Załącznik Nr 1 do uchwały Nr IV/21/2011 Rady Miejskiej w Barcinie z dnia 28 stycznia 2011 roku Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, i Przeciwdziałania Narkomanii w gminie Barcin na 2011 rok (zwany dalej GPPU) 1
Wprowadzenie Według Światowej Organizacji Zdrowia, alkohol znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka dla zdrowia populacji. Większe ryzyko niesie za sobą tylko palenie tytoniu i nadciśnienie tętnicze. Ponad 60 rodzajów chorób i urazów ma związek ze spożywaniem alkoholu. Alkohol działa szkodliwie na niemal wszystkie tkanki i narządy oraz wpływa na osłabienie systemu odpornościowego organizmu. Skutkiem tego jest m.in. zwiększone ryzyko występowania pewnych odmian raka, zwłaszcza przełyku, wątroby, części nosowej gardła, krtani i tchawicy oraz raka sutka u kobiet. Alkohol wywołuje też niedobory witamin i innych pierwiastków niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Następstwem owych niedoborów są zaburzenia widzenia, zmiany skórne, zaburzenia w funkcjonowaniu psychicznym człowieka: bezsenność, depresja, niepokój, próby samobójcze, zmiany osobowości, amnezja, delirium tremens, psychoza alkoholowa, halucynoza alkoholowa, otępienie (zespól Korsakowa) 1. Wśród problemów społecznych w naszym kraju te związane z alkoholem są jednymi z trudniejszych do rozwiązania. Wynika to z ich rozmiarów, złożoności, a także kosztów społecznych i ekonomicznych, jakie ponoszą nie tylko osoby indywidualne, ale i całe społeczeństwo. Straty ekonomiczne związane z alkoholem szacowane są na 1,3 Produktu Krajowego Brutto, co za rok 2009 daje kwotę 17,5 mld zł. Najwięcej jednak problemów związanych z alkoholem powodują osoby nie uzależnione od alkoholu i to one stanowią największą grupę w społeczeństwie. Dlatego zmniejszenie problemów jakie powoduje alkohol w całej populacji, a nie tylko w grupie podwyższonego ryzyka, jest przedmiotem działań zarówno administracji rządowej, jak i samorządów lokalnych. 1 Anderson P., Baumberg B. (2006) Alcohol in Europe. London: Institute of Alcohol Studies (2006). Polskie wydanie: Alkohol w Europie, Wyd. Parpamedia, 2007 B. Habrat: Organizm w niebezpieczeństwie, PARPA, 1998 2
Obowiązek podejmowania działań w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych należy do zadań własnych gminy. Podstawą prawną przedmiotowych działań jest ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473). Zgodnie z art. 4 1. ust. 1 i 2 w/w ustawy, samorząd gminny jest zobowiązany do prowadzenia działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu. W szczególności zadania te obejmują m.in.: 1. zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu, 2. udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie, 3. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, 4. prowadzenie pozalekcyjnych zajęć, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo wychowawczych i socjoterapeutycznych, 5. wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych, 6. podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów dotyczących reklamy napojów alkoholowych i zasad ich sprzedaży (art. 13. 1 i 15 ustawy), 7. występowania przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego, itd. Realizację w/w zadań przewiduje GPPU, który corocznie uchwalany jest przez Radę Miejską w Barcinie. 3
ADRESACI PROGRAMU W związku z tym, że problemy związane z nadużywaniem alkoholu dotykają znacznej części społeczeństwa, GPPU skierowany jest do wszystkich mieszkańców gminy Barcin, którzy w życiu prywatnym lub zawodowym spotykają się z problemem nadużywania alkoholu, jego konsekwencjami oraz do wszystkich zainteresowanych tą problematyką, w tym w szczególności do: 1. dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem od alkoholu oraz ich rodziców, opiekunów i nauczycieli, 2. osób dorosłych pijących szkodliwie i ryzykownie, 3. osób uzależnionych od alkoholu, 4. osób współuzależnionych, Dorosłych Dzieci Alkoholików i ofiar przemocy, 5. osób zawodowo zajmujących się problematyką alkoholową, 6. osób uzależnionych po ukończeniu terapii ( trzeźwych alkoholików ). PARTNERZY / REALIZATORZY PROGRAMU Ze względu na wielopłaszczyznowe oddziaływanie, przyjęto szeroką listę partnerów i realizatorów GPPU, która obejmuje następujące podmioty działające na terenie gminy Barcin, w tym: 1. Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, 3. Komisariat Policji, 4. Miejski Dom Kultury, 5. grupy abstynenckie, 6. placówki oświatowe - szkoły podstawowe i gimnazjalne, świetlice z terenu, 7. organizacje pozarządowe, 8. media. 4
GPPU zawiera działania zgodne zarówno z kierunkami zawartymi w ustawach, jak i z założeniami i priorytetami przyjętymi przez: 1. Radę Ministrów w Narodowym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2. oraz z założeniami Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii. i został opracowany w oparciu o dotychczasowe doświadczenia i diagnozę sytuacji w gminie Barcin (materiał w załączeniu) sporządzoną przez zespół w składzie: 1. Koordynatora Miejsko-Gminnego Programu w Barcinie (KMGP), 2. Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Barcinie (GKRPA). Problem nadużywania alkoholu lub używania innych środków psychoaktywnych jest znaczący zarówno w skali lokalnej, regionalnej, jak również całego kraju. W związku z tym tylko wspólne, zintegrowane działania mogą wpływać na zmniejszenie problemów z tym związanych. Z przeprowadzonej diagnozy problemów na terenie gminy Barcin wynika, że większość wskaźników w 2010 roku utrzymuje się na poziomie porównywalnym z latami ubiegłymi. Nadal na wysokim poziomie utrzymuje się czynnik zwiększający ryzyko zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu, jakim jest bezrobocie. Niepokoi wzrost liczby przestępstw narkotykowych związanych z posiadaniem narkotyków. Jednak praca zespołu powołanego w Komisariacie Policji w Barcinie do walki z tego typu przestępstwami przyczynia się do większej wykrywalności, czyli do ograniczania dostępności do środków odurzających. Z danych otrzymanych ze szkół, w szczególności gimnazjalnych dowiadujemy się że: 1. przynajmniej 1 raz 11% gimnazjalistów z Barcina piło alkohol, a 15% w Piechcinie, 2. niepokojący jest fakt, iż w gimnazjum w Barcinie 49% badanych uczniów piło alkohol więcej niż 1 raz (w 2009 r. było to 50 %), a w Piechcinie 12 uczniów (w 2009 r. było ich 34%), 3. w Barcinie 18 gimnazjalistów samodzielnie zakupiło alkohol w sklepie, w Piechcinie 5, natomiast za pośrednictwem osób dorosłych alkohol kupiło w Barcinie 31 uczniów, a w Piechcinie 5, 4. po narkotyk sięgnęło 6 % gimnazjalistów z Barcina, a w Piechcinie 2%, 5. istnieje duża tolerancja rodziców i innych dorosłych wobec używania alkoholu i narkotyków przez młodzież. 5
Z podsumowania danych od zatrudnionych specjalistów terapii uzależnień oraz z działalności GKRPA i innych instytucji wynika, że liczba osób będących w zainteresowaniu Komisji utrzymuje się na poziomie ubiegłego roku (w 2009 r. 409, w 2010 r. 408), co potwierdza, że mieszkańcy gminy wiedzą do kogo kierować wnioski w sprawie nadużywania alkoholu lub innych uzależnień. W GPPU wytyczone zostały cele główne do zrealizowania w ciągu najbliższych kilku lat. Zadania zaproponowane do realizacji w bieżącym roku wyznaczają drogę zbliżania się do wykonania celów głównych, których osiągnięcie i tak do końca nie będzie możliwe. Wiadomo bowiem, że pełne rozwiązanie problemów uzależnień związanych z używaniem narkotyków i nadużywaniem alkoholu jest nie możliwe do osiągnięcia. W związku z tym monitorując realizację wytyczonych zadań będziemy informować, proponować, przestrzegać, motywować do leczenia w szczególności osoby szukające rozwiązania swoich problemów radzenia sobie ze swoimi emocjami w środkach zmieniających świadomość. 6
KIERUNKI DZIAŁANIA Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, i Przeciwdziałania Narkomanii w gminie Barcin na 2011 rok Cel główny: Zmniejszenie skutków wynikających z nadużywania alkoholu oraz ograniczenia problemów z tym związanych Lp. Cele szczątkowe Planowane działania Proponowani realizatorzy Wskaźnik osiągnięcia celu Planowany szacunkowy koszt wykonania 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu 1. Działalność Punktu Informacyjno-Konsultacyjnego dla osób uzależnionych i ich rodzin - kontynuacja zatrudnienia specjalistów terapii uzależnień i gospodarza Klubu AA. 2. Współpraca i wspieranie ruchów trzeźwościowych i samopomocowych ( AA, Al-anon). 3. Realizacja programów profilaktycznych skierowanych do przyszłych kierowców: warsztaty dla uczestników kursu, dystrybucja materiałów edukacyjnych, broszur. 4. Informowanie społeczeństwa o możliwościach korzystania z pomocy terapeutycznej oraz o szkodliwości nadużywania alkoholu informatory, publikacje, bilbordy, wystąpienia, artykuły itp. terapeuci liczba prowadzonych programów, zakupionych materiałów, uczestników, zatrudnionych specjalistów, miejsc, w których udostępniono informacje, grup, programów dla przyszłych kierowców, uczestników programów 125.000,- 5. Działalność GKRPA. 7
2. Ograniczenie zaburzeń życia rodzinnego w tym szkód zdrowotnych i rozwojowych dzieci z rodzin z problemem alkoholowym 1. Działania skierowane na dzieci i rodzinę: a) realizacja zajęć opiekuńczo-wychowawczych dzieci z rodzin z problemem alkoholowym, w tym podwieczorki, b) prowadzenie superwizji dla pracowników placówek udzielających pomoc psychologiczną i realizujących programy profilaktyczne, jedn. gminne i organizacje pozarządowe superwizor c) realizacja wypoczynku dla dzieci i rodziców z elementami psychoedukacyjnymi, socjoterapeutycznymi i rekreacyjno wypoczynkowo turystycznymi (przewiduje się udział 2 rodzin wraz z sfinansowaniem pełnych kosztów pobytu), d) kontynuowanie elementów zajęć socjoterapeutycznych podczas ferii zimowych przez uczestników zajęć, e) szkolenia dla pracowników świetlic z programem socjoterapeutycznym i opiekuńczo-wychowawczym oraz dla innych grup zawodowych w zakresie pomocy dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym f) kontynuowanie programu Rozwoju Osobistego dla osób uzależnionych i współuzależnionych (sfinansowanie kosztów uczestnictwa, zakwaterowania, wyżywienia i dojazdu wg kosztu biletu II klasy PKS, BUS, PKP), GKRPA GKRPA MGOPS, GKRPA PARPA liczba uczestników, osób, którym udzielono wsparcia, podjętych działań, przeprowadzonych szkoleń, liczba dzieci z rodzin alkoholowych biorących udział w zajęciach odbywających się w świetlicach 48.000,- g) realizacja programu DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików) specjaliści h) współpraca z grupami abstynenckimi: finansowanie dodatkowych programów terapeutycznych realizowanych przez kluby/stowarzyszenia, dofinansowanie obozów terapeutycznych (zwrot kosztów uczestnictwa, zakwaterowania, wyżywienia i dojazdu wg. biletu II klasy PKS, BUS, PKP). grupy samopomocowe 8
3. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z nadużywaniem alkoholu 1. Eksponowanie na terenie gminy, w miejscach publicznych, informacji na temat dostępnych form pomocy terapeutycznej oraz informacji na temat przeciwdziałania uzależnieniom. 2. Zakup lub druk materiałów edukacyjnych promujących profilaktykę uzależnień, w tym ulotek, broszur, itd.. 3. Promocja trzeźwego i zdrowego stylu życia mikroedukacja w TVL. Jedn. gminne, organizacje pozarządowe 2.000,- 4. Prenumerata miesięcznika pt. Świat Problemów i Remedium Cel główny: Zmniejszenie dostępności i zmiana struktury spożycia alkoholu Lp. Cele szczątkowe Planowane działania Proponowani realizatorzy Wskaźnik osiągnięcia celu Planowany szacunkowy koszt wykonania 1. Zmniejszenie spożycia napojów alkoholowych i zmiana struktury spożycia 1. Ograniczenie dostępności fizycznej napojów alkoholowych. 2. Zmiana struktury spożycia napojów alkoholowych: akcje informacyjne, publikacje, opracowania, itp. udział w kampaniach promujących zmianę zachowań osób nadmiernie pijących. Rada Miejska GKRPA Liczba mieszkańców przypadająca na jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych 2.000,- 9
Cel główny: Ograniczenie zjawiska eksperymentalnego picia alkoholu przez młodzież Lp. Cele szczątkowe Planowane działania Proponowani realizatorzy Wskaźnik osiągnięcia celu Planowany szacunkowy koszt wykonania 1. Zwiększenie dostępności programów profilaktycznych 1. Kontynuowanie realizacji programów profilaktycznych opartych na skutecznych strategiach oddziaływań np. Domowi Detektywi, Elementarz Siedmiu Kroków, oraz inne pozytywnie zaopiniowane przez GKRPA. 2. Wdrażanie programów profilaktycznych z obszaru profilaktyki selektywnej i wskazującej, adresowanych do grup ryzyka i młodych ludzi eksperymentujących z alkoholem. Szkoły, realizatorzy programów ilość programów, uczestników, realizatorów 7.000,- 2. Zmiana postaw dorosłych wobec picia alkoholu przez dzieci i młodzież oraz zwiększenie kompetencji wychowawczych rodziców 1. Realizacja założeń kampanii ogólnokrajowej pn. Postaw na Rodzinę. 2. Realizacja ogólnopolskiej kampanii Zachowaj trzeźwy Umysł. 3. Szkolenie sprzedawców napojów alkoholowych w zakresie kontroli wieku osób kupujących alkohol. 4. Przeprowadzanie rozmów profilaktycznych przez GKRPA w miejscach sprzedaży napojów alkoholowych. Jedn.gminne liczba uczestników, przeprowadzonych rozmów profilaktycznych, 10
Cel główny: Ograniczenie skali zjawiska przemocy oraz zwiększenie skuteczności pomocy rodzinie Lp. Cele szczątkowe Planowane działania Proponowani realizatorzy Wskaźniki osiągnięcia celu Planowany szacunkowy koszt wykonania 1. 2. 3. Zwiększenie dostępności i podniesienie jakości pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie z problemem alkoholowym dorosłych i dzieci Zwiększenie kompetencji służb działających w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym Zwiększenie dostępności i podniesienie jakości działań interwencyjnych, psychologicznych i 1. Upowszechnianie programów i metod pomocy psychologicznej i samopomocy dla ofiar przemocy w rodzinie m.in. poprzez: zatrudnienie psychoterapeuty lub terapeuty, realizację programów np. Spójrz inaczej na agresję, itp. dofinansowania wspólnego zadania o nazwie Telefon zaufania dla rodzin doświadczających przemocy w rodzinie, rozwijanie współpracy z zespołem interdyscyplinarnym ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie, pomoc terapeutyczna dla ofiar przemocy domowej, rozpowszechnianie informacji dotyczącej bezpłatnych porad radcy prawnego. 2. Organizowanie szkoleń i konferencji dla przedstawicieli służb działających w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie w szczególności członków zespołu interdyscyplinarnego ds. przemocy w rodzinie. 3. Udział w szkoleniach organizowanych przez wyspecjalizowane jednostki. Zwrot kosztu udziału, zakwaterowania, wyżywienia oraz kosztu dojazdu wg. kosztu biletu PKP, PKS, BUS. 4. Doskonalenie metod interwencji i pomocy ofiarom przemocy w rodzinie w oparciu o procedurę Niebieskiej Karty. specjaliści terapeuci, przedmiotowy zespół ilość miejsc udzielających pomocy dorosłym i dzieciom, liczba grup wsparcia dla dzieci i dorosłych ofiar przemocy, liczba szkoleń, ilość konferencji NT dot. przemocy, interwencji z wykorzystaniem procedury Niebieskiej Karty, liczba sprawców przemocy. 7.000,- 11
korekcyjnych wobec sprawców przemocy w rodzinie z problemem alkoholowym dorosłych i dzieci 5. Upowszechnianie standardów interdyscyplinarnej pracy na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 6. Opracowanie informatora o miejscach/placówkach pomagających sprawcom przemocy. 7. Kierowanie sprawców do specjalistów. Cel główny: Ograniczenie eksperymentalnego używania narkotyków oraz problemów z tym związanych. Lp. Cele szczątkowe Planowane działania Proponowani realizatorzy Wskaźnik osiągnięcia celu Planowany szacunkowy koszt wykonania 1. 2. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem narkotyków i możliwości zapobiegania zjawisku Zmiana postaw dzieci, młodzieży i dorosłych wobec narkotyków. 1. Realizacja programów edukacyjnych, psychoedukacyjnych, psychoprofilaktycznych w szkołach wg zapotrzebowania. 2. Realizacja programu pn. Sobą być dobrze żyć w I klasach gimnazjum. 3.Realizacja programów edukacyjnych adresowanych do rodziców, zwiększających ich kompetencje wychowawcze w obszarze profilaktyki zachowań ryzykownych 1. Prowadzenie długofalowej działalności profilaktycznej i psychoprofilaktycznej nakierowanej na wspieranie rodziców w radzeniu sobie w codziennych kontaktach z dziećmi, lepszego porozumiewania się w rodzinie, nawiązanie cieplejszych i głębszych więzi rodzinnych Mini Akademia Rodzica. 2. Prowadzenie kampanii informacyjnej mieszkańców gminy. 3. Upowszechnianie materiałów informacyjno-edukacyjnych z zakresu promocji zdrowia i przeciwdziałania narkomanii. 4. Współpraca z TVL Barcin, gazetą lokalną Pogłos Barcina i innymi mediami w zakresie promowania życia bez używek. KMGP pedagodzy szkolni, realizatorzy programów GKRPA psycholog terapeuta liczba: programów, uczestników programów, form szkoleniowych liczba uczestników, ilość publikacji 5.000,- 3.000,- 12
3. 4. Podniesienie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości zapobiegania zjawisku Zwiększenie dostępności świadczeń w zakresie leczenia i rehabilitacji 1. Zakup ulotek, wydawnictw, publikacji i ich dystrybucja w miejscach publicznych. 2. Organizowanie spotkań, konferencji ogólnodostępnych dla mieszkańców gminy. 1. Zatrudnienie specjalisty terapii uzależnień w Punkcie Konsultacyjnym lub terapeuty prowadzącego inne formy pracy z osobami używającymi narkotyków, 2. Wspieranie i motywowanie do tworzenia grup wsparcia. 3. Warsztaty psychoprofilaktyczne dla dzieci, młodzieży i rodziców, 4. Zajęcia socjoterapeutyczne i opiekuńczo-wychowawcze wraz z podwieczorkami i propagowaniu różnego sposobu zagospodarowania czasu wolnego. KMGP SP ZOZ, MGOPS liczba uczestników, ilość spotkań, udzielonych porad, konsultacji, instytucji zajmujących się pomocą 2.000,- 40.000,- Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych została powołana na podstawie art. 4 1 ust. 3 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Do kluczowych zadań Komisji należy: 1. inicjowanie działań w zakresie realizacji zadań własnych gminy związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych, 13
2. podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego, 3. tworzenie lokalnej koalicji organizacji, instytucji, osób fizycznych na rzecz rozwiązywania problemów alkoholowych, narkomanii i ochrony przed przemocą w rodzinie, 4. rozpatrywanie wniosków w sprawie leczenia odwykowego, motywowanie do podjęcia leczenia, 5. poszerzanie wiedzy przez członków Komisji w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi, narkomanii i przemocy w rodzinie, 6. opiniowanie zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych pod względem zgodności lokalizacji punktu sprzedaży z uchwałami Rady Miejskiej w Barcinie, 7. kontrola przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż lub podawanie napojów alkoholowych. Za realizację zadań zawartych w ustawie oraz niniejszego programu członkowie komisji otrzymują miesięcznie dla: 1. Przewodniczącego Komisji - 350 zł 2. Członków Komisji - 300 zł Za każdą nieobecność w pracach Komisji należne wynagrodzenie zostanie pomniejszone o kwotę w wysokości 50 zł. Wynagrodzenie zostanie naliczone na podstawie listy obecności przekazywanej na stanowisko ds. Kadr i Płac. Realizacją programu zajmuje się GKRPA przy współpracy z następującymi podmiotami: specjalistami terapii uzależnień, realizatorami programów, warsztatów, psychologami, psychiatrą, pedagogami, nauczycielami, funkcjonariuszami Policji, Kuratorską Służbą Sądowniczą, pracownikami socjalnymi, Poradniami Odwykowymi, Sądem Rejonowym, SP ZOZ, Organizacjami pozarządowymi. 14
Podmiotom/osobom posiadającym uprawnienia w zakresie profilaktyki i terapii uzależnień będą zlecone do realizacji, w formie umowy zlecenia, zadania w ramach niniejszego programu. W przypadku wynegocjowania niższych kwot przewidzianych na realizację zadań Gminnego Programu zaoszczędzone środki finansowe zostaną przeznaczone na działania wskazane przez Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Monitoring i ewaluacja Przez cały okres realizacji program będzie podlegał monitoringowi, a na zakończenie nastąpi jego ewaluacja. Monitoring i ewaluację przeprowadzi specjalny Zespół ds. monitoringu i ewaluacji Gminnego Programu w składzie pedagodzy szkolni M. Kowalska-Bembenek i B. Krause oraz psycholog Anna Rucińska. Monitoring wszystkich zadań programu odbywać się będzie na podstawie: ankiet, informacji, sprawozdań realizatorów z przeprowadzonych działań, raportów, analizy wniosków, spostrzeżeń i refleksji z przebiegu zadań, wizyt kontrolnych, spotkań z realizatorami programów, pedagogami szkolnymi, kuratorami. Zespół będzie spotykał się w zależności od potrzeb. W czasie posiedzenia dokonywać będzie analizy danych od realizatorów oraz opracowywać raport z monitoringu, który będzie dostarczany do koordynatora gminnego programu. W przypadku trudności z realizacją zadań, zespół przedstawi również propozycje działań korygujących, zapobiegawczych. Kontrolę finansową realizacji programu na bieżąco prowadzić będzie inspektor ds. księgowości we współpracy z koordynatorem. Ewaluacja końcowa przeprowadzana będzie po realizacji wszystkich zadań programu przez Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Przygotował zespół: 1) Krystyna Błaszak 2) GKRPA 15