienia pomiarowca Protokoły z prób i uruchomień urządzeń Deklaracje zgodności Dokumentacje-techniczno ruchowe Instrukcje do eksploatacji urządzeń
Badanie podstawowych parametrów instalacji..... Zapoznanie się z obiektem oraz dokumentacją techniczną obiektu i poprzednimi protokołami badań Powstawanie dokumentacji powykonawczej obiektu. Instalacja elektryczna na etapie prób funkcjonalnych Przystąpienie do oględzin instalacji oraz prób Próby kontrolne instalacji: - ciągłość przewodów - rezystancja izolacji instalacji elektrycznej - ochrona za pomocą SELV, PELV lub separacji - rezystancja/impedancja podłóg i ścian - samoczynne wyłączenie zasilania (pomiar impedancji pętli zwarcia) - ochrona uzupełniająca (wyłączniki RCD) - sprawdzenie biegunowości - sprawdzenie kolejności faz - próby funkcjonalne i operacyjne - pomiary rezystancji uziomów
Oględziny instalacji elektrycznej PN-HD 60364-6 Instalacje elektryczne niskiego napięcia Część 6: Sprawdzanie 61.2 Oględziny 61.2.1 Oględziny należy wykonać przed próbami; zwykle powinny być one wykonywane przed włączeniem zasilania instalacji. 61.2.2 Oględziny należy wykonać w celu potwierdzenia czy urządzenie elektryczne, stanowiące część instalacji stałej: spełnia wymagania bezpieczeństwa odpowiednich norm wyrobu; (deklaracje zgodności, dtr urządzeń) UWAGA Można to stwierdzić, sprawdzając informacje producenta, oznakowania lub świadectwa. zostało dobrane prawidłowo oraz zainstalowane zgodnie z HD 60364 i instrukcjami producenta; nie ma widocznych uszkodzeń, wpływających na pogorszenie bezpieczeństwa. 61.2.3 Oględziny powinny obejmować co najmniej następujące sprawdzenia, jeśli mają one zastosowanie: a) sposób ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym (obliczenia projektowe) b) występowanie przegród ogniowych i innych środków zapobiegających rozprzestrzenianiu się ognia (przejścia ogniowe, czy są szczelne, naruszone) c) dobór przewodów z uwagi na obciążalność prądową i spadek napięcia d) dobór i nastawienie urządzeń zabezpieczających i sygnalizacyjnych (dokumentacja projektowa) e) występowanie i prawidłowe umieszczenie właściwych urządzeń do odłączania izolacyjnego i łączenia (instrukcje eksploatacyjne) f) dobór urządzeń i środków ochrony, właściwych ze względu na wpływy (dokumentacja projektowa) g) prawidłowe oznaczenie przewodów neutralnych i ochronnych h) przyłączenie łączników jednobiegunowych do przewodów fazowych (uniwersalny miernik pozwala nam prawdzić)
i) obecność schematów, napisów ostrzegawczych lub innych podobnych informacji (praktyczne w zastosowaniu) j) oznaczenie obwodów, urządzeń zabezpieczających przed prądem przetężeniowym, łączników, zacisków itp. (jakość sprefabrykowanych szaf elektrycznych) k) poprawność połączeń przewodów (porównanie z schematami 1-kreskowymi, wiedza techniczna, doświadczenie) l) występowanie i ciągłość przewodów ochronnych, w tym przewodów ochronnych połączeń wyrównawczych głównych i połączeń wyrównawczych dodatkowych (pomiary kontrolne) m) dostępność urządzeń, umożliwiająca wygodną obsługę, identyfikację i konserwację (sposób zaprojektowania, wykonania)
Omówienie niektórych sposobów badań parametrów instalacji elektrycznej Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznych Dobrze jest zastosować różnego rodzaju końcówki do przewodów pomiarowych, które ułatwiają prace przy pomiarach rezystancji izolacji.
Kłopoty jakie występują przy pomiarach rezystancji izolacji instalacji! Przygotowanie instalacji do próby rezystancji poprzez odłączenie wszelkich urządzeń elektronicznych, wykręceniu źródeł światła, odłączeniu ograniczników przepięć, sterowników PLC. Jest to procedura bardzo pracochłonna i żmudna. Istnieje zagrożenie przebiciem napięciem pomiarowych aparatów elektrycznych.
Ograniczniki przepięć (SPD) Podczas pomiarów rezystancji izolacji ograniczniki przepięć mogą zakłócać pomiar lub ulec uszkodzeniu.
Tester ograniczników przepięć Po uruchomieniu test przebiega automatycznie. Wynik może być różny. Wynik kontroli Status 1: sprawny Status 2: osiągnięto granice tolerancji Status 3: uszkodzony Osiągnięto granice tolerancji zalecana wymiana CHECKMASTER informuje: osiągnięto granicę tolerancji, co oznacza, że ogranicznik przepięć musiał w przeszłości wielokrotnie zadziałać. Ogranicznik wprawdzie jeszcze działa, lecz powinien zostać wymieniony w ramach konserwacji prewencyjnej. Dedykowany tester do ograniczników przepięć Phoenix Contact. Koszt wypożyczenia na 1 dzień 100
Badanie wyłączników różnicowoprądowych Badanie wyłączników różnicowoprądowych w 4P w 3 fazach
Badanie prądu zadziałania wyłącznika różnicowoprądowego Badanie czasu zadziałania wyłącznika różnicowoprądowego? Łatwość wykonywania badania wyłączników różnicowoprądowych
Pomiar impedancji pętli zwarcia Przed wykonaniem pomiaru impedancji miernik automatycznie sprawdza ciągłość mierzonego obwodu PE/N. Wartość napięcia w obwodzie, podłączenie przewodu ochronnego PE Pomiar impedancji pętli zwarcia a pomiar impedancji pętli roboczej sieci?
Praktyczne jest wyposażenie dodatkowe miernika: adapter do gniazd jednofazowych adapter do gniazd trójfazowych 16A 32A i 63A adapter do testowania wyłączników RCD dłuższe przewody (pomiary kontrolne impedancji pętli zwarcia obwodów oświetleniowych)
Pomiar impedancji zwarcia obwodów z wyłącznikami różnicowoprądowymi Bocznikowanie wyłączników różnicowoprądowych jest udręką przy wykonywaniu pomiarów. Mostkowanie wyłączników różnicowoprądowych pochłania dużo czasu przy przygotowaniu obwodów pomiarowych. Sprawia, że zmostkowany obwód jest niebezpieczny dla pomiarowca. Pominięcie bardzo czułej ochrony od porażeń jakie dają wyłączniki różnicowoprądowe.
Zastosowanie uniwersalnych mierników Mierniki posiadają specjalną funkcję pomiaru impedancji pętli zwarcia L-PE w obwodach zabezpieczonych wyłącznikami różnicowoprądowymi (RCD) bez zadziałania wyłącznika. Mierniki posiadają również funkcję pomiaru wyłączników RCD. Możliwy jest pomiar wszystkich typów wyłączników RCD typu AC, A i B o prądach różnicowych 10mA, 30 ma, 100mA, 300mA, 500mA i 1000mA. Dodatkowo można wybrać pomiar wyłączników RCD krótkozwłocznych, bezzwłocznych i selektywnych. Zalety: - optymalizacja czasu pomiarowca - bezpieczeństowo przy wykonywaniu pomiarów - wygoda Wady: - rozmiary miernika - przy uszkodzeniu 1 miernika brak możliwości wykonywania dalszych pomiarów
Pomiar rezystancji uziemienia Pomiar rezystancji uziemienia metodą 3-biegunową (metoda techniczna) Zalety: - dokładność (przy zastosowaniu metody 4 biegunowej, która zapewnia kompensację rezystancji przewodów pomiarowych) Wady: - trudna do zastosowania w zurbanizowanym terenie - kłopoty z wbijaniem sond pomiarowych -czasochłonna
Pomiar rezystancji uziemienia z użyciem cęg pomiarowych (bez sond pomiarowych) Zalety: - szybka (brak potrzeby rozkręcania zwodów kontrolnych) -wygodna Wady: - mniejsza dokładność pomiaru - pojawiają się trudności z zastosowaniem w przypadku rezystancji uziomów przekraczających znaczne wartośc
Pomiar rezystancji uziemienia (impedancji) pętli zwarciowej (metoda techniczna) Zalety: - uniwersalność (1 miernikiem możemy zbadać kilka parametrów instalacji elektrycznej) - stabilne żródło wymuszające prąd pomiarowy - brak kłopotów z szukaniem strefy zerowego potencjału Wady: - metoda mniej dokładna
Sporządzanie protokołów pomiarowych Osoby uprawnione do podpisywania protokołów z badań kontrolno pomiarowych instalacji Osoba posiadająca uprawnienia eksploatacyjne E Osoba posiadająca uprawnienia dozoru D Osoba posiadająca jednocześnie uprawnienia E i D Czy wykonujący badania instalacji może oceniać swoje wyniki?
Dziękuję za uwagę PROCOM SYSTEM S.A. ul. Stargardzka 8a 54-156 Wrocław tel. +48 71 77 66 700 fax +48 71 77 66 702 info@procomsystem.pl www.procomsystem.pl